PAL

Ptolemaeus Arabus et Latinus

_ (the underscore) is the placeholder for exactly one character.
% (the percent sign) is the placeholder for no, one or more than one character.
%% (two percent signs) is the placeholder for no, one or more than one character, but not for blank space (so that a search ends at word boundaries).

At the beginning and at the end, these placeholders are superfluous.

Almagesti minor

Paris, BnF, lat. 16657 · 129r

Facsimile

⟨VI.15⟩ Quinque Quinque] corr. ex cumque (perhaps other hand) vel tria tempora lunaris eclipsis cum evenerint et loca Lune ad hec tempora determinare.

Cum Luna moram habuerit, quinque sunt tempora lunaris eclipsis; cum moram non habuerit, tria tantum. Quorum semper est medium unum eclipsis, et ipsum iam notum est quia est tempus vere oppositionis. Quod si principium eclipsis velis indefinire, indefinire] indefinite K sume minuta casus et dimidii more vel casus tantum secundum quod evenerit, et divide per superlationem Lune ad unam horam. Et horas cum minutis que provenerint deme ab horis medie eclipsis, et habebis tempus principii eclipsis. Easdem horas cum suis minutis adde super super] iter. but then del. horas medie eclipsis, et habebis tempus finis eclipsis. Similiter minuta more dimidie divide per superlationem Lune, et quod exierit deme ab horis medie eclipsis vel adde, et habebis horas ad initium more vel ad finem. Quod si diffinitius hec scire volueris tempora, operaberis cum diffinitis minutis casus et more ante eclipsim mediam et post eclipsim mediam. Et habebis diffinire diffinire] diffinite K horas quesitas, quas si volueris, in horas temporales verte. verte] vertes K

Quod si etiam loca Lune in hiis temporibus volueris, tempus intermedium medio eclipsis et principio eclipsis sive medio eclipsis et initio more vel cuicumque volueris multiplica per locum locum] motum M diversum Lune ad unam horam. Et quod provenerit subtrahes vel superpones loco Lune invento ad medium eclipsis.

⟨VI.16⟩ Visum motum Lune ad assignatam horam accipere.

Visum locum Lune ad principium assignate hore sicut in penultima quinti dicitur addisce, et similiter ad finem ipsius hore. Deinde minue minorem locum de maiore. Nam quod relinquitur est visus motus Lune ad horam assignatam. Aliter sume diversitatem aspectus in longitudine ad principium date hore et similiter sume ad finem date hore. Et differentiam inter diversitates accipe. Et si diversitas ad principium hore maior fuerit, deme differentiam de diverso motu Lune ad ipsam horam; et si minor, adde. Nam quod provenerit post diminutionem vel additionem est visus motus Lune ad eam horam.

⟨VI.17⟩ Visam Lune coniunctionem cum Sole ex vera comprehendere.

] This figure incorrectly labels the point that is at the lower left corner of the image as K. It should be A. There should also be a label D at the left extremity of the curved line FK. Ponam propter hoc declarandum lineam temporis ABC, et sit B meridies, A ortus, C occasus. Et ponam lineam transitus Lune DEF, et tempus vere coniunctionis primum propinquius ortui aput G, et locum vere coniunctionis E. Palam autem est quod si fuerit diversitas aspectus in latitudine tantum et nulla in longitudine, quod contingit cum Luna destiterit ab orizonte xc gradibus circuli signorum, tunc quidem vera coniunctio est ipsa visa coniunctio. Si vero Luna fuerit propinquior ortui, visa coniunctio precedit veram, et si fuerit propinquior ocasui, ocasui] i.e. ‘occasui’ visa coniunctio erit post veram. Si ergo motus proprius Lune AB AB] ab E K est versus D secundum successionem scilicet signorum, sumo itaque a puncto temporis G quod sit principium hore tercie et a loco E diversitatem aspectus in longitudine, et manifestum quod dirigitur versus D. Sit ergo hec diversitas EK. Divido eam per diversum motum Lune ad horam, atque tempus quod exierit sit equale GZ. Et minuo diversitatem EK ab EF ut sit ei equalis, et palam equalis…palam] equalis ET. Palam K ergo quod Luna in puncto temporis Z nota fuerit in loco T noto. Sumo iterum a puncto Z temporis et a loco T diversitatem aspectus in longitudine que ultra est est] E K fortassis extenditur. Minuo eam iterum a loco E ut sit equalis EN. Et divido ut inveniam tempus per superlationem Lune veram ad horam, et exeat tempus equale ei quod sit GM. Et sumo ad tempus GM divertum divertum] diversum K motum Lune, et minuo a loco E, et perveniat perveniat] proveniat K EQ. Erit ergo EN superlatio Lune in ipso tempore, et NQ diversus motus Solis cui sit equalis EP. Itaque Itaque] perhaps corr. ex ... in another hand a puncto Q et a puncto temporis M sumo tercia vice diversitatem aspectus in longitudine quasi quasi] que si K equalis fuerit secunde diversitati secunde diversitati] perhaps corr. ex ... in another hand scilicet EN. EN] This sentence should include the subsequent sentence, but the misreading of ‘que si’ would have made it difficult for a reader to understand the connection between the two clauses. Habemus quod querimus. Dico enim quod in puncto temporis M noto et in loco Q noto est visa coniunctio.

Palam ergo quod in puncto temporis M Luna sit in puncto Q et Sol in puncto P eo quod EQ sit diversus diversus‌1] corr. ex diversitas motus Solis Solis] Lune K in [eodem] tempore GM GM] sup. lin. (perhaps other hand) et EP diversus motus Solis in eodem tempore. et…tempore] i. m. (perhaps other hand) Atque diversitas aspectus a loco Q extenditur usque ad locum P cum equalis sit EN. Ergo in loco P et in tempore M est visa coniunctio.

Quod si tercia diversitas maior secunda fuerit, tunc diversitas aspectus in puncto temporis M superat simili augmento quantitatem quam tunc temporis inter Solem et Lunam esse contigerit, contigerit] contingit K et erit augmentum illud visa superlatio Lune ad tempus ignotum. Quod si comprehensum fuerit et superpositum tempori GM, habebis tempus tempus] i. m. (perhaps other hand) in cuius principio sumpta diversitas aspectus in longitudine equatur quantitati que tunc temporis erit inter Solem et Lunam. Et hoc proxime