Incipit Preceptum Canonis Ptolomei

1. Intellectus climatum. polis episeme. requires si inveneris platos civitatis tibi date esse intra partes xv et minutas xv, que computatio ad horoscopum solum et medium celum pertinet. in primo climate, id est Meroe, requires horoscopum si platos civitatis excesserit partes xv et minutas xv usque in partes xxiii minutas li. in secundo climate requires, id est Syene, si excesserit civitatis platos partes xxiii et minutas li usque in partes xxx et minutas xxii. in tercio climate requires, id est in Egypto dia tes catho coras, si excesserit civitatis platos partes xxx et minutas xxii usque in partes xxxvi. in quarto climate requires, id est Rodos, si loci platos excesserit partes xxxvi usque in partes xl et minutas lvi. in quinto climate requires, id est Hellesponto, si platos excesserit partes xl et minutas lvi usque in partes xiv et minutam unam. in sexto climate requires, id est Mesoponto, si platos regionis excesserit partes xlv et minutam unam usque in partes xlviii et minutas xxxii. in septimo climate requires horoscopi computationem, id est Boristene, si civitatis platos excesserit partes xlviii et minutas xxxii usque ad id quod excesserit in septimo climate.

2. Mecos civitatum et hiperoce earum computatio. urbis Rome mecos habet partes xxxvi minutas xx. Alexandrie Egypti mecos habet partes lx minutas xxx. intersunt partes xxiiii minute x. hanc hiperocam divides in quintam decimam quotiens potueris. et primum feceris semel et dimidium, quod est una hora semis; quindecim enim partes horam unam isemerinam faciunt, et septem semis partes hore dimidiam faciunt. superest pars una et minute xl. et quia pars una minutarum est lx, simul effecte sunt minute c. et ex his minute xc hore portio est decima; quindecim enim partes solute in sexagesima dcccc minutas habent; ita minute xc hore portio est decima, est itaque hiperoca urbis Rome hora una semis et hore portio decima. iuxta hoc igitur exemplum hiperocas locorum preparabis. et si minor fuerit unaqueque civitas, hoc est occidentalis ortho mecei ab Alexandria Egypti, adicies ipsam hiperocam horis isemerinis que tibi proposite fuerint. quod si maior fuerit unaqueque civitas, hoc est orientalis ortho mecei ab Alexandria Egypti, detrahis ipsam hiperocam horis isemerinis ut equari clima regionis ad Alexandriam possit.

3. Preparatio gnomonis, id est quinque capitum. themelios sive gnomon constat ex quinque capitibus, id est ex annis maioribus, annis minoribus, mense, die, et hora. sed horas interim non adscribes gnomoni nisi prius Solem computaveris sine horis ut ad eius particulam vel proximam vel diametram datas horas ex magnitudine computes, partim diurnas suo genere, id est a Sole, partim nocturnas si fuerint suo genere, id est a diametro Solis. collectusque numerus quotiens effecerit xv, tot horas statues. ac sic non quot acceperis horas, sed quot inveneris gnomoni adscribes cui mox adicies hiperocam sive ⟨de⟩duces. tunc demum disposito gnomone annis maioribus, annis plerumque minoribus, mense, diebus, horis, computabis rursum Solem, Lunam, Anabibazontem, Saturnum, Iovem, Martem, Venerem, et Mercurium; ceterum horoscopum et medium celum ad horam datam supputabis.

4. Icosapenteeterida sic colliges, que ex eo nomen habent quod xxv annorum fit semper accessio. computabis Augusti annos in annum qui tibi propositus erit. his adicies annos Cleopatre, id est annos ccxciiii, eosdemque inferes in icosapenteeterida. et si maior fuerit numerus annorum computatorum, id est illatorum, de icosapenteeteridos, numerum sumes ipsosque annos in capite gnomonis adscribes.

5. Dehinc sequenti loco ete apla, id est annos minores, gnomoni adscribes. hi sunt minores anni qui complent annorum illorum summam ab Augusto et Cleopatra computatorum. sed si in icosapenteeteride eundem annorum numerum quem intuleris invenies, ete apla, hoc est minores annos, non requires. sed si Thot ingredieris, annum addendum scias.

6. Alexandrinum mensem sic invenies. annis ab Augusto tantum computatis, id est sine annis Cleopatre, detrahes semper quinque numeros, et reliqui numeri quartum partieris. hii erunt bissexti, quibus bissextis adicies dies Alexandrinos ab initio mensis de quo agitur iuxta Alexandrinorum rationem in diem illum quem queris computatos. et ab eo signo cuius mensis est numerum per tricenos dimittes. et in quod signum numeri exciderit distributio, eius signi erit mensis Alexandrinus et tot dies Alexandrini. ac sic tertio loco adscribes gnomoni Alexandrini mensis nomen, et quarto loco dies tot.

