PAL

Ptolemaeus Arabus et Latinus

_ (the underscore) is the placeholder for exactly one character.
% (the percent sign) is the placeholder for no, one or more than one character.
%% (two percent signs) is the placeholder for no, one or more than one character, but not for blank space (so that a search ends at word boundaries).

At the beginning and at the end, these placeholders are superfluous.

Ptolemy, Almagesti (tr. Sicily c. 1150)

Vatican, BAV, Vat. lat. 2056 · 74v

Facsimile

equinoctiales xx, a secunda vero in tertiam annos iiii similiter et dies xcvi et horam equinoctialem unam. Colliguntur vero ex primo quidem distantie tempore post totos circulos longitudinis motus gradus lxxxi xliiii, ex eo vero quod secunde gradus xcv xxviii. Nullo enim cura digno difereret, quamvis ab integrius expositis periodicis restitutionibus in tanto tempore medios motus supputemus. Manifestum vero quoniam et secundum primam quidem differentiam apparens stella mota est post totos circulos gradus lxvii l, at vero iuxta secundam gradus xciii xliiii.

Describantur ergo in zodiaci epipedo tres equales circuli quorum ille quidem qui fert centrum epicicli Martis esto ABG circa centrum D, qui vero plani motus excentricus EZI circa centrum T, qui autem omocentricus zodiaco KLM circa centrum N, que vero per MA centra diametros XOPR. Subiaceat autem A quidem secundum quod erat epicicli centrum in prima acronicto, B vero secundum quod erat in secunda acronicto, acronicto] add. G autem secundum quod erat in iiia acronicto F1 et copulentur recte TAE et TBZ et TIG et NKA et NLB et NGM, quare et EZ quidem excentrici periferiam graduum esse qui prime periodice distantie lxxxi xliiii, eam vero que est ZI eorum qui secunde xcv xxviii, et rursum KL quidem periferiam zodiaci eorum qui apparentis prime distantie graduum lxvii l, eam vero que est LM eorum qui secunde xciii xliiii. Itaque siquidem EZ et ZI excentrici periferie sub KL et LM zodiaci periferiis subtendebantur, nichil utique aliud ad demonstrationem amplius excentroticos querebamus. Quoniam vero ipse quidem eas que sunt AB et BG medii excentrici subtendunt non datas, si autem copulavimus rectas NSE et NTHZ et NIY, rursum EZ et ZI excentrici periferias ille que sunt STH et TY zodiaci subtendunt, neque ipse manifestum quoniam date, oportebit priores dari KZ et LTH et MI differentes portiones, ut a coniugantibus periferiis que sunt EZI et STHY ad examinationem excentroticos proportio demonstretur. Quoniam autem neque istas possibile est examinate sumere prius excentroticos proportione et apoguio, dabuntur tamen ad proximum, etiam si non examinate illa persumantur, propter non magnas ipsarum fieri differentias, faciemus prius investigationem quasi nullo cura digno differentibus penes eas que sunt KLM STHY periferiis.

Esto enim plane progressionis Martis excentricus circulus ABG, et subiaceat A quidem punctum prime acronicti, B vero secunde, G autem tertie. Sumatur autem in ipso centrum zodiaci in quo visus videtur D, et copulentur recte semper ab tribus punctis acronictorum in illud quod visionis velut nunc recta AD et BD et GD, et ducatur quidem universaliter una copulatarum trium rectarum in contrariam excentrici periferiam velut hic recta GDE. Reliqua vero duo puncta acronictorum copulet recta velut in his ea que est AB. Deinde facta a sectione excentrici sub educta recta quale E, copulentur quidem recte in reliqua duo puncta acronictorum velut hic et EA et EB, catheti vero ducantur in rectas a dictis duobus punctis in zodiaci centrum copulatos velut in istis in AD quidem EZ, in BD vero EI, et adhuc ab altero dictorum duorum punctorum cathetus ducatur ad rectam ab altero ipsorum in factum excentrici superfluum punctum copulatam velut hic ab A in BE rectam AT b b] igitur F1 hec quidem semper observantes in tali descriptione secundum quem utique voluerimus modum easdem rationes in numeris inveniemus delatas, reliqua autem demonstrato a preiacentibus in stella Martis periferiis erit manifestum modo tali.

Quoniam enim BG excentrici periferia subiacet subtendens zodiaci gradus xciii xliiii, erit utique BDG quedem quedem] quidem F1 angulus ad centrum existens zodiaci, qualium quidem super iiiior recti ccclx, talium xciii xliiii, qualium vero ii recti ccclx, talium clxxxvii xxviii, qui vero deinceps ipsi EDI eorumdem clxxii xxxii. Quare et que quidem super rectam EI periferia talium est clxxii xxxii, qualium qui circa DEI orthogonium circulus ccclx, recta vero EI talium erunt cxix xlv, qualium est DE ypothenusa cxx. Similiter quoniam BG periferia est graduum xcv, erunt erunt] erit F1 utique et BEG angulus ad periferiam existens talium xcv xxviii, qualium ii recti ccclx, eorumdem vero erat et BDE angulus clxxii xxxii, et reliquus ergo EBI eorumdem erit xcii. Quare et que quidem super EI periferia talium xcii, qualium qui circa BEI orthogonium circulus ccclx, recta vero EI talium lxxxvi xix, qualium est BE ypothenusa cxx. Et qualium ergo EI quidem ostensa est cxix xlv, recta vero ED similiter cxx, talium et BE erit clxvi xxix.

