PAL

Jordanus


Città del Vaticano, Codices Palatini Latini, Pal. Lat. 1369

Old shelfmarks Alacci-Register 1r C.89/844
Short title Astronomisch-astrologische Sammelhandschrift
Century 15 med.
Precise date 1444
Method of Dating i
Place of origin Southern Germany
Language German | Latin
Owner’s notes (1r) "Liber magistri Johannis Virdung de Hasfurt dono datus a domino Leonardo Lüser in cuitate Poppardia."; Monogramm Virdungs beim Vermerk; zu Joh. Virdung s. a. Pal. lat. 1375
Material Chart.
Height × width (1-151) 325 x 200; (152-157) 230 x 150
No. of leaves 160
Numbering ff. (s.17) 1-56, 56a.b.-67, 67a-157
Gatherings einige Lagenreklamanten
Binding leaves (58v) aufgeklebtes Blatt mit Rota und Zeigern; (nach 143v) eingehefteter Zettel
No. of hands mehrere Hände
Type of writing Cursiva gotica, Bastarda
No. of columns 2 cols.
Width of columns Textraum 250 x 150
Lineation 42-61 lines
Initials etc. Rubren; Initialen meist unverziert, nicht immer eingesetzt
Decorations zahlreiche Zeichnungen zu den Texten; Pläne u. Aufrisse für astronomische Instrumente
Marginal annotations (48va, 69v, 77r-v, 152v-157v) Nachträge u. Glossen (s.15/16): Johannes Virdung
Publ. descriptions Saxl I, 16-19, Abb. Tafeln XIV u. XX; (Einband) Schunke II^2, 877
Source Ludwig Schuba
Type of source ts. cat.
Source’s source insp.
Work 1Author (ms.) Johannes de Gmünden
Author standard Johannes de Gmunden | Richardus de Wallingford
Title (ms.) Tractatus albionis | Tractatus de compositione et usu cuiusdam instrumenti quod Albion nuncupatur
Title (standard) De instrumento Albion
Incipit Albion est instrumentum geometrion Almanach vero arismetricum
Incipit 2 Ad constituendam figuram in qua faciliter inuenitur vera coniunctio et opposicio (47vb)
Subject 1 Astronomy
Printed catalogs Zinner 3022-9
Publ. descriptions Saxl I, 16 (Hinweis auf das Testament des Joh. von Gmunden)
Additional remarks in dieser Hs. der anno 1430 von Johannes von Gmunden überarbeitete Albiontraktat des Richard of Wallingford; von Zinner, Instr. 322 f. nicht erwähnt
Folio no. 1ra-53vb
Rubric Incipit tractatus de composicione et vsu cuiusdam instrumenti quod Albion nuncupatur editus per venerabilem magistrum Johannem de Gmünden
Explicit Explicit tractatus albionis
Other passages (1rb unten, 1va unten) vnde anno domini 1430 currente tempus ab equinoctio vernali
Additional texts (48va) Nachtrag (s.15/16) von Joh. Virdung
Tables (49r-53vb) Planetentafeln zum Albiontraktat; (55va, unten) Tabula stellarum fixarum verificata pro modernis seculis ab anno Christi 1327
Math. drawings (54r) Instrumentum de vera coniunctione (Figur zu 47vb f.); zahlreiche Kreiszeichnungen im Text; weitere Zeichnungen 59r-67v
T & K TK 34.9, 74.7, 74.8 (this ms.)
Work 2Title (standard) Glossa (astrolog. Canones)
Incipit Duodecim domos ad equare. In hoc canone docet
Subject 1 Astrology
Folio no. 54va-55rb
Math. drawings (55ra) figura caeli
Work 3Author (ms.) Bethen
Author standard Bethem | Plato Tiburtinus
Additional names Abraham ibn Ezra
Title (standard) Centiloquium (inc.)
Incipit Nunc inchoabo librum de consuetudinibus in iudiciis stellarum
Subject 1 Astrology
Printed catalogs Carmody 74 f.
