PAL

Jordanus

Lyon, Bibliothèque du Palais des Arts, 45

Old shelfmarks Delandine 933
Short title Recueil de divers traités de mathématiques et d'astronomie
Century 12 | 13 | 14 | 15 | 16
Language German | Latin
Previous owners Bibliothèque de R. Adamoli (anno 1733)
Composite ms. n(?) parts
Material Membr. et chart.
Height × width 210 x 254
No. of leaves 203 | 211 (?)
Cover Carton, recouvert de parchemin
No. of columns Partim 2 cols.
Printed catalogs Catalogue général des Manuscrits des Bibliothèques Publiques de France. Départements (Octavo series) Bd.30.1 (1900), 17-9
Publ. descriptions Glorieux, Palémon: La faculté des arts et ses maîtres au XIIIe siècle (Paris 1971), 367, 456, 457 | Molland, A.G.: The Geometria speculativa of Thomas Bradwardine. Text with critical discussion (Diss. ungedruckt Cambridge 1967), 43 | Pedersen, F.: Petri Philomenae de Dacia et Petri de S. Audomaro Opera quadrivialia. Pars I: Opera Petri Philomenae edidit Fridericus Pedersen (= Corpus philosophorum Danicorum medii aevi, X.1) (Kopenhagen 1983), 241-2 | Weisheipl, James A.: Repertorium Mertonense, in: Mediaeval Studies 31 (1969), 179
Source Cat. gén. 8º Bd.30.1 | Sesiano
Type of source cat. | ts. pvt. notes
Work 1Title (standard) Astronomisches
Incipit Der wyssen will die wonartige louffe und genge der planeten | Wer wyssen will die warhaftige louffe und genge der planeten und gestirn
Century 15 ex.
Precise date 1492 | 1507
Language German
Additional remarks Mit anderen Notizen
Folio no. 1r- | 1r-7v
Math. drawings (6r-) Figures géometriques et astronomiques, accompagnées de Légendes en allemand
Work 2Title (standard) Iatromathematisches
Contents Mathematischer Einleitungssatz (ohne Sinnzusammenhang mit dem übrigen Text); Zeitrechnung und Astronomie
Incipit Algus philosophus scienciam numerandi edidit, unde algorismus nuncupatur; huius autem artis novem sunt species, scilicet: numeratio, additio, subtra{c}tio, mediatio, duplicatio, multiplicatio, divisio, progressio, radicum extractio.
Incipit 2 Seculum continet centum annos, indictio quindecim annos, lustrum quinque, olimpus quatuor; dies continet IIII^or quadrantes, quadrans VI horas, hora IIII^or puncta, punctum X momenta, momentum XII uncias, uncia XLVII athomos. Incipit dies naturalis secundum Hebreos in sero, secundum Latinos in media nocte, secundum Grecos in mane, secundum Egyptios in meridie
Century 14 | 14 in.
Folio no. 8r- | 8ra-11va
Explicit Dicuntur autem alia quatuor communia, scilicet: Gemini, Virgo, Sagittarius, et Pisces, quai cum Sol ad eorum medietatem pervenit, tempus commiscetur; unde sit calida prima medietas, alia erit frigida; et sic de aliis qualitatibus.
Blank leaves 12r-v
T & K TK 80
Work 3Additional names Petrus de Dacia
Title (standard) Astronomische Tafeln
Contents u.a.: (34r-58r) Argumentum lune (für die Jahre 1300-1323); (67r) Tabula (...) in longitudine et latitudine orizontis Montis Pessulani; (71r) Tabula magistri Petri de Dacia dicti Philomena ad sciendum quo signo luna sit qualibet die et in quo gradu signi
Century 14 in. | 15
Folio no. 14r- | 14r-71v
Rubric Almanach perpetuum Saturni incipit, cuius revolucio habet 59 (sic?) annos. | Almanach perpetuum Saturni incipit, cuius revolucio habet 99 annos.