Rursum quoniam ABG tota periferia excentrici subiacet subtendens zodiaci collectos utrarumque distantiarum gradus clxi xxxiiii, erit utique et ADG quidem angulus talium clxi xxxiiii, qualium sunt iiii recti ccclx, reliquus autem ad ADE eorumdem quidem xviii xxvi, qualium vero ii recti ccclx, talium xxxvi lii. Quare et que quidem super EZ periferia talium est xxxvi lii, qualium qui circa DEZ orthogonium circulus ccclx, recta vero EZ talium xxxvii lvii, qualium est DE subtendens cxx. Similiter quoniam ABG excentrici periferia colligitur graduum clxxvii xii, erit utique et AEG angulus talium clxxvii xii, qualium sunt ii recti ccclx. Eorumdem vero erat et ADE angulus xxxvi lii, et reliquus ergo DAE eorumdem est cxlv lvi. Quare et que quidem super rectam EZ periferia talium est cxlv lvi, qualium qui circa DEZ orthogonium circulus ccclx, recta vero EZ talium cxiiii xliiii, qualium est AE ypothenusa cxx, et qualium ergo EZ quidem ostensa est xxxvi lvii, recta vero ED cxx, talium et AE erunt erunt] erit F1 xxxix xlii.

Rursum quoniam AB excentrici periferia graduum est lxxxi xliiii, erit utique et AEB angulus talium lxxxi xliiii qualium sunt iio recti ccclx. Quare et que quidem super AT periferia talium est lxxxi xliiii, qualium qui circa AET orthogonium circulus ccclx, que vero super rectam ET reliquorum in semicirculum xcviii xvi. Et earum ergo que sub ipsas rectarum AT quidem erit talium lxxviii xxxi, qualium est AE ypothenusa cxx. Recta vero eorumdem xc xlv. Quare et qualium est ostensa AE quidem xxxix xlii DE vero subiacet cxx, talium et TA quidem erit xxv lviii ET vero similiter xxx et sexagesimorum iiorum, eorum vero demonstrata est et EB tota clxvi xxix. Et reliqua ergo TB talium est cxxxvi xxvii, qualium TA erat xxv lviii, et est quod quidem a recta TB tetragonum dcxv xvi, quod autem a a​] om. add. s. l. V3 recta TA similiter dclxxiiii xvi, que composita faciunt quod a recta AB tetragonum xixcclxxxix xxxii. Longitudine ergo recta AB talium est cxxxviii liii, qualium ED quidem erat cxx, recta vero AE xxxix xlii. Est autem et qualium excentrici diametros cxx, talium AB recta lxxviii xxxi. Subtendit enim periferia graduum lxxxi xliiii. Et qualium est ergo AB quidem recta lxxviii xxxi excentrici vero diametros cxx, talium et ED quidem erit lxvii l, recta vero AE eorumdem xxii xliiii. Quare et que quidem super ipsam periferia excentrici graduum est xxi xli, tota vero EABG graduum cxcviii liii, et reliqua ergo GE quidem periferia graduum est clxi vii. Que vero sub ipsam recta GDE talium cxviii xxii, qualium est excentrici diametros cxx. Itaque siquidem GE recta equalis erat invente diametro excentrici, manifestum quoniam et in ipsa utique contingeret centrum ipsius et hinc utique apparent excentroticos ratio. Quoniam vero non est facta equalis, maiorem autem et EABG portionem fecit semicirculo, manifestum quoniam ad hanc cadet centrum excentrici. Subiaceat ergo K, et protrahatur per istud et punctum D, que per utrumque centrum diametros LKDM, et a puncto K in GE cathetus trahatur KNX. Quoniam ergo EG recta ostensa est talium cxviii xxii, qualium est LM diametros cxx, eorumdem vero erat et DE recta lxxvii lxxvii] lxvii F1 l, et reliqua ergo GD eorumdem erunt l xxxii. Quare quoniam sub rectis ED DG contentum orthogonium equale est sub rectis LD DM contento, talium habebimus sub LD DM contentum orthogonium iiiccccxxvii li. Verum et quod sub rectis LD DM cum ea que a recta DK tetragono facit quod a dimidia totius, hoc est recta LK, tetragonum. Si ergo ab eo quod a dimidia tetragono factis iiidc, dempserimus sub LD DM facta ccccxxvii ccccxxvii] iiiccccxxvii F1 li relinquetur nobis quod a recta DK tetragonum eorumdem clxxii ix. Et longitudine ergo habebimus DK inter centra existentem talium xiii vii ad proximum, qualium est recta KL que ex centro excentrici lx.

Rursum quoniam dimidia quidem eius que est GE, hoc est GN, talium est lix xi, qualium LM diametros cxx, eorumdem vero ostensa est et GD recta l xxxii, et reliqua ergo DN talium est viii xxxix, qualium DK inventa est xiii vii. Quare et qualium est DK ypothenusa cxx, talium et DN quidem erit lxxix viii, que vero super ipsam periferia talium lxxxii xxx, qualium qui circa DKN orthogonium circulus ccclx, et DKN ergo angulus, qualium quidem sunt ii recti ccclx, talium est lxxxii xxx, qualium vero iiii recti ccclx, talium xli xv. Et quoniam ad centrum est excentrici, habebimus et MX periferiam graduum xli xv. Est autem et GMX tota dimidia existens eius que est GXE lxxx xxxiiii, et reliqua ergo GM que ab iiia eorumdem acronicto in periguion graduum est xxxix xix. Manifestum vero quoniam, et BG quidem subiacente xcv xxviii, et reliqua LB que ab apoguio in ii