Publ. descriptions Ullmann II, 328 f.: al-Battânî (Albategnius), mit Hinweis auf lat. Text; Sarton I, 602
Printed copies Klebs 814.1-2 (mit Ptolemaeus, Quadripartitum); Abraham ibn Ezra, Opera (1507)
Additional remarks auch als Werk des Avenere (Abraham ibn Ezra) überliefert
Folio no. 55va-56ra
Rubric Centiloquium Bethen
Blank leaves 56v
Additional copies Pal. lat. 1369, 139rb
T & K TK 965.3
Work 4Title (standard) De mensurandis altitudinibus
Contents Nota mensiones in scala quadrantis. Si uis rem inaccessibilem metire
Incipit Scalle altimetri mensio talis est in vmbra recta
Subject 1 Math.
Additional remarks Verwendung von Bruchstrichen
Folio no. 57rv
Work 5Title (standard) Figurae variae
Subject 1 Astronomy
Folio no. 58r, 58v (aufgeklebtes Blatt)
Math. drawings (58r) Rota lunationum; Figura duodecim domorum caeli; (58v) Instrumentum coniunctionum et oppositionum solis et lunae; Complexiones duodecim signorum: "Aries. Sagittarius. Leo. Illa tria signa sunt colerica. iracundia. ignia et osten: ortus puericia ..." (Himmelsrichtungen deutsch bezeichnet)
Work 6Title (standard) Zeichnungen zum Albiontraktat
Incipit (59r, in aufgesetzten Ringen) Al-by-on. Prima lamina que est mater instrumenti.
Additional remarks zu 1ra-53vb
Folio no. 59r-67v
Explicit (64r, oben) schneken.
Blank leaves 68r
Work 7Title (standard) Astrologia
Incipit Sciendum (?) quod luna coniungitur saturno
Subject 1 Astrology
Folio no. 68va-69rb
Work 8Author standard Johannes Virdung
Title (standard) Compositio horarii
Incipit Horarum communium tam a meridie quam noctis medio quam eciam ab ortu vel occasu mechanicam noticiam capere
Incipit 2 Fac rotulam ad libitum quam in 24 partes equales partire
Century 15/16
Subject 1 Astronomy
Additional remarks Nachtrag
Folio no. 69v
Work 9Title (standard) De sphaera solida vel astrolabio sphaerico
Incipit Incipit tractatus de spera solida
Subject 1 Astronomy
Folio no. 70ra-79v
Explicit Explicit tractatus de composicione et vtilitatibus spere solide erasus s (?)
Additional texts (77rv) Nachtrag von Joh. Virdung (s. 15/16)
Math. drawings Zeichnungen im Text und 79v
Additional copies Pal. lat. 1340, 39ra-47rb
Work 10Author standard Albumasar | Johannes Hispalensis
Title (standard) Flores astrologiae
Incipit Hic liber quem collegit Albumasar de floribus eorum
Incipit 2 Oportet te primum scire dominum anni
Subject 1 Astrology
Printed catalogs Carmody 92 (3a) mit Liste der Drucke und Hss.
Publ. descriptions Steinschneider 48 (3-7); Ullmann II, 324: Abu Ma`shar, Flores nur lateinisch erhalten
Folio no. 80ra-83va
Rubric Incipiunt flores Albumasar de introductorius iudiciorum in astronomia
Explicit qui apparet tibi futurus in eodem anno.
Colophon Expliciunt flores
Other passages (83va) Scito hunc librum Huberte i. e. affluenter, qui es meus successor astrologorum doctissimus eris quia hic liber est ex secretis astrorum et eorum veritate.
T & K TK 616.7, 1013.11
Work 11Author standard Messahala
Title (standard) De septem planetis cap. quintum
Incipit Saturnus cum fuerit in ascendente
Printed catalogs Carmody 73: Gergis, jedoch unter "fragments noted elsewhere in the present lists", 29 f. (6. cap. 5 - this ms.)
