Ptolemaeus Arabus et Latinus

〈II〉 〈Liber secundus de revolutionibus annorum〉 Liber secundus de revolutionibus annorum] Incipit liber Secundus de annorum revolutionibus I

〈II.1〉 Capitulum primum de divisione universali huius artis

Iam sufficienter locuti sumus de universalibus principiis et regulis introductoriis huius artis in libro primo. Convenit ut in isto secundo loquamur de modo applicationis predictarum regularum ad praxim praxim] in. add. I sequendo viam nature.

Unde quia praxis huius artis generaliter circa duplicia exercetur exercetur] solet exerceri I accidentia, videlicet circa universalia, ut ut] om. I ea que accidunt accidunt] contingunt I regionibus, civitatibus et gentibus pluribus, et circa particularia que accidunt uni individuo, unde et hec ars pronosticationum astrologorum pronosticationum astrologorum] pronosticum vocatur astrologicalium I duas dicitur habere partes, duas dicitur habere partes] et habere duas partes dicitur I scilicet universalem, que et et] est I de accidentibus mundi intitulatur, et particularem, que scientia nativitatum vocatur. Prius tamen loquendum est in parte universali, eo quod universalia semper contingunt a causis maioribus et virtutis maioris quam particularia, nam nature debiles a fortioribus superantur superantur] corr. ex separantur probably by another hand M et particularia sunt sub universalibus. Quando enim debilem invenimus virtutem, sciemus virtutem, sciemus] scimus I quod fortis debilem superat et ad se convertit, et quando rem universalem inveniemus, particularia que sunt sub ea sunt applicanda sibi. Et hoc voluit Hermes ille Tramigestus, ille Tramigestus] Tramegestus I philosophorum pater, dum in Libro accidentium dixit qui anno nascuntur fortunato maximam maximam] magnam I habent in fortuna partem. Et dixit quod si Luna et Mercurius damnati fuerint in revolutione anni, mundani qui nascuntur ipso anno erunt pro maiori parte iusti, iusti] inscii I nisi in eorum nativitatibus virtus sic magna fuerit que vincere possit huius revolutionis revolutionis] I; revolutionem M significationem.

Duabus itaque maneriebus talia universalia accidentia universalia accidentia] inv. I precognosci possunt: Una maneries habetur ex accordamentis signorum et planetarum cum climatibus et ex speciali appropriatione 〈planetarum〉 planetarum] I; om. M et signorum ad partes partes] partem I terre. Alia maneries scietur scietur] s†…†tur I ex coniunctionibus, oppositionibus, eclipsatibus eclipsatibus] eclipsibus I luminarium et aliis habitudinibus planetarum et ex signalibus in aere apparentibus in quibusdam temporibus et in partibus celi convenientibus alicui certo loco. Et quia virtus Solis et Lune fortior est et nobilior cunctis aliis aliis] aliarum I stellarum virtutibus, ea que inde proveniunt sunt naturalia et generalia et applicantur ad diversas partes secundum quod virtutes aliarum stellarum commiscentur cum virtute Solis et Lune. Unde quando Luna coniungitur Soli absque ulla latitudine et Sol eclipsatus fuerit, componitur inde una virtus magne fortitudinis. Et similiter cum in eclipsi Lune ambo Lune ambo] ambo luninaria I fuerint super una dyametro, provenit inter nos una specialis virtus virtus] magne fortitudinis add. I et multo maior et fortior virtutibus que que] qui I a ceteris proveniunt mixtionibus. mixtionibus] coniunctionibus I Hinc est quod et coniunctiones magne modice virtutis ex se essent, nisi testificarentur eis virtutes luminarium. Nam virtus Solis est sicut virtus regis et virtus Lune sicut virtus sui sui] sue I comitis, virtus vero coniunctionis Saturni et Iovis est sicut virtus virtus] om. I maioris iudicis, et virtus coniunctionis Saturni et Martis in Cancro est sicut virtus ducis exercitus. Quare quare] sicut add. i. m. probably by another hand M; om. I sententie late per iudices inferiores sine consensu regis aut sui comitis possunt facilitari et facilitari et] faciliter I infirmari, ita virtutes coniunctionum coniunctionum] coniunctionis I sine attestatione luminarium debiles sunt. In primis igitur loquemur loquemur] loquamur I de concordia provinciarum cum planetis et signis, quandoque quandoque] quoniam I unaqueque gens et quilibet locus specialem convenientiam habet cum certis signis et certis stellis, ratione cuius et in corporibus et in moribus hominum provenit diversitas.

〈II.2〉 Capitulum secundum in proprietatibus universalibus regionum

Proprietates et diversitates gentium variantur ex diversa habitudine locorum in ordine ad zodyacum et solarem caliditatem. Que diversitas lineis equedistantibus sive climatibus distingwitur et in ordine ad quatuor terre cardines, quod provenit propter trigonorum varietatem et variam ad quatuor terre angulos appropriationem. Quoniam autem autem] om. I habitatio terre nobis nota 〈est〉 est] I; om. M (add. sup. lin. probably by another hand) in duabus quartis septentrionalibus respectu terre totius, ideo de complexionibus et moribus morantium in hiis quartis determinandum est. Illi qui morantur sub lineis equedistantibus, que sunt inter equinoctium et solstitium estivale, quem locum Ptholomeus vocat Iosum, et generaliter dicti sunt Ethiopes et transit Sol per cenith capitum eorum eorum] ipsorum I bis in anno et eos comburit et sunt nigra eorum corpora, corpora] capita I capilli nigri, spissi et crispi, nigri, spissi et crispi] crispi et spissi I facies eorum sunt corrupte turpes, corpora macra nature valde calide, mores ut plurimum silvestres quia calor durat durat] dominatur I in locis suarum habitationum et est continuus eis. Et non solum corpora humana ibi sunt in hoc statu caloris, sed apparet calor magnus in aere ipsos comprehente comprehente] comprehendente I et etiam in animalibus et vegeta〈bi〉libus vegetabilibus] I; vegetalibus M omnibus que sunt versus eos.

Et illi qui morantur sub lineis equedistantibus versus septentrionem et in locis que sunt sub septem stellis, que dicta dicta] dicte I sunt Ursa et volgaliter Currus, quia multum elongati sunt a zodiaco signorum et calore Solis, vincit in eis frigiditas et humiditas multa est in eis et multi nutrimenti et calor est in eis exiguus, sunt eorum colores colores] facies I albi et capilli lenes extensi, coprora grosse complexionis et frigide. Mores etiam eorum etiam eorum] inv. I sunt silvestres, nam, ut dicit Hermes in Libro latitudinum et Hali hic in commento, in ambabus habitationis extremitatibus morantur homines silvestres valde, alios silvestres valde, alios] valde silvestres I homines comedentes et maligni spiritus et bestie illudentes hominibus hominibus] hoc est I propter discrepantiam aeris illarum regionum, quia frigus durat multum in locis in quibus habitant illi de septentrione et est illic continue nec ab eis abscinditur. Et status aeris est ibi hyemalis et planete illarum terrarum sunt magne et animalia modice convenientie cum hominibus. Et isti nominati sunt generaliter Ethiopiani.

Et illi qui habitant inter solstitium estivale et has septem stellas, quia Sol non pervenit ad cenith ipsorum capitum nec multum elongatur ab eis, est eorum aer complexionis temperate et, quamquam mutatur, non magnum fit cambium de calore in frigus. Unde sunt caloris est eorum … caloris] om. I et coloris mediocris et magnitudo suorum corporum temperate temperate] temperata I et natura eorum complexionis bone, et habitationes sunt continue et habitationes sunt continue] om. I propter temperantiam locorum et eorum mores domestici. Et inter istos illi qui accedunt ad meridiem, qui secundum Hali hic hic] hii I sunt de tertio, quarto et quinto climate, sunt ut plurimum magis intelligentes et maioris ingenii et 〈habent vim maiorem〉 habent vim maiorem] I; viri maiorem M sciendi facta stellarum, eo quod zodiacus signorum et planete sunt magis circa cenith suorum capitum et motus suorum intellectuum conveniunt stellarum motui. Unde sunt inventi magni studii et quadruviales scientias leviter attingunt qui morantur in terris que temperate sunt sunt] complexionis add. I inter frigus, quod per viam congelationis spiritus ingrossat, et calorem, qui per viam resolutionis spiritus exsiccat, et appropinquant meridiei.

Et illi qui sunt in parte orientis sunt masculiniores et fortiores fortiores] fortiorum I cordium demonstrantes omnes res suas, hoc est aperte facientes, eo quod pars orientis est dextrum firmamenti et ab illa parte ascendunt stelle stelle] omnes add. I et inde apparet lux et virtus Solis et hec hec] pars add. I similiter est diurna masculina. Et propter hoc illi qui sunt in parte orientali habent posse maius secrete tenendi, faciendi res miraculosas et astronomiam astronomiam] astrologiam I sciendi quam illi qui sunt in occidentali parte.

Et illi qui sunt versus occidens sunt feriores, feriores] fortiores I cordibus blandiores et res suas ut plurimum cooperiunt et abscondunt, eo quod pars ista lunaris est quia luna post coniunctionem apparet primo aperte aperte] in I occidentali. Et propter hoc dicta est pars ista nocturna, femininia, sinistra, orientali contraria. Occidentales quidem quidem] equidem I multum suos interficiunt inimicos cum eos superant, et hoc non est nisi propter magnum quem habent metum metum] victum I de eis eis] ipsis I ne insurgant vice alia contra ipsos. Hec enim contentiones similes sunt contentionibus mulierum et iste condiciones maxime veritatem habent in illis qui sub eisdem lineis equedistantibus morantur et intelliguntur ut in pluribus. intelliguntur ut in pluribus] intelligitur ut in plurimum I

Et quelibet istarum partium habet in se particulares status naturalium morum et legum, nam ex diversitate aeris comprehendentis provenit diversitas complexionum et morum. Que quidem diveristas aeris secundum generalem influxum causatur a diversa habitudine Solis secundum quod iam dictum est, quamquam etiam aliquando aer mutatur a particulari situ terre, ut quia bassa, alta aut vicina maribus aut montibus. Et secundum hoc etiam complexiones et mores hominum in talibus locis variantur. Et de talibus particularibus particularibus] om. I proprietatibus terrarum est quod in aliqua terra multi sunt multi sunt] inv. I laboratores terre quia terra sua conveniens est huic, et alii sunt marinarii quia mare vicinum est eis, et alii ditiores eo quod multum fructificat terra eorum, et et] ita add. I inveniuntur nature proprie cuilibet terrarum ex convenientiis naturalibus que sunt inter climata particulares. Unde credidit Hali quod non sit aliquis laborator qui habeat filium in terra labor†e† labor†e†] ei add. et del. M; labore eius I enutritum qui sit alterius magisterii quam laborator quamvis nativitas sua significaverit significaverit] significavit I eum alterius debere fieri magisterii, debere fieri magisterii] magisterii debere fieri I nisi mutaverit mansionem suam in terram aliam propter inclinationis fortitudinem. Et hec condiciones non de neccessitate de neccessitate] necessarie I sic omnibus in talibus mundi partibus morantibus contingunt, sed ut in pluribus, nam non est neccessarium cuilibet persone ita ita] sic I accidere. Et propter hoc neccessarium est ut preter artem de generalibus accidentibus sit alia ars ars] res I de particularibus accindentibus, que nativitatum scientia dicitur, de qua in aliis determinabitur libris.

〈II.3〉 Capitulum tertium de concordantia provinciarum cum trigoniis trigoniis] trigonis I

Quia trigonorum figure sunt quatuor, quas figuras et differentias trigonorum et gubernamentum eorum diximus in libro primo iuxta sententias principum astrologie diversas, hic breviter recapitulanda est est] om. I intentio domini Ptholomei habendo respectum in applicatione dominorum trigonis ad angulos mundi quos tales trigoni respiciunt et ad planetas qui qui] in add. I talibus angulis per communitatem astrologorum deputati sunt. Sol equidem cum Saturno datus est orienti, Luna cum Marte occidenti, Iupiter septentrioni, Venus meridiei et Mercurius locis mediis inter angulos. Primus itaque trigonus trigonus] est add. I ex Ariete, Leone et et] om. I Sagittario constitutus pertinet ad angulum qui est inter septentrionem et occidens, et gubernat ipsum primo Iupiter, eo quod est septentrionalis, et habet participationem cum eo Mars, quia pertinet ad partem occidentalem. partem occidentalem] occidentem I Trigonus autem 〈ex〉 ex] I; om. M Thauro, Virgine et Capricorno pertinet ad angulum qui est inter meridiem et oriens, oriens] orientem I et habet et habet] om. I et gubernat ipsum primitus Venus, que meridionalis, meridionalis] est orientalis I et habet participationem cum ea ea] I; eo M in suo gubernamento Saturnus, in suo gubernamento Saturnus] Saturnus in suo gubernamento I quia ad partem orientalem pertinet. Trigonus quoque 〈ex〉 ex] I; om. M Geminis, Libra et Aquario pertinet ad angulum qui est inter septentrionem et oriens, et gubernat ipsum primitus Saturnus, quia pertinet ad oriens, oriens] orientem I et habet participationem in suo gubernamento Iupiter, quia est septentrionalis. Trigonusque Trigonusque] Trigonus quoque I 〈ex〉 ex] I; om. M Cancro, Scorpione et et] om. I Piscibus pertinet ad angulum qui est inter meridiem et occidens, et gubernat ipsum primitus Mars, quia pertinet ad ipsum occidens, occidens] occidentem I et habet participationem cum eo in gubernamento Venus, quia est meridionalis. Et hic cuilibet trigono solum duo associantur planete pro eo quia respectus est habitus est habitus] inv. I principaliter ad planetas appropriatos angulis mundi, et non poterant esse plures nisi duo in eo quia quilibet trigonus partem terre inter duos angulos constitutam dirigit. Et Sol cum Luna non sunt nominati inter directores trigonorum cum sint generales totius inferiorum inferiorum] om. I mundi gubernatores. Mercurius etiam, quia nature flexibilis et partem mediam mediam] medianam I natura sibi deputavit, in partipicatione〈m〉 participationem] I; participatione M ad presens merito non venit.

Nam hec divisio maxime ad sciendum in qua parte terre terre] om. I effectus eclipsium aut aliarum magnarum configurationum in corporibus celestibus contingat est utilis et viam sequitur naturalem. Cum itaque res iste hac procedunt manerie et locus habitationis nostre in quatuor quarta equalia dividitur per lineam que transit per Mare Mediterraneum et incipit a loco qui dictus est Pessagium Herculis alias Gades Herculis et vadit usque ad brachium maris quod vocatur Citatione Citatione] Citatio I usque ad Ydola sive Gades Allexandri Gades Allexandri] Gades Allex^ri M; Alexandri I in parte orientis, et hec linea dividit habitationem septentrionalem a meridionali. Dividitur preterea tota habitatio per aliam lineam que secundum longitudinem transit per brachium occidentale et per gulfum qui dictus est Aghiion Aghiion] Aghyon I et Penites et per stagnum quod est Mantis. Mantis] Maritis I Istud enim brachium occidentale retenditur retenditur] tenditur I usque ad Marem Rubrum in terra de Metha. Et gulfus dictus Aghyon est in directum in directum] in directa I brachii Maris Rubri et Maris Terre Promissionis et Maris Rubanorum. Rubanorum] Romanorum I Mare equidem quod dicitur Penites est stagnum. est stagnum] et I Et stagnum Mantis Mantis] Maris I est in septentrione circa Constantinopolim in parte orientis eius. Et venit de Mari Penithes rivus unus qui vadit in Mare Romanorum qui qui] quod I dicitur Brachium de Constantinopoli. Et hec maria determinant quartam habitationis que dicta est Europa, que licet minor sit in quantitate, tamen est equalis vel forte maior aliis quartis quantum ad illud quod quod] in ea add. I habitatur. Et talis divisio presenti convenit operi in quo Ptholomeus rem sequitur naturalem et non mathematicam, dictum principaliter. Unde per has duas lineas lineas] corr. ex litteras M tota terra habitata in quatuor dividitur partes. Pro cuius clariori intelligentia disponitur figura mappe mundi hoc modo: in quo Ptholomeus … hoc modo] om. I Sit circulus quantitatis maioris qui representabit colluros colluros] cuboros I transeuntes per polos mundi et per oriens et per occidens et quadretur duabus dyametris, quarum una sit directe a sursum in deorsum et signetur in circumferentia circa hiis litteris: A in parte inferiori, que representabit Polum Articum, et B in parte superiori, que representabit Polum Antarticum. Et alia dyamiter sit orthoganaliter orthoganaliter] orthogonaliter I secans hanc primam que representabit equinoctialem et signatur signatur] signetur I in contactu circuli hiis litteris: C a sinistris et representabit oriens, D vero a dextris et significabat occidens. oriens … occidens] orientem, D a dest†ris† et representabit occidentem I Post hoc dividatur quarta circuli AD in 90 90] 9 I partes equales, dividatur similiter equinoctialis sive equinoctialis sive] om. I dyameter CD in 180 partes equales. Deinde formetur linea recta que representabit tropicum Cancri in distantia 24 graduum ab equinoctiali. Post hoc ducatur alia linea equedistans equinoctiali et tropico Cancri, que distabit ab equinoctiali equinoctiali] et add. et del. M 36 gradibus, qui computabuntur AD versus A et sit linea HG. HG] et add. I Post hoc computentur 65 65] 56 I gradus AD AD] om. I versus C in equinoctiali et signetur punctus F. Deinde ducatur arcus per ambos polos et per F qui secabit lineam HG in puncto ˂E˃. E] I; om. M Tunc dico dico] corr. ex dicto M quod hic arcus cum duabus lineis, quarum una representat tropicum Cancri et alia est HG, dividit dividit] dividunt I totam terram habitatam in quatuor equalia quantum ad illud quod habitatur actu in talibus quartis, ita quod Europa concluditur spatio ACG, ACG] AEG I et Affrica sive Linon GDFE, Asia Asia] Asya I autem Maior EFCH et et] Asya add. I Minor HEA. Cum igitur placuerit tibi in hac ymaginaria mundi dispositione aliquam civitatem locare, placuerit … locare] tibi in hac figura mappe mundi aliquam locare placuerit civitatem I primo scias latitudinem illius illius] istius I civitatis ex tabulis ad illud dispositis et computabis ex tabulis … computabis] et I eam AD versus A in circulo circulo] computabis add. I et ex opposito latitudinis protrahas lineam rectam occultam. Deinde scias etiam longitudinem illius civitatis ex eisdem tabulis ex eisdem tabulis] om. I et computabis eam in equinoctiali AD versus C. Quo facto facies arcum circuli occultum transeuntem per ambos polos et per punctum latitudinis latitudinis] longitudinis I in equinoctiali signatum et ubi arcus intersecaverit lineam occultam prius factam, ibi est locus sive punctus locus sive punctus] punctus sive locus I civitatis talis. Et ita poteris in hac figura omnes civitates et regiones quarum longitudines et latitudines in libris antiquorum scripte sunt artificialiter describere et unius ad aliam habitudinem et distantiam poteris sensibiliter sensibiliter] sufficienter I deprehendere.

Et hec quatuor quarta sunt convenientia in situ et proprietate quatuor trigonis nominatis. Quartum enim quod est inter septentrionem et occidens occidens] occidentem I concordat cum trigono Arietis. Et quartum huic oppositum, quod est inter oriens et meridiem, concordat cum trigono Thauri. Quartum autem quod est inter oriens oriens] orientem I et septentrionem concordat cum trigono Geminorum. Et quartum huic oppositum, quod est inter meridiem et occidens, occidens] et occidentem I concordat cum trigono Cancri. Unde quartum quod est inter septentrionem et occidens totum est habitatum et est in parte provinciarum que dicte sunt Calicogalacie et generaliter dicte dicte] sunt add. I Europa. Hoc equidem quartum est insula una quam comprehendit Mare Occidentale ex parte occidentis et septentrionis et Mare Romanum ex parte meridiei et orientis. Et hee provincie sunt in hoc quarto: Citulopia, Roma, Belliquia, Constantinopila Citulopia, Roma, Belliquia, Constantinopila] Citucopia, Reliquia, Roma, Constantinopola I et harum provinciarum termini. Quartum autem oppositum huic, quod est inter meridiem et oriens, et est et est] om. I in parte provinciarum que sunt dicte sunt dicte] inv. I Mequia Orientalis et generaliter Azia Maior. Et eius provincie sunt: Arabia, India Maior et Parsia. Et quartum quod est inter septentrionem et oriens est in parte provinciarum que dicte sunt Cafonia et generaliter dicitur Asia Minor. Provincie eius sunt: Bithinia, Nicomedia, Nicomedia] Nichomedia I Frigia, Cilicia. Et quartum quod est huic oppositum, quod est inter occidens occidens] occidentem I et meridiem, est in parte provinciarum que dicte sunt Mequia Occidentalis et nomine generaliter dicitur Linon apud Ptholomeum, aput communes autem cosmigrafos Affrica nuncupatur. Hec equidem quarta Hec equidem quarta] Hoc equidem quartum I est insula una quam comprehendit Mare Occidentale a parte occidentis et meridiei, Mare Affrice ex parte septentrionis et brachium Maris Rubei Rubei] Rubri I ex parte orientis. Provincie ibi site sunt: Egiptus, Ethiopia, Brachia, Affrica, Affrica] Affria I Thange Thange] Tange I et omnes nationes nigrorum.

Et hiis quartis triplicitates modo predicto triplicitates modo predicto] modo predicto triplicitates I attribute sunt quantum ad particulares influentias que ex moribus et consuetudinibus ac variis inclinationibus habitantium in dictis quartis deprehense sunt. Gubernatur itaque unumquodque quartum a trigono sibi appropriato, demptis dumtaxat partibus cuiuslibet quarte vicinis medio totius habitationis sive punctis ubi linee dividentes terram habitabilem in partes quatuor se intersecant, quoniam in talibus partibus morantes a duobus trigonis oppositis diriguntur et gubernantur, videlicet a trigono illi quarto attributo et a trigono quarti oppositi promiscue, ut partes partes] parte I quarti de Europa que sunt vicine intersecationi linearum predictarum gubernantur a trigono proprio et a trigono quarti oppositi, scilicet illius de Asia Maiori, et est trigonus Thauri. Sic igitur in quolibet quartorum predictorum dominantur planete eidem attributi attributi] attributo I quarto, demptis locis demptis locis] demptis locis add. I que sunt in medio totius habitationis quia in talibus habent participationem omnes planete. Et in illis locis que sunt circa medium totius totius] habitationis add. I cuiuscumque quarti fuerint dominantur planete quarti oppositi, ut dictum est, et Mercurius cum eis eo quod ipse est nature commixte, ut trigonus qui est inter meridiem et occidens. Pars illa que est circa medium totius habitationis, ut circa Iherusalem, gubernatur a trigono Cancri et eius dominis, scilicet Venere et Marte, et a trigono Geminorum quia quia] qui I est trigonus quarti oppositi et a dominis eius, scilicet Iove et Saturno, et participationem cum eis habet Mercurius. Alie autem partes illius quarti gubernantur solum a trigono sibi appropriato et a dominis, dominis] eius add. I scilicet Venere et Marte. Et propterea propterea] propter hoc I habitantes in istis provinciis sunt magne fornicationis et viri utuntur pluribus mulieribus, mulieres autem cohabitant multis viris, et communiter regnant regnant] regnat I inter eos frater cum sorore et frater regit viros, soror mulieres. mulieres] I; mulieris M Et multas ponit Ptholomeus particulares proprietates et ad signa appropriatas gentium que que] qui I morantur in hac quarta. Tamen, quia nobis qui inter septentrionem et occidens morantur morantur] moramur I non est utilis illarum partium particularis cognition, nec illa comodose in exemplum nobis veniunt. Cum et situs locorum illius quarti et nomina provinciarum sunt sunt] sint I nobis ignota, studiose illam narrationem domini Ptolomei omisi, de aspectu dumtaxat signorum speciali ad certas provincias et civitates et ad alias res huius inferioris mundi breviter scribere sententias antiquorum antiquorum] et add. I modernorum experientiis limitatas insequendo curavi.

Aries itaque ex terris et provinciis Parsiam, Britaniam, Gellicam, Germaniam, Almaneam, Britaniam, Gellicam, Germaniam, Almaneam] Alamaniam, Britaniam, Gallicam, Germaniam I partem superiorem Polonie, Parsidam, et est locus ubi nunc stat Caffa. Civitates eius sunt Cracovia cum tertia facie et prima Thauri, Cracovia … Thauri] om. I Verona, Vincentia, Viterbium, Placentia, Florentia, Orbino, Orbino] Urbino I Dacia, Anthiochia, Anthiochia] Antiochia corr. ex Antichia I Ymola. Ex communibus communibus] om. I locis habet loca arenosa, loca in quibus fit ignis, loca in quibus coadunantur latrones, ex membris humanis humanis] humeros I caput, voltum, pupillam oculi et aures, ex metallis ferrum, ex coloribus croceum cum rubeo mixtum, ex saporibus amarum, ax animalibus ungulas habentia, ex arboribus omnes croceas.

Thaurus habet omnes provincias circa littora maris versus Minorem Assiam, Assiam] Asiam I ut sunt illa illa] ut sunt ille I versus Constantinopolim, Poloniam quoque Poloniam quoque] Poloniamque I Maiorem et multas partes Asie Minoris quas partes pronunc Tartari et Gotti occupaverunt, et Russiam Albam ubi est est] nunc add. I illa civitas notabilis dicta Novograd, Yberniam. Civitates eius sunt Bononia, Sene, Perusium, Perusium] Parusium I Parma, Iustinapolus, Iustinapolus] om. I Iherusalem. Ex locis omnem terram populatam, ortos ortos] ortus I et loca arandi, ex membris humanis humanis] habet add. I collum et artherias artherias] artarias I vocis, ex animalibus animalia magna quadrupedia domestica ungulas habentia, uti sunt boves, bubuli bubuli] buffali I et similia, ex arboribus longas producentes fructus quibus utuntur homines, ex coloribus album mixtum cum citrino, ex saporibus ponticum cum dulcedine dulcedine] mixtum add. I ut in gallis.