7. Sed si distributio illa a Thot ceperit vel in Thot exciderit, annum addendum scias. poterit autem [in] Thot iam excidere distributio cum Phayni deutera fuerit vel etiam Phayni prote si annus habuerit bissextum. si igitur in Thot ceperit distributio vel in Thot exciderit, annum addendum scias, sed Leoni si eius signi mensis, id est Mesore, nominatus fuerit, prius partes v relinquendas, id est epagomenas quinque, in quas distributio illa, non addes annum quia nondum ad Thot accesserit. si vero epagomeni dies bissextis adicientur, de numero deduces epagomenas quinque, et sic Thot xxx et per ordinem tricenos signis dabis.

8. Horam vero iuxta Alexandrinos primam diei computabis que apud Romanos septima est. ac sic ab ipsius initio usque sextam diei alterius horas isemerinas xxiiii computabis sine discretione noctis ac diei, nisi cum horoscopum computabis ad horam datam. et si hora quinta diei vel tertia vel queque est usque sextam proposita tibi fuerit, pridianum diem constitues, id est uni die deducto de diebus Alexandrinis antequam partes eorumdem dierum computes ac si gnomone disposito annis maioribus, annis plerumque minoribus, mense, diebus, horis cum hiperoca vel sine hiperoca. sed si addetur hiperoca et in horam septimam exciderit, diem addendum scias priusquam partes eorumdem dierum computes. et mox ipsi gnomoni rursum heliacos numeros cum minutis suis adiacentes colligis, notabisque mox Solem, ex ipso velut principe computaturus.

9. Horoscopi computatio sequitur. eiecto Sole computa horoscopum; nam computato Sole cum parte tropica, aspicies signum in quod eieceris Solem ad clima in quo quis natus est ad partem Solis cum trope que magnitudo horarum sit, id est in oron cronis, et totiens duces horam datam. utputa, si quis hora quinta sit natus interdiu, requires. si verbotenus habeat xv partes magnitudo solaris, hec quindecies quinos computabis; et, collecto numero tam ex partibus quam ex minutis in partes consolidatis, adiunges anaforas partis solaris eiusdem signi cuius et magnitudine usus es. et si excesserint ccclx, deduces ciclum, reliquumque numerum quem tenebis circa idem clima in quibuscumque anaforis cuiuslibet signi requires quia id erit horoscopi signum in quo anaforas inveneris. notabisque horoscopi partes ex prima selide cuiuslibet pagine ubi sunt Eleu mere contra anaforas repertas. quod si nocturnum fuerit tema, magnitudinem solarem et anaforas in diametro Solis requires eadem ratione, cui addes tropen.

10. Medii celi inventio. computata magnitudine partis Solis sive in signo in quo est sive eius diametro, et adiunctis anaforis cum minutis suis, quo scilicet numero horoscopum constituisti, eundem numerum inferes in ortesferam. et in quocumque signo in quibuscumque anaforis eundem numerum reppereris, respicies eius signi quota pars medium celum declaret prima selida in ortesfera cuiuslibet pagine. horoscopo et medio celo tropen semper adicies.

11. Anabibazontis computatio. similiter ordinem gnomonis per icosapentaeterida requiris ad boriu peras. et quot partes inveneris cum minutis ex omni gnomone de boriu peratos eiectas colligis in unum, et notabis. eundemque numerum boriu peratos de omni ciclo, id est de ccclx partibus, deduces quod de quinque capitulis collegisti. et quod supererit dimittis a Capricorno recta via, id est per Aquarium, sollempni distributione; et ubi numerus exciderit, illic erit Anabibazon tot partibus, cui tropen adicies. plerique hoc, id est boriu peras, a Sagittario dimittunt retrorsum, id est per Scorpionem, singulis signis tricenas partes distribuentes. et in quo signo numerus exciderit, tot numero partes de xxx partibus tollunt; et quod remanserit tot esse Anabibazontem partibus scribunt, cui tropen adiciunt.

12. Sed numerus boriu peratos integer etiam ad Lune cursum proderit ut scias quantum loxosin Luna patiatur. igitur, supputata Luna, ipsum numerum quem ab Ariete distribuisti cum boriu peratos coniunctum sine trope inferes in canonem ubi est platos Lune; et quot partes illic inveneris tanto numero Luna distabit a circulo. preterea ipse partes boriu peratos coniuncte cum his partibus que ab Ariete dimisse partem indicant Lune indicio tibi erunt quo opere et vento Luna moveatur. nam usque ad partem nonagesimam significant Lunam Aquilonem descendere, quod est ipsoma tapinuntos; item usque ad partem clxxx Austrum descendere, quod est τ τ – tapinoma tapinuntos; tercio usque ad cclxx Austrum ascendere, quod est tapinoma ipsistos; quarto usque ad ccclx Aquilonem ascendere, quod est ipsoma ipsistos. Anabibazontis particula inventa, ab eius parte usque in partem nonagesimam recta via ut stelle incedunt Luna reperta Aquilonem ascendit augens numeros longitudinis et latitudinis. item Anabibazontis a parte xcma prima usque in partem centesimam octogesimam Luna reperta Aquilonem descendit augens numeros longitudinis et minuens numeros latitudinis. item Anabibazontis a partibus clxxxi usque in partes cclxx Luna reperta Austrum descendit augens ⟨numeros longitudinis et⟩ numeros latitudinis. item Anabibazontis a parte cclxxi usque in partes ccclx Luna reperta Austrum ascendit augens numeros longitudinis et ⟨minuens numeros⟩ latitudinis.