Folio no. 83va-84vb
Rubric Incipit libellus Gerdirdi de hiis que significantur per planetas in singulis domibus et primo de saturno
Prolog et sunt omnes iste significaciones potissime experte regum uel alterius qui in aliquo loco primatum habuerit et sunt principes et domini respectu seruorum.
Explicit de hiis qui carent gaudio.
Colophon Finis huius libelli
T & K TK 1381.8 (this ms.)
Work 12Author standard Jafar Indus
Title (standard) De pluviis et ventis
Incipit Sapientes Indi iudicant de pluuiis secundum lunam
Printed catalogs Carmody 87 (2) (this ms.)
Folio no. 84vb-
Rubric Sequitur de pluuiis ex libro Indorum
T & K TK 1377.15 (this ms.)
Work 13Author standard Omar
Title (standard) De revolutione anni et qualitate temporis
Incipit Ex conuentu itaque uel opposicione vel ex solis in arietis primum punctum
Incipit 2 Arietis natura est ignea colerica (87ra)
Folio no. 85va-87va
Rubric De revolucione anni et qualitate temporis
Explicit finis huius; cetera spreui quia habentur in sequentibus.
T & K TK 531.2, 134.14, 133.15
Work 14Author standard Pseudo-Hermes
Title (standard) Centiloquium
Incipit Centiloquium Hermetis
Folio no. 87vb-89rb
Explicit cum dei auxilio. Amen.
Additional copies Pal. lat. 1368, 36ra ff.
Work 15Author standard Haly Rodohan | Ptolemaeus
Title (standard) Centiloquium cum commento
Incipit Verbum secundum
Additional remarks Verbum primum desideratur
Folio no. 89va-100ra
Rubric Centum verba Ptolomei cum glosa
Additional copies Pal. lat. 1340, 245ra-258vb
Work 16Author standard Haly Imrani
Title (standard) De electionibus
Folio no. 100rb-111vb
Rubric Liber de electionibus sub duplici tractatu
Additional copies Pal. lat. 1340, 403rb-422va
Work 17Author (ms.) Messehalla
Author standard Messahala
Title (standard) De revolutionibus annorum mundi
Incipit Custodiat te deus et augeat tibi vitam
Subject 1 Astronomy
Printed catalogs Carmody 25 (2) (this ms.); Liste der Drucke und Hss.
Folio no. 111ra-116vb
Rubric Messehalla de revolucionibus
Explicit fortunam minuet ex grauitate eius.
T & K TK 362.11
Work 18Author (ms.) Gafer
Author standard Albumasar | Hugo Sanctallensis | Jafar Indus
Title (ms.) De pluviis
Title (standard) De imbribus
Incipit Uniuersa astronomie judicia prout Indorum asseuerat antiquitas
Printed catalogs Carmody 85 (1a) (this ms.); Liste der Drucke und Hss.
Publ. descriptions Ullmann II, 323; L. Thorndike, Hist. I, 651 f.
Folio no. 116vb-119rb
Rubric Gafer de pluuiis
Explicit aquarius et pisces locantur.
T & K TK 1602.3
Work 19Title (standard) Mansiones lunae
Incipit Incipiunt nomina mansionum et quomodo formate sunt et eciam nomina earum: Prima mansio lune caput arietis
Subject 1 Astrology
Printed catalogs Carmody 65 (26)
Folio no. 119rb-vb
Rubric Forme et nomina mansionum lune
Other passages et nomen eius est alcha et ita formata est <Form der Konstellation durch Sternchen auf der Zeile>
T & K TK 1093.10 (this ms.)