Gemini habet Armeniam, Egiptum, Angliam, Flandriam, regiones Lumbardorum. Lumbardorum] Lombardorum I Civitates eius sunt Lugurium, Parisius, Tridentum. Loca eius sunt loca in quibus aratur supra supra] super I montes, loca omnium lusorum, scole in quibus fiunt disputationes, ex animalibus hominem et symeam, ex membris humanis spatulas, spatulas] et add. I brachia et manus, ex coloribus viridem ad croceum declinantem, ex saporibus dulcem, ex avibus omnes habentes bonas voces et cantilenas facientes.

Cancer habet terram Babilonie et Affricam provinciam, Lechiam, Franciam, Armeniam Minorem, Burgundiam Burgundiam] Borgundiam I et loca circa littora maris ut Brusya et certe partes Almanie Brusya et certe partes Almanie] Prussia et cetere partes Alamanie I Basse. Civitates eius sunt Constantinopulis, Venetie, Heraclia, Heraclia] Eraclea I Granata, Luca, ex locis loca aquarum, paludes et loca in quibus coadunantur aque, littora littora] littore I maris et rivorum, ex membris hominis pectus, stomachum, et pulmonem, ubera mulierum, habet quoque viatores, haurigas, vectores et generaliter omnem levem populum, ex coloribus fumosum, ex saporibus salsum, ex arboribus longas in aqua nascentes, ex animalibus dentes longos habentia, pisces minutos et pisces sine squamis et generaliter reptilia terre.

Leo habet Turquiam Turquiam] Turciam I usque ad finem populationis et usque ad Lumbardiam Lumbardiam] Lombardiam I et in aliis libris invenio terram Turcorum, Turcorum] Turkorum I Ytaliam, Apuleam, Ciciliam, Ciciliam] om. I partem magnam Francie usque Ytaliam. Ytaliam] Bohemiam add. I Civitates eius sunt Roma, Ravenna, Cremona, Mantwa, Mantwa] Montua I Damascus. Ex membris hominis hominis] humanis I cor, artherias eius artherias eius] arterias I et dyafragma et apud alios renes et costas superiores, ex locis communibus loca deffendibilia deffendibilia] defensibilia I et fortia, civitates, castra in montibus sita, ex animalibus fortia fortia] et add. I ferocia ut leones, apros, ex avibus de rapina viventes, ex coloribus rubeum, croceum et brunum, ex saporibus amarum.

Virgo ex regionibus Terram Grece, Terram insulem, Regnum Navarre, eandem Grece, Terram insulem, Regnum Navarre, eandem] Grecie, Regnum Navare, candiam I insulam Cipri, Achayam, que nunc Albania dicitur, et habet participationem in Anglia. Civitates eius sunt Toletum, Papia, Corinthos. Corinthos] Corinthus I Ex locis loca coadunationis mulierum et loca ioculatorum cantorum, loca in quibus feminantur viridaria, ex membris humanis ventris ventris] ventrem I inferiorem et intestina, ex coloribus purpureum et album, ex saporibus stipticum.

Libra ex terris habet Indyam Indyam] Indiam I et partem Ethiopie, Libyam, Thuciam, habet etiam Libyam, Thuciam, habet etiam] Libiam et habet I participationem in Egipto. Civitates eius sunt Nuremberga, Nuremberga] Normberga I Acha, Acha] Alsa I ex locis herema, herema] om. I arenosa, venatoria et omnia loca alta et sublimia, ex membris humanis anchas, nates et et] ut add. et del. M finem ventris, ex co〈lo〉ribus coloribus] I; coribus M viridem, violaceum et pardum, alias purpureum, ex saporibus dulcem.

Scorpio ex terris habet ex terris habet] habet ex terris I Arabiam barbariam, terram Caldeorum, Cathaloniam, Maioricam. Civi〈tates〉 Civitates] I; Civi M eius sunt Padwa, Walentia, Farraria, Padwa, Walentia, Farraria] Padua, Ferraria, Valentia I Pistorium, Cremona. Ex locis loca profunda in terra, in terra] om. I loca scorpionum, loca fetida ut lupanaria, loca pudrida, ex membris humanis verenda, tam virilia tam tam] quam I muliebria, ex coloribus viridem cum rubeo mixtum, ex saporibus salsum, ex animalibus scorpiones, binores binores] mures I bestias minutas venenosas.

Sagitarius ex terris habet Hyspaniam, Ciliciam, Ungariam, Dalmatiam, Croatiam, Solvoniam Solvoniam] Sclavoniam I et magnam participationem in Bohemia, in Bohemia] habet in Cremona, Bohemiam I Moraniam. Civitates eius sunt Wienna, Wienna] Bienna in Austria ubi notabilissimum ac clarissimum studium est generale I Buda et participationem habet in Cremona. Ex locis habet ortos, ortos] ortus I loca regum et loca ignis, ex coloribus flavum sive cidrinum flavum sive cidrinum] flaveum sive citrinum I declinantem ad rubedinem, ex saporibus amarum, ex lapidibus smaragdum, ex corpore humano coxas.

Capricornus habet ex terris partem Ethiopie et dyocesim dyocesim] diocesim I Arabum Albahyn, Albahyn] Albahym I id est duo maria versus Indiam et limites eius, et habet Magdaniam et est medium terre Magdaniam et est medium terre] mediam terram I Grecorum, et habet partes partes] participationem I circa Constantinopolim versus occidens occidens] occidentem I et septentrionem ut est Litphania Litphania] Lithfania I cum partibus adiacentibus. Civitates eius sunt Formunium, Cremona, sunt Formunium, Cremona] Forminium I Vilna. Ex locis habet participationem in ortis, et habet littora rivorum, et hospitia communia, et loca in quibus coadunavitur coadunavitur] coadunantur I captivi. Ex saporibus stipticum, ex coloribus fumosum aut purpureum trahentem ad nigrum, nigrum] nigrediem I ex membris corporis humani genua et nervos infra corporis … infra] hominis I genua, ex arboribus fortes quemadmodum oliva, nuces et arbores in aqua nascentes ut arundo et acoros et omnes arbores spinas habentes, acoros et omnes arbores] omnes I ex animalibus iumenta domestica, ut sunt capre, oves sunt capre, oves] capones I et similia.

Aquarius ex terris habet ex terris habet] habet ex terris I Fenis, id est Parsiam et terram Cinizahat, Cinizahat] Cinisohat I hoc est occidentalem et valde septentrionalem ut Dacia, Norweya, Swetia, Swetia] India add. I et precipue in mantanis mantanis] montanis I eius. Ex locis eius eius] sunt add. I loca aquarum et fluminum et loca fluminum et loca] fluvium et I vinearum et omnem terram superflue humidam, ex coloribus plumbeum ut ut] et I viridem, ex saporibus dulcem, et ex membris corporis humani et ex membris corporis humani] ex membris hominis I crura, tibias et nervos eorum et cavillas, ex lapidibus vitrum, ex animalibus omne animal in aspectu et figura turpe, quemadmodum sunt dyaboli.

Pisces ex regionibus habet Trabigestam et partem septentrionis et habet participationem in terris Romanorum et et] in add. I insula versus Egiptum, Portugalia quoque, Ybernia, Normandia. Normandia] Normania et habet partem Hyspanie versus Sanctum Iacobum I 〈Normania〉 Normania] I; om. M enim est pars Francie in qua est edificata Rothomagus. Ex civitatibus habet Allexandriam Allexandriam] Alexandriam I et participationem in Venetiis et habet participationem in terris que sunt inter Romam et Terram Promissionis. Et secundum Hali est ascendens Christianorum et habet participationem in terris Christanorum. habet participationem in terris Christanorum] om. I Ex locis habet piscinas, lacus, littora maris et omnia loca aquosa et loca planctus et meroris, ex membris hominis habet pedes, ungwes et nervos, nervos] nerves I ex saporibus acrem et insipidum, ex coloribus viridem, album et varium, ex animalibus aquatica et ibidem morantia, ex lapidibus albos claros ut cristallum et margaritas. margaritas] margarittas I

Predicto equidem modo signa habent specialia dominia in regionibus et civitatibus et similiter stelle fixe in dictis signis existentes, sive sint septentrionales sive meridionales. Nam gradus qui ascendeba[n]t ascendebat] I; ascendebant M tempore illo quo regio cepit regio cepit] inv. I inhabitari aut civitas edificari est significator civitatis ipsius cum omnibus stellis fixis in eodem signo signo] om. I existentibus, similiter gradus medii celi, gradus Solis, gradus Lune gradus Lune] om. I et gradus partis fortune tempore predicto. Et omnia omnia] loca add. I principalia habent cum tali regione et civitate concordantiam magnam. Et erit talis regio aut aut] et I civitas fortunata cum propredicta loca principalia propredicta loca principalia] predicta loca I eiusdem transiverint fortune, et erit fortuna cum infortune infortune] cum add. et del. M propredictam transiverint fortune … transiverint] om. I loca. Ptholomeus tamen hic in textu dicit dicit] om. I quod loca que concordant cum civitatibus sunt loca in quibus erat Sol et Luna erat Sol et Luna] Sol et Luna erant I in principio edificationis eorum et loca angulorum, maxime angulus ascendentis. ascendentis] ascendens I Et sic videtur loca luminarium preponere loco ascendentis, ascendentis] ascendente I cum alii astrologi communiter in hac re gradum ascendentem ascendentem] ascendentis I preponunt locis luminarium. Et ego in hac parte oppinnionem Hali sequor qui etiam ascendens preponit. In civitatibus autem autem] om. I quarum fabricationum fabricationum] fabricationem I tempora scita non 〈sunt〉 sunt] I; om. M (add. sup. lin. probably by another hand) simpliciter simpliciter] om. I convenit inspicere ad celi medium nativitate nativitate] nativitatis I sui domini qui dictas edificari mandavit edificari mandavit] mandaverit edificari I civitates et qui regnavit tempore edificationis earundem. Cum autem nec nativitas talis domini scita fuerit, tunc considerande sunt mutationes magne et accidentia notabilia notabilia] mutabilia I in talibus civitatibus contingentia, quoniam loca in quibus fuerint significatores talium accidentium aut ipsa luminaria sunt signa cum dictis civitatibus concordantia. Ex hiis patet quod una regio sive civitates civitates] civitas I a diversis triplicitatibus secundum diversos respectus regitur et diversis subest signis. Verum Verum] Unde I ne ex tali diversitate animus astrologi novelli astrologi novelli] inv. I in perplexitatem deveniret, modum et ordinem dare studui studui] I; studii M quomodo astrologus circa talem diversitatem se habere debet. Invenio namque tres famosas vias et diversas vias vias] om. I de distributione triplicitatum quatuor mundi partibus. Primam viam ponit dominus Albumazar differentia 26 tractatus sexti tractatus sexti] sexti tractatus I; tractatus sextus M Maioris Introductorii: Scilicet triplicitas ignea attribuitur orienti, terrea meridiei, aerea occidenti, aquea septentrioni. Et hanc viam insequitur Altrabicius Hispalensis Altrabicius Hispalensis] Alkabitius Hyspalensis I et generaliter universitas astrologorum. Que quidem, licet sit multum famosa et magnorum astrologorum autoritatibus firmata, firmata] confirmata I tamen quia ex respectu multum generali traxit originem et a proprietatibus universalibus quasi fixis, scilicet a certis proprietatibus que in talibus qualitatibus qualitatibus] quartis I inveniuntur fixe et permanentes, sicut a flatu ventorum et ab ordine triplicitatum et quartarum. Primam enim triplicitatem prime attribuit quarte, secundam secunde et sic deinceps. Non reputo reputo] puto I ipsam esse utilem in iudiciis accidentium mundi. Secundam viam ponit idem dominus Albumazar secunda differentia primi tractatus de coniunctionibus magnis, ubi triplicitatem igneam attribuit orienti, terream occidenti, aeream septentrioni, aqueam meridiei. Dicit enim dicamus itaque quod, cum accidit coniunctio triplicitate ignea, significabit hec hec] hoc I fortitudinem civium orientis, et fortius signum eius est Sagittarius, mediocre Leo, debilius Aries. Et cum fuerit hec hec] hoc I in triplicitate terrea, significat significat] significabit I fortitudinem civium occidentis, fortius signum eius Capricornus, mediocre Virgo, debilius Thaurus. Et cum fuerit hoc in triplicitate aerea, significabit fortitudinem civium septentrionis, fortius Aquarius, mediocre Libra, debilius Gemini. Et si fuerit fuerit] hoc add. I in triplicitate aquea, significabit fortitudinem civium meridiei, fortius signum Pisces, mediocre Scorpio, debilius Cancer. Quam viam sequitur sequitur] insequitur I quidam Heinricus, magni Alberchti Alberchti] Alberti I magnus discipulus, qui dicit quod, cum intento studeo studeo] studio I magnaque diligentia ac vehementi consideratione consideratione] I; considerationem M pluries mente revolvissem hoc quod dicit Albumazar super fortificatione sive preminentia unius plage respectu alterius, inveni inveni] invenitur I ex parte effectuum satis concordare dictis ipsius Albumazar. Albumazar] Albumasaris I Et adducit plurima exempla, ut de Allexandre Allexandre] Alexandro magno I cuius dominium fuit sub triplicitate terrea terrea] ignea I et processit ab occidente in orientem. occidente in orientem] oriente in occidentem I Et dominus noster Iesus Christus natus est sub triplicitate ignea. Et sub triplicitate terrea que immediate eam secuta est venit Constantinus ab occidente, et Orientales sibi subiugavit , sedem quoque imperii in Greciam transtulit. transtulit] Dicit Haynricus secundum quod ponit Cameracensis quod sub triplicitate terrea que significabat fortitudinem civium occidentis Greci, qui fuerunt occidentales a Priamo rege Troye qui erat orientalis ab eis, destruxerunt Troyam regnumque pharaonie sive Egiptiorum add. I Deinde sub triplicitate aerea inmmediate sequente militia Arcturi, militia Arcturi] Aret†…† I regis Britanie que nunc Anglia vocatur, sub magna formositate formositate] om. I; fu add. et del. M vigebat. Sub eadem quoque triplicitate aerea Arianus viguit in Britania. Sanctus quoque Dominicus, institutor monastice vite, in Italia in Italia] om. I florebat. Sub eadem quoque florueru〈n〉t floruerunt] I; floruerut M doctores Ieronimus, Ambrosius, Augustinus Augustinus] I; Augist†in†us M et plures alii. Amplius fortitudo et humana humana] inhumana I sevitia Vendalorum et Gottorum et Luncbarodrum Luncbardorum] Longobardorum I super terram apparuerunt sub triplicitate aerea. Hii autem omnes ex septentrioni septentrioni] septentrione I prodierunt. Post dictam quoque triplicitatem aeream succesit aquea sub qua Machometus initium habuit habuit] I; add. sup. lin. probably by another hand M cum secta sua. Sub eadem quoque triplicitate aquea venit fortitudo Maurorum a quibus Sarraceni Sarraceni] Saraceni I processerunt. Deinde sub triplicitate ignea translatum fuit dominium versus orientem. Deinde sub triplicitate terrea Hugo, dictus capetus regnum Francie, regnum Francie] inv. I adeptus est et Gedeoforus, dux Lotoringie, Lotoringie] Lothoringie I cum suis baronibus quam plurimis et popularis cum cruce signatis qui omnes fuerunt de terra occidentali terram Turcorum invaserunt, Ierusalem occupaverunt et alias regiones. Deinde sub aerea que incepit anno Christi 1135 que … 1135] om. I magna dominia habuerunt septentrionales, ut patet ex cronicis, usque ad annos Christi 1384 ubi facta est mutatio in triplicitatem aqueam sub qua modo sumus. Et in hac in hac] ibi I aparet notabilis et periculosa fortitudo meridionalium Sarracenorum. Sarracenorum] Saracenorum I Hee omnes experientie validant et verifica〈n〉t verificant] I; verificat M predictam viam domini Albumazar. Albunazar] Albumasaris I Tamen dominus Albumazar non loquitur de orientalitate, meridionalitate et occidentatlitate dumtaxat absolute, prout in ordine ad totam terram habita[n]tam habitatam] I; habitantam M per predictas distingwuntur lineas, sed etiam respective, ut videlicet una et eadem regio potest esse origentalis respectu unius, unius] et add. I occidentalis respectu alterius, ut Roma est orientalis respectu Hyspanie et occidentalis respectu Grecie. Cum itaque hec via tott experientiis probata sit in accidentibus magnis mundi ut circa coniunctiones magnas, iuxta huius vie distributionem trigonorum plagis terre procedendum est. Et hec via iudicio meo securior est circa accidentia universalia et effectus magnos, regnorum quoque mutationes et depopulationes eorumden. Tertia〈m〉 via〈m〉 Tertiam viam] I; Tertia via M ponit dominus Ptholomeus hic, dominus Ptholomeus hic] Ptholomeus I de qua sufficenter dictum est quam mutari mutari] mutare I convenit in revolutionibus annorum mundi et in eclipsibus et coniunctionibus minoribus et in eclipsibus et coniunctionibus minoribus] om. I et in nativitatibus et particularibus actionibus actionibus] accidentibus in eclipsibus I iuxta traditionem domini Ptholomei.

〈II.4〉 〈Capitulum quartum de via qua procedere debemus in iudiciis utilibus〉 Title I; om. M

Postquam de applicatione signorum ad partes terre locuti sumus sufficienter, convenit dare doctrinam qua sciuntur accidentia universalia antequam contingunt, et notificabimus primo ea quibus contingunt accidentia universalia in provinciis et civitatibus. Cuius perquisitio erit hac manerie: Quoniam res prime maiorisque maiorisque] maiorumque I virtutis horum accidentium sunt coniunctiones et oppositiones eclipsales et loca unde transeunt planete illa hora, coniunctiones quoque magne trium planetarum superiorum, revolutiones orbium magnorum et accessus et recessus octave spere. Causa autem quare coniunctiones eclipsales et similiter oppositiones sunt maioris virtutis quam alie, quoniam Sol est dominus et victor super omnia accidentia universalia et particularia, ut supra habitum est, et Luna sequitur eum in dominio et virtute, quinque autem planete erratici sequuntur Lunam in posse et planetas stelle fixe. Opus quoque luminarium est naturale de se non limitatum tendens versus opus planete cum Sole et Luna aut cum ambobus participationem participationem] proprietationem I habentis. Cum itaque accidentia maiora contingunt propter vim maiorem, convenit ut accidentia maiora proveniant proveniant] proveniunt I ex virtute Solis et Lune, et maxime quando virtutes talium luminarium uniuntur et fortificantur. Et manifestum est quando Sol et Luna Sol et Luna] corr. ex Sol, Luna M coniunguntur uno puncto sine latitudine, ut fit in eclipsi Solis, quod ambe virtutes sunt unite et ad nos pervenit ab ambobus in in] om. I illa hora virtus una commixta per lineam rectam. Illud idem est quando unum luminare fuerit in opposito alterius sine latitudine quoniam virtus cuiuslibet illorum illorum] eorum I pervenit ad terram per rectam lineam per rectam lineam] recta linea I que transit per centra amborum et per terram, et ex tali commixtione virtutum provenit una specialis virtus. Que quidem quidem] I; quidam M virtus specialis tendit ad virtutem planete sive stelle habentis maius maius] magis I dominium illa hora, quoniam omnes virtutes stellarum qualibet qualibet] hora I commiscentur, scilicet scilicet] om. I una cum alia in terrenis, que aliquando sunt fortiores et aliquando debiliores. Unde quanto maior est est] om. I eclipsis tanto maior erit virtus. In aliis vero coniunctionibus et oppositionibus in quibus non est eclipsis non sunt luminaria super una recta linea. recta linea] inv. I Et cum hora eclipsis fuerint alie stelle coniuncte cum uno uno] alio I luminarium aut ambobus aut in opposito eorum, tunc virtus ipsarum stellarum provenit ipsa hora recta linea qua venit virtus duorum luniarium. Et propter hoc virtus agregata erit valde maior. Et quanto fuerint tales stelle maioris operis et virtutis tanto maius erit accidens et fortius. Verbi gratia, accidit eclipsis magna multum et accidit secum super una linea coniunctio Saturni et Iovis mutationis de triplicitate in triplicitatem, ex tali eclipsi provenit omnibus modis accidens magnum et forte multum. Hoc est quia opus Saturni et Iovis est maius quam opus opus] om. I aliorum planetarum, et propter hoc componitur de de] virtute eclipsis et add. I virtute coniunctionis virtus quedam quedam] quidem I maior valde quam sit illa coniunctionis per se et illa eclipsis solius. solius] sola I Unde ad pleniorem intelligentiam forti coniunctione aliquantulum disgredi et credo utiliter ab intentione domini Ptholomei deliberavi. forti … deliberavi] om. I Dico igitur igitur] om. I cum domino Albumazar Albumazar] Albumazare I in Libro de coniunctionibus magnis capitulo primo differentia prima quod effectus universales futuri et eorum partes partes] particulares I sciuntur ex sex principiis. Quorum primum est ex parte positionis individuorum altiorum aput ascendentia revolutionum annorum in quibus accidit coniunctio duorum planetarum altiorum in principio Arietis. Que fit in omnibus 960 annis solaribus secundum ipsum, sed supposita veritate tabulorum Alphontii Alphontii] Alfonsii I de mediis motibus tunc fit 794 annis, 4 mensibus, 16 diebus, 23 horis, 43 minutis, 20 secundis. Secundum ex parte positionis eorundem individuorum in annis in quibus accidit mutatio coniunctionis eiusdem de triplicitate in triplicitatem, que que] quod I accidit secundum ipsum in omnibus 240 240] ducentis I annis solaribus et iuxta veritatem Alphontii Alphontii] Alfonsii I in 198 〈annis〉, annis] I; om. M 7 mensibus, 4 diebus, 5 horis, 55 minutis, 50 secundis. Tertium in annis in quibus accidit coniunctio duarum fortunarum fortunarum] infortunarum I in Cancro, que communiter fit in omnibus 30 annis. Quartum in annis in quibus coniunctio duorum superiorum in singulis signis, que secundum dominum Albumazar Albumazar] Albumasare I fit fit] in add. I 19 annis, 314 diebus, 14 horis, 43 minutis, 37 secundis, 18 tertiis, 6 quartis, et secundum veritatem Alphontii Alphontii] Alfonsii I fit in 19 annis, 10 mensibus solaribus, 9 diebus, 14 horis, 59 minutis, 35 secundis. Dicit equidem autor Summe Anglicane libro primo, distinctione secunda, capitulo primo autoritate predicti Albumazar Albumazar] Albumasaris I quod, cum Saturnus et Iupiter iuncti fuerint secundum medium cursum in initio alicuius signi, erit coniunctio sequens super sumitate arcus cuius quantitas erit 242 graduum, 25 minutorum, 17 secundorum, 10 tertiorum, 6 6] corr. ex sextus M quartorum, cum tamen secundum veritatem Alphonticam predicti arcus quantitas est 242 graduum, 58 minutorum, 21 secundorum, 53 tertiorum. Unde credo quod temporibus Albumazar Albumazar] Albumasaris I nondum fuit habita vera quantitas mediorum motuum Saturni et Iovis et sic merito ipse dominus Albumazar erravit. Sed miror quod tot et tanti viri secuti sunt eum usque ad nostra tempora, videlicet Abraham Avenerre, Abraham Avenerre] Abraham Avenere I Hali Habenragel, Habenragel] om. I Guido Bonati, Bonati] om. I autor Summe Anglicane, Cameracensis et alii, cuius causam non puto aliam nisi quia sicut grues unus sequebatur alium nec aliquis curavit ad praxim predictam quantitatem tam temporis quam motus exponere. exponere] reponere I Quare ad magnos devenerunt errores, adeo quod Cameracensis ausus fuit dicere nostra tempora circa annos Christi 1440 per aerem dirigi triplicitatem, cum tamen sensu percipimus eos in aquea iungi, prout duce Domino prout duca Domino] ut duce Deo I clare videmus videmus] videbimus I anno Christi 1464 currente. Quintum ex parte positionum altiorum individuorum aput ascendentia temporum in quibus fiunt coniunctiones aut oppositiones precedentes introitum luminarium maiorum luminarium maiorum] luminaris maioris I in initia signorum mobilium et in tempore in quo fiunt fiunt] sunt I in directo capitum eorum. Sextum ex parte coniunctionum aut oppositionum precedentium coniunctionum aut oppositionum precedentium] coniunctionis et oppositionis precedentis I introitum Solis in quodcumque signorum et in tempore in quo fiunt in directo capitum eorum. Et prefatus dominus Albumazar de iam dictis tractans coniunctionibus in loco prealigato prealigato] preallegato I videtur sermones suos ad medias medias] medios I dumtaxat coniunctiones dirigere, pro quanto ab una ad aliam ponit tempus determinatum, cum in veris coniunctionibus non sit talis certa quantitas utque calculanti. Et pro tanto dominus Abraham Avenerre Abraham Avenerre] Abraham Avenere I reprehendendo ipsum dicit eum mendaciis replevisse pergamenum, quia videlicet super mediis coniunctionibus sua firmaverit iudicia que in rei veritate coniunctiones non sunt, sed sunt quedam vie et media ad inveniendum coniunctiones. Ego tamen credo dominum Albumazar Albumazar] Albumasarem I fuisse magne sapientie virum et iudicia sua super certissimis fundasse radicibus et super coniunctionibus veris, sed de mediis mentionem facit more antiquorum sapientum antiquorum sapientum] inv. I qui veritatem nuclealem sub testali palio posterum posterum] posteris I relinquebant. Etiam et et] quia I communiter et fere semper circa coniunctionem mediam fit coniunctio vera ad minus secundum signum, ymo ut plurimum secundum gradum. Unde per tempora que que] que add. et del. I notavit Albumazar invenitur vicinitas coniunctionum ex qua quililibet studiosus operator poterit verissimas temporibus suis extrahere coniunctiones et per eas omnino operari iuxta doctrinas prediciti domini Albumazar. Albumazar] Albumasaris I Et ego modum tales coniunctiones aptandi ad quodlibet tempus exemplariter ecce trado. Ad annum equidem Christi 1463 currentem significationes predictarum adaptando coniunctionum dico quod coniunctio maxima Saturni et Iovis, que in mediate nostrum datum precessit tempus, fuit anno Christi 847 die 8 Iunii directe in meridie cuius hec est figura et est ascendens anni illius ad meridianum inclite civitatis Cracoviensis. meridianum inclite civitatis Cracoviensis] latitudinem 50 graduum, 11 minutorum et ad longitudinem 32 graduum, 36 minutorum I

