PAL

Ptolemaeus Arabus et Latinus

_ (the underscore) is the placeholder for exactly one character.
% (the percent sign) is the placeholder for no, one or more than one character.
%% (two percent signs) is the placeholder for no, one or more than one character, but not for blank space (so that a search ends at word boundaries).

At the beginning and at the end, these placeholders are superfluous.

Ptolemy, Almagesti (tr. Gerard of Cremona)

Venice, Petrus Liechtenstein, 1515 · 112v

Facsimile

igitur primum quod quando stella videbitur super lineam EBH, que transit per punctum B et est centrum orbis revolutionis, tunc cursus Solis medius erit semper super illam eandem lineam, et quod stella, cum sit super punctum H, erit concurrens Soli per cursum suum medium et videbitur per cursum suum medium apud punctum B, et cum sit super punctum K, erit cum eo secundum diametrum per cursum suum medium et videbitur apud punctum M. Quod sic probatur: Quia propterea quod ex longitudine que est inter unamquamque harum stellarum inter longitudinem longiorem in longitudine et inter ipsam et inter longitudinem longiorem in diversitate, cum aggregatur, est cursus Solis medius ab illo eodem principio, et superfluitas que est inter angulum qui est apud punctum R, et est ille qui comprehendit motum stelle equalem in longitudine, et inter angulum qui est apud punctum E, et est qui comprehendit motum qui videtur, existens semper angulus qui est apud punctum B, et hic angulus comprehendit cursum eius equalem in orbe revolutionis sue, tunc manifestum est quod cum stella fuerit apud punctum H, erit diminuta ex reversione ad punctum T, quod est longitudo longior secundum angulum HBT. Cum ergo comparatur illud ad angulum ARB, scilicet cum aufertur hic angulus ex angulo ARB, provenit angulus quo continetur cursus Solis medius qui est angulus AEH. Et ipse idem est angulus visionis stelle. Et cum stella fuerit super punctum K, erit etiam iam mota in orbe revolutionis sue secundum angulum TBK. Ergo cum comparabitur seu adiungitur iste angulus ad angulum AEK, erit ex eo cursus Solis medius a puncto A, quod est longitudo longior comprehendens medietatem circuli et cum ea angulum AEK diminuto ex eo angulo ABK, scilicet angulum GEM, et erit tunc Sol per cursum suum medium super diametrum cursus stelle que videtur. Quapropter erit secundum illud quod currit hoc cursu figurarum linea que protrahitur a puncto B, scilicet a centro orbis revolutionis ad stellam, et lineam Probably corrupt for linea, which is also the reading of Paris, BnF, lat. 14738 (161v, line 7 from the bottom) and would correspond to the Greek text (see Toomer, loc. cit., p. 483, line 4). que progreditur a puncto E, et est super visus nostros ad Solem per cursum suum medium, coniuncte simul secundum rectitudinem. In reliquis autem longitudinibus omnibus locus earum diversificatur. Sed tamen ipse semper erunt equidistantes. Et illud est quoniam si nos protraxerimus in forma simili huic in quocunque volueris loco a puncto B lineam rectam ad stellam, sicut linea BN, et a puncto E ad Solem per cursum suum medium lineam rectam, sicut linea ES, tunc angulus AES erit per id quod precessit equalis angulo ART et angulo TBN coniunctis, et angulus ART equalis angulo AEH et angulo HBT coniunctis. Quapropter erit angulus AES equalis angulo AEH et angulo HBN toti coniunctis, scilicet in oppositionibus. Cum ergo minuetur angulus AEB communis, erit angulus HES reliquus equalis angulo HBN reliquo. Linea igitur ES erit equidistans linee BN. Et quia in his speciebus figurarum que dicuntur coniunctionales, quarum sunt ille que nominantur extremitas noctis, que videntur per comparationem ad cursum Solis medium, invenimus stellam videri secundum lineam rectam que transit per centrum orbis revolutionis sicut videretur si non esset motus eius super orbem revolutionis omnino, sed esset ipsa eadem posita super circulum ABG et linea RB revolveret eam equaliter sicut revolvit centrum orbis revolutionis, tunc manifestum est quod iam preparata est per hos cursus declaratio proportionum diversitatis comparate ad orbem signorum que est propter egressionem a centro. Et postquam figure coniunctionales sunt non ordinate, tunc iam oportet ut laboremus in semita demonstrationum habitudinum que nominantur extremitas noctis.

⟨X.7⟩ Capitulum septimum: In ostensione summe egressionis stelle Martis a centro et longitudinis eius longioris

Quemadmodum autem nos in Luna accepimus loca trium eclypsium ex eclypsibus eius et tempora earum et declaravimus per semitas linearum proportionem diversitatis eius et locum longitudinis eius longioris, similiter etiam hic consideravimus tres habitudinum que nominantur extremitas noctis oppositas Soli, idest condiametrales Soli per cursum suum medium in unaquaque harum trium stellarum, et verificavimus loca earum in ultimo subtilis inquisitionis, prout potuimus, cum instrumento considerationis, et verificavimus etiam tempus condiametrationis et locum eius ad augmentandam subtilitatem in eis propter cursus Solis medios in considerationibus, et declaravimus per illud quantitatem egressionis a centro et longitudinis longioris in eis. Accepimus itaque primum in stella Martis tres habitudinum que nominantur extremitas noctis. Quarum primam consideravimus in anno quintodecimo annorum Adriani in mense Tobi apud Egyptios in die vigesimosexto eius in nocte quam sequitur dies vigesimusseptimus post unam horarum equalium a medietate noctis. Et fuit stella in vigesimaprima parte Geminorum. Et fuit consideratio secunda in anno decimonono annorum Adriani in mense Pharmoti apud Egyptios in die sexto eius in nocte quam sequitur dies septimus ante medietatem noctis tribus horis. Et fuit in 28 partibus et 50 minutis Leonis. Et consideratio tertia fuit in anno secundo annorum Antonii in mense Athica apud Egyptios in die duodecimo in nocte quam sequitur dies tertiusdecimus ante medietatem noctis duabus horis equalibus. Et fuit in duabus partibus et 33 minutis Sagittarii. Duorum vero temporum duarum longitudinum summa eius, scilicet quod est ab habitudine prima ad habitudinem secundam, fuit quatuor anni Egyptii et sexagintanovem dies et 20 hore equales. Et eius quidem quod fuit ab habitudine secunda ad habitudinem tertiam fuerunt quatuor anni etiam Egyptii et nonagintasex dies et hora una equalis. Provenerunt ergo ex tempore lon