Additional texts (71r) Tabula magistri Petri de Dacia dicta Philomena ad sciendum quo signo luna sit qualibet die et in quo gradu signi (s.14)
Tables Astronomische Tafeln
Blank leaves 72r
Work 4Title (standard) Stern- und Tierkreisbilder mit Text
Incipit Artophilax sive Boetes huius manum sinistram circulus articus includit, que nunquam occidit
Century 14
Folio no. 72v- | 72v-90r
Tables (89r-v) Tabula stellarum fixarum que ponuntur in astrolabio cum gradibus quibus celum mediatur et cum distancia earum ab equinoctiali linea; (90r) Tabula stellarum fixarum verificata per arnulas (sic!) Parisius
Line drawings Figures de style italien
Blank leaves 90v-91v
Work 5Author (ms.) Dominicus de Martinanario de Clavaxio
Author standard Dominicus de Clavasio
Title (ms.) Practica geometrica
Title (standard) Practica geometriae
Incipit Quantitatem aliquam mensurare est invenire an in ea aliqua famosa quantitas continetur | Quantitatem aliquam mensurare est invenire quotiens in ea aliqua famosa quantitas continetur vel quota pars aut quote partes sint alicuius famose quantitatis. Famosa quantitas est que apud omnes aut multos usitata est
Century 14
Printed copies Busard, H.L.L.: in: Archive f. Hist. Ex. Sci. 2 (1965), 520-75
Folio no. 92r-106r
Rubric Practica geometrica magistri Dominici de Martinanario de Clavaxio.
Explicit Portionis dolii capacitatem invenire. Scias earum (...) et etiam si in eo sit vinum, et dolium non sit semiplenum, potes etiam scire quantum de vino est in dolio.
Colophon Expliciunt practice geometrice ordinate per magistrum Dominicum de Martinanario de Clavaxio, complete Parisius.
T & K TK 1175
Work 6Author standard Paulinus
Title (ms.) De corio serpentis
Title (standard) De corio serpentis
Incipit Cum ego Paulinus essem in Alexandria civitate Egiptiorum, reperi in quodam libro, qui Salus vite appellatur, hec 12 experimenta, que inferius de coriis serpentis sunt descripta
Century 13
Folio no. 106r- | 106r-v
Rubric Incipit de corio serpentis.
Blank leaves 107r-v
Work 7Author standard Alexander de Villa Dei
Title (standard) Carmen de algorismo
Contents (108ra-) Kommentar; Darlegung einer symbolischen Zahlenschrift; (108vb-117vb) Carmen de algorismo
Incipit (108vb) {H}ec algorismus ars presens dicitur in qua
Century 13 | 14
Additional remarks Mit einem Kommentar
Folio no. 108r- | 108ra-117vb
Rubric (von späterer Hand, s.16) Arithmetica versibus composita.
Explicit Sed si continua non sit progressio finis | (...) multiplicato propinqu{u}m.
Colophon Explicit algorismus.
Additional texts (nach dem Kommentar) Darlegung einer symbolischen Zahlenschrift (ähnlich der des Noviomagnus), inc: Notandum quod tantum sunt novem figure, ita quod prima unitatem, secunda dualitatem ..., expl: et judiciomeo non potest ultra procedi in appellatione.
Glosses etc. Kommentar, inc: (108ra) {U}t dicit commentator supra prologum octavi Phisicorum, hoc dicitur equivoce de sciente in sanctis Scripturis, et de ignorante in eis, sicut dicitur equivoce de homine vivo et mortuo (...); expl: (...) faciendo prima die duas leucas, secunda 4, tercia 6, et sic deinceps (...) et de omnibus istis cito potest poni exempla. (Inhalt: Geschichtliche Einleitung, unter Erwähnung von Seneca, Euclides, Ptolomaeus; ab (108rb) Erklärung des Algorismus)
Scribbles (108r, an haut et à gauche un Pentamètre) "Proficit absque Deo mersus in orbe labor"
T & K TK 1616
Work 8Title (standard) De usu astrolabii et de astronomia
Contents Ovidius de commendacione astronomie; De altitudine solis capienda; Ad cognoscendum in quo gradu signorum fuerit sol; Ad cognoscendum gradum ascendentem in orientem; Que hora diei est; Que hora noctis est; Que est magnitudo arcus diei et noctis; Hora diei et noctis non recta; etc.
