effectus. Si autem fuerit in parte occidentali orisontis, secundum Hali in ultimis quatuor horis diei vel noctis, incipiet effectus eclipsis per annos vel menses 8 et apparebit in ultimis sive quatuor annis sequentibus quatuor annis sequentibus] sequentibus quatuor annis I vel mensibus. Nam virtus eclipsis essentialis, id est que sibi per se debetur, non durat nisi in 12 annis, si solaris fuerit, aut in 12 mensibus lunarium lunarium] si lunaris I inmediate sequentibus. Unde ex verbis domini Ptholomei habetur quod non solum acceleratio vel retardatio principii apparitionis effectus scitur ex distantia eclipsis ab ascendente, sed etiam exceleratio exceleratio] acceleratio I aut retardatio maioris fortitudinis effectus in ordine ad totum tempus durationis ipsius effectus. Particulares autem additiones vel diminutiones additiones vel diminutiones] diminutiones vel additiones I in tali accidente sciuntur ex coniunctionibus et oppositionibus que accidunt in loco principali accidentis aut in locis locis] loco I habentibus concordantiam cum tali loco accidentis, quoniam tales constellationes movent opus primum et inclinant ad bonum vel ad malum iuxta naturam illius planete qui dominatur in talibus particularibus particularibus] corr. ex partibus I constellationibus. Nam si dominans in tali particulari constellatione fuerit contrarius dominanti in eclipsi per naturam vel vel] per add. I locum, hoc est fuerit in loco contrario loci primi, opus primi diminuetur aut, si fortior fuerit secundus in toto, virtutem afferat afferat] affirmat I primi. Si autem secundus concordaverit cum primo, augebitur virtus utriusque et ita se invicem fortificabunt aut debilitabunt iuxta proportionem concordantie vel diversitatis. Et in in] om. I hoc intelligendum est si tempus accidentis secundi concordat cum tempore primi, nam si unus operetur uno tempore et et] operetur add. et del M alius alio, non fit additio vel diminutio. Postquam igitur hec hec] sic I fuerit, fuerit] fuerint I in coniunctionibus et oppositionibus particularibus multo fortius una eclipsis alterius effectus promovebit aut disturbabit. Similiter Similiter] Scilicet I coniunctiones magne eandem habebunt comparationem, adeo quod aliquando una constellatio facit aliam in toto virtutem ammittere. Ad talia quoque additamenta aut diminutionem, accelerationes vel retardationes vehementer comparantur habitudines planetarum qui dominantur in eclipsi aut aut] in add. I alia notabili corporum celestium configuratione sive qui participationem habent cum signis significantibus talem effectum, hoc est qui aspiciunt signa accidens efficientia. Si enim tales planete fuerint orientales directi aut stationarii statione secunda aut in angulis sive in suis dignitatibus, augebunt et velocitabunt effectum. Si vero fuerint occidentales retrogradi aut ascendentes de vespere, hoc est in opposito Solis, aut alias debilitati, minuent et tardabunt. Et generaliter significatores in angulis existentes origentales addunt in virtute accidentis et excelerant excelerant] accelerant I illud in cadentibus, occidentales minuant minuant] minuunt I et in succedentibus mediocriter operantur. Hic tamen Hali dicit quod mali quando sunt male dispositi mala opera operantur alia manerie quam habent secundum naturam et virtutes operum aut secundum vitia eis contingentia. eis contingentia] I; †ei…† contingeum M Nam videmus quod malum Saturni et Martis multum crescit quando stant male, quia bonum quod in eis est debilitatur et minuitur et mala ipsorum remanent. Et iste doctrine inferrende inferende] referende I sunt ad essentiales eclipsium significationes significationes] significatores I quia possibile est significationes eclipsium prolongare, durare tempora durare tempora] om. I ratione concursus aliarum configurationum celestium cum eclipsibus. Nam, ut dicit Hali in capitulo, quo quo] quando I aliqua ex coniunctionibus maioribus accide[n]t accidet] accident M; acciderit I in eodem gradu cum eclipsi alicuius luminarium, totum tempus in quo est possible apparere effectum talis coniunctionis multiplicandum per horas equales durationis eclipsis. Quod quidem tempus resultans in solari eclipsi denominationem suam retinebit quia erunt anni, in lunari autem erunt menses. Esto coniunctio Saturni et Iovis 4 4] om. I in primo gradu Arietis qua cum qua cum] inv. I eclipsis Solis in eodem gradu durans per duas horas equales de neccessitate huius eclipsis effectus per duo fere extenditur milia extenditur milia] inv. I annorum. Si autem hec eclipsis lunaris fuisset, per duo dumtaxat milia mensium effectus eclipsi〈s〉 eclipsis] I; eclipsi M suam habuisset durationem. Ex hiis manifestum est quod coniunctio et
〈Commentum Cracoviense in Quadripartitum a. 1463〉
Memmingen, SB, 2º 2,34 · 149v