Work 20Author (ms.) Messehalla
Author standard Johannes Hispalensis | Messahala
Title (standard) Liber coniunctionis et receptionis sive De receptionibus
Subject 1 Astrology
Folio no. 120ra-127va
Rubric Messehalla de recepcionibus
Additional copies Pal. lat. 1363, 54ra-62rb
Work 21Author (ms.) Thebit Benchoracht
Author standard Johannes Hispalensis | Thabit ibn Qurra
Title (standard) De imaginibus
Incipit Dixit Thebit Benchoracht: Dixit Aristoteles: qui philosophiam et geometriam et omnem scienciam legit
Subject 1 Astronomy
Printed catalogs Carmody 127 (7) (this ms.)
Publ. descriptions Ullmann II, 424: Tâbit ibn Qurra; L. Thorndike, Hist. I, 664 n. 5; zur Übers.: Steinschneider 50 (13)
Printed copies F. J. Carmody, The astronomical works of Thabit B. Qurra (1960), 180-97
Folio no. 127vb-129vb
Rubric Thebit de ymaginibus
Explicit et intellige quod exposui tibi.
Additional copies Pal. lat. 1381, 88r-v
T & K TK 449.7
Work 22Author standard Zael
Title (standard) Liber temporum
Incipit Scito quod tempora contingunt ex motibus
Printed catalogs Carmody 41 (this ms.); mit Drucken u. Hss.
Publ. descriptions Ullmann II, 311: Sahl b. Bisr; G. Sarton I, 569
Printed copies Klebs 812.2
Folio no. 129vb-132rb
Explicit et non errabis in deposicione regum si deus voluerit.
T & K TK 1411.4 (this ms.) u. .5.6
Work 23Author standard Zael
Title (standard) De electionibus
Incipit Omnes concordati sunt quod electiones sunt debiles nisi
Printed catalogs Carmody 41 (this ms.); mit Drucken u. Hss.
Publ. descriptions Ullmann II, 310 Anm. 6
Folio no. 132rb-137ra
Explicit ipse et luna mundi a malis.
T & K TK 985.1 (this ms.)
Work 24Author standard Almansor | Plato Tiburtinus
Title (standard) Judicia sive 150 propositiones
Incipit Signorum disposicio est ut dicam ab auctoritate (! recte: ariete) sit iudicium
Subject 1 Astrology
Printed catalogs Carmody 134 (this ms.)
Folio no. 137ra-139rb
Rubric C. Messehalla almansoris
Explicit perfectus est liber capitulorum almansorum
Colophon translatus de arabico in latinum a Platone Tiburtino quem deus exaltet in ciuitate Barchinonia anno arabum 520 18^a die mensis dulkigitta sole in virgine 15 luna in ariete 15.13. Laus deo patri
Additional copies Pal. lat. 1368, 35r ff.
T & K TK 1504.7
Work 25Author standard Bethem
Additional names Abraham ibn Ezra
Title (standard) Centiloquium (exc.)
Subject 1 Astrology
Printed catalogs Carmody 74 f.
Publ. descriptions Ullmann II, 328 f.: al-Battânî (Albategnius), mit Hinweis auf lat. Text; Sarton I, 602
Printed copies Klebs 814.1-2 (mit Ptolemaeus, Quadripartitum); Abraham ibn Ezra, Opera (1507)
Additional remarks auch als Werk des Avenere (Abraham ibn Ezra) überliefert
Folio no. 139rb
Blank leaves 139v
Additional copies Pal. lat. 1369, 55va-56ra
T & K TK 965.3
Work 26Author standard Philo Byzantinus
Title (standard) De spiritualibus ingeniis
Incipit In nomine domini pii et misericordissimi de spiritualibus ingeniis directe quod tuum amice Marzaton iam noui desiderium
Publ. descriptions V. Rose, Anecdota Graeca II, 299-313; Med. Hss. S. 458, cpl 1332, 92v ff.