Unde Unde] Et sequitur I faciendo directionem a predicta maxima coniunctione septima usque ad octavam coniunctionem maximam, que erit anno Christi 1701, cuilibet anno correspondent 25 minuta, 18 secunda fere. Quare ad annum Christi 1462 completum proveniunt gradus 259, gradus 259] inv. I 19 minuta, 30 secunda. Dirigendo itaque a gradu coniunctionis prefate, qui fuit quartus Arietis, venit anno predicto directio ad 22 gradus et 47 minuta completa Sagittarii et anno currenti, scilicet 1463, correspondent 13 minuta, vicesimi gradus Sagittarii et 13 minuta, vicesimi gradus Sagittarii et] om. I 11 minuta et et] om. I 18 secunda, 2 quarti, gradus eiusdem, scilicet eiusdem scilicet] om. I Sagittarii. Et ita in aliis annis dando cuilibet anno 25 minuta et 18 secunda. Ista equidem directio que fit a signo coniunctionis utilis est ad iudicandum de statu populi generali et de qualitatibus generalibus annorum. Directio autem ab ascendente illius coniunctionis, quod est et et] om. I ascendens illius anni iuxta predictam predictam] pretactam I computationem, venit predicto anno Christi 1462 completo ad 12 gradus Leonis, 19 minuta, 30 secunda eiusdem, completo anno autem currente venit ad 25 25] I; secundum quod M minuta et 18 secundum sequentia predicta, 19 minuta, 13 13] followed by an unclear word M; om. I gradus Leonis et sic usque ad 45 minuta fere, 13 gradus Leonis. Et hec directio habet respectum ad significata regum et regnorum. Profectio vero a signo coniunctionis predicto predicto] predicte I provenit ad quartum Leonis pro anno 1463 currente, sed profectio a signo ascendente provenit eodem anno ad 23 Aquarii, et hoc semper incipiendo annum a die coniunctionis supradicte. Si autem quis vellet habere punctualiter gradus directionis aut aut] corr. ex autem M profectionis ad principium anni, scilicet ad primam Ianuari, Ianuari] Januarii I aut ad quodcumque aliud tempus distans a tempore predicto predicto] predicte I coniunctionis, ille haberet videre dies dies] corr. ex dices M medios inter tempus suum et tempus predicte coniunctionis et in qua proportione haberent se ille ille] illi I dies totius anni, qui sunt 365, †…† †…†] om. I talem partem correspondentie toti anno directionis haberet pro illis diebus recipere, et et] quod I faciliter fieri posset iuxta doctrinam auree regule. Verbi gratia, in profectionibus anno integro correspondet correspondet] corr. ex correspondent I signum unum scilicet 30 gradibus. Si igitur quis scire vellet quantum correspondet correspondet] corresponderet I 60 diebus, ille [habet] habet] om. I haberet multiplicare illos 60 dies per 30, primum scilicet per secundum, et dividere productum per 365, in quotiente proveniret proveniret] venit I quesitum, scilicet quantum correspondet correspondet] corresponderet I 60 diebus. Si autem post talem multiplicationem productum dividi non posset, ex tunc multiplicari deberet illud productum per 60 et dividi per illud quod prius, et perveniretur perveniretur] proveniret I pars correspondens tempori proposito in fractione immediate subtiliori. subtiliori] Sequitur feliciter de coniunctione minore que est †…† add. I Coniunctio autem minor que est permutationis de triplicitate in triplicitatem fuit anno Christi 1383 completo vicesima vicesima] decima I Octobris. Cuius hec est figura secundum ascendens anni et loca planetarum tempore coniunctionis, et fuit gradualis tamen et cetera et cetera. et cetera et cetera] ad latitudinem, ut supra, nec non longitudinem add. I

Unde dirigendo prefatam coniunctionem usque ad coniunctionem predictam maximam, que etiam fuerit fuerit] fiet I coniunctio mutationis de triplicitate in triplicitatem, protenditur directio per 318 annos fere, quare cuilibet anno correspondebit unus gradus et 8 minuta fere. Venit equidem coniunctio mutationis de triplicitate in triplicitatem iuxta coniunctiones medias anno domini 1482, sed ibi non non] fiet add. I vera coniunctio in Ariete cum precessit in Pisces. Similiter fuit et fuit et] erit I alia coniunctio media in Ariete circa annos Christi 1642, sed fuit similiter fuit similiter] vera I in Piscibus, et sic nondum fuit facta mutatio iuxta veros motus in triplicitatem ingneam, †…† †…†] ymo I circa annos Christi predictos, scilicet 1701, fuit fuit] fiet I prima coniunctio vera coniunctio vera] inv. I in Ariete. Dirigendo itaque ab ascendente illius illius] et add. et del. M anni, et fuit 3 Virginis, venit directio anno Christi 1462 1462] currente add. et del. M ad secundum Sagittarii et 32 minuta. Et sic pro anno Christi 1463 currente venit directio ad 3 gradus et 40 minuta, ita quod dirigetur hic annus per 28 minuta ultima tertii gradus Sagitarii et per 40 prima minuta quarti gradus eiusdem. Directio quoque a gradu coniunctionis predicto anno completo pervenit ad 29 gradus, gradus] et add. I 32 minuta Virginis. Et sic annus currens merito dirigetur per 28 minuta tricesimi gradus in Thauro in Thauro] Virginis I et per 40 minuta primi gradus Libre. Profectio autem ad annum nostrum currentem a gradu ascendente venit ad tertium Arietis et a gradu coniunctionis ad principium Aquarii, ita quod prefatus annus currens †p… 27† †p… 27†] per 27 I gradus ultimos Arietis, et est est] 3 I primos Scorpionis, et per totum signum Aquarii signum Aquarii] inv. I 〈dirigetur〉. dirigetur] dirigetur I; om. M Coniunctio autem media sive mediocris, Saturni scilicet et Martis, in Cancro immediate precedens, quam dominus Albumazar posuit in tertio loco, fuit anno domini 1445 currente 17^a 17^a] die add. I Augusti, cuius hec est figura. figura] ut supra add. I

Hec Hec] Et I est ascendens anni et loca planetarum tempore coniunctionis et fit in omnibus 30 annis fere, quare extendendo gradus zodiaci per annos huius coniunctionis veniunt veniunt] I; veni†…†t M cuilibet anno 12, 12] gradus add. I et sic ad annum domini domini] om. I 1462 completum veniunt cuilibet anno 216 gradus qui faciunt 7 signa et sex gradus, quare directio pro anno predicto completo venit ad secundum gradum Piscium, et ita annus 63 currens regetur per 12 gradus sequentes secundum Piscium. Ab ascendente autem anni venit directio pro predicto anno completo a a] ad I 14 Aquarii et †…† †…†] noster I currens dirigetur dirigetur] om. I per 12 gradus sequentes 14 Aquarii que extendunt extendunt] extenduntur I ad 26 eiusdem. Profectio vero a gradu coniunctionis ad ad] nostrum add. I annum 63 currentem venit ad 26 Capriconi et et] ab add. I ascendente anni venit ad octavum primum. Et hec coniunctio cum suis directionibus et profectionibus principaliter significare habet super bellis, gwerris, gwerris] virgiis add. I contentionibus et mortalitatibus. Coniunctio autem minor, scilicet Saturni et Iovis, in quolibet signo, scilicet Saturni et Iovis, in quolibet signo] om. I quam dominus Albumazar loco prealigato in quarto posuit loco, fuit anno domini 1444 24^a Iulii. Cuius hec est figura et locata est secundum ascendens anni, loca autem planetarum posita sunt ad tempus coniunctionis, et fit hec coniunctio in omnibus 20 annis fere. Unde in directione cuilibet anno corresponde〈n〉t correspondent] I; correspondet M gradus 18. Provenit itaque anno prefato completo directio a gradu a gradu] ad gradum I coniunctionis ad sextum Geminorum, et sic annus datus incompletus dirigetur per 18 sequentes gradus predictos 6 qui proceduntur usque usque] ad add. I 24 Geminorum. Directio autem autem] om. I quoque ab ascendente anni illius provenit anno nostro completo ad 9 Capricorni, quare annus noster datus incompletus dirigetur per 18 sequentes qui incipiunt a decem Capricorni et protenduntur usque ad 28 eiusdem. Profectio insuper a signo coniunctionis venit pro anno nostro currenti ad 〈12〉 12] I; om. M Cancri inceptive, a gradu autem ascendente ad 14 Sagittarii. Et ita ab aliis duobus principiis supradictis poterit quis faciliter ponere directiones, sed propter brevitatem temporis in illis autores non intendant intendant] attendunt I directiones. Cum itaque de hiis coniunctionibus magnis per viam introductionis sufficienter induxisse putavi, putavi] puto I ad complementum artis de orbium magnorum divisione et ad opus iudicale iudicale] iudiciale I applicationis aliquid dicere iudicam. iudicam] curabi I Dico igitur quod orbis magnus, super quo astrologi suas fundaverunt regulas, incipit circa tempora coniunctionis Saturni et Iovis principaliter Diluvium significantis que precesssit Diluvium 279 fere annis, fere annis] inv. I et a Diluvio usque ad Christum fuerunt 3102 coniunctiones fere. coniunctiones fere] anni fere et 318 dies, ut patet per differentias erarum in Alphontio I Prefuit itaque illi orbi orbi] om. I primo Saturnus cum signo Cancri et sic ultra divisi orbes dando cuilibet orbi 360 annos et attribuendo eis signa signorum successione signorum successione] secundum successionem signorum I et planetas similiter secundum successionem planetarum, ita quod secundo orbi post illum prefuit sequens signum Cancrum, scilicet Leo, Leo] I; orbi M et planeta sequens Saturnum, scilicet Iupiter, et sic consequenter, quousque quartusdecimus orbis a predicto orbe magno incepit anno domini 1300 currente et ab origine mundi 6644 cui preest Leo et Luna, in quo nunc sumus, scilicet anno domini 1462 completo, et durabit hic orbis usque ad annum Christi 1659, et ibi incipiet 15^us cui preerit Virgo et Saturnus. Unde si volueris scire ad quod signum pervenit divisio orbis nostri in quo nunc sumus, subtrahe annos inceptionis orbis nostri ab annis Christi nostris in quo nunc sumus et da cuilibet anno gradum 1 incipiendo a primo, a primo] ab Ariete I et sic sic] om. I patet quod anno Christi 1463 currente pervenit divisio ad 14 Sagittarii. Si autem volueris scire quis sit divisor, divide omnes annos incipiendo ab annis primi orbis magni iam dictis usque ad annum propositum per septem et annis residuis cuilibet da planetam unam unam] unum I incipiendo a Satunrno quia ipse prefuit summo summo] om. I orbi magno et habebis intentum. Unde secundum istam computationem anno dato, videlicet 1463 currente, venit divisio ad Lunam ita quod Luna erit divisor anni propositi. Et ita faciliter poteris faciliter poteris] inv. I divisionem in signis et planetis habere dando consequenter cuilibet anno gradum 1 secundum successionem signorum et planetam 1 1] om. I secundum successionem planetarum. Redeundo ad intentionem domini Ptholomei et sui commentatoris, dico cum domino Hali quod antiqui sequentes sequentes] sapientes I tenent coniunctionem Saturni et Martis coniunctionem Saturni et Martis] Saturnum et Martem I virtutis magne valde quando fuit fuit] fit I in signo Cancri, quoniam magnum malum et magnam corruptionem ostendit in terra, eo quod Cancer est domus Lune et exaltatio Iovis et cum due infortune iunguntur in eo dampnat bonam significationem suam quoniam est quartus quartus] oppositus I domini unius et casus alterius. Propter hoc crescit malum suum et fortificatur corruptio ita quod hec coniunctio significat significat] I; significare M magnitudinem corruptionum, corruptionum] corruptionis I depopulandi habitationis, robationes, prelia et gwerras, si eius virtus cum virtute duorum luminarium commiscatur, depopulandi … commiscatur] om. I et maxime si eclipsis magna testificatur testificatur] testificabitur I cum coniunctione recta linea. Et absolute dico quod quando quando] quanto I magis commiscentur virtutes celestes et quando maior quando maior] quanto magis I commixtio illius illius] ipsius I fuerit tanto maiora significat accident〈tia〉 accidentia] I; accidens M et durabilitatem ac renovationes rerum grandum. grandum] grandium I Et cum annis multis durat ipsa virtus, manifestum est quod operationem facit in toto eo quod nascitur post talem significationem ita quod omnia tendunt et partem habent in ipso opere universali.

Quinque quoque planete erratici habent opera magna multum quia quia] que I diversificantur iuxta diversitatem statuum et habitudinum talium planetarum in ritrogradatione, directione et statione et in applicationibus ipsorum ad luminaria et unius ad alterum. Hec tamen opera in virtute sequuntur opera duorum luminarium que proprie dicuntur. Naturalia opera autem stellarum fixarum in virtute sequuntur opera planetarum. Cum igitur ostensum sit in generali que sunt cause generales accidentium universalium, restat videre de modo quo sciemus in quibus provinciis talium causarum effectus principaliter apparebunt, deinde in quo genere rerum hoc est, que materia appta fuerit ad suscipiendum talem impressionem, et post hoc quid erit accidens sive quis erit effectus ex tali actione in materia causatus, hic enim erit sensus sive forma. Cum equidem hec equidem hec] inv. I sciverimus, ad propositum nostrum nos pervenisse invenimus. Unde generaliter in quinque maneriebus maneriebus] I; maneribus M sive distinctionibus reponi possunt regule omnes neccessarie in iudiciis. In prima manerie docetur qua ratione venit accidens, in secunda in quibus provinciis, provinciis] accidat accidens add. I in tertia in in] om. I quo tempore et quantum durabit, in quarta que natura habet recipere ipsum accidens, in quinta que res accidit, accidit] accidat I scilicet an bonus vel malus sequetur effectus. Et quia illa dictum est qua ratione venit accidens, accidens] universale add. I restat videre in quibus accidit accidit] accidat I terris.

〈II.5〉 Capitulum quintum in petendo in quibus provinciis contingat accidens

Convenit ut mentem apponamus in coniunctionibus magnis et in coniunctionibus eclipsalibus ad loca talium coniunctionum, deinde in coniunctionibus magnis ad loca … magnis] om. I ad locum in quo est significator coniunctionis et et] om. I post hoc ad ascendens coniunctionis magne quod ex prehabitis est ex prehabitis est] est ex prehabitis I ascendens anni iuxta traditionem domini Albumazar, Albumazar] Albumasaris I sed iuxta viam domini Abrahe in hoc hoc] libro I de seculo est ascendens coniunctionis Solis et Lune et et] om. I immediate precedentis coniunctionem magnam. Et istud videtur magis conformari intentioni Ptholomei hic, nam et Ptholomeus propter incertitudinem hore revolutionis anni mandat considerari considerari] considerare I coniunctionem aut oppositionem immediate precedentem introitum Solis in Arietem. In eclipsibus autem principaliter debet videri locus eclipsis, deinde angulus precedens eclipsim, deinde ascendens eclipsis et ultimo locus significatorum significatorum] significatoris I eclipsis. Et in provinciis concordantibus cum talibus signis significatio apparebit, sive talis concordantia fuerit naturalis aut generalis, que ex participatione triplicitatum habetur, sive particularis, que habetur ex eo quod tale signum fuit ascendens tempore edificationis aut locus alicuius luminarium eodem tempore aut fuit medium celi illius nativitatis qui demandavit edificari civitatem aut inhabitare regionem sive qui fuit princeps inhabitantium. Et in eclipsibus maxime verificatur significatio in locis predictis signis subiectis in quibus eclipsis visibiliter apparuit. Nam eclipsis super terram que visui apparet est operis fortioris quam virtus libere transit per aerem usque ad terram. Proprium est aeris levare virtutes sine mutatione aliqua, sicut levat odores et alias virtutes omnes. Si autem fuerit sub terra, spissitudo terre prohibet quare non pervenit ad nos virtus in manerie qua stat, sed sed] autem add. I debilitatur multum et propter hoc virtutis est virtutis est] inv. I valde debilis in locis in quibus visualiter non non] om. I apparuit.

〈II.6〉 Capitulum sextum in tempore accidentium quando contingunt et quantum durabit durabit] durabunt I

Tempus in quo accidens sive effectus ex universalibus dependens causis incipit se se] om. I manifestare et in hiis apparere inferioribus inferioribus] se add. I in coniunctionibus quidem magnis scitur iuxta traditiones Ptholomeicas, et maxime iuxta sententiam 78 78] 58 I propositionis Centiloquii, ex distantia ipsius coniuncionis magne ab ascendente revolutionnis anni in quo fit coniunctio talis reducta in horas temporales, cuilibet hore unum dando annum. Augmentatio autem et autem et] aut I minoratio effectus dependet ex habitudinibus planetarum tunc temporis dominantium in loco coniunctionis et in ascendente coniunctionis ratione ipsorum, orientalitate, occidentalitate, orientalitate, occidentalitate] I; orientalis, occidentalis M statione vel apparitione in principio noctis seu retrogradatione. Si enim orientales fuerint vel stationarii statione secunda, agebunt et accelerabunt futura, cum occidentales aut sub radiis vel ascendentes de vespere sive retrogradi, minorabunt et tardabunt. Tempus durationis effectus scitur ex fortitudine vel debilitate coniunctionis et significatorum eius. Nam cum coniunctio fuerit fortis et planete dominatores, fuerint debiliores, debiliores] fortes, diutius durabit effectus, quodsi fuerint debiles I breviori durabunt tempore. Et utile est post coniunctionem principaliter alicuius principaliter alicuius] alicuius principii I magni effectus significantiam considerare introitus annorum et quartarum anni. Si enim concordabunt cum coniunctionis significatione in ipsis temporibus, apparebit effectus coniunctionis secundum maioritatem et minoritatem concordantie. Dominus autem Albumazar differentia secunda tractatus primi tractatus primi] inv. I dicit quod tempus apparitionis significationis triplicitatis prime, scilicet ignee, erit ad triplicitates coniunctionem sequentes, coniunctionem sequentes] coniunctionis sequentis I post reversionem scilicet coniunctionis ad illud signum ad quod fuit mutata, in triplicitate autem aerea et terrea terrea] terre I post quatuor coniunctiones, et in aquea similiter similiter] om. I post tres. Tres equidem coniunctiones 60 fere faciunt annos, quatuor 80 fere. Unde accidit plerumque quod significatio triplicitatis ingee vel maior pars completur in 9 coniunctionibus, significatio autem aeree et terree in 8 completur coniunctionibus et aquee in 6, pro qualibet coniunctione 20 computando annos, hec Albumazar. Illud tamen quod prius dixi de intentione Ptholomei est directe verum in coniunctione minori quia fit in omnibus 20 annis, prout Ptholomeus in supra allegata propositione hoc ipsum expressit. In eclipsibus autem dominus Ptholomeus capitulo presenti et Hali, commentator suus, sufficienter locutus est. Quoniam tempus in quo incepit apparere effectus eclipsis scitur ex numero horarum temporalium sive inequalium que sunt inter principium eclipsis et ascendens principii eclipsis, pro qualibet hora annum computando in solari et mensem in luminari eclipsibus. Et per distantiam medie eclipsis ab ascendente sic sciemus quando erit maior fortitudo effectus eclipsis, per distantiam quoque finis eclipsis, similiter a suo suo] I; suis M ascendente, sciemus finem effectus, sed ab ascendente coniunctionis et oppositionis oppositionis] coniunctionis I verissime et iuxta figuram celi in ordnine ad ad] illud add. I; aliud add. et del. M ascendens factam sciemus significatorem eclipsis. Quod quidem tempus aliquando est †idem† †idem†] I cum tempore medie eclipsi, aliquando vero diversum, et propter hoc est est] aliquando tria I aliquando 4 ascendentia in huiuscemodi negotio sunt oportuna. Iuxta horas autem equalis equalis] equales I durationis eclipsis scitur scitur] scilicet I quantitas durationis effectus. In eclipsi quidem solari pro qualibet hora annum et in luminari pro qualibet pro qualibet] om. I mensem computando quia Sol in anno et Luna in mense mense] circulos suos add. I peragrant. Et licet iuxta prius tradita generalis eclipsis significator a tempore verissime coniunctionis vel oppositionis eclipsalis extrahendus sit, tamen iuxta mentem Hali super capitulo presenti dominos cuiuslibet predictarum constellationum, videlicet principii principii] medii add. I et finis eclipsis, proportionando semper illas illas] illos I directores principales ad durationem totius eclipsis. Verbi gratia, si in principio dominetur fortuna et in eadem eclipsi generalis dominator sit infortuna, dampnum erit in ipso, dampnum erit in ipso] om. I dicemus quod principium effectus commiscebitur et ambo cum malo, sed sed] om. I si autem in principio similiter dominetur infortuna, dampnum erit in ipso principio maius et ita in aliis temporibus dominationis effectus. Ptholomeus autem de eadem, scilicet de tempore quo incipiet apparere effectus grossius, loquitur presenti capitulo, dicit dicit] enim add. I sic: Si locus eclipsis fuerit in parte orientali orisontis, hoc est in primis quatuor horis, secundum secundum] om. I Hali in equalibus diei vel noctis, accidens eclipsis incipiet in primis quatuor annis et maior fortitudo accidentis apparebit in prima tertia totius temporis per quod durabit tale accidens. Si autem in parte medii celi fuerit eclipisis, secundum Hali si lapsis primis quatuor horis horis] horum I fuerit eclipsis in quatuor sequentibus, tunc incipiet accidens post quatuor primos annos annos] corr. ex †…† M vel menses menses] I; mensis M et erit in quatuor quatuor] duobus I annis vel mensibus secundis, maior autem fortitudo accidentis apparebit in secunda tertia, hoc est ante medietatem totius temporis durationis effectus. Si autem fuerit in parte occidentali orisontis, secundum Hali in ultimis quatuor horis diei vel noctis, incipiet effectus eclipsis per annos vel menses 8 et apparebit in ultimis sive quatuor annis sequentibus quatuor annis sequentibus] sequentibus quatuor annis I vel mensibus. Nam virtus eclipsis essentialis, id est que sibi per se debetur, non durat nisi in 12 annis, si solaris fuerit, aut in 12 mensibus lunarium lunarium] si lunaris I inmediate sequentibus. Unde ex verbis domini Ptholomei habetur quod non solum acceleratio vel retardatio principii apparitionis effectus scitur ex distantia eclipsis ab ascendente, sed etiam exceleratio exceleratio] acceleratio I aut retardatio maioris fortitudinis effectus in ordine ad totum tempus durationis ipsius effectus. Particulares autem additiones vel diminutiones additiones vel diminutiones] diminutiones vel additiones I in tali accidente sciuntur ex coniunctionibus et oppositionibus que accidunt in loco principali accidentis aut in locis locis] loco I habentibus concordantiam cum tali loco accidentis, quoniam tales constellationes movent opus primum et inclinant ad bonum vel ad malum iuxta naturam illius planete qui dominatur in talibus particularibus particularibus] corr. ex partibus I constellationibus. Nam si dominans in tali particulari constellatione fuerit contrarius dominanti in eclipsi per naturam vel vel] per add. I locum, hoc est fuerit in loco contrario loci primi, opus primi diminuetur aut, si fortior fuerit secundus in toto, virtutem afferat afferat] affirmat I primi. Si autem secundus concordaverit cum primo, augebitur virtus utriusque et ita se invicem fortificabunt aut debilitabunt iuxta proportionem concordantie vel diversitatis. Et in in] om. I hoc intelligendum est si tempus accidentis secundi concordat cum tempore primi, nam si unus operetur uno tempore et et] operetur add. et del M alius alio, non fit additio vel diminutio. Postquam igitur hec hec] sic I fuerit, fuerit] fuerint I in coniunctionibus et oppositionibus particularibus multo fortius una eclipsis alterius effectus promovebit aut disturbabit. Similiter Similiter] Scilicet I coniunctiones magne eandem habebunt comparationem, adeo quod aliquando una constellatio facit aliam in toto virtutem ammittere. Ad talia quoque additamenta aut diminutionem, accelerationes vel retardationes vehementer comparantur habitudines planetarum qui dominantur in eclipsi aut aut] in add. I alia notabili corporum celestium configuratione sive qui participationem habent cum signis significantibus talem effectum, hoc est qui aspiciunt signa accidens efficientia. Si enim tales planete fuerint orientales directi aut stationarii statione secunda aut in angulis sive in suis dignitatibus, augebunt et velocitabunt effectum. Si vero fuerint occidentales retrogradi aut ascendentes de vespere, hoc est in opposito Solis, aut alias debilitati, minuent et tardabunt. Et generaliter significatores in angulis existentes origentales addunt in virtute accidentis et excelerant excelerant] accelerant I illud in cadentibus, occidentales minuant minuant] minuunt I et in succedentibus mediocriter operantur. Hic tamen Hali dicit quod mali quando sunt male dispositi mala opera operantur alia manerie quam habent secundum naturam et virtutes operum aut secundum vitia eis contingentia. eis contingentia] I; †ei…† contingeum M Nam videmus quod malum Saturni et Martis multum crescit quando stant male, quia bonum quod in eis est debilitatur et minuitur et mala ipsorum remanent. Et iste doctrine inferrende inferende] referende I sunt ad essentiales eclipsium significationes significationes] significatores I quia possibile est significationes eclipsium prolongare, durare tempora durare tempora] om. I ratione concursus aliarum configurationum celestium cum eclipsibus. Nam, ut dicit Hali in capitulo, quo quo] quando I aliqua ex coniunctionibus maioribus accide[n]t accidet] accident M; acciderit I in eodem gradu cum eclipsi alicuius luminarium, totum tempus in quo est possible apparere effectum talis coniunctionis multiplicandum per horas equales durationis eclipsis. Quod quidem tempus resultans in solari eclipsi denominationem suam retinebit quia erunt anni, in lunari autem erunt menses. Esto coniunctio Saturni et Iovis 4 4] om. I in primo gradu Arietis qua cum qua cum] inv. I eclipsis Solis in eodem gradu durans per duas horas equales de neccessitate huius eclipsis effectus per duo fere extenditur milia extenditur milia] inv. I annorum. Si autem hec eclipsis lunaris fuisset, per duo dumtaxat milia mensium effectus eclipsi〈s〉 eclipsis] I; eclipsi M suam habuisset durationem. Ex hiis manifestum est quod coniunctio et oppositio Solis et Lune que sunt eclipsales habent virtutem maiorem quam omnes alie applicationes quia luminaria sunt maioris virtutis quam omnes alie stelle. Coniunctiones equidem planetarum per se debiles debiles] I; debiliorum M sunt virtutis, nisi cum luminaria eis testificata fuerint aut[em] aut] I; autem M aliquod aliquod] aliquot I eorum, tunc aggregantur virtutes fortes et durationis magne. Sequitur capitulum. Sequitur capitulum] om. I