Incipit Titululus (sic!) de altitudine solis capienda.
Incipit 2 Si vis scire altitudinem solis, in quacumque hora diei volueris, accipe astralabium et pone anulum in maiori digito dextere manus, ita ut facies
Century 12
Folio no. 118r- | 118ra-120v
Rubric (von späterer Hand) Astrolabii usus. Ovidius de commendacione {astro}nomie.
Dedication Felices quibus hec anime cognoscere primis | Inque domos superas scandere cura fuit
Work 9Author standard Hermannus Contractus
Title (standard) De utilitatibus astrolabii (part.)
Contents I, 19; I,21; I,18; (123vb-124ra) II,6
Incipit Quomodo orbis in VII partitur climata
Folio no. 120vb-124va
Other passages (...) quod cuilibet probandum dimittitur (= I, 19) | (1, 21:) Ut scias horas in dorso astriolabii. Quando vis scire horas in dorso astrolabii (...) fabricare horologia.
Work 10Author standard Hermannus Contractus
Title (standard) De compositione astrolabii
Incipit Hermannus Christi pauperum peripsima et philosophie tironum asello, immo limace, tardior assecla
Printed copies Migne, J.P.: PL CXLIII, 381-390
Folio no. 124va-128rb
Explicit libellum astrolapstis (sic?) relegenti et ingenium in huius modi rerum usu exercitati alias notificatur.
Work 11Author standard Hermannus Contractus
Title (standard) De utilitatibus astrolabii I, 3 & 14
Contents (128rb) De colligendo signo et gradu solis (= I,3); (129ra) De aurora (= I,14)
Incipit Si certissime horas naturales sive artificiales
Folio no. 128rb-129ra
Rubric De colligendo signo et gradu solis.
Work 12Title (standard) Ad horas cum quadro inveniendas
Incipit Componitur horologium cum astrolabio quarta parte
Folio no. 129ra
Rubric Ad horas cum quadro inveniendas.
Work 13Title (standard) De bissexto
Incipit Bissextili anno prima hora noctis
Folio no. 129rb
Rubric De bissexto (?).
Work 14Title (standard) Perizodion. De signis XII grece
Folio no. 129vb
Rubric Perizodion. De signis XII grece.
Work 15Title (standard) Planete
Contents Griechische Planetennamen
Folio no. 129vb
Rubric Planete.
Work 16Title (standard) Nomina mensium hebraice
Folio no. 129vb
Rubric Nomina mensium hebraice.
Work 17Title (standard) Nomina mensium secundum Grecos
Folio no. 130ra
Rubric Secundum Grecos.
Work 18Title (standard) De stellis horarum
Incipit Locus postulat ut de stellis horarum dicam
Folio no. 130ra
Work 19Author standard Hermannus Contractus
Title (standard) De utilitatibus astrolabii II, 2
Incipit Quamvis opus Theodosii Macrobii auctoritatem
Folio no. 130rb
Explicit dicuntur inveniri in totius mundi circuitione.
Work 20Title (standard) Kalendarisches
Incipit Januarius, cuius regula est I, dies XXXI
Folio no. 130v-142r
Additional texts (142r) Supputatio Heszre sacerdotis de qualitatibus (sic!) annorum, inc: Si fuerit kal. Januarii die dominica, hiems bona erit ...