Printed copies W. Schmidt, Heronis Alexandrini opera I (1899), 458-89
Folio no. 140ra-143ra
Colophon (141v) Explicit liber ingeniorum
Line drawings (141v-143ra) Zeichnungen zum Text
Additional copies Pal. lat. 1375, 180r-181r; 1377, 5rb-9ra
T & K TK 696.2 (this ms.), 1233.1
Work 27Title (standard) Perspectiva communis
Incipit Utrum equales magnitudines eque distantes ob oculo
Folio no. 143rb-144rb
Rubric (143v) Liber perspectiva communis
Math. drawings zahlreiche geometrische Zeichnungen zur Perspektive bei ebenen und gekrümmten Spiegeln; (nach 143v) eingehefteter Zettel mit Zeichnung einer Linse zum Lesen kleiner Buchstaben "... littere apparent maiores per uitrum quam sine vitro et tale vitrum ex utraque parte est conuexum ..." unter der Zeichnung: "Ego N. de R. non recolo me vidisse istam demonstracionem."
Work 28Title (standard) Planetenbilder mit deutschen Texten
Contents (144v) Saturnus: der wasserman, der stainbock, die wag, der wider; Saturnkinder im sechsten viergeteilten Ring nur eingetragen: spiler, kirchenprüchel - steler - totengröbel; (145r) Jupiter: der schütz, der visch, der kräbs, der stainbock; (145v) Mars: der wider, der scorpio, der stainbock, der kräbs; (146r) die sunn: der leo, die figur der sunnen, der wider, die waug; (146v) Venus: der stier, die waug, die visch, die junckfraw; (147r) Mercurius: die junckfraw, die zwilach, die junckfraw (!), die visch; (147v) (Mond) die mäuni (Mädchen mit Mondsichel am Kleid und einer Schaufel über der Schulter): der krebs, der mäuni figur, der stier, der scorpio
Incipit Saturnus der höchst planet: ich bin kalt vnd trucken an meiner natur. Meine hüser sind der Steinbock vnd der wassermann, darin ich kraft han
Incipit 2 (Planetenverse, 7 Strophen zu 8 Versen) Hässig neidig wüst vnd kalt, / mager gifftig grob vnd alt / ... / vnd jupiter mich schawet an / kain übel ich gewürcken kan.
Language German
Subject 1 Astrology
Publ. descriptions Zinner 8369; (zur Münchener Abschrift) K. Schneider, Deutsche Hss. BSB München, Cat. Codd. Bibl. Mon. V, 4 (1978), 208
Printed copies Abb. in Saxl I, 16-19, Tafeln XIV u. XX
Additional remarks Darstellungen (lavierte Federzeichnungen) der Planeten und ihrer Häuser, jeweils in 5 Kreisringen, ein sechster Ring nur beschriftet ohne Figuren; (144v) auf dem Tisch vor Saturn: 10 / 1444 / 12 (übereinander) - 1444 ist sicher als Datum zu verstehen (10.12. ?)
Folio no. 144v-147v
Additional copies BSB München, Cgm 595, 36r-39r
Work 29Title (standard) 48 Sternbilder nach Ptolemaeus
Contents Ursa minor - ursa maior (Reihenfolge wie in Pal. lat. 1368, 51r-56v)
Subject 1 Astronomy
Additional remarks ohne Text
Folio no. 148r-151v
Line drawings Zodiacusmann vorangestellt
Blank leaves 152r
Additional copies Pal. lat. 1368, 51r-56v
Work 30Scribe(s) (Johann Virdung ?)
Title (standard) Zeichnung super capitulo 3º secundi tractatus Albionis
Century 15/16
Additional remarks Nachtrag
Folio no. 152v
Blank leaves 153r
Work 31Scribe(s) (Johann Virdung ?)
Title (standard) Rota
Century 15/16
Subject 1 Astronomy
Additional remarks Rota mit den äußeren Ringen für Monate und Tage (Kalender) und Zodiacus mit Gradeinteilung; Nachtrag
Folio no. 153v-154r
Blank leaves 154v
Work 32Scribe(s) Johann Virdung
Title (standard) Elevationem poli invenire
Incipit Eleuationem poli inuenire ... De directione
Century 15/16
Subject 1 Astronomy