〈II.7〉 Capitulum septimum de cognoscendo genere de cognoscendo genere] in cognoscendo genera I rerum in quibus accidens apparebit apparebit] et sequitur add. I

In coniunctionibus magnis hoc scitur scitur] scietur I ex formis et figuris signi coniunctionis, et figuris figuris] figura I ascendentis ipsius coniunctionis, et ex formis signorum in quibus fuerint significationes significationes] significatores I coniunctionum et in quibus fuerint planete plura habentes dominia in predicitis duobus signis, ex formis quoque ymaginum celi in predictis signis predictis signis] inv. I existentibus aut cum quibus predicti significatores coniuncti fuerint. coniuncti fuerint] inv. I Nam in †tri†bus †tri†bus] rebus I significatis per talia signa aut per tales ymagines apparebit effectus coniunctionis, prout istud singulari[b]us singularius] I; singularibus M declaratur in sectio eclipsium modicum inferius. Et Massahella Massahella] Mesahala I in capitula 12 capitulorum, in capitulis 8, 9, 10, dicit enim capitulo octavo sic: Si in figura coniunctionis magne habueri〈n〉t habuerint] I; habuerit M dominium fortune de planetis inferioribus et superioribus, significant fortunam et bonum effectum. Si vero vicera〈n〉t vicerant] vicerint I; vicerat M mali, significant infortunium et effectum malum. Noveris etiam quandoque quandoque] quandocumque I coniunctio fuerit in aliquo signo, significat detrimenti multitudinem secundum substantiam eius eius] eiusdem I signi, hoc est cum fuerit coniunctio in signis aquaticis, significabit detrimentum pluviarum, et sic de ceteris ceteris] aliis I signis. 〈Et si coniuncti fuerint in signis〉 Et si coniuncti fuerint in signis] I; om. M femininis, significant pestilentiam et mortalitatem mortalitatem] I; mortalitas M animalium feminei sexus, et idem de masculinis dicitur. Et si fuerit coniunctio in signis fixis, significabit durabilitatem illius detrimenti et illius detrimenti et] et detrimentum illius I mali. Et si fuerit in signis mobilibus, significat paucitatem durabilitatis illius mali. Si fuerit in communibus, mediocritatem significabit. Et in capitulo 9 dicit: Scias quod fortior in coniunctionibus magnis est significator coniunctionis qui, si fortuna fuerit, significabit fortunam et, si fuerit malus, significabit malum atque tribulationem. Intellige etiam quod †ille† †ille†] cum I planete superiores coniuncti fuerint in exaltationibus suis, significabit bonum et aptationem temporis, si vero coniuncti fuerint in casibus, significabunt detrimentum et siccitatem siccitatem] et sterilitatem add. I terre atque fame〈m〉, famem] I; fame M nisi fuerint fortunati. Et noveris si coniuncti fuerint in signo igneo, significabunt similiter sterillitatem terre, in aqueo pluvie multitudinem, 〈in aereo multitudinem ventorum, in terreo multitudinem frigoris atque detrementi. Et in capitulo 10 dicit: Scientia significationis coniunctionis magne habetur aspiciendo ascendens et planetas hora coniunctionis. Nam si fortuna dominetur in figura, significat bonum et aptationem temporis, si autem malus, significat detrimentum, siccitatem, terre sterilitatem atque guerras. Scito quod quod] quoque V si Iupiter fuerit fortior in eadem coniunctione Saturno, significat bonum, si vero Saturnus, Saturnus] Iovi preerit V significat detrimentum et et] atque V tribulationem. Et scito quod coniunctio eorum in signis ingneis et aeris aeris] aereis V significat siccitatem et terre sterilitatem nec non gravitatem et in terris terris] terreis V destructionem feminum et famem. In aquaticis autem significat nimietatem pluviarum ac tempestatem tali conditione quod sint impediti. Si demum fuerint fortunati, significant augmentationem bonorum et in omnibus eorum significatis diminutionem mali. Ex quibus verbis domini Messahale Messahale] Massahele V capio quod in coniunctionibus magnis considerandus est principaliter significator coniunctionis, deinde victor inter planetas coniunctionis coniunctionis] coniunctos V et tandem fortitudo vel debilitas victoris. victoris] victorum V Nam si significator et victor fuerint planete fortunati, ipse quoque victor fuerit fortis, significatur aptatio temporis et ipsius que pertinent ad usum humanum melioratio per qualitates elementales elementales] elementalis V signi in quo est coniunctio. Si vero predicta opposito se habuerint modo, significatur disturbatio temporis et minoratio rerum ad usum humanum pertinentium per qualitates elementales signi in quo est coniunctio. Et sic cessat apparens contradictio in verbis capituli 8, 9, 9] et add. F 10. In ecclipsibus autem dominus Ptholomeus et dominus dominus] om. F Haly, commentator presenti capitulo, difuse locuti sunt. Ex quorum intentionibus habetur quod ad cognoscendum genus rerum inter nos existentium, magis aptum ad suscipiendum effectum eclipsis, considerandus est locus eclipsis et locus planete dominantis in loco eclipsis et in angulo qui est ante eclipsim, in angulo quoque qui sequitur eclipsim. Consideranda etiam sunt signa tales angulos occupantia, nam in rebus concordantiam habentibus cum figuris talium signorum et cum figuris ymaginum extra zodiacum in talibus signis existentium apparebit eclipsis effectus. Quem autem angulum Ptholomeus intellexerit per angulum ante eclipsim sive precedentem eclipsim, dominus Haly in commento volens declarare magnam ambiguitatem posteris reliquit. reliquit] corr. ex relinquit I Dicit enim in uno loco commenti quod angulus ante eclipsim est est] ille add. F qui habet transiere transiere] transire F per locum eclipsis motu equinoctii, et sic per angulum ante eclipsim visus est intelligere angulum orientalem ab eclipsi. In loco autem modico superiori dicit quod angulus qui ascendit ante eclipsim debet considerari post signum eclipsis. Et in loco inferiori dicit quod angulus qui est ante eclipsim semper cadit occidentalis ab eclipsi. Et iterum inferius dicit oportet ut adiungamus significationibus ipsis que dominantur in loco eclipsis et angulo anteriori significationem planete gubernantis angulum qui sequitur eclipsim eclipsim] eclipsis F et stellas que fuerint in ipso angulo, quoniam iste angulus se ponit in loco eclipsis cum motu firmamenti per quem fecit diem et noctem. In quibus verbis clare per angulum sequentem eclipsim eclipsim] eclipsis F intelligit angulum orientalem ab eclipsi, et per consequens per angulum precedentem intellexit occidentalem ab eclipsi. Et hoc inde sensit sensit] dominus add. F Ptholomeus et Haly commentator in libro tertio capitulo decimo, ubi tractando de hylegi et de interfectore vocat unum eorum precedentem et alium sequentem et per precedentem occidentaliorem intellexit. Dicamus itaque quod directe de intentione Ptholomei et Haly hic per angulum ante eclipsim intelligitur angulus occidentalis ab eclipsi ad quem eclipsis vadit motu primi mobilis tamquam ad suam perfectionem, eo quod dum ad ipsum pervenerit, suscipit ab eo quandam fortitudinem et perfectionem. Verba autem domini Haly oppositum afferentia vitiata sunt〉 in aereo … sunt] I; om. M per scriptores. Nec est inconveniens quod angulus occidentis preferatur angulo orientis 〈in limitata significatione, quamquam absolute angulus orientis〉 in limitata … orientis] I; om. M fortior est angulo occidentis. Nam et in significatione coniungii occidentis coniungii occidentis] I; coniungit occidens M angulus prefertur orientali. Nos tamen, sequentes ad presens doctrinam domini Ptholomei 93^a propositione Centiloquii, Centiloquii] Centilogii I per angulum ante eclipsim intelligemus angulum qui est propinquior loco medie eclipsis, sive occidentalior sive orientalior fuerit. Verum tamen si si] sup. lin. M illi anguli equaliter a loco eclipsis elongati fuerint, occidentalior preferendus est. Gubernator sive significator autem sive significator autem] autem sive significator I eclipsis generalis ex pluralitate dominiorum dominiorum] dominii I in predictis duobus locis, principaliter scilicet in loco eclipsis et in angulo qui est ante eclipsim, accipitur. Planeta namque qui plures habuerit essentiales potestates in predictis duobus locis, que nominibus domus, exaltationis, triplicitatis exaltationis, triplicitatis] exaltatio, triplicitates I et termini designantur, et accidentales, uti sunt applicatio ad predicta signa aut separatio ab eisdem, orientalitas et occidentalitas, scilicet a Sole, masculinitas accidentalis accidentalis] I; occidentalis M aut feminitas aut apparitio desub radiis aut habere participationem cum Sole et Luna in figura, vel quia talis planeta sit cum eclipsi super uno circulo, hoc est quod gradus planete cum gradu eclipsis sit equedistans ab aliquo puncto tropicali, vel super duobus circulis equedistantibus, illud erit quod gradus planete cum gradu … illud erit] om. I quod gradus planete et gradus eclipsis sunt sunt] sint I equedistantie equedistantie] equedistantes I ab aliquo puncto equinoctiali, vel gradus planete habeat situm talem qualem gradus eclipsis, hoc est ut sit cum eclipsi super uno circulo ex circulis equedistantibus orisontis. Verbi gratia, quod sit altitudo planete in orisonte orientis 7 graduum et altitudo eclipsis in orisonte occidentis similiter 7 graduum, ille erit dominus eclipsis et generalis significator eiusdem. Et si non inveniemus planetam unum qui eclipsis et anguli ante eclipsim sit dominus, convenit ut accipiamus ambos planetas habentes dominia in hiis duobus locis. Et hoc si sint equalis autoritatis in eisdem locis, et preponemus significationem eius qui dominatur in signo eclipsis, et planeta qui domina[n]tur dominatur] I; dominantur M in angulo participabit in gubernamento. Et si in aliquo predictorum locorum dominantur plures planete, tunc ille accipiendus est pro significatore illius loci qui est vicinior alicui angulo vadendo ad ipsum aut qui fuerit maioris virtutis aut qui fuerit in suo suo] sua I hays. Et hoc voluit Ptholomeus dum dixit: Et si planete habentens dignitates in hiis locis fuerint plures duobus, tunc enim accipiemus illum eorum qui fuerit in suo suo] sua I hais. Et ultra mirabimus dignitates essentiales et accidentales cuiuslibet talium planetarum. Et qui plures in aliquo dictorum locorum, locorum] et add. I fuerit in suo suo] sua I hais et maiorem habuerit virtutem, hunc pro singificatore accipiemus. Et iste regule excludunt Solem et Lunam, quia opera luminarium sunt naturalia et universalia, que que] qui I opera particularisant et ad naturas proprias inclinant, quare solum ad quinque erraticas stellas occulus in presenti opere est convertendus. In summa pro inveniendo significatorem eclipsis considerandum est signum eclipsis et signa occupantia angulos inter quos fit eclipsis, de quibus illud est fortius cui angulo angulo] angulorum I eclipsis vicinior fuerit. Quodsi eclipsis equaliter ab utroque angulorum elongata fuerit, angulus occidentalior principatum obtinebit. Talis etiam angulus fortior apud apud] dominum add. I Ptholomeum dicitur procedere eclipsim, debilior vero sive a quo eclipsis magis eclipsis magis] inv. I elongatur dicitur sequi eclipsim. Primordialiter igitur considerandus est dominator signi eclipsis, deinde dominator angului ante eclipsim, et post dominator anguli post eclipsim sive sequentis sequentis] post add. I eclipsim. Quodsi unus planeta in hiis tribus locis hiis tribus locis] tribus I aut in duobus primis dominium optinuerit, ipse solus dominabitur in eclipsi, si auem diversi, ex tunc dominus signi eclipsis principatum habebit et alii participative dominabuntur. Et accipiemus etiam significationem a naturis stellarum fixarum que sunt in predictis locis, hoc est que cum gradu eclipsis aut gradu anguli qui est ante eclipsim sive etiam anguli qui est post eclipsim veniunt ad orisontem rectum aut obliquum. Ille tamen qui venit cum talibus gradibus ad lineam meridianam meridianam] I; meridianum M preponende sunt. Et lucentes stelle que sunt prime, secunde, tertie, quarte aut quinte magnitudinis fortioris fortioris] I; fortiorum M sunt operis. Loca autem talium stellarum cum quibus celum mediant et cum quibus ad orisontem veniunt Ptholomeus geometrice demonstravit in libro primo et maxime in de distinction†e†, qui liber primus Almagesti apud vos apud vos] om. I dicitur. Et hic clare ostendit Ptholomeus quod idem autor libros presentes compilavit qui et libros composuit Almagesti sive maioris profectus.

Cum ita ita] itaque I cognoveris significatorem eclipsis principalem, notabis figuras ymaginum que sunt in signo eclipsis, sive tales figure fuerint in sodiaco sive extra. Notabis secundo figuras locorum in quibus sunt significatores eclipsis qui accipiuntur a loco eclipsis et ab angulis inter quos †convenit† †convenit†] est locus I (est is expected) locus eclipsis iuxta prius tradita. Et secundum dominum Hali hic figure que sunt in angulo ante eclipsim et in angulo post eclipsim sunt minoris significationis quam figure locorum in quibus sunt significatores. Ymo dicit dominus Hali expresse tamen ad figuras anguli anterioris anterioris] interioris I vel eius qui postea sequitur inspicere non debes, quoniam Ptholomeus locutus fuit de figuris signorum gubernatorum, de aliis autem locutus non fuit. fuit] est I Nam subiecta huius inferioris inferioris] inferiorum I mundi concordantia cum figuris talium ymaginum aut cum proprietatibus earum apta sunt suscipere effectum eclipsis. Unde si ymagines predictorum signorum fuerint similes signis hominum, sicut sunt Gemini, Virgo, Libra, Aquarius et prima medietas Sagitarii, erit in genere hominum accidens. Si autem fuerint similies figuris bestiarum silvestrium quadrupedum sicut Leo, erit accidens in similibus bestiis. Quodsi fuerint similes figuris figuris] bestiis I; Piscium, uti sunt Cancer vel Pisces add. et del. M reptilium, sicuti sicuti] sicut I est Scorpio, ad reptilia devolvetur effectus influxus. Si denique sunt similes figuris Piscium, uti sunt Cancer vel Pisces, venit accidens in piscibus. Similiter si fuerint similes figuris bestiarum, bestiarum] domesticarum add. I ut sunt Aries, Thaurus, Capricornus et ultima ultima] de add. et del. M medietas Sagitarii, accidit effectus in bestiis de quibus homines se iuvant in vita sua, et declinabit tale accidens ad species animalium magis cum dictis ymaginibus concordantium, sicut oves concordant cum Ariete, boves et vacca cum Thauro, caput capriole cum Capricorno, equi, azini azini] asini I et muli cum ultima medietate Sagitarii. Si iterum talia loca occupaverint occupaverint] I; occupaverunt M signa †habentia† †habentia†] uncelar reading M (habentia is expected); habentia I alas, uti uti] ut I; corr. ex ut M sunt Gemini, Virgo et Pisces, declinabit accidens ad volatilia. Considerande quoque sunt quoque sunt] inv. I ymagines stellarum fixarum que sunt extra sodiachum signorum et sunt de participatione locorum predictorum. Nam quidlibet illorum quidlibet illorum] quelibet illarum I signat de tribus que sunt inter nos illas que secum concordant, sicuti figura Delfini Delfini] Delphini I signat signat] significat I pisces marinos et figura Navis signat omnia signat omnia] significat omnia navigia et omnes res I ad navigia pertinentes. Nam eadem ratione sunt imposita nomina imposita nomina] inv. I ymaginibus extra zodiacum existentibus sicut et ymaginibus zodiaci. Et ita si in loco eclipsis et locis significatorum fuerint signa et figure volatilium, sicuti Virgo et Aquarius aut Galina seu Vultur Cadens aut alie tales figure, significatur accidens evenire in avibus, et magis in illis que comedibiles sunt ab hominibus. Et dicit Hali licet Virgo et Aquarius formam habeant humanam, alas tamen habent et propter hoc signant signant] significant I aves quas homines comedunt. Et ita Ptholomeus enumerat duo signa zodiaci aves significantia, et Hali prius enumeravit talia, scilicet duo signa … scilicet] tria signa I Geminos, Virginem et Pisces, erunt itaque in universo quatuor talia signa. Gemini equidem et Virgo communiter cum alis iunguntur, iunguntur] pinguntur I in Aquario autem Galina Galina] Gallina I alata et in Piscibus equus alatus invenitur. Et dicit hic Hali quod Galina Galina] Gallina I habet significationem super galinas galinas] gallinas I que inter nos comeduntur. Figura aut〈em〉 autem] I; aut M Vulturis est est] et I figura asturium, asturium] I; astru†…† M (asturium is expected) falconum, acciptri acciptri] accipitrum I et avium fugantium, per se alias aves comedibiles, et propter hoc convenit ut significet aves comedibiles. Et dicit hic Ptholomeus quod figure bestiarum, si fuerint septentrionales, significant motum terre sine suspicione, hoc est motum terre levem ratione cuius non subvertuntur provincie, sed forte parve ville aut parva edificia. Si autem tales figure bestiales bestiales] bestiarum I fuerint a parte meridiei, significant cursum aeris sine suspicione, hoc est ventos fortes cum pluviis, non tamen perturbantes provinicias et dampna facientes facientes] I; fa†…†rum M (facientes is expected) universalia, sed quedam forte particularia. quedam forte particularia] forte particularia quedam I Et si fuerint significatores in signis animalium natantium in aquis, erit accidens in piscibus et in omnibus omnibus] aliis add. I animalibus que sunt in rivis. Et si fuerint in signis animalium maris sicut Cancer, Delphinus et Capricornus, et Capricornus] om. I erit accidens in animalibus maris et suis navigiis. Cancer equidem et Delphinus habitant in mari, Capricornus autem est generale signum maioris partis meridiani, ut habet Hali hic quia specialem significationem habet in maiori meridiano. significationem habet in maiori meridiano] habet significationem in Mari Meridiano I Et si fuerint fuerint] fuerit I in signis rivorum sicut Aquarius et Pisces, erit accidens in animalibus rivorum et fontium, nam figura Aquarii concorda[n]t concordat] I; concordant M cum aquis currentibus pro tanto rivos, sed similiter Pisces in rivis et fluviis morantur. Et si fuerint fuerint] fuerit I in figuris navis, erit accidens in animalibus maris et rivorum quoniam navis convenit mari et rivis. Similiter si eclipsis aut significatores fuerint in signis mobilibus, erit significatio generaliter in statibus aerum, aerum] aeris I et maxime apparebit in temporibus talibus appropriatis signis, sicuti Arieti ver, Cancro estas, Libre autumus et Capricorno hyems appropriantur, et declinabit talis significatio usque ad terre nascentia. Nam si fuerint predicti significatores aut ipsamet eclipsis in signo equinoctii vernalis, apparebit significatio in fructibus arborum qui [s]cito cito] I; scito M exeunt et cito maturantur, sicuti in ficubus et vitibus vitibus] om. I velocioris maturationis. Et si fuerint in signis solstitii estivalis, magis devolvetur significatio ad fructus mediocris temporis in exitu et mediocris maturationis, uti sunt fich fich] ficus I medie et uvia mediocris velocitatis in maturatione et apud vos cerasa et genera fragorum terre. Et crescit augmentum Nyli Nyli] Nili I in partibus Egipti, et maxime si per talem eclipsim significata fuerit humiditas, quoniam Nylus Nylus] Nilus I a parte meridiana ortum habet a qua parte qua parte] inv. I tunc Sol elongatur, et sic loca ortus Nyli Nyli] Nili I humectantur uberius uberius] corr. ex uberibus M pro quanto causa siccitatis distat longius. Et si fuerint in signo equinoctii autumpnalis, apparebit significatio in fructibus et seminibus tardioris tardioris] I; tardiorum M exitus et tardioris tardioris] I; tardiorum M; exitus add. et del. M maturationis, ut in frugibus terre et similibus. Si autem fueri〈n〉t fuerint] I; fuerit M in signo solstitii hiemalis, apparebit specialiter significatio in eo quod est de natura avium et piscium, hoc est in terre nascentibus quibus magis aves et pisces utuntur et ex consequenti in ipsis avibus et piscibus. Habent in terra et alios singulares singulares] corr. ex significationes I aspectus signa mobilia ad res huius inferioris mundi, nam duo signa in equinoctiali in quibus dies noctibus equantur habent appropriationem ad leges per quas humana conservatur societas et equitas custoditur. Cum itaque significatores fuerint in predictis signis, apparebit significatio in sanctuariis et locis et rebus pertinentibus ad servitia Dei quoniam ista legibus diriguntur. In ipsis etiam legibus et earum mutationibus apparebit effectus. Si autem significatores fuerint in duobus signis solstitialibus, declinabit significatio ad mores civium quoniam sicut in illis signis est maxima diversitas in diebus et noctibus et et] om. I ita propter diversos mores homines diversificantur et discordant. Cum autem significatores predicti fuerint in signis fixis, declinabit significatio ad zimenta ad zimenta] I; †…† inventa M et ad frogas. Sunt equidum froge edificia villarum et castrorum, zimenta autem sunt radices omnium rerum istarum quia radix cuiuslibet rei 〈est〉 est] I; om. M zimentum super quo stat. Quia igitur in zimentis et frogis est magna magna] maxima I durabilitas, convenit ut subiciantur signis fixis. Omnis enim appropriatio rerum rerum] om. I terrenarum ad res celestes fit ratione concordantie et similitudinis in aliqua proprietate, cum effectus semper sue cause similitudinem habeat. Et si fuerint significatores in signis duorum corporum sive communibus, declinabit significatio ad homines, maxime ad reges. Nam ista signa communia participant de natura fixorum et mobilium et homo participationem habet cum omnibus substantiis. Unde ab antiquis sapientibus minor mundus dicitur. Regibus Regibus] I; Reginus M autem maxime appropriantur tamen figuras mobilissimas quia humanas exceptis Piscibus habeant. Et res sunt nobiliores et maioris autoritatis in regionibus huius mundi inferioris, et non solum hee diversitates essentiales signorum ad diverrsa genera rerum huius inferiorum inferiorum] inferioris I mundi super effectus configuratione superiorum limitari faciunt, sed etiam accidentalis situs talium corporum superiorum ad diversa genera rerum significationem contrahit. Nam si significatores fuerint in parte origentali origentali] hora add. I eclipsis, demonstrat quod accidens erit in arboribus et in etate iuventutis et in zimentis quia pars origentalis nobilior est et maioris virtutis. Similiter est principium ascensionis omnium stellarum. Et arbores sunt nobiliores inter cetera terre nascentia et iuventutis etas nobilior nobilior] est add. I et zimenta rerum principia et fundamenta. Et si in medio celi celi] celo I fueri〈n〉t fuerint] I; fuerit M super terram, demonstrant demonstrant] demonstrat I quod accidens erit in sanctuariis et regibus et etate medianorum. Signa enim et stelle que sunt in medio celi celi] celo I supra terram habent magnam nobilitatem, virtutem, dominium et sanctuaria, sanctuaria] corr. ex sanctuariam M et eorum directores similiter reges reges] habent add. I; add. et del. M magnam autoritatem inter ceteros homines. Et etas mediana habet magnam sapientiam et experigentiam quoniam virtus eorum est iuxta virtutem adolescentium, et transiverunt et viderunt viderunt] I; viderant M res multas et sua corpora corpora] opera I suique sensus sunt saniora quam illa senum. Et si fuerint in occidente, demonstrant quod accidens erit in mutatione legum, per quam destruantur regna et ad finem tendunt urbes, et in etate senum et in testamentis aut aliis dispositionibus mortuorum. Quia pars occidentalis significat debitlitatem et finem lucis et rerum omnium fines, merito accidens erit in finibus rerum et in hiis per per] ad I que res ad fines suos tendunt. Et per has similitudines 〈poteris〉 poteris] I; om. M te iuvare iuvare] in add. I inveniendo subiectum accidens receptivum et fortitudine estimative tue cui multa in hac arte relinquuntur plures occultationes occultationes] occultatiores I invenire similitudines aut saltem condependentias, habendo tamen semper respectum ad proprietates essentiales et accidentales, ymagines loci et eclipsis et locorum significatorum.