Work 21Title (standard) De constructione astrolabii
Incipit Philosophi qui sua sapientia motus siderum cunctaque firmamenti officia invenerunt
Folio no. 142va
T & K TK 1041
Work 22Title (standard) Astronomiae modus
Incipit Astronomie modus multifarie consistit
Folio no. 143ra
Work 23Title (standard) Verse
Incipit Quinque tenent zone quorum una chorus co (?) | Semper sole rubens et torrida semper ab igni
Folio no. 143va
Work 24Title (standard) Subsolanus primus cardinalis
Incipit Subsolanus primus cardinalis qui et amphiliotes (sic!) ab ortu solis
Folio no. 143vb
Work 25Title (standard) Eurus
Incipit Eurus ad auroram nabatheaque regna recessit
Folio no. 144ra
Work 26Title (standard) De temporibus anni
Incipit Tempora anni IIII^or ex equalitate cursus solis
Folio no. 144rb
Work 27Title (standard) De mundo ex quatuor elementis constante
Incipit Mundus est qui ex elementis IIII^or constat: terra, aqua
Folio no. 144va
Work 28Title (standard) Descriptio XII signorum
Incipit Tale - Aries. Sor - Taurus
Folio no. 145va
Rubric Descriptio XII signorum.
Work 29Title (standard) De supinis
Incipit Sciendum quod omnia gerundiva
Folio no. 145vb
Rubric De supinis.
Additional texts Andere nicht-mathematische Texte
Work 30Title (standard) Énigmes
Incipit Mensis exosas volitantes effugo muscas, | Defessis ventum ferventibus infero gratum, | Duplex officium facio sic omnibus aptum.
Century 12
Additional remarks En vers latins
Folio no. 147v-
Additional texts Autres petites pièces de poésie latine, inc: Servus ait domino: Gratis famulabor in annum | Si facis ut famula qualibet arte fruar.
Work 31Author standard Beda
Title (standard) De natura rerum
Incipit Naturas rerum varias labentis et evi | Perstrinxi titulis tempora lata citis
Century 12
Printed copies Migne, J.P.: PL XC, 187-278
Folio no. 149r- | 149ra-155ra
Rubric Incipit liber Bede de natura rerum.
Explicit ad occidentem extenditur.
Scribbles (à la fin du traité) Petrus de Carnoto habet residuum istius libri, in quo decertabatur de iudiciis.
Work 32Title (standard) Über die Mondbewegung
Incipit Hoc loco congruum videtur de saltu lune quomodo possumus explicare
Folio no. 155ra-
Rubric De saltu lune.
Explicit qui dies etiam interlunium solet appellari, quod inter defectam et lucentem sit lunam.
Other passages (155va, Erwähnung von Beda)
Work 33Title (standard) Qualiter equinoctia et solstitia oculis deprehendantur (inc.)
Folio no. -156vb
Rubric Qualiter equinoctia et solstitia oculis dep{re}hendantur.
Work 34Author standard Alhazen
Title (standard) De speculis comburentibus
Incipit De subtiliori quod geometre adinvenerunt et in quo antiqui solliciti fuerunt, et in quo proprietatum figurarum geometricarum bonitas apparet, et quod ab eis accidit ex rebus naturalibus, est fabricatio speculorum comburentium per conversionem radii solaris. Incesserunt ergo inveniendo ea modis diversis
Century 13
Printed copies Heiberg J.L./Wiedemann E.: in: Bibliotheca Mathematica 3.Folge X (1909-10), 201-37
Folio no. 157r- | 157r-160v
Rubric (Écriture du s.16) De speculis urentibus.
Explicit Sermo ergo iste comprehendit omnem operationem speculorum comburentium, que sunt secundum hanc figuram. Et sunt fortioris combustionis omnibus speculis qui{a} radii convertuntur ex tota superficie eorum ad punctum unum.
Colophon Explicit.
Math. drawings Alle Abbildungen fehlen (leere Räume)
Work 35Author standard Archimedes | Guillelmus de Moerbeka
Title (standard) De figuris elicis (aceph.) | Traité de géometrie
Incipit (...) demonstrationes a me scribuntur. Preiacent autem, sicut et aliis que geometrizantur, oportunitatem habentia ad demonstrationem ipsorum. Sumo autem | Demonstrationes a me scribuntur; preiacent autem, sicut et aliis qui geometrizantur, oportunitatem habentia ad demonstrationem ipsorum
Date & place 1269 (tr.)
Printed copies Clagett, Marshall: Archimedes in the Middle Ages Bd.2 (Philadelphia 1976), 82-114
Folio no. 161r-169v | 161r-170r
Explicit et terciam partem linee ha.