Quantitas autem subiecti sive sive] aut I pars subiecti accidentis receptiva scitur duabus maneriebus, scilicet ex quantitate obschurationis luminarum eclipsitatis luminarum eclipsitatis] luminaris eclipsati I et ex comparatione locorum planetarum dominantium in eclipsi ad locum eclipsis, quia si totum luminare coopertum fuerit ab eclipsi, demonstrat quod totum genus subiecti recipiat accidens. Et si medietas corporis luminarium corporis luminarium] luminaris corporis I obscurata fuerit, demonstrat quod medietas generis subiecti recipiat accidens, et in ceteris partibus eodem modo intelligendum est. Alia autem maneries que accepta est ex comparatione locorum significatorum ad locum eclipsis fundatur in fortitudine et debilitate significatorum, nam significatoribus existentibus fortibus in plura supposita subiecti virtus eclipsis diffunditur, debili〈b〉us debilibus] I; debilius M autem existentibus in pauciora. Propter quod dicit Ptholomeus si significatores fuerint in signis vespertinis, hoc est occidentalis, occidentalis] occidentalibus I in eclipsi solari, aut in matutinalibus, hoc est orientales, orientales] orientalibus I in eclipsi lunari, accidens erit in minori secunde secunde] om. I parte generis subiecti quia in talibus signis significatores debilitantur. Quodsi significatores fuerint in opposito eclipsis, directe erit accidens in medietate suppositorum generis subiecti. Et si fuerint in signis matutinalibus in eclipsi Solis vel in signis vespertinalibus in eclipsi Lune, Lune] I; lu†…† M (Lune is expected) quia in tali habitudine fortificantur, erit accidens in maiori parte suppositorum subiecti. Et generaliter omnis fortificatio significatorum in diffusione virtuti per pluralitatem suppositorum cooperatur et omnis debilitatio paucitatem suppositorum accidens recipientium recipientium] receptivum I denotata. Et dicit dominus Hali hic quod sicut oppositio medietatem suppositorum generis subiecti designat ita trinus tertiam partem ,et quartus quartam, quartam] partem add. I Sextilis sextam. Et Et] hoc add. I verum est quando tales significatores sunt occidentales in solari et orientales in lunari eclipsibus. Quando autem in oppositis fuerint signis, signis] tunc add. I trinus tertias duas, et quartus quartas tres, sextilis autem sextas quinque suppositorum generis subiecti accidens recipientium demonstrat. Sequitur aliud capitulum. Sequitur aliud capitulum] om. I

〈II.8〉 Capitulum octavum qualiter sciemus que res accidit accidit] accidat I per eclipsim, sive bona sive mala, aut per aliam celestem configurationem aut … configurationem] om. I

Ipsius autem accidentis formalitas et qualitates qualitates] qualitas corr. ex equalitas I eius duabus viis possunt cognosci: Una via summitur a naturis planetarum gubernantium tales configurationes celestes, sive sint coniunctiones magne sive eclipses. Secunda via summitur a commixtionibus virtutum talium significatorum cum aliis planetis et a naturis et proprietatibus locorum in quibus sunt tales planete, tam essentialibus quam accidentalibus. Verum quoniam luminaria sunt domini domini] om. I aliorum planetarum in eo quod ipsa ambo sunt causa generalis omnium operum omnium operum] inv. I et gubernatione stellarum, ymo et causa virtutis planetarum, pro quanto ipsi planete lumen a Sole suscipiunt, inde etiam eclipses etiam eclipses] certis eclipsis I faciunt accidentia grandia. Specificatio autem operis luminarium et ad detrimenta subiecta ad detrimenta subiecta] detrimanta declinatio, ymo et ipsius influxus generalis qualificatio a quinque dependet planetis et ab eorum cognoscitur naturis. Quare de proprietatibus dumtaxat et planetarum demptis luminaribus dicendum est, quoniam a naturis et proprietatibus dominatium in eclipsi et a commixtionibus eorum inter se et cum aliis planetis extrahitur qualificatio accidentis, proponendo significationem fortioris et in loco secundo secundo] I; primo M ponendo sigificationem debiliorum. Unde accidit quod in diversis regionibus diversificantur effectus eiusdem eclipsis quoniam planeta planeta] om. I vinces in figura celi unius regionis est diversus a planeta vincente in figura celi alterius regionis.

Et nos incipiemus declarare proprietatem operis cuiuslibet quinque planetarum et premittemus unum generale verbum. Dicimus Dicimus] Dicemus I enim quod cum nominabimus complexionem aut proprietatem alicuius 5 planetarum, volumus extendere illam significationem non solum ad corpusmet ipsius planete, sed etiam ad omnia alia celestia corpora que de natura illius planete esse dicuntur et que secum concordant in natura, ut ad stellas fixas que per autores expertos cum tali planeta concordare dicuntur aut ad loca zodiaci que sunt de natura talis planete et in quibus ipse dominium optinuit. Adeo etiam quodsi ignoraveris nomen alicuius stelle fixe et cognoveris locum eius in zodiaco, ad naturam planete in tali loco dominium habentis poteris opus eiusdem stelle reducere. Nam cum cognoverimus opera pertinentia ad quemlibet locum zodiaci, non est est] esse I neccessarie scire stellarum nomina. Et in hiis verbis dominus Hali †…† †…†] uncertain reading MI manifeste quod opera locorum zodiaci dependent dependent] dependet I a naturis stellarum fixarum talia occupantium. Et non sufficit considerare commixtionem commixtionem] coniunctionem I planetarum dominantium et eorum proprietates, sed convenit cum eis misceri virtutes planetarum cum quibus se aspiciunt tales significatores et virtutes stellarum fixarum que cum eis sunt et virtutes graduum signorum in quibus stant et virtutes domorum in quibus sunt. Et semper inspiciemus in eo quod adiungitur de commixtione harum rerum donec sciamus sciamus] sciemus I quam habebit armoniam celestem. armoniam celestem] I; armoniom celestis M Nam accidit propter commixtionem omnium harum virtutum quas diximus una virtus per se, et cum scierimus scierimus] sciverimus I ipsam, scire poterimus quod accidens contingat. Et convenit te scire quod ars tota iacet in sciendo formas commixtionis unde accidentia eveniunt. Et scire hoc grave est multum quoniam expedit ibi magna acuitas intellectus, magna virtus ingenii, magnus usus. Et scientia virtutum et proprietatum planetarum simplicium presupponitur in tali collatione. Et licet omnia predicta consideranda sunt, primo et principaliter sciemus naturas planetarum vincentium et effectum illarum naturarum ponemus pro accidente. Deinde minuemus de eo vel addemus eidem iuxta iuxta] corr. ex ius I proprietates planetarum aspicientium significatores et stellarum fixarum que sunt cum significatoribus et locorum zodiaci zodiaci] corr. ex zodiaco M et domorum in quibus sunt ipsi significatores. Contraria enim minuunt, concordantia vero addunt, et ita debemus facere in re que est composita ex multis naturis. Nam addemus per unam et aliam minuemus addemus … minuemus] debemus per unam addere et per aliam minuemus I et inspiciemus postea quid est illud quod remanet et iudicabimus per illud, et eo eo] hoc I modo sciemus ea que accidunt per virtutes corporum celestium .

Quia igitur ex prehabitis in primo huius Saturnus est excellenter frigidus frigidus] frigus I et est infortuna, convenit, cum ipse fuerit solus fuerit solus] inv. I gubernator eclipsis aut alterius configurationis celestis et generaliter opus eius sit sit] I; sunt M dampnatio in rebus, que accidit propter vehimentiam frigoris, tamen illud opus particularisatur secundum naturam rei suscipientis talem influxum. Unde si opus suum generale ad genus humanum reducitur per proprietates locorum stellarum fixarum, accidens erit in hominibus et erit adventus infirmitatum longarum et pestis et deffectus nature et impedimenta per cursum humorum humorum] humoris I et quartan[s]e quartane] I; quartanse M et parilises, parilises] paralises I anxietates, dolores et metus et mortalitas, mortalitas] mortalitates I in illis maxime qui intraverunt in dies, quoniam egritudines longe sunt secundum frigiditatem et siccitatem. Ptis Ptis] Pthisis I est pulmoris plaga, defectus autem nature est sicut diabetes, fluxus ventris et fames canina, impedimenta quoque per cursum humorum sunt impedimenta revertica. Tales equidem omnes egretudines proveniunt ex augmento frigiditatis quia dependunt a causis melencolitis et flegmaticis. Virtus equidem Saturni egretudines … Saturni] om. I superans est causa multiplicationis m†…†lie. m†…†lie] MI Unde cum superhabundat virtus Saturni, facit in mundo generaliter opera m†…†lie, m†…†lie] MI unde facit caristias et victualium diminutionem, obsidiones obsidiones] obsidionem I villarum et exercitus, quia nature sue est facere expavescere et multi ex timore tirannisant. tirannisant] tyranisant I Et quia etas, ultima etas, etas] om. I est frigida, convenit ut sibi approprietur. Si autem effectus eclipsis aut alterius configurationis celestis cuius Saturnus fuerit fuerit] fuit I dominus limitetur ad bestias quibus homines sibi serviunt ex causis in capitulo precedenti dictis, ut sunt bestie pro equitando sicut equi, cameli, azini azini] asini I et bestie pro victu sicut vacce, oves, boves et scrophe, oves, boves et scrophe] boves, oves et scroffe I veniet in corporibus harum bestiarum omne dampnum veniens per frigiditatem et humorem melancolicum et per siccitatem. Et propter hoc bestie hee minuentur et morientur minuentur et morientur] morientur et diminuentur I et solventur de corporibus ipsorum male fumositates et humores mali, humores mali] inv. I et simile malum contingit contingit] continget I hominibus servientibus sibi de talibus bestiis. Si autem opus ipsius Saturni dominantis deducitur ad statum aeris, continge〈n〉t contingent] I; continget M frigora magna in eo et magne gelate et nubes, quoniam omnes partes aeris tunc similis coniungentur et nihil resolvitur de fumositate illa, sic et sic et] inv. I propter inclusionem vaporum in aere putrefit putrefit] putrescit I ipse aer. Ex cuius putrificatione putrificatione] putrefactione I inficiuntur homines et accidit in eis mortalitas et corruptio et in aere nubes spisse et lubritura, idest nives nives] nubes I sicce et grandines et nives magne, male male] om. I et dampnose, et generabuntur reptilia multa humane nature nocive. nocive] nociva I Et istud maxime verificatur quando generalis qualitas temporis temporis] temporum I concordat cum influxu influxu] influxo I saturnino, quando scilicet talis influxus saturnicus saturnicus] aturninus I dominatur in autumpno. Nam quando qualitas generalis temporis contraria est influxui Saturni, diminuuntur isti effectus sicut qualitas estatis, et ita in aliis temporibus intelligendum est. Si autem ad maria et rivos talis influxus limitatur, accidit in rebus communibus utriusque, utriusque] om. I scilicet mari et rivis, damnatio et sic subversio navibus navibus] corr. ex navis I et periculum navigantibus propter elevationem multorum vaporum ex aquis frigidorum ventos conturbantium. Unde et aer erit hiemalis et piscium minutio minutio] mutatio I et mors propter frigus mors propter frigus] propter frigus mors I et corruptio complexionis eorum. Quando autem inclinatur hic influxus ad maria solum, accidunt recentie magne in aquis et rivis, rivis] rivi I crescunt superflue multum et aque eorum corrupte. Si autem talis significatio Saturni contrahitur ad fructus terre, accidit in ipsis fructibus terre diminutio et dampnum, et maxime in illis qui neccessarii sunt hominibus, et dampnum quod in eis continget erit per brucos et vermes rodentes et locustas et propter pluvias magnas et magna magna] propter I frigora. Itaque etiam defictu etiam defictu] ex defectu I victualium et corruptione fructuum multi morientur homines, nam fructus non debite maturati malorum sunt malorum sunt] inv. I generativi humorum. Et memoriter tene quod omnia referas iudicia ad qualitates generales temporis et ad res tali tempori convenientes.

Et si Iupiter solus solus] om. I fuerit dominus gubernatione, gubernatione] gubernationis I generaliter facit omnes res omnes res] inv. I crescere quoniam complexio sua est calida et humida temperate, que que] ad add. I qualitates †coniun†cti. †coniun†cti] crementi I Et fortune fortune] fortitudine I opera aut sua propria, si declinaverint ad genus humanum, erunt in eis exaltatio dignitatum, bonus status, habundantia victualium, salus, et pax augmentur, augmentur] augmentum I et additio rerum que neccessario neccessario] necessarie I sunt hominibus, et sanitas corporum, et grandia dona regum, regum] om. I et augmentum factorum regum, et eorum nobilitas, et habere corda nobilia et gaudia, gaudia] grandia I et generaliter facit omnem bonam forunam in hominibus. Et si fuerit in bestiis de quibus se iuvant se iuvant] inv. I homines, multiplicabuntur et crescent multum tales bestie et bestie nocentes hominibus morientur et corrumpentur. corrumpentur] corrumpuntur I Alia equidem de quibus se iuvant homines temperamento humano vicinia sunt et Iupiter temperatus est et dominante virtute eius putrefactiones putrefactiones] putrefactionis I morientur, et sic reptilium nutrimentum deficit. Ipsa enim enim] etiam I naturalia naturaliter sunt a temperamento humano multum remota et ita Iovis natura contraria. Et convenit, quod quod] quia I aer sit temperatus, factor salutis et humidus et multorum ventorum fructusque nascentur de terra fertiliter, naves maris sane et secure navigabunt augmentum rivorum, temperamentum erit bone maneriei, fructus terre et omnes res perfectibiles alie perfectibiles alie] inv. I erunt bone maneriei. Nam unusquisque planeta planeta] planetarum I dominium optinens facit crescere et multiplicare res omnes concordantes cum eo et destruunt suum contrarium. Verbi gratia, Satunrus facit res crescere omnes impedientes naturam humanam naturam humanam] inv. I propter frigus et superfluitates humorum, sicut ea que habent saporem et odorem bonum. Iupiter autem qui est effective effective] om. I temperamento humano vicinus perficit omnia que huic temperamento propinqua sunt et ad usum pertinent humanum et dapmnat omne contrarium. Et hec hec] hoc I est natura operis cuiuslibet plantearum. Et dominus Ptholomeus hic similis de multis communibus rerum locutus est propter brevitatem. Nos autem intelligamus, intelligamus] intelligimus I cum eius natura ad aliquod predictorum generum contracta fuerit modis supradictis, modis supradictis] modo supradicto I generaliter tamen, quilibet planetarum planetarum] et add. I primordialiter primum est, est] om. I in aere suum facit opus, deinde ad alia genera limitatur rerum.

Et quando Mars solus fuerit dominus gubernatione, gubernatione] gubernationis I causabit generaliter omne dampnum quod quod] et I fit propter siccitatem coniunctam caliditati caliditati] omni siccitati I vehementi. Nam et in moribus hominum ipse Mars sua complexione ad tales inclinat mores mores] corr. ex in omnes M qui proveniunt merito complexionis caliditate et siccitate cum vehementia superhabundantis in corde et cerebro, uti sunt ira magna, stultitia et crudelitas. Si autem opus suum particularisatum et ad genus humanum contractum fuerit, accidit inter homines lites et gwerre multe, etiam inter homines unius regionis et inter proximos, et accident captivitates et servitus inter homines, inter homines] in hominibus et add. I ira principum. Et continget quibus hominibus quibus hominibus] quibus corr. in quibusdam sup. lin. probably by another hand M; quibusdam I mors subita subita] subitanea I et infirmitas febrium, et maxime tertianarum, tertianarum] tertianorum I et sputum sangwinis et interfectiones impetuose impetuose] impetu†…† unclear reading I et periculose, et accident hee proprie in etate finis adolescentie. Et aliqui homines recipiunt dedecus et dehonestabuntur et violentiam patientur propter invidiam et superbiam aliorum et exhibunt exhibunt] exibunt I homines de sua lege ad aliam aliam] om. I extraneam. Incendia multa erunt et occisiones plurime in populo Rabarie Rabarie] Robarie I et latrocinia multa multa] et incendia add. I et insidie viarum periculose. Spiritus equidem et complexio Martis movet virtutem irascibilem ratione caliditatis et siccitatis vehementis quam effecit effecit] efficit I humanis corporibus, unde Mars vim ire incendit. Et si applicatus fuerit Saturno, fortificatur utriusque malitia et operatur utrique eorum in gente cuius est significator significator] mali add. et del. I aliquam maneriem. Et propter hoc dicit Hermes quod lites fiunt propter coniunctionem duarum infortunarum, unius scilicet cum altera, si applicatio ipsa ipsa] om. I fuerit talis alicuius generalis constellationis et significationis. Et dicit quod illi de terra Martis alios superabunt eo quod vis ire et audacia audacia] audacie I erunt inter eos. Et dolores et anxietates magis erunt in hominibus de terra de terra] om. I Saturni propter vim suam mediante qua talia operatur in eis. Et illud verum est verum est] inv. I supposita paritate paritate] I; pariete M fortitudinis planetarum, nam in talibus convenit inspicere ad significatorem cuiuslibet secte. Illa Illa] I; Ille M enim cuius fuerit significator fuerit significator] inv. I fortior victoriam habebit, illa illa] ille I vero cuius debilis et infortunatus fuerit significator succumbit. succumbit] succumbet I Si autem significatio Martis ad statum aeris modis predictis contracta fuerit, accidet calor magnus, venti calidi et corrupti et mortiferi, tempestates, et corruscationes, et tonitrua sive radii, radii] radiis I et radius qui dictus est coristo, hoc est coruscatio que cum cadit venit cum velocitate magna ita quod scindit corpora dura multum quibus obviat, levia autem et porosa ponetrat ponetrat] penetrat I sine lesione, lesione] corr. ex lezione M dicitur enim quod scindit aurum aut aliud metallum in bursa et bursam non propter magnam subtilitatem et velocitatem qua venit, et erit paucitas pluviarum. Illud tamen maxime moderatur et augetur per generales generales] I; generale†or† M anni temporum anni temporum] inv. I qualitates. Et si significatio sua contracta fuerit ad maria, accidit submersio navium festina valde per ventos contrarios et impetuosos et diversos et per per] om. I coruscationes. Et si significatio fuerit in rivis, accidit aquarum minutio, siccabuntur fontes et corrumpentur aque bibende aque bibende] om. I quia virtute caliditatis Martis subtile resolvetur ab eis et grossum manebit. Si autem significatio Martis contracta fuerit ad animalia domestica modis premissis, accidet in hiis de quibus homines se iuvant, in animalibus scilicet et plantis, diminutio et dampnum magnum valde. Fructus quoque terre usui humano utiles minuentur et corrumpentur et per nimium fervorem in aere corrumpent corrumpent] corrumpuntur I ipsos aut ipsos aut] ipsos autem M; aut I per animalia ex putrificatione putrificatione] putrefactione I genita corrodentia et devastantia tales fructus, uti sunt locuste, brucci brucci] bruci I et similia, autem autem] aut I qui ante cadent quam quam] antequam I homines se iuvent de ipsis propter magnos ventos aut coruscationem, coruscationem] I; corustatio M et et] aut I ignis cadet in locis in quibus generantur qui eos comburet. Virtus enim Martis generaliter dampnat temperamentum humanum et omnia eidem vicina propter eius maximum recessum ab eodem temperamento. Nam generat infirmitates acutas in corporibus animatis que sunt multum periculose in corporibus aut in animatis, consumit humiditatem et sic ea ante tempus maturationis desiccat et calemfacit, calemfacit] calerefacit I aut etiam cooperatur ad generationem animalium ex accidentis putredinibus genitorum que generat tales fructus, dampnat dampnat] dampnant I aut etiam ventos ventos] I; ventus M validos producendo et fervorem fervorem] I; fer†…†onem M (fervorem is expected) aeris et incendia promovenda promovenda] promovendo I et animalia temperate complexionis et fructus ad humanum usum utiles ad corrumptionem deducit.

Quando autem Venus sola fuerit domina gubernatione, gubernatione] gubernationis I generaliter per eam contingunt talia qualia pertinent ad Iovem, cum hiis tamen accidunt alia pertinentia ad luxuriam et ad feminitatem et ad humiditatem temperatam. Prout enim in primo primo] principio I huius dictum fuit, temperamentum Veneris propinquum est temperamento Iovis. Et si opus suum particulare fuerit in hominibus, accidet cuius cuius] eis I exaltatio exaltatio] I; ex aliquo M ad dignitates, promotio et honor, gaudia, bonitas status, melioramentum coniugiorum et multiplicatio eorum divitiarum, augmentum, manutenumentum bonum et limpidum. Illud erit quod homines se manutenebunt pulcro modo modo] I; m†odum† M et habebunt societates conversatione, conversatione] conversationem I amicitias bonas, et crescit bona voluntas in factis legum, ingrossabuntur quoque hominum corpora, amicabuntur cum principibus et gaudebunt cum eis. Et si fuerit sua significatio sua significatio] om. I in aere, accident accident] accidet I in eo venti temperati aliquantulum humidi, qui erunt occasio multitudinis nutrimenti boni et crescentie animalium in coniunxione temperamento humano vicinorum, vicinorum] V; vinciorum M; om. I et erit aer limpidus, bonus bonus] om. F et clarus cum pluviis et brevis duratione. duratione] durationis V Et si fuerit in aquis germinantibus, hoc est in rivis aut mari, facit multas pluvias, et naves bene et secure navigabunt, et mercatores multa habebunt, et in mercibus suis prosperabuntur, et rivi multum crescent, animalia quoque aquatica usibus humanis congrua multiplicabuntur, et res odorifere et boni saporis, res quoque limpide et preciose, ut perle, lapides preciosi et similia, multum appretiabuntur. Et si fuerit in animalibus de quibus homines se iuvant, accidet melioramentum in illis animalibus et in aliis rebus ad usum humanum pertinentibus et diminutio in rebus nocivis nature humane. Unde et fructus et fruges multiplicabuntur et ad bonum devenient finem. et crescentie … finem] om. I Nam Nam] Et generaliter I quilibet planeta, cum dominatur, augmentum facit in rebus sue nature vicinis et diminutionem in contrariis.

Et si Mercurius solus fuerit gubernator, opera eius erunt talia qualia sunt planete aut stelle fixe cui applicat. Et si nulli applicat, assimilabitur opus suum operi singi in quo fuerit et generaliter omne opus suum facit cum festinatione et impetu et velocitate multa. Et propter hoc si opera 〈sua limitata fuerint ad genus humanum, operatur in〉 sua limitata fuerint ad genus humanum, operatur in] I; om. M hominibus accuitatem magnam magnam] subtilitatem add. I et dolositatem, et maxime illud operabitur in latronibus et furibus. Unde faciet multa latrocinia, robarias et insidias ingeniosas, et precipue si participationem habuerit cum planetis, planetis] infortunatis aut cum aliqua stella fixa de natura eorum add. I crescit dampnum et malum dampnum et malum] malum et dampnum I suum. Similiter si erit in aliqua dignitate infortunarum, et maxime Martis, vel concordans cum eo, faciet res mirabiles mirabiles] miraculosas I et insidias viarum fortes et multum cautelozas cautelozas] cautelosas I, latrocinia ingeniosa interfectiones celatas. Mars enim talia facit talia facit] inv. I palam et discooperate vi armorum et Mercurius facit ea[s] ea] I; eas M per magnas subtilitates et artes, et cum iunguntur iunguntur] coniunguntur I ambo, fiunt res miraculose. res miraculose] inv. I Et accidunt per Mercurium egritudines sicce, febres quottidiane, vomitus fortis et ptisis, ptisis] pthisis I nam ipse Mercurius est complexionis complexionis] complexione I sicce et motus festini, ideo siccitas et accuitas facit egritudines, quamquam equidem iuxta traditiones astrologicas Mercurius sit nature convertibilis et operatur ipsa opera planetarum quibus sociatur aut locorum zodiaci in quibus moratur. Nichilominus de sua essentiali virtute magis declinat ad opera infortunarum quam fortunarum et propter hoc natura duas suas domos domos] I; domus M locavit in trino domorum Saturni et in sextili domorum Martis, verum natura Mercurii paritendit paritendit] parum tendit I ad naturam Veneris quia due domus Mercurii sunt in trino domorum Veneris. Actamen casus Veneris est in exaltatione Mercurii et e converso igitur elongatur natura Mercurii a natura Veneris quantum elongatur casus ab exaltatione. Et est contraria natura Mercurii nature Iovis. Iovis] quia domus sue opposite sunt domibus Iovis add. F Cum ergo Mercurius fuerit solus dominus alicuius constellationis constellationis] V; constellation†…† M; om. I (constellationis is expected) et non associetur alicui stelle, facit predicta mala in†…†isse. in†…†isse] om. I; remisse. Et si commiscetur cum fortunis, facit facta quod ipse faciunt, sed non eo completa V Et si si] quando V commiscetur cum fortunis, facit mala valde maiora et dampna ingeniosa. Quoniam ipse infortune divinationes autem et servitia Dei et ea que contingunt in sanctuariis sanctuariis] V; sanctuaris M et in mutatione morum et legum Mercurius existens dominus alicuius universalis constellationis mutat et ad corruptionem disponit de natura sua essentiali. Fortitudo Fortitudo] written with a double ff and an uncertain sign in front of it M; om. I autem mali et corruptionis in talibus in talibus] om. F uno tempore magis apparebit quam alio secundum quod planete quibus commiscebitur Mercurius infortune infortune] corr. ex in fortitudine M; in fortitudine V fuerint aut fortune. Cum enim fuerit cum fortunis, dampnum de de] in V predictis erit minus, et si cum infortunis, erit multo magis. Et quia est complexionis sicce et motus festini eo quod semper vadit circa Solem et retrogradatur sepius in suo cursu, operatur in aere ventos turbinosos festinos et mutantur de levi et facit coruscationes, tonitrua, relampagos et terre motus, pro quibus accidit quandoque magnum dampnum in animalibus et plantis de quibus homines se iuvant. Et quando absconditur, hoc est occultatur sub radibus solaribus, operatur minutionem magnam in aquis et in rivis. Quando vero apparet et exit desub radiis, augmentum facit in predictis rebus. Quia itaque Mercurius plus temporis consumit in sui occultatione quam in sui apparitione, bene Ptholomeus dixit hic quod est complexionis sicce, quamquam in primo dixerat libro quod equaliter siccitatem et humiditatem operatur, quod verum est quantum est de sui sui] sua is expected M; sua V essentiali natura. Hic autem nominant complexionem eius quantum ad illud quod ut in planetibus operatur. Maius enim notabiliter tempus deduxit deduxit] deducit V ipse dominus Mercurius in sui occultatione quam in sui apparitione, quare a pluralitate effectus siccitatem operari dicitur. Et quando est in dignitatibus planetarum humidorum aut aspicit se cum eis, opus in humectatione promovetur. Quando vero est in dignitatibus planetarum desiccatum aut se cum aliquo modo aspicit, in siccitatis operibus vigoratur. casus ab exaltatione … vigoratur] om. I

Huc usque loquuti sumus de naturis et operibus simplicibus propriis planetis. Nunc vero breviter et generaliter breviter et generaliter] generaliter et breviter I dabimus doctrinam in cognoscendis cognoscendis] I; cognoscentis M naturis et operibus commixtis. Mutatur et variatur equidem virtus stelle dominantis in aliqua constellatione propter stellam que habuerit participationem in dominio aut in aspectu aliquo, quandoque ad maius quandoque ad minus secundum secundum] I; secundam M naturam et fortitudinem talium stellarum sic cum stella principaliter dominante participationem habentium. Verbi gratia, quando Saturnus dominabitur dominabitur] dominatur I in aliqua celesti configuratione et Mars participationem sic cum sic cum] secum I habuerit in dominio aut ipsum aliquo modo aspexerit, fiunt inde gwerre et lites hominum extraneorum, captivitates et res fortes valde magne iuxta ipsius aspectus fortitudinem. Itaque si inter predictos planetas fuerit aspectus aspectus] add. et del. M de trino aut de sextili, erit erit] et I istud minus, ymo tendunt homines ad pacem et unus propter metum obediet alteri, ut puta propter metum interfectionis, interfectionis] interfectorum I captivitatis et talium. Et si aspectus fuerit de oppositione aut quarto, significabit fortitudinem magnam litum litum] litium I et preliorum et gwerrarum gwerrarum] corr. ex. gerr M que multum durabunt et multotiens redibunt. Si autem Iupiter participationem cum Saturno in dominio 〈habuerit〉 participationem cum Saturno in dominio habuerit] cum Saturno in dominio participationem habuerit I; habuerit om. M aut sibi ex aliquo applicet applicet] applicuerit I aspectu, significat quod minue[n]tur minuetur] I; minuentur M dampnum Saturni secundum fortitudinem Iovis et potentiam aspectus. potentiam aspectus] inv. I Et quando cum virtute dominantis planete dominantis planete] inv. I miscebitur virtus alicuius alterius stelle ratione alicuius aspectus ex quatuor principalibus aut virtus loci in quo talis existit planeta, scilicet virtus gradium gradium] graduum I signorum, hoc est virtus planete dominantis in tali gradu aut quod fit in angulo aut in succedenti aut in cadenti, aut virtus habitudinis eiusdem planete dominantis quam quam] quem I contrahit ex diversa comparatione ad Solem, ut ut] om. I puta ex origentalitate, occidente, occidente] occidentalitate I apparitione aut occultatione, directione aut retrogradatione. Verum quia commixtiones planetarum planetarum] om. I unius cum alio et cum gradibus gradibus] gradu I signorum et cum diversitate habitudinum in ordine ad Solem sunt res fere fere] om. I infinite, propter hoc exprimere naturam cuiuslibet commixtionis non est res bene comprehensibilis et doctrinaliter tradibilis, ymo potius superfluitas et inutilis cartarum occupatio, cum quilibet solers et studiosus indagator ex notitia naturarum simplicium adiunctus adiunctus] adiunctis I regulis et exemplis 〈per〉 per] I; om. M Ptholomeum hinc inde in presenti libro positis poterit ad condic†ionem† condic†ionem†] cognitionem I claram et utilem cuiuslibet mixtionis mixtionis] commixtionis I devenire. Quodsi aliquis ex natura natura] naturis V simplicium et diversitate mixtionis mixtionis] commixtionis V non poterit ad compositarum complexionum notitiam pervenire, scias quod intellectus eius non sufficit ad capestendum magisterium astrologie, aut quia talis stat vagabundus et non apponit mentem cum diligentia extrema prout presentis artis requirit sublimitas sublimitas] V; sublimitates M aut quia talis multis aliis rebus occupatus non recolligit se prout huius artis inquirit inquirit] requirit V latitudo aut quia talis talis] multis aliis add. et del. M; om. F cerebri cerebri] cerebrum V eius non est complexionis bone et eius intellectus longe est ab eo et talis removendus est a scientia huius artis ne inutiliter occupetur et astrologica doctrinatio per ipsum vilipendatur. Quodsi aliquis … vilipendatur] om. I

Et convenit ut inspiciatur concordantia planetarum cum regionibus et civitatibus que que] qui I sunt principales significatores accidentis. Nam si tales planete dominatores fuerint fortunati et super ipso non fuerint elevati planete infortune, tunc in regionibus cum quibus concordant erit opus eorum magis magis] magni I perfectus et bonitatis multe. bonitatis multe] inv. I Si autem planete contrarii elevati fuerint super tales significatores, erit opus eorum minoris perfectus. Quodsi planete mali fuerint significatores et non elevabuntur super eos planete boni, tunc in regionibus cum quibus tales planete non concordant de accidentali accidentali] essentiali I concordia, sed virtus ipsorum per loca celestia ad tales limitatur regiones erunt magni impedimenti dampna. Si autem super tales malos significatores elevati fuerint boni planete aut tales significatores mali de essentiali proprietate concordaverint cum aliquibus locis, dampnum erit minus, ita quod duo minuunt malitiam malorum, scilicet elevatio bonorum super eos et specialis aspectus ad aliquam regionem. Mali etenim alicuius plus nocent quam suis et boni propriis magis nocent. Elevatio autem planete unius planete unius] inv. I super alium, quantum convenit convenit] est I de intentione Ptholomei, fit tribus modis: Primo quando aliquis planeta applicatur alteri existenti in aliqua dignitate primi, tunc primus elevatur super secundum, hoc est ille planeta planeta] om. I qui est dominus loci in quo est alter dicitur elevari super ipsum. Secundo quando unus planeta applicat alteri quorum unus est fortior altero, sive fortitudine naturali naturali] essentiali I sive accidentali, tunc talis planeta fortior dicitur elevari super debiliorem. Tertio planeta qui distat ab alio secundum successionem signorum per 10 signa dicitur elevari super illum a quo taliter distat. Et sicut quedam regiones magis recipiunt accidens et quedem minus, iuxta prius tradita, sic et particulares homines quidam magis sunt dispositi ad recipiendum influxum inter constellationem inter constellationem] certe constellationis I et quidam minus. Nam homines quorum aliquis locus est est] om. I ex quinque locis yleg, ut puta locus Solis aut Lune aut locus ascendentis aut locus coniunctionis aut aut] vel I oppositionis precedentis aut locus partis fortune fortune] corr. ex †…† M tempore nativitatis ipsorum, fuerit ipsemet locus eclipsis vel oppositus eidem aut etiam fuerit locus alicuius alterius notabulis configurationis notabulis configurationis] notabilis configurationis I; notabulis configuratione M celestis, maxime influxus ipsius sunt susceptivi. Et fortius quod esse potest et de quo minus se potest se potest] inv. I aliquis custodire est quando gradus loci eclipsis fuerit ipsemet gradus loci alicuius luminarium tempore nativitatis, nativitatis] et post hoc quando gradus eclipsis est gradus oppositus alicui graduum luminarium tempore nativitatis add. I ymo est quasi impossibile quando tale accidens talem comprehendit hominem. Et hec regula etiam extenditur ad gradus planete dominantis in eclipsi et ad gradum oppositum eidem gradui et ad gradus aspicientes gradus eclipsis, maxime quarto, deinde trino et sextili aspectibus. Sequitur capitulum. Sequitur capitulum] om. I

〈II.9〉 Capitulum nonum in coloribus eclipsium et quid significent

Mos astronomicorum est astronomicorum est] est astrologorum I ea signa signa] om. I que in regione apparent elementari stellas secundas nominare quia a stellis causantur causantur] I; causatur M veris veris] mis add. et del. M; primis I et virtutes earum fortiuntur cum diminutione. Tamen quoniam omnes res que generantur et corrumpuntur cum aliqua stellarum concordant et quelibet res causata naturaliter sue cause similitudinem gerit, unde convenit ut inspiciamus in coloribus eclipsium, hoc est est] in add. I colore colore] followed by an uncertain sign M Solis et Lune tempore eclipsis et in coloribus aliarum impressionum metroloiicarum, ut sunt halones, haste et similia. Color eteneim niger aut tendens aliqualiter ad viriditatem aut obscuritatem significant ea que diximus pertinere ad naturam Saturni. Nam color niger aut causatur propter nimiam frigiditatem aut propter nimiam caliditatem que finaliter incinerat et ita ad frigiditatem terminatur. Similiter et viridis color ex eis procedit causis, maxime virirdis obscurus de quo est sermo. Et si fuerit color albus albus] aut add. I ad croceum declivis, significabit ea que sunt de natura Iovis, quoniam et talis color temperantiam significat. Et si color declinaverit versus vermilium, hoc est rubeum obscurum sive fumosum, significabit ea que sunt de natura Martis, Martis] corr. ex Veneris M quoniam talis color caliditati et siccitati attestatur. Et si fuerit crocus crocus] croceus I tendens ad colorem aureum, significabit ea que sunt de natura Veneris, hic color est croceus splendidus, et temperantiam temperantiam] cum add. I aliquali humiditate significant. Hi Hi] Hii I equidem colores habent concordantiam cum planetis per duas res, quia scilicet scilicet] et add. I coloribus ipsorum planetarum assimilantur et in virtutibus eorum participationem habent. Et si colores fuerint diversi, significabunt ea que sunt de natura Mercurii. Et hec res est que multum iuvat nos pro sciendo que virtus vincit in figuratione figuratione] configuratione I corporum celestium. Tales equidem colores causa〈n〉tur causantur] I; causatur M ex varia dispositione fumositatum humidarum et siccarum que qualificantur et diversificantur virtutibus planetarum dominantium. Erit hic color igitur hic color igitur] igitur color I concordans nature et virtuti planete qui qui] que I dominantur. Et si aliquis ex coloribus predictis occupaverit uniformiter totum corpus luminaris luminaris] I; luminari†…† M eclipsati aut alterius impressionum metroloiicarum, impressionum metroloiicarum] impressionis metrologice I erit accidens magnum valde et occupabit maiorem partem regionum sibi debitarum sive concordantium cum ipso accidente iuxta traditiones premissas. premissas] impressas I Si autem occupaverit talis color unam partem luminaris luminaris] I; luminari†…† M eclipsati aut alterius impressionis metroloiice, et ipsum accidens erit in parte regionum cum tali accidente concordantium, et maxime cum cum] in I parte illa que concordat concordat] vel add. et del. M cum parte colorata in ordine ad situm mundi generalem, ut si pars septentrionalis Lune fuerit coloris nigri et eclipsis fuerit in Ariete, tunc accidens de genere Saturni apparebit in parte septentrionali regionum subiectarum regionum subiectarum] regionis subiectorum I Arieti.

Convenit etiam ut inspiciamus ad cometas apparentes hora eclipsis aut alia hora et ad ad] om. I alias impressiones metroloiicas, ut sunt haste, nubilia nubilia] nubile I nigra et lacus, quoniam talia ut plurimum significabunt ea que sunt naturis naturis] nature I Martis et Mercurii appropriata, qui operantur lites et gwerras, combustiones et res magni motus et festini. Verum ut particularius significata talium impressionum deprehendi valeant, scito quod loca in quibus apparebunt significata talium impressionum cognoscuntur ex signis sodiaci in quorum directo existunt signalia. Nam in regionibus talibus appropriatis accidens apparebit et forma et color signalis signalis] corr. ex signalibus M monstrabit de qua specie et de quo genere erit accidens. Cum enim planeta concordaverit forme et colori, forme et colori] I; forma et color M signalis erit accidens de natura illius plaente. Fortitudo quoque accidentis erit secundum virtutem talis planete tunc dominantis, et tempus quo ipsum signale duraverit significabit quantum durabit accidens, et comparatio signalis ad Solem significabit quando incipiet accidens, quoniam ut plurimum si mane apparuerit et in parte orientis, cito erit accidens, si autem mane apparuerit in parte occidentis, tarde veniet veniet] venit I accidens. Et modus huius practice practice] corr. ex planete M superius dictus est in facto eclpisim, ecplipsim] eclipsium I quare ibi vide. vide] sequitur aliud capitulum add. I

〈II.10〉 Capitulum 10 de iudiciis temporum anni in generali generali] sequitur add. I

Postquam docuimus opinionem generalem pro sciendo accidentia magna et universalia que contingunt in regionibus et civitatibus, restat narrare similiter particularia, et hec hec] hii I sunt ea que accidunt per tempora anni et sciuntur per introitus Solis in signa 12, 12] et add. I per coniunctiones et oppositiones mensium. Cum enim sciverimus hos influxus particulares et comperaverimus eos ad influxus universales que fiunt per eclipses et coniunctiones magnas planetarum, cognoscemus quantum isti influxus particulares addunt vel minuunt de universalibus. Et cum hoc cum hoc] tunc I sciemus complete accidens quale erit pro quolibet tempore. Et in hoc utile est nominare stationem sive horam que dicta est capud anni. Manifestum autem est, quoniam expedit, ut sit hoc principium. Sol etenim etenim] corr. ex et M redit qualibet revolutione ad locum suum. Et bene principium anni dicitur capud anni propter virtutem principii, quoniam principium principium] quando add. I conligat rem aliquam, ipsa solvi non potest donec transeant transeant] transeunt I sua quatuor tempora, que sunt principium, augmentum, status et declinatio, nisi res aliqua venerit que fortificet aut debilitet ipsam in aliquo temporum illorum quatuor. Et istud in omnibus rebus naturalibus manifestum manifestum] manifeste I invenitur et clare in phisicis documentis declaratur. Unde quando stelle ligaverint aliquam rem aliquam rem] inv. I in principio anni, remanet illud ligamentum ligamentum] firmum add. I per totum annum. Hoc excepto si accidit accidit] acciderit I illo anno eclipsis vel coniunctio planetarum aut alia applicatio stellarum fortis virtutis que totum illud quod stelle in anni principio ligaverant ligaverant] ligaverunt I solvet aut ad minus immutabit. Quoniam ex prioribus liquet quod virtus maior vincit minorem et virtus duorum luminarium est maior et fortior virtutibus revolutionum, unde non manet virtus principii anni nisi addere vel minuere in accidentibus magnis. Et iuste quantitas anni motu mensuratur Solis quoniam Sol est dominator et potens super omnes stellas et omnes planetas. Motus quoque aliorum planetarum motu Solis mensurantur, sicut in astronomicis documentis demonstratum est. Verum quia Sol in circulo zodiaci zodiaci] zodiacali I movetur in quo non datur principium rei et quantitatis, neccesse est ut illud principium de quo sermo fit imaginatione imaginatione] ymaginationis I assignationis et virtutis. Veteres equidem sapientes quatuor consideraverunt puncta in zodiaco virtutis magne quorum quilibet facit opera magna ratione quorum meretur esse principium. Et hec quatuor puncta sunt quatuor tropici, et propter sequentes priores sequentes priores] hoc sapientes I discordati fuerunt in anni principio. Quidam dicebant punctum equinoctii vernalis esse totius anni principium pro eo quia dies incipit esse maior nocte et quia tunc humiditas manifeste augetur. augetur] om. I Que qualitas vincit multum in principiis omnium rerum generatarum quare ab effectu tempus tempus] temperans I talis qualitatis productivum principium totius annualis annualis] anni I temporis appellatur. Quidam vero punctum solstitii estivalis dicebant totius anni esse principium pro eo quia tunc dies artificalis completur et maxima maxima] maximum I est. Et accidit in tali tempore crescensia crescensia] uncertain reading M; crescentia I Nili in Egypto. Egypto] Egipto I Et in eo ascendit stella dicta Alhabor, alias Canis Maior, que maioris lucis et quantitatis apparet ceteris stellis fixis. Alii punctum equinoctii autumpnalis dicebant totius anni esse principium eo quod tunc omnes fructus colliguntur pro victu pro victu] om. I anni totius seminationis. Similiter hoc tempore incipiunt et fiunt que sunt principia victualium. Quidam autem punctum solstiti hiemalis dicebant totius anni esse principium pro eo quia ibi incipit dies artificalis crescere postquam minutus fuerit fuerit] fuit I et calor augeri, saltem quo ad causas universales. Et dicit Hali hic: Per hec enim verba que dixit Ptholomeus intelligimus virtutis quantitatem virtutis quantitatem] inv. I cuiuslibet horum quatuor punctorum et quod maior virtus omnium est illa puncti equinoctii vernalis et quod a quolibet eorum accipitur significatio eius quod habet contingere tempore suo. Convenit etiam ut accipiamus complexionem eius quid accipit accipit] accidit I quolibet eorum eorum] horum I quatuor temporum in ordine ad illam que contingit in tempore quod preteriit. Verbi gratia, quando principium estatis significaverit recensiam Nili, modificatur modificatur] modificabitur I illa recentia recentia] I; †cres†centia M iuxta complexionem vernalem. Si equidem multa in vere precessit humiditas, recentia recentia] I; †…centia† M Nili in estatis principio magnificatur, magnificatur] magnificabitur I si autem siccitas precesserit minuetur. minuetur] Et add. et del. M Unde et astrologorum universitas totius anni principium et mundi revolutionem introitum Solis in Ariete vocare vocare] notare I consuevit et iudicia annalia super figura figura] figuras I huiuscemodi revolutionis revolutionis] revolutiones I fundavit. Nichilominus et figuras introitus Solis in cetera tria puncta considerari precipitur precipitur] corr. ex precedit M; precepit I quoniam per tales figuras et generalis influxus revolutionis revolutionis] revolutione I modificatur et proprii temporis complexio specialius specialius] I; specialibus M deprehenditur, quamquam iuxta traditiones Albumazar Albumazar] Albumazaris I et suorum sequacium sequacium] uncertain reading (probably sequatium) I bene intellectas talis modificatio generalis revolutionis revolutionis] revolutione I diversificatur iuxta naturam signi ascendentis in eadem revolutione. Si enim tale signum fixum fuerit, significatio revolutione revolutione] revolutionis I generalis stabilis erit per omnia anni quartalia et non suscipiet qualificatione〈m〉 qualificationem] I; qualificatione M ex figuris particularibus, nisi forte forte] in add. I re modica. Si autem ipsum signum commune fuerit, talis modificatio medio se habebit modo. Si quoque mobile fuerit, significatio revolutionis revolutionis] I; revolution†e† M (revolutionis is expected) annualis parvam habebit stabilitatem, ymo faciliter per influxus particulares per influxus particulares] influxum per particulares I; per add. et del. after influxus M mutabitur, mutabitur] vel add. I minuetur vel augmentabitur. Et proinde grossius loquentes dicebant quod quando signum fixum est ascendens in revolutione anni, tunc datur generalis unus totius anni dominus, quando autem signum commune tale occupaverit ascendens, tunc pro medietate anni dumtaxat dicunt extendi virtutem domini anni et pro alia medietate ex figura introitus Solis in Libra dominatorem eligunt. Quodsi in tali oroscopo figure revolutione revolutione] revolutionis V acciderit acciderit] ceciderit V signum mobile ad quamlibet quartam anni, specialem faciunt directoris sive dominatoris electione〈m〉. directoris sive dominatoris electionem] directorem sive dominatoris electionem V; electione M; om. I (electionem is expected) Que dicta, nisi ad ea que paulo ante dicta sunt, referantur referantur] referentur] V et sane intelligantur, a veritate longe distant. Qualitercumque enim signum occupat ascendens revolutionis, semper dominabilis est Venus planeta qui totius anni generale habebit dominium, dominium] licet illud generale dominium add. F fixius siquidem siquidem] sit V et et] sup. lin. probably by another hand M stabilius signo fixo ascendente et minus fixum communi communi] coniunctioni add. sup. lin. F ascendente, mobili autem signo ascendente tale dominium est debile et faciliter variabile per influxus particulares. Et ita verificatur grossus sermo quorundam astrologorum. Et proinde … astrologorum] om. I Et licet ita sit, Ptholomeus tamen dicit quod illud, quod teneo esse melius et proximius opinioni naturali in facto anni, est operari per hec quatuor puncta et inspicere ad coniunctiones et ad oppositiones Solis et Lune, que sunt propinquiores istis principis ante ante] aut I hec tempora, et eo fortiores erunt coniunctiones aut oppositiones precedentes introitus in aliquot quatuor punctorum predictorum, si fueri〈n〉t fuerint] I; fuerit M eclipsales. Postquam igitur est est] quod add. I virtus celestis fortior est illa que fit tempore coniunctionis aut oppositionis precedentis introitum quam illa que fit tempore introitus. Est enim tamquam victrix et domina totius quarti et virtus introitalis est tamquam secundaria et sequens illam sicut virtus minor minor] I; uncertain reading M sequitur sequitur] sequitur add. I maiorem et fortior mutat minorem et reducit eam ad se. Neccesse est inprimis considerare configurationem configurationem] I; configuration†…† M (configurationem is expected) celestem tempore coniunctionis et et] aut I oppositionis precedentis introitum Solis in punctum quarti cuius natura conve†…†, conve†…†] con†…†tur I et quoniam illa configuratio est universalis ad elementorum mutationem principaliter relata. Deinde considerabitur configuratio tempore introitus tamquam particularis ad elementata proprie relata quoniam virtus celestis non pervenit pervenit] provenit I ad elementata, nisi per elementa, et ita debite complexio quarti cognoscetur. cognoscetur] cognoscere I Unde a configuratione celesti tempore coniunctionis Solis et Lune aut oppositionis precedentis introitum Solis in Arietem et a configuratione celesti tempore ispius intoritus sciemus generaliter statum totius anni et specialiter statum veris. Et a coniunctione vel oppositione precedente introitum Solis in Cancrum et ab introitu Solis in Cancrum in relatione ad generalem anni dominum et ad statum talis ad statum talis] a statu temporis I precedentis sciemus naturam estatis. Et a coniunctione vel oppositione oppositione] Solis et Lune add. I precedente introitum Solis in Libram et ab ipso introitu similiter in relatione ad generalem anni dominum et in relatione ad naturam temporis talis temporis talis] inv. I precedentis sciemus autumpni naturam. autumpni naturam] inv. I A coniunctione coniunctione] autem add. I aut oppositione Solis in Capricorno et ab eius introitu similiter in relatione ad generalem anni dominum et ad naturam temporis precedentis sciemus dispositionem hyemis. dispositionem hyemis] naturam hyemis et dispositionem I Cognita Cognita] I; Cognitis M enim dispositione aeris in hiis quatuor temporibus deveniemus in cognitionem aliarum rerum. Si equidem tempore veris aer fuerit valde calidus, sciemus quod arbores cito emittent cito emittent] inv. I folia et fructus tempestive oriantur. oriantur] oriuntur I Et si fuerit multum frigidus, significat quod arbores arbores] multum add. I tardabunt emittere folia folia] sua add. I et fructus retardabuntur. Et si fuerit humidus, significat putrefactionem fructuum et multum erunt leves. Et si fuerit siccus, significabit quod fructus et alia siccabuntur. Et propter hec hec] hoc I scire possumus qui fructus terre multiplicabuntur et qui minuentur quolibet tempore. Et sciemus etiam ex hoc quod fructus qui multiplicatur erit vilior et contra contra] om. I qui minuetur erit carus. Sciemus etiam ex hoc navium et itinerum securitates. Quibus scitis sciemus si ea que trahuntur erunt vilia et boni fori. Et sciemus illud quod accidet de mercibus in civitatibus ad quas deferuntur, quia si illud quod defertur modicum fuerit, ibi carum ubi indigetur. Et ita sciemus res omnes. Sciemus etiam ex hoc navium … omnes] om. I Et dicit hic dominus Hali. Ego autem volo tibi magis dicere in ratione caristie et habundantie res bonas de quibus te mirabis. mirabis] miraberis I Formans Formans] Formas I quatuor angulos et stellas et alios planetas hora eclipsis sive coniunctionis vel oppositionis Solis et Lune vel alterius magne coniunctionis coniunctionis] I; coniunctione M (coniunctionis is expected) planetarum et inspicies ad angulum medii celi et eius dominum et ad locum Solis et ad eius dominum. Et si fuerit magne potentie, significabunt caristiam monetarum et erit vile totum illud quod emetur de illis. Et si potentia fuerit ascendentis et eius do†minum† do†minum†] domini I et Lune et domui domui] domini I loci sui, significabit caristiam rerum que emuntur et et] scilicet I tritici et ordei et vilitatem monetarum et modica mercantia denariis multis multis] multum I emetur. Et si Luna separata fuerit ab infortuna et iverit ad fortunam post coniunctionem vel oppositionem, significabit tritici et ordei caristiam, quoniam Sol et medium celi celi] celum I concordant cum auro, ascendens autem et Luna cum annona, quia similia sunt corporibus. Et omnes res cuius significator in firmamento fortunatus fuerit, erit cara. Et si intellexisti quod demonstravimus, debes scire quod aurum concordat cum Sole, moneta autem aurea cum Sole et Venere et Mercurio, cum Venere propter formositatem suam et et] om. I cum Mercurio propter eius scriptum. Annona concordat cum Luna, carnes cum Marte propter decolationem et coctionem, fruges cum Venere propter odorem et dulcedinem suam. Res amare et acute comburentes sunt Martis, acetose et stiptice Saturni, dulces concordant cum Iove, crasse cum Venere, multorum saporum cum Mercurio, humide auqose cum Luna, putref†fere† putre†ffere†] putrefacte I et mali odoris cum Saturno, et que sunt boni odoris cum Iove et Venere. concordant cum Iove … Venere] Iovis, crasse Veneris, multorum saporum Mercurii, humide auqose Lune, putrefacte et mali odoris Saturni, et que sunt boni odoris sunt Iovis et Veneris I Similiter colores poteris intelligere quia nigredo est Saturni et de vermilio similiter. Et ita scire poteris omnem rem per concordantiam suam: Anguli etiam concordant cum auro et argento, angulos sequentia cum annona, cadentia vero cum hiis que hominibus neccessaria non sunt. Cum igitur fortune fuerint in angulis horum locorum, care fiant fiant] fient I res concordantes cum illo loco. Et cum sciveris planetam concordantem cum re, inspice ad horam eclipsis aut coniunctionis aut oppositionis quomodo ibi existit ipse planeta. Et si fortunatus fuerit et potens, significabit caristiam istius istius] illius I rei et exaltamentum eius, infortunatus si fuerit, infortunatus si fuerit] et si infortunatus fuerit I significabit vilitatem eius. Hec Hec] Hoc I enim adiungas hiis que diximus de eo quod operabitur aer in omnibus fructibus et salvationem navium et earum submersionem. Et secundum quod fuerit res illa quam inspicere vis ante tempus illud, scies res quando viles fiant vel care et scias omnia quam … omnia] et scias et I hec que sequuntur. Verbi gratia, quando sciemus quando unus rex melior melior] om. I prehabitur cum alio, sciemus quod ille cuius terra est habundans vincet illum cuius terra terra] res I est cara. Et similia quia mortalitas et infirmitas semper caristiam sequuntur eo quod homines oportet comedere mala cibaria quibus dampnantur complexiones, propter hoc habent infirmari et mori. Scias etiam factum caristie et habundantie propter multitudinem multitudinem] et add. et del. I aquarum et fortificationem earum et a frigore et calore, quia quando stelle significaverint multas fumositates humidas, fiunt inde multe pluvie. Et si fuerint fuerint] fuerit I in tempore quo neccessarie neccessarie] necesse I sint, habundantiam victualium demonstrabunt, et si in tempore in quo non sint neccessarie, dampnamentum et minutionem eorum significabunt. Idem facit calor et frigus, quia si calor fuerit quo conveniat, significabit salvamentum omnium fructuum a putrefactione, et si fuerit in tempore quo non expedit, desiccabit †to†tum †to†tum] †u†tum M (totum is expected) fructum terre antequam complentur et deperdetur, similiter de lacustis, gusanis, id est brutis et muribus, quia si multe venerint, destruent omnes fructus terre, et si fuerint pauci, poterint salvari. Que omnia scire poteris per astronomiam. quia si calor fuerit … astronomiam] om. I Ex quibus apparet quod due generales considerationes requiruntur ad hoc ut sciatur valor alicuius frumenti aut alterius rei. Prima ut consideretur generalis generalis] singularis I qualitas temporis conveniens conveniens] si convenit I cremento talis frumenti, per quod scietur si multiplicabitur aut minuetur. Secunda ut consideretur dispositio partium celi concordans cum tali frumento, per quam cognoscitur frumenti appretiatio vel vilificatio. Generales autem dispositiones temporum et statuum suorum fiunt maxime propter Solem. Quas quidem qualitates possunt prescire etiam illi qui nichil sciunt de arte quadruviali. Quanto ergo magis illi qui sciunt, satis notum est.