Colophon Completa fuit translatio huius anno Christi 1269, mense februarii.
Math. drawings La place des figures a restée vide
T & K TK 400
Work 36Author standard Euclides | Gerardus Cremonensis
Title (standard) De speculis
Incipit Preparatio speculi in quo videas alterius ymaginem et non tuam
Publ. descriptions Lindberg: Opt. Mss., 55
Folio no. 170r- | 170r-172r
Explicit comprehenduntur diversa sit unius ex sensibus quod nobis declaretur qualiter visibilia comprehenduntur.
Scribbles (172v) Lesernotiz, ansonsten leer
Work 37Author (ms.) Bragwardinus
Author standard Thomas Bradwardinus
Title (standard) Geometria
Incipit Geometria est arismetrice assecutiva quodam modo nam et posterioris ordinis est et numerorum passiones deserviunt in magnitudinibus | Geometria et arismetrice assecutiva quodam modo una et posterioris ordinis
Century 15
Material Chart.
Printed copies Molland, A.G.: The Geometria speculativa of Thomas Bradwardine. Text with critical discussion (Diss. ungedruckt Cambridge 1967)
Folio no. 173r-197v | 173r-203v
Rubric (von späterer Hand, s.16) Geometria Bragwardini.
Explicit de equinoxiali sicud demonstratur per hanc conclusionem evidenter.
Colophon Et in hoc completa est hec 4^ta pars et ultima huius tractatus, anno Domini 1364 11^a die Marcii. (dann, von späterer Hand) Explicit geometria Bragwardini.
Math. drawings Mit Abbildungen
T & K TK 584
Work 38Author standard Robertus Anglicus
Title (standard) De mensuratione
Incipit Tractatus de mensurationibus, et primo de mensuratione rerum altitudinum.
Incipit 2 Si vis scire altitudinem alicuius rei accessibilis, respice altitudinem rei per ambo foramina uno oculo
Printed copies Tannery: §§ 49-
Folio no. 198r-200r
Initial lines (197v) Cum (?) hoc tractatu sequenti docentur altitudines, latitudines et profunditates rerum (?) et capacitates vasorum et columpnarum, et secundum hoc hec pars habet 3 partes. Primo docetur de mensuratione altitudinum, 2º longitudinum et latitudinum; item pars 3^a de mensuris ysoperymetrorum corporum. Item (?) dictum est. Sequitur tractatus de mensurationibus corporum Thome Bragwardini.
Rubric (von späterer Hand) De mensuratione.
Explicit que area multiplicetur per eius altitudinem, et productum dabit capacitatem.
Colophon Explicit textus de mensuracionibus.
Work 39Title (standard) Höhenmessung mit Hilfe der Schatten
Incipit Nota. Geometrie due sunt species sive partes, videlicet theorica et practica. Theorica est que sola speculatione mentis quantitates proportiones
Additional remarks Ohne Verwendung des Quadranten
Folio no. 200v
Rubric (von späterer Hand) Incipit practica geometria Bragwardini.
Work 40Author standard Robertus Anglicus
Title (standard) De mensuratione (part.)
Additional remarks 60-63 (?)
Folio no. 200v
Explicit et speculum, et exibit altitudo rei mensurande.
Work 41Title (standard) Kommentar zum Quadrans vetus (?)
Contents Proportionen (gegebene und daraus ermittelbare Größen); Höhenmessungen (per virgam et per speculum); Messungen der Tiefen von Brunnen; Mesung der Höhe bzw. Tiefe unerreichbarer Gegenstände; Verwendung des Gnomons
Incipit Geometrie due sunt species sive partes principales, theorica et practica. Theorica est quando sola mentis speculatione quantitatum proportiones ad invicem meciuntur. Practica est ut autem note (?) quantitates appellantur apud omnes, ut palmus, pes, cubitus, ulna, passus, pertica, stadium
Folio no. 201r-203r
Explicit et ubi terminatur illa basis erit una stacionum per simile altitudinis montis et turris etc. calfstert (??).