Similiter convenit ut inscpiciamus in proprietatibus signorum et sciamus per ea cursum ventorum. Hoc est quando scimus planetam dominantem in aliqua configuratione celesti, utile est ut misceamus naturam naturam] suam add. I cum natura planetarum secum participatione〈m〉 participationem] I; participatione M (participationem is expected) habentium et cum signis cum quibus stant, quia quodlibet signum habet proprietatem suam qua contrahit contrahit] trahit I et limitat opera planetarum quibus commixtis. Sciemus quid erit de omnibus accidentibus que contingunt et qui venti current et que accidentia per ventos ipsos accident accident] accidunt I in navibus et in omnibus aliis rebus. Et licet generalis dispositio dispositio] I; disponitur M cuiuslibet quarti scitur a a] corr. ex con I configuratione celesti tempore coniunctionis vel oppositionis precedentis introitum Solis in illud quartum et ab ipsa figura introitali, tamen coniunctiones et oppositiones que sequuntur dicta puncta augebunt vel minuent de significatis predictis. Et similiter aspectus et participationes planetarum qui fiunt in illis quartis variabunt dispositiones quartorum quartorum] quartarum I secundum maiorem et et] vel I minorem fortitudinem. Et significabunt res particulares coniunctiones Solis et Lune et eorum oppositiones que fiunt in quolibet signorum. Et potest homo hanc significationem mensium appellare. Coniunctiones Coniunctiones] Coniunctio I equidem Solis et Lune et oppositiones eorundem oppositiones eorundem] oppositio earundem I in cuiuslibet mensis dispositione notabilem facit operationem diminuendo vel augendo aut quinque permutando influxus generalium configurationum.

〈II.11〉 Capitulum 11 in naturis particularibus signorum pertinentibus ad statum anni et cetera et cetera] om. I

Postquam convenit nobis loqui in hiis in quibus in hoc capitulo in quibus in hoc capitulo] quibus hoc in capitulo I indigemus, non repetendo ea que ante diximus in proprietatibus universalibus et particularibus planetarum et signorum, dicimus quod ante locuti sumus de concordantia planetarum et stellarum fixarum que sunt in in] de I complexione planetarum cum aere et ventis et similiter de concordantia signorum cum ventis et temporibus et iam remansit nobis declarare proprietates et naturas magis speciales signorum et partium ipsorum. Que virtutes comiscende sunt cum rebus planete dominantis et cum Sole et Luna et aliis supradictis pro extrahend†…† extrahend†…†] extrahendo inde I naturam vincentem secundam quam iudicabimus in aere, in hominibus et in omni re.

Dico ergo quod natura totius signi Arietis propter equinoctium que est in eo est facere tonitrua et relampagos, nam Sol cum ipsum ingreditur, dissolvit eius calor humiditatem que adunanta est in hyeme et propter hoc aggregatur in aere multa fumositas humida et fiunt inde nubes. Quibus Quibus] Quando I autem una cum alia percutitur et movetur fortiter, fit proprie tonitru tonitru] tonitruum I propter sonum illius motus et propter percussionem ex motu fit relampagus, verba sunt Hali. Naturam autem partium Arietis in addendo vel minuendo de hac generali virtute quam efficiat efficiat] efficit I Sol in Ariete existens primordialiter et alii planete consecutive poteris scire per naturas stellarum fixarum que sunt in Ariete. Signa enim mansiones sunt, sunt] et add. I ex se opera non habent. Planete autem sub eis discurrentes propter diversam habitudinem ipsorum ad faciem mundi inferioris diversa opera faciunt que ipsis etiam ipsis etiam] inv. I attribuuntur signis. signis] I; sig†…† M Augentur autem dicta opera aut minuuntur per naturas diversas stellarum fixarum in in] ex I talibus existentibus signis. signis] uncertain reading M Et quia Sol currit per omnia ista signa in uno anno, nominatur quodlibet eorum secundum quod Sol operatur in eo. Et quia quelibet stellarum fixarum manet in parte una signi 100 annis fere, fere] om. I convenit quod opus illius stelle attribuitur illi parti quamdiu quamdiu] I; qu†amdiu† M talis stella ibi fuerit. Et quando removetur ad partem aliam ipsum opus partis prime, prime] et add. I opus partis secunde etiam removetur quoniam opus stelle fixe. fixe] fixum I Et fixe. Et] fixum est I licet enim stelle fixe fixe] non habeant add. et del. M non habeant motum de se preter motum spere octave, spere octave] inv. I ipsa tamen octava spera cuius stelle sunt fixe partes stelle sunt fixe partes] partes sunt stelle fixe I movetur contra succesionem signorum, quod maxime de de] ex I eo deprehenditur quia non eedem partes octave spere permanent in equinoctiis et solstitiis et non sub illo puncto octave octave] spere add. I Sol erit anno futuro sub quo fuit anno presenti tempore introitus Solis in Arietem et in cetera signa. Ymaginantur Ymaginantur] Ymagiantur I equidem astronomi zodiacum duplicem, duplicem] corr. ex rep†…†i M scilicet fixum sive nove spere et mobilem stellarum octa〈v〉e. octave] I; octae M Sol enim semper in equali tempore devenit ad equinoctia, quia in uno anno, et ita equinoctia et solstitia fixa videntur. Licet ibi puta in puncto equinoctiali non inveniet illud punctum octave spere quod ante fuit, nichilominus astronomi 30 gradus immediate equinoctium sequentes Arietis nomine semper appellant. Et ita signa dicuntur esse immobilia in spera nova. Signa autem octave spere mobilia sunt quia illa pars octave spere et ille stelle que modo sunt in equinoctio venient quandoque ad solstitia et e converso. Veter†es† Veter†es†] I; Veter†is† M (Veteres is expected) enim illas stellas que temporibus ipsorum fuerunt in 30 gradibus immediate sequentibus equinoctium vernale vocaverunt stellas Arietis et ita consequenter. Vero nunc Vero nunc] inv. I ille stelle processerunt remotius ab equinoctio et alie venerunt ad equinoctium, tamen adhuc ille stelle que tempore Ptholomei occupaverunt 30 gradus immediate sequentes sequentes] I; sequentibus M equinoctium vocantur uno modo uno modo] om. I nomine Arietis, licet iam plures earum sunt in Thauro. Et sic ymagines octave spere moventur de signo in signum distingwendo signa penes solstitia et equinoctia. Habent igitur naturas generales merito distinctionis penes solstitia et equinoctia, fixas et stabiles. Habent etiam naturas particulares et proprias merito stellarum in dictis signis existentium, variabiles et mutabiles, prout prout] et add. I ipse stelle mutantur de signo in signum. Quas naturas particulares prudens astrologus debet miscere cum generalibus signorum proprietatibus. Hoc igitur quod dicit Ptholomeus de generalibus naturis signorum est hodie verum, verum] hoc autem quod dicit add. et del. M hoc autem quod dictit de particularibus verificatione indiget, nam stelle que tempore ipsius fuerunt in medio Piscium sunt modo in prima parte Arietis et que fuerunt in fine sunt modo in medio Arietis, que vero fuerint in principio Arietis sunt modo sunt modo] inv. I in fine eiusdem et sic consequenter. Nam ad loca stellarum per totum totum] Ptholomeum verificata pro anno nostro 1462 completo adduntur adduntur] uncertain reading M; addunt I 18 gradus, 41 minuta, que faciunt fere duas facies, et ymagines stellarum fixarum mutate sunt fere per duas facies a tempore Ptholomei usque ad tempus nostrum. Quare nos dicimus illam proprietatem particularem que fuit in secunda facie Piscium merito stellarum fixarum nunc esse in nunc esse in] om. I prima facie Arietis, cum talis proprietas particularis particularis] particularium I facierum ex naturis stellarum dependet dependet] dependeat I fixarum. Est itaque itaque] ita I prima facies Arietis multum humida humida] humidum I propter stellas fixas ibi existentes que sunt de natura Lune et tempore Ptholomei fuerunt in secunda facie Piscium. Secunda autem facies Arietis est comburens propter stellas fixas que sunt de natura Martis et tempore Ptholomei fuerunt in fine Piscium. Et tertia facies est generans generans] I; genera†…† (probably corr.) M pluvias et ventos propter stellas de natura Lune et Mercurii et hee stelle tempore Ptholomei fuerunt in principio Arietis. He He] Hee I tamen virtutes referende sunt ad generalem et fixam naturam totius signi naturam totius signi] totius signi naturam I et cum ea commiscende. Stelle autem septentrionales a linea ecliptica que sunt nunc in Ariete et tempore Ptholomei pro maiori parte fuerunt in Piscibus sunt facientes ventos eo quod sunt de natura Iovis Iovis] Veneris I et Mercurii. Et stelle meridionales sunt aquose eo quod sunt de natura Lune existentis in signo humido.

Et totum signum Thauri desiccat desiccat] siccat I et humectat equaliter et tendit parum ad calorem. Prima autem facies eius est 〈temperata〉 temperata] I; om. M merito stellarum fixarum in eo existentium que tempore Ptholomei fuerunt fuerunt] I; †finitur† M in medio Arietis quoniam ille stelle assimilantur virtuti Iovis et Veneris in temperando. temperando] temperamento I Secunda facies Thauri est vehementis caliditatis mortalitatem faciens et virtutes illarum illarum] harum I stellarum assimilantur virtuti Martis in sua combustione et est generatrix mortalitatum. Tertia facies eius, eius] Thauri I puta partes ille que sequuntur Pleiades, Pleiades] Pleades I sunt factrices terre motus et ventorum ac nubium et ille stelle tempore Ptholomei fuerunt in prima facie, dicit dicit] Scorpionis et I sunt de natura Mercurii. Et que sunt ex septentrionalibus sunt calide callide] corr. ex cad I et dampnose quia sunt de complexione Martis. Et que sunt meridionales frigide sunt frigide sunt] inv. I multum et generant gelatas quia sunt de complexione Saturni. Et ex hiis intellig[il]as intelligas] I; intelligilas M quod quando in aliqua parte harum duarum accidit eclipsis aut latitudo Lune tempore coniunctionis vel oppositionis sive planete dominantis, comiscendum est opus harum partium cum opere eclipsis aut coniunctionis vel oppositionis sive cum natura planete dominantis.

Totum autem signum Geminorum facit temperantiam. Signa namque recipi[i]unt recipiunt] I; recipiiunt M a Sole virtutem unam generalem que concordat cum opere †qu…† qu†…†] quasi I ipse Sol operatur quando tale signum ingreditur. Prima autem facies sive stelle fixe que sunt in prima facie eius et tempore Ptholomei fuerunt in secunda facie Thauri infrigidant et humectant et sunt de natura Veneris. Que autem sunt in secunda fa〈cie〉 facie] fa M; om. I faciunt caliditatem, corrustationes et relampagos et sunt de natura Martis. Que autem sunt in tertia facie sunt humiditatis multe que corrumpit corrumpit] corrumpunt I et sunt de natura Saturni. Que autem sunt in septentrione sunt complexione complexione] complexionis I temperate de natura Iovis et que in meridie faciunt motus fortes et rabiosos que habent virtutem Mercurii cum Saturno commixti.

Totum signum Cancri facit serenum et est calidum. Et prime partes eius sunt complexionis temperate quia habent vim Iovis. Et que sunt in medio sunt de natura commixta quia de natura Mercurii cum est direct†…†. direct†…†] directus I Que autem sunt in fine que sunt circa que sunt circa] circam I stellam dictam Pescebre faciunt aerem calidum, bursurnadum, bursurnadum] busurnandum I lugubrem et terre motus quia sunt de natura Martis et parum Saturni. Que autem sunt in septentrione faciunt ventos et terre motus quia sunt de natura Mercurii et que in meridie sunt ignee, comburentes et de natura Martis.

Totum autem signum Leonis facit calorem et tempus bisurnadum. bisurnadum] busurnandum I Prime autem partes eius sunt complexionis temperate de natura Iovis, medie autem faciunt ventos quia sunt de natura Mercurii commixti Iovi, postreme autem partes eius faciunt aerem corruptum bisurnandum ac bisurnandum ac] [t] et I mortalitates et sunt de natura Solis et Martis. Septentrionales et meridionales sunt ignee, comburrentes et habent virtutem habent virtutem] inv. I Martis.

Totum signum Virginis est humectans et faciens tonitrua. Et eius partes prime partes prime] inv. I sunt temperate complexione complexione] complexionis I et de natura Iovis. Medie autem sunt multum humide et faciunt corruptionem et sunt de natura Saturni. [Septentrionales sunt] postreme, postreme] autem add. I sunt maioris caloris dampnose de natura Martis. Septentrionales sunt comburentes et et] om. I ardentes de natura Martis, meridionales sunt humectantes de natura Mercurii Veneri commixti.

Totum signum Libre est mutans et cambiens res quia est de natura instabile instabile] instabili I quemadmodum et aer quando Sol Libram intrat instabilis nunc videlicet ad caliditatem, nunc ad ad] om. I serenitatem, nunc ad humiditatem, nunc ad humiditatem] om. I nunc ad siccitatem mutatur. Prime autem partes eius sunt temperate complexion†um† complexion†um†] complexionis I de natura Iovis. Medie vero sunt aquose de complexione Saturni. Postreme autem sunt complexionis complexionis] I; complexione M temperate de natura Iovis, septentrionales facientes ventos de natura Mercurii, meridionales temperate de natura Iovis.

Totum signum Scorpionis est igneum faciens tonitrua. Et prime partes eius sunt temperate de natura Iovis, medie aquose de natura Lune et Saturni, postreme autem faciunt grandines, grandines] grandinem I et principium eorum principium eorum] earum principium I est sicce complexionis complexionis] uncertain reading M et sunt de natura Saturni, Saturni] I; †Geminorum† M septentrionales facientes de natura ventos Mercurii de natura ventos Mercurii] ventos de natura Mercurius I quando commiscetur cum Iove, meridionales humectantes et facientes mortalitatem de natura Saturni.

Totum Totum] signum add. I Sagittarii est faciens ventos. Prime partes eius sunt temperate de natura Iovis, medie facientes terre motus de natura Mercurii, postreme sunt humectantes de natura Veneris, septentrionales comburentes conburentes] I; conburen†…† M (conburentes is expected) de natura Martis, meridionales humectantes de natura Saturni. Saturni] corr. ex Martis M

Totum signum Capricorni est multum humidum. Et eius prime partes sunt temperate de natura Iovis, medie igne igne] comburentes ignee I de natura Martis, postreme comburentes et dampnose similiter de natura Martis, septentrionales ventos facientes de natura Iovis et Mercurii, meridionales multum humectantes de natura Iovis, quando est in toto multum humidus.

Totum signum Aquarii est frigidum et aquosum. Et eius prime partes sunt temperate de natura Iouis, et medie sunt moventes pluvias de natura Mercurii quando est comixtus comixtus] I; commixtis M Lune, postreme sunt multum humide de natura Lune, septentrionales et meridionales sunt multum humide et dampnose et habent vim Saturni quando est in loco aquoso.

Totum signum Piscium est frigidum faciens ventum. Et eius prime partes sunt temperate de natura Veneris, Veneris] corr. ex Mercurii I et medie sunt facientes ventos de natura Mercurii, postreme autem sunt temperate et habent naturam Veneris, septentrionales sunt comburentes de natura Martis, meridionales facientes facientes] I; facien†…† M (facientes is expected) grandinem de natura Saturni.

Et ita verificate sunt proprietates particulares particulares] om. I partium signorum que proveniunt merito fixarum stellarum fixarum stellarum] inv. I in talibus partibus signorum existentium ad tempora nostra circa annos Christi 1462 secundum verificationem satis propinquam et et] quia I non in toto precisam, cum nondum a tempore Ptholomei usque ad tempus prefatum stelle fixe precise duas facies pertransierunt, sed solum19 gradus minus 19 minuta. Unde hoc quod dicitur de stellis septentrionalibus sive meridionalibus alicuius signi intelegendum est dumtaxat de stellis septentrionalibus aut meridionalibus in primis 19 gradibus eiusdem signi existentibus. Que autem stelle septentrionales aut meridionales sunt in ultimis †…† †…†] om. I gradibus alicuius signi habent proprietatem stellarum fixarum septentrionalium aut meridionalium signi sequentis. Sequitur aliud capitulum. Sequitur aliud capitulum] om. I

〈II.12〉 Capitulum 12 in sciendo status particulares et cetera

Et postquam hic hic] hec I diximus diximus] prediximus I isto modo, erunt significationes particulares hac manerie quam volo monstrare. Primo sciemus accidens universale ex prioribus, scilicet quid erit et quando erit et in qua terra. Et quando sciemus hoc, inspiciemus in quo quarto ex quatuor anni temporibus evenit, quoniam per complexionem illius quarti moderabitur. Rectificabimus itaque ascendens coniunctionis aut oppositionis luminarium immedietate precedentis introitum Solis in punctum talis quarti et considerabimus angulos tales tales] talis I coniunctionis aut aut] vel I oppositionis, et angulum qui hec loca sequitur primordialiter considerabimus. Deinde [acci] acci] om. I accipiemus planetas gubernantes loca coniunctionis aut oppositionis et gubernatores angulorum qui hec loca sequuntur. Considerabimus etiam stellas fixas et naturas generales et particulares signorum ex quibus extrahemus complexionem vincentem in tali quarto iuxta quam modificabitur accidens universale. Posmodum considerabimus considerabimus] accidens universale et add. I complexionem generalem talis quarti, scilicet si est calida ut in estate aut frigida ut est est] om. I in hieme, quoniam et hec [quali] quali] om. I qualificant accidens. Nam si accidens aut caliditatem sequens aut caliditatem sequens] ex caliditate proveniens I accidit in estate, vigoratur eius caliditas, si autem in hieme, minuitur frigiditas. Et sciemus augmentum fortitudinis accidentis accidentis] corr. ex accidentis M et diminutionem eius a naturis planetarum gubernatorum in relatione ad generalem quarti naturam. Si equidem natura planete gubernantis concors fuerit cum natura generali quarti, fortificabitur multum accidens, si contrarius, debilitatur.

Secundum capitulum est inspicere in facto mensium et considerare qualitates cuiuslibet mensis particulariter. Scito enim eo quod accidet accidet] accidit I in quo[d]libet quolibet] I; quodlibet M quarto generaliter, convenit ut sciamus illud quod accidit in quolibet mense particulariter. Et hoc sciemus a coniunctionibus et oppositionibus que erunt erunt] in add. I quolibet mense illius quarti et ab angulis et a a] om. I planetis gubernationibus. gubernationibus] gubernatoribus I Et convenit quod mente tenemus tenemus] I; tene†… † M (tenemus is expected) id id] illud I quod quando accidit coniunctio circa unum punctum ex quatuor punctis tropicalibus, hoc est quando introitum introitum] corr. ex introitus I immediate hoc est quando introitum immediate] corr. ex hoc est quando introitum ex quatuor punctis tropicalibus M precedit coniunctio, tunc principaliter per totum illud quartum respectus respectus] I; respectas M habendus est ad coniunctiones et ad oppositiones secundario. Si autem oppositio immediatius precessit introitum Solis in aliquod signum mobile sive in aliquod quartum, habetur habetur] habebitur I respectus principaliter ad oppositiones per totum illum quartum et consequenter consequenter] ad add. I coniunctiones. Nam secundum intentionem Ptholomei principium certi certi] I; circum M quarti non est quando Sol intrat aliquod aliquod] aliquot I quatuor punctorum, sed est in coniunctione et et] vel I oppositione que 〈im〉mediatius immediatius] I; mediatius M precessit talem introitum, et virtus gubernatorum gubernatorum] gubernatoris I tempore talis principii durat donec duraverit tale tale] illud I quartum. Si itaque quartum coniunctionale fuerit, faciemus capud mensis presentis presentis] primi I ab illa coniunctione et secunda coniunctio que postmodum veniet erit capud mensis secundi et tertia tertii et iudicabiumus quolibet mense secundum significationem sue coniunctionis coniunctionis] uncertain reading M et secundum suam comparationem cum toto quarto. Similiter faciemus in oppositionibus, si quartum oppositionale fuerit. Oportet itaque ad huiusmodi iudicium mensis speciale ad duas configurationes singulariter habere habere] uncertain reading M respectum, scilicet ad figurationem figurationem] configurationem I coniunctionis et et] aut I oppositionis precedentis introitum in tale quartum et ad coniunctionem aut oppositionem ipsius mensis. Ipsum planetam inspiciemus qui dominatur in uno uno] una I et etiam qui dominatur in alio. alio] alia I Et vincet ille qui magis concors fuerit cum proprietatibus illius quarti et cum accidente universali in comparitione ad fortitudinem aut debilitatem illius virtutis. Et aspiciemus proprie in comparatione comparatione] apparitione I stellarum fixarum que sunt circa et et] om. I apparitiones planetarum et elongantiam elongantiam] elongationem I unius ab altero. Et considerabimus proprietates et status ipsorum et quos ventos movent hee stelle et partes signorum in quibus sunt. Similiter inspiciemus a parte cuius venti est latitudo Lune si removebitur ab ecliptica. Et ita per hec omnia scire possumus naturam vincentem si commiscebimus unum cum altero et iudicabimus nunc nunc] om. I secundum hoc nunc contingentem quolibet tempore et quolibet tempore et] om. I quolibet quarto et quolibet mense. Considerare equidem debemus apparitiones stellarum, hoc est exitus earum desub radiis solaribus, que tunc maioris et magne virtutis per astrologos approbate approbate] comprobate I sunt. Et multarum stellarum fixarum notabiles proprietates et manifesti effectus quos faciunt in ortu in ortu] inv. I suo descripti sunt per autorem autorem] auctores I ut per totum ut per totum] et per Ptholomeum I regem Egipti in libro quem scripsit ad Aristotilem, et incipit: Signorum alia sunt masculini masculini] masculina I alia feminini feminini] feminina I communis certe communis certe] etiam I et per Virgilium in Georgicis et postremo per Gwidonem Bonati. Tempora tamen ortus talium stellarum iam notabiliter variata sunt, quare astrologus dicit cautus cautus] esse add. I; unclear sign add. sup. lin. M ne predictorum autorum scriptis absolute utatur qui descripserunt certos mensium dies in quibus tales stelle oriuntur. Et iam alique stelle vix vix] corr. ex v M in 24 diebus post dies per autores descriptos descriptos] prescriptos I oriuntur.

Tertium propositum est inspicere in particulari significatione que ostendit fortificationem rei universalis aut eius debilitationem et cum propriam habet significationem in tempore tempore] sibi add. I appropriato. Et hunc hunc] hanc I aspiciemus aspiciemus] accipiemus I ab armonia celesti tempore quadraturarum ipsius Lune, hoc est a tempore quo Luna dimidiata luce fuerit. luce fuerit] inv. I Et quando faciemus comparitionem unius ad aliud, sciemus fortitudinem accidentis et eius mansuetudinem. Et ergo utile est rectificare angulos in quartis et iudicabimus per eos sicut in coniunctionibus et oppoisitionibus. Et erit principium significate mutationis, ut plurimum, per tres dies post configurationem aut per tres dies antequam antequam] I; uncertain reading M Luna[m] Luna] I; Lunam M in sex diebus duo pertransit signa, in quo tempore ad quemlibet punctum zodiaci aliquem habebit aspectum, ergo ergo] I; ego M de neccessitate significatori aplicabit. Similiter sciemus hoc, id est id est] est corr. ex erit M; illud per I fortitudinem aut debilitatem accidentis et dispositionem particularem dierum, a participatione quam habebunt habebunt] habent I luminaria cum predictis predictis] planetis I in figura alicuius predictorum aspectuum et aliorum, sicut est trinus et sextilis, et ab aspectibus planetarum inter se, et maxime ab illis applicationibus que fiunt tempore configuratione configuratione] configurationis I Solis cum luna per quemcumque aspectum. Et iste doctrine rem sequitur naturalem. Et ita poterimus scire omnes mutationes considerando proprietates et concordantias naturales planetarum et signorum cum aere nos circumdante et ventis.

Et dispositio statuum particularum, que autem omni die, accipitur proprie a stellis fixis que sunt luminis et operis luminis et operis] operis et luminis I maioris, ut sunt prime, secunde et tertie magnitudinis, cum apparuerint vespere sive mane ex parte origentis vel occidentis respectu Solis. Et hoc est quia mutant et reducunt ut plurimum status particulares et et] I; in M naturas earum que que] quia I virtus talium miscetur virtuti Solis, quare contrahit et particularisat virtutem victricem Solis.

Similiter quando aliquod luminarium transit per aliquem angulorum alicuius configurationis notabilis, significatur additio vel diminutio accidentis significati per talem configurationem. Additio equidem erit quando significatio transitus concors erit significationi radicis. Minutio vero erit quando hee significationes divise fuerint. Et similiter quando significator configuratione configuratione] configurationis I appliciunt appliciunt] applicuerit I alicui luminarium aut gradibus gradibus] gradus I significatione, significatione] significationis I hoc est locis luminarium, erit additio vel minutio minutio] diminutio I significationis iuxta prius dicta. Et in hoc gradus luminaris tempore principalis configuratione configuratione] configurationis I super terram existentis principatum optinet. Et inter angulos angulos] I; anlos M ascendens et decima maioris sunt autoritatis quam septima et quarta. Et similiter mutatio ventorum erit quando Luna per aliquam aliquam] aliquem I predictorum transiverit angulorum et flabunt venti a parte ad quam declinaverit Luna secundum latitudinem. Et convenit quod intelligamus quolibet loco quod prima causa universalis est maioris virtutis et causa particularis sequitur eam in virtute. Cum ergo cause particulares cum universalibus concordaverint, certificabitur effectus et perficietur, cum autem ad diversas declinaverint formas cause particulares de effectibus universalium, minuent et eosdem imperficient.

〈II.13〉 Capitulum 13 in significationibus acceptis a signalibus et cetera et cetera et cetera et cetera] superioribus I

Magnum tenet proficium 〈aspicere〉 aspicere] I; om. M in signalibus superioribus que sunt circa Solem et Lunam et stellas lucentes pro sciendo accidentia particularia 〈que〉 que] I; om. M omni die contingunt antequam venient, quoniam hec signalia iuvant in sciendo complexionem vincentem in aere quia talia accidunt semper a virtutibus stellarum, et ideo significationes earum conformes sunt significationibus planete dominantis. Quando enim sciemus per significatores quarti anni et mensis et quarti mensis et quarti mensis] om. I accidentia que erunt in aere, sicut venti, pluvie, et voluerimus scire de certo ea que accidunt cum cum] omni I; possibly corr. in omni M die, inspiciemus quando Sol mane adscendit ad fumositates que agregantur circa ipsum et ad colores earum. Et si fuerit fumus siccus, significat ventos, si humidus, pluvias, et maxime a parte a qua apparebit fumositas. Et similiter pro sciendo dispositionem particularissimam cuiuslibet noctis, noctis] add. et del. ad I aspiciemus ad fumositates que sunt circa Solem quando occidit. Pro scientia autem accidentium aliquod aliquod] aliquot I diebus durantium inspiciemus ad signalia que apparent in hori†…† hori†…†] horis I in quibus Sol habet aliquem aspectum cum Luna, quia quilibet aspectus demonstrat ut plurimum statum qui erit ab ipsa hora usque ad horam sequentis aspectus. In quolibet enim aspectu Solis cum Luna ligatur aliqua virtus que non solvitur nisi per virtutem alterius aspectus. Unde quando Sol ascendit vel descendit sive occidit existens clarus sive limpidus sive re aliqua cooperiente ispum, significat serenitatem diei, si sic oritur, noctis autem, si ita ita] sic I occidit. Quando autem circulus circa ipsum apparuerit et fuerit diversorum colorum, que 〈ostendit〉 et que ostendit et] qui ostendit I; que et M fumositatem de natura Mercuriii, aut ad vermilium sicut ignis declinavit, declinavit] declinaverit I hoc est brunum fumosum, fumosum] om. I que 〈ostendit〉 et que ostendit et] qui ostendit I; que et M fumositatem de natura Martis, aut quod sint radii venientes a Sole vel qui qui] que I sunt circa ipsum de vermilio aut quod sint nubes que dicte sunt soles, hoc est a quibus radii solares reverberantur, declinantes ad vermilium. Similiter si radii Solis fuerint extensi et longi, hec omnia significant frigidum frigidum] I; f†…†um M siccum longum et fortes demonstrant ventos et movebuntur movebuntur] movebitur I a parte apparitione signalium. Si autem Sol in suo ortu vel occasu apparuerit niger vel viridis aut circa ipsum fuerint nubes, et maxime ille que reverberant radiis Solis, radiis Solis] Solis radios I aut radii ad nigredinem nigredinem] corr. ex magnitudinem M sive viriditatem declinantes, significatur quod virtus Satunri dominatur in aere, et hec omnia significant aerem hyemalem et pluvias. Omnis autem signalium significatio referenda est ad significationes universaliores corporum supercelestium et per eas moderanda, et ita intelligendum est in omnibus.

Et convenit ut inspicias inspicias] inspiciamus I ad dispositiones Lune die tertia ante coniunctionem aut aut] die add. I tertia post coniunctionem et similiter ante oppositionem tribus diebus et post oppositionem tribus diebus et etiam circa quadraturas tribus diebus ante et tribus diebus post ex ratione ratione] raratione I ante habita. Et si clara fuerit et circa se non tenuerit rem aliquam, demonstrat serenitatem. Si autem circa ipsam fuerit fumositas subtilis trutens trutens] tendens I ad vermilium et pars que non est illuminata fuerit clara et appareat moveri, significat motum ventorum a parte in qua apparet quia significat naturam Martis dominari in aere. Et si fuerit nigra vel viridis spissa, significat aerem hyemalem quia naturam Saturni dominantem. dominantem] denuntiat add. I

Et convenit ut inspiciamus ad circulum qui fuerit circa eam, quia si fuerit unus et clarus qui palatim palatim] paulatim I destruitur, demonstrat modicam fumositatem in aere et significat serenitatem. Si autem fuerint duo aut plures, demonstrat[is] demonstrat] I; demonstratis M multitudinem fumositatis et quod in ea est grossitudo et spissitudo, quia ab uno ad alium fit reverberatio radiorum, et significat aerem hyemalem. Si autem tendit ad vermilium et fuerit intercisus, significat aerem hiemalem venientem venientem] vehementem I per fortes ventos. Et si fuerit turbidus spissus, significat aerem hiemalem cum grandine minuto. Si autem declinaverit ad viriditatem cum nigredine et fuerit intercisus, demonstrant aerem hiemalem hiis duabus rebus. rebus] rebus add. I Nigredo equidem et viriditas significant fumositatem, frigidam et spissam in aere intercisa, intercisa] interciso aut I demonstrat motum huius fumositatis. Quando itaque he duo adiunguntur, significant aerem hyemalem et erit erit] om. I cum ventis frigidis nimibus. nimibus] et nubibus I Multi autem circuli demonstrant fumositatem multam et spissam et propter hoc significant magnam rei fortitudinem. Similiter circuli qui fuerunt fuerunt] fuerint I circa planetas aut stellas demonstrant res concordantes cum coloribus ipsorum circulorum et cum naturis siderum circumdatorum, quelibet cum cum] enim I stella aut aut] om. I 〈trahit〉 trahit] I; om.M ad partem suam fumositatem eidem concordantem. Quando itaque fumositas apparuerit fumositas apparuerit] inv. I multa circa aliquam stellarum, significat quod natura illius stelle vincit. Et sciemus quale erit accidens per colorem fumositatis.

Et convenit ut inspiciamus ad stellas fixas sibi invicem multum vicinas et multas quarum una est prope aliam. Quando enim apparuerint apparuerint] apparuerit I maioris quantitatis et lucis quam soleant, significant cursum ventorum a parte in qua sunt ipse stelle. Similiter stelle nebulose proprie sunt stelle que dicte sunt Phe†set†ne Phe†set†ne] Phesebre I et sunt in Cancro circa Azinos. Azinos] Asinos I Et alie tales, tales] stelle I si assimilantur cooperte in tempore sereno, hoc est quod sunt abscondite ita quod vix appareant appareant] apparuer†u†nt I vel quod sint spisse, significant multas aquas et aerem hyemalem. Si autem clare fuerint resplendentes, significant fortes fortes] corr. ex for M ventos. Similiter alia signalia ut stelle caudate aut cicones cicones] titones I in aere volantes secundum pluralitatem secundum pluralitatem] om. I significant siccitatem in aere aere] volantes add. et del. M et ventos.

Cursus autem stellarum, stellarum] si add. et del. M si fuerit fuerit] fuerint I de uno angulo, significat cursum ventorum a parte illa, et si concurrent de angulis diversis, significat significat] significant I ventos qui secundum ordinem current, si autem de omnibus quatuor angulis apparuerit apparuerit] apparuerint I earum earum] eorum I cursus, significant diversum aerem hyemalem ita quod perveniat ad tonitrua et relampagos et talia. et talia] om. I Et nubes que assimilantur lane carminate et spisse significant aerem hyemalem. hyemalem] corr. ex hyemalis M Et arcus rudis, si apparuerit tempore planetarum magnorum, planetarum magnorum] pluviarum magnarum I significat serenitatem quia significat quod materia materia] vaporus add. I subtiliatur et clarificatur. Si autem apparuerit tempore sereno, significat pluvias quia demonstrat adiunctamentum fumositatis in aere humido aquoso, quod est causa sufficiens pluvie. quia demonstrat … pluvie] om. I Et dico generaliter quod plurimum predictarum impressionum significationes variantur ad varietatem colorum, colorum] coloris I prout sepe sepe] antea add. I dictum est.

Et hee sunt in summa sententie domini Ptholomei de rebus et accidentibus universalibus ex secundo eius libro eius libro] inv. I collecte. collecte] end of the text in I, with the following colophon: et cetera. Finit liber iste feliciter sub salutis anno 1471 concurrente 5 die Novembris, quo in mense Lune eclipsis speratur, videlicet 27 die completo, hora 5 minuto 26, et hee hore et more Italorum computantur. Laus deo clementissimo. I Verum quia dominus Hali in fine capituli addit certa verba utilia domini Hermetis in libro suo de accidentibus scripta et michi visum fuerit fuerit] fuit F utile eadem hic subscribere, dixit Hermes: Ordina significatores primo. Et cetera verba: verba] Hermetis add. F Primo fortiorem postmodum debiliorem quia quilibet eorum habet participationem in significatione cum eo qui fortior est. Et dixit: Quando planete fuerint planete fuerint] inv. F equalium dignitatum, aspice quis eorum erit in ascendente vel in decima vel si se aspicit cum aliquo luminarium et illum accipias pro significatore. Et dixit quod secundum statum cuiuslibet planete hora significationis erit status illius in quo dominatur ille planeta, quia si Sol fuerit in nona signabit signabit] significabit F motum regum de una terra ad aliam. aliam] Et si applicuerit ei fortuna, erunt sua itinera pro bono et pace add. F Et si applicuerit ei infortuna, erunt pro gwerra et mala. mala] malo F Et dixit: Sol est signator regum et quod Iupiter est signator magnorum hominum et iudicum reli〈gi〉osorum religiosorum] F; reliosorum M et sapientum. Et si fuerit infortunatus, qualiscumque sit eorum istis quorum fuerit natura illius infortune. Et dixit: Inspice ad omnem gentem et reges a domino domus illius qui dominatur. Et dixit: Quando fuerit dominator fortuna fortuna] infortuna F et vadit ad infortunam, erit erit] et F mutatio de bono ad malum et e contrario. contrario] contra F Et dixit: Quando aliquis planeta vel aliquod signum fuerit infortuna, infortuna] infortunatum F tum tum] om. F hora significationis omnes res in qua dominabuntur erunt infortunate, et erunt multo peiores si retrogradabitur infortuna in signo significationis. Et dixit: Quando aliqua infortuna fuerit in exaltatione alicuius planete, impedit impedit] impediet F multum eos qui sunt de participatione illius planete. Quia si signum Arietis nocebitur ab aliqua infortuna, nocebit regibus et gregibus et vaccis, ovibus, messibus et arboribus. Et dixit: Inspice hora significatione loca omnium planetarum et per illum quem invenies maioris potentie dic quod gentes que fuerunt regionis huius regionis huius] inv. F erunt leti, bone, fortunati, et maxime si fuerit planeta in loco bono ascendentis et de die in bono aspectu Solis et de nocte Lune. Et similiter si fuerit in in] de F bono aspectu cum infortunis, erit maioris potentie opus suum, et si de malo, erit debilius. Et dixit: Quando retrogradabitur infortuna in exaltatione, nocebit gentibus que fuerint in regione illius planete et significat quod rex regionis ipsius faciat superbias et maleficia[s], maleficia] F; maleficias M quia quando planeta est retrogradus, est sicut ille qui exivit de obedientia. Et peior retrogradatio planetarum est illa Saturni et Martis. Et dixit: Aspice regibus, regibus] a add. F gubernatore et magnatibus ac potentibus qui cum sequitur in virtute et populo a planeta secundo in virtute si participationem habuerit unus unus] scilicet add. F cum alio in significatione. Et semper cum mutabitur gubernator de domo alicuius planete, exaltatione vel trigono ac de termino suo, rectifica hora illa ascendens. Et inspice, si fortune inspexerint inspexerint] aspexerint] F gubernatorem a decima, rex magnum bonum habebit et eum omnes reges timebunt et erit illud illud] bonum secundum planetam aspicientem. Et si fuerit masculinus, erit baronum, et si femininus, mulierum. Et si fuerit de signo regali, erit regum, et si fuerit signum magnorum hominum, erit talium, et si civilium, erit talium. Et si fuerit a secunda, erit ex parte †averis† et divitiarum. Et si fuerit ab ascendente add. F de rebus de quibus se intromittuntur. intromittuntur] intromittunt F Et dixit: Planeta directus signat placere. Et qui est in statione favet favet] faciet F rixas et bella, retrogradus facit omne dampnum et malum. Et quando fortuna fuerit retrograda, dampnat fortunam suam. Et quando infortuna fuerit in retrogradatione, affirmat malum sum et auget ipsum. Et quando planeta, qualiscumque sit, habuit hora significatione aspectum aliquam cum duobus luminaribus vel cum uno, vincent illi qui sunt illius planete. Et dixit: Gubernator eclipsis cum fuerit in angulo, signat quod accidens annos annos] annis F durabit, et si fuerit in sequenti angulo, signat mensis, mensis] menses F et si in cadenti, dies. Similiter si gubernator fuerit in angulo eius, erit significatio erit signification] inv. F magna et durat multum, et si fuerit cadens, erit pauce durabilitatis modice. modice] om. F Et signum mobile significat quod cito erit et fixum tarde. Et illud duorum corporum significat medianum quod erit medianum. Et planeta festinus significat festination〈nem〉 festinationem] festinatio M; festinantiam F (festinationem is expected) et tardus tarditatem. Et quando dampnati fuerint domini regum gubernatoris, gubernatoris] gubernatorum F non iudices nascendi iudices nascendi] iudicis nascenti F tempore illius significatione aliquod bonum. Et quando in malo loco Sol dampnatus hora significatione significatione] significationis F aliquod bonum et quando in malo loco Sol dampnatus hora significatione, habebunt reges infirmitates et dolores et tristias tristias] tristitias F et mutationem de una terra in aliam, et maxime quando ille dominator dominator] qui dominabitur F fuerit dampnatus in significatione per combustionem vel rem aliam. Quia quando planeta qui dominatur et Sol dampnati fuerint, significat significat] significant F dampnum negotiorum regum ac populi et magnalium. magnalium] magnatum F Et dixit: Quando planeta fuerit in principiis signi, opus eius erit cito. Et si latitudo planete septentrionalis fuerit, erit significatio maior sua et durabit tempore longiori. Et si meridionalis fuerit, erit significatio maior sue et durabit tempore longiori. Et si meridionalis fuerit, erit e contrario. Et dixit quod omnes planete mittuntur mittuntur] mittunt F ad luminaria posse suum, nisi planete multas virtutes virtutes] corr. ex regi M habuerit suum augentes posse, nam tunc mittit luminare posse suum ad eum. Et dixit: Quando Mars posse habuerit in eclipsi, facit lites et interfectiones, et si Iupiter, dices omne bonum. Et dixit: Hora significatione aspice populo ab ascendente et suis divitiis a secunda secunda] et suis propinquis a tertia add. F et suis filiis a quinta, infirmibus a sexta, inimicis suis et mulieribus a septima, et totum aliud est de hoc modo. Et secundum hoc quod invenies omnem omnem] F; amem M dominum erit eius significatio, quia si dominus none nove] corr. ex cognone M fuerit cadens et Iovem aspexerit, significat ititnera. Similiter ascendens est eorum qui sunt in origente et decima eorum de meridie et quarta eorum de septentrione et septima eorum de occidente. occidente] corr. ex meridie M Et dixit: Quando adiunguntur adiunguntur] adiungeretur F infortune in uno signo et fuerint impedite Luna existente secum, si signum ipsum fuerit terreum, erit terre motus magnus et parietum, et si aqueum, valde dampnum accidet et forte nocumentum in aquis. Et hoc modo erit die qualibet secundum quod ei convenit. Et dixit: Quando Mars potens et orientalis fuerit, vincent illi illi] in F qui fuerunt fuerunt] fuerint F in oriente morantes in occidente eorum, et si potentes occidentalis, vincent illi de occidente morantes in oriente eorum. Et si gwerra fuerit inter illas illas] illos F de oriente et occidente, aspice 〈si〉 si] F; om. M Satrunus et Iupiter festini fuerint in itinere, orientales erunt victores festine. Et si fuerint tardi, lis prolangabitur prolongabitur] erit F inter eos. Et si hii duo planete fuerint in signo duorum corporum, erit lis in multis terris, et si fuerint in signo fixo, erit lis levis, et si immobili, erit magnum et forte dapmnum in terra. terra] terris F Et quando Mars fuerit retrogradus contra Saturnum hora significatione, accidet lis multum magna, magna] et add. F gwerra fortis et elongabitur lis donec compleatur tempus significatione. Et scias quod Saturnus est valde valde] om. F peior de nocte quam de die et Mars peior de die quam de nocte. Et dixit quod capud Draconis est calidum et cauda est frigida. Et si Saturnus coniunxerit se coniunxerit se] inv. F cum cauda hora significatione, demonstrat famem et forte frigus secundum rem in qua concordaverit signum. Et si fuerit in Piscibus, accidet in hominibus expaventationes, magnus magnus] magni F metus et grandis defectus piscam†inis† et accident hominibus religiosis religiosis] F; religiosus M dolores magni et tristitie. Et si Mars eos aspexerit, interficient eos, et si Venus eos aspexerit, erunt subiecti, et si Sol, rex oppodiabit oppodiabit] appodiabit F se de ipsis. Et dixit: Quando planeta alicuius gentis impeditus fuerit hora significationis, significationis] significatione F si signum fuerit humidum, erunt impedimenta propter subiunctionem aquarum, et si fuerit siccum propter siccitatem et ventos. Et si Mercurius aspexerit existens infortunatus, erit aqua circa eos et non poterint eam habere. Et si Saturnus aspexerit, cum dolore morientur ventorum et delasciadas. Et si Mars aspexerit, morientur cum cum] p add. et del M spata et igne. Et si fuerit Mars in signo duorum corporum, morientur cum sagittis et rebus diversis. Et dixit: Si Si] F; Sa M aspexerit aspexerit] aspexerint F infortune et ille de Iosum radiis, signat contrarium eius, signat signat] sig†nit† F fortunam. Et si fortuna fortuna] infortuna F a loco suo aspexerit, erit malum per latrones, et quando fortune Lunam fortune Lunam] inv. F aspexerint aspexerint] F; aspexerit M existentes retrograde aut in statione sub radiis, hereses significant et aliquid litis. Et quando significatio fortunarum et infortunarum fuerit per unum equale, significat quod genti evenient bonum et malum in uno . Et Et] corr. ex Ex M dixit quod quando Mercurius dampnatus fuerit, significant quod scribani et servientes consulent regi ut faciat iniustitiam. Et si Mercurium aspexerit in hoc statu, significat multos latrones. Et dixit: Quando Luna Martem et Mercurium aspexerit, signant quod gentes gwerrantes inter se petent treugas. Et dixit quod 〈quando〉 quando] F; om. M planeta magnatum et populi fuerit infortuna existens retrograda vel in statione et aspexerit aspectu malo dominum regionis, regionis] corr. ex regis F surgent homines qui qui] F; que M non sunt de sua terra et inimici sui. Et si aspectus fuerit de trino vel sextili, erunt inimici sui homines de sua domo et situati propinqui. Et quando dampnum forte fuerit, aspice in quo loco fuerit oppositio. Et dicit pro certo quod die ipsa morietur. Et si fortune aspexerint, aspexerint] F; aspexerit M iudica quod rex vincet et evadet de sua gente, nisi cades fuerit ipsa infortuna. Et si Mars ibi aspexerit, festinabitur mors mors] Mars M (mors is expected) sua, et si Saturnus, habebit ibi carcerem longe tempore donec moriatur. Et si ambo aspexerint, Mars scilicet et Saturnus, Mars scilicet et Saturnus] Saturnus scilicet et Mercurius F erit captus postmodo interfectus. Et si fuerit in signo bicorporeo, interficientur in carcere multi secum. Et si una infortuna fuerit in signo bicorporeo et alia immobilis, immobilis] in mobile F non erit una sola vice, sed multis, et erit dampnum in terra ipsa donec infortuna exeat de loco ipso vel quod aspiciat fortunam destruens constellationem ipsam. Et dixit: Et dixit] Et F Convenit ut dies dies] des F operationum assignificationibus rerum et ad significationes luminarium, quia si Sol fuerit tardus et Luna minuta hora significatione, significatione] significationis F et significatio demonstrabit lites que prolongabuntur multum, et si Sol fuerit festinus et Luna aucta aucta] corr. ex actari M lumine hora significatione, significatione] significationis F erit res de converso et demonstrante significatione lites existendo de die festinabuntur lites et non prolongabuntur. Hic enim adiunximus multa de dictis Hyemetis Hyemetis] Hermetis F de de] in F quibus proficies, si Deus voluerit et cetera. et cetera] om. F

Explicit capitulum Quadripartiti Ptholomei. Explicit capitulum Quadripartiti Ptholomei] Et sic est finis, sit laus et gloria trinis F