13. Solis computatio. collectis partibus illis gnomonicis, ciclum deducis si tamen excesserit partes ccclx. residuum numerum inferes in anomaliam Solis, id est ubi Solis aritmi cini; et invento numero, partes et minutas quas ante inveneris notabis. et si numerus ille qui illatus est in anomalia intra clxxx fuerit, deduces illi partes quas ante se inveneris; si excesserit clxxx, adicies propter quod pro prostecaferens scripta est. et semper adicies ipsi numero purgato Geminorum partes v et minutas xxx, et dimittis ab ipsis Geminis per singula signa tricenas partes. et in quo signo numerus exciderit, ibi erit Sol ad diem quem queris sive horam quam requiris tot partibus, cui addis tropen communem omnium astrorum et horoscopi et medii celi.

14. Solis loxosis. computabis a Cancri parte prima usque ad partem Solis sine trope quot partes medie sint, et has inferes in canonem loxoseos. et quem numerum illic invenies partium vel minutarum tot dices Solem recessisse a circulo tos isemerinos ciclos. et si eundem numerum non inveneris quoniam solet uno minus aut duobus esse, hiperocam quamcumque inveneris in terciam divides. et quod inventum fuerit, hoc singulis partibus addes aut detrahes quoniam et ipsi numeri per ternarium numerum aut crescunt aut minuuntur.

15. Quo autem vento Sol feratur sic invenies. computas a Cancri partibus, hoc est ab initio Cancri, usque ad Solis partem sine trope. si intra nonaginta partes fuerit, Aquilonem descendit; si intra clxxx fuerit, Austrum descendit; si intra cclxx, Austrum ascendit; si intra ccclx, Aquilonem ascendit.

16. Lune computatio. per ordinem gnomonis, id est annos maiores et annos minores, mensem, diem et horam, ad apogion Lune respicies, et quascumque partes et minutas inveneris describes. similiter et epiciclum computabis et centron autes eodem ordine gnomonis observato, ac sic easdem summas separatim notabis. post hec epiciclinum numerum, deducto prius ciclo si excesserit amputate, inferes in triselidem Lune et inventas partes et minutas eicies. et si epicicli numerus intra clxxx partes fuerit, id quod in triselide Lune inveneris centron autes adicies; si superfuerit, detrahes centron autes. et hactenus erit centron autes diiudicatum atque purgatum. item epiciclum inferas in quartam selidem, et describis minutas repertas si fuerint. ac sic centron autes illud purgatum: ciclo si excesserit amputato, inferes semper in quintam et sextam selidas, et singillatim notabis. dehinc ex quarte selidis minutis sexte selidis numeros multiplicabis; et fient minute minutarum, que rursum redacte in sexagesimam fient nonnumquam minute et minute minutarum. has adiunctas semper quinte selidis numeris presto habebis. utputa quarte selidis execoste sunt minute xv; in sexta selide sunt minute c. he quindecies multiplicate fient minute minutarum md, que redacte in lx fiunt minute xxv. he quinte selidis numeris adiecte presto erunt ut, si numerus centron autes intra clxxx fuerit, summam illam iunctarum selidum epiciclo detrahas; contra, si excesserit, adicias. post hec apogion epiciclo detrahes. sed si in epiciclo tanta summa non erit ut apogion deduci possit, adicies epiciclo ciclum et sic apogion deduces. dehinc reliquum numerum epicicli ad Ariete dimittes per tricenas partes; et in quo signo numerus exciderit, illic Luna erit tot partibus, cui tropen adicies.

17. Compotum Lune. ipsum numerum quem ad Ariete distribuisti cum boriu peratos coniunctum sine trope inferes in canonem ubi est platos Lune; et quot partes illic inveneris, tanto numero Luna distabit a circulo. praeterea ipse partes boriu peratos coniuncte cum his partibus que ab Ariete dimisse partem indicant Lune indicio tibi erunt quo opere et vento Luna moveatur. nam usque partem xc significant Lunam Aquilonem descendere, quod est S. T. I.e., supremum tapinuntos (cf. Pingree, p. 43).

18. Post hec memento secunde purgationis exacostacenen illam multiplicatam iungere cum mesu platos purgato ut scias quantum stella distet a circulo quolibet.

19. Panselenos et eclipsis Lune. panselenon, id est plenilunium, in diametro Solis requires. eclipsin quoque Lune per panselenon eius requires aut in Anabibazonte aut in Catabibazonte aut in proximis partibus eclipticis.

20. Panselenon sic invenies. constitues gnomonem, sine hora tantum; et non computabis interim Solem, sed Lune epiciclum solum computabis. qui si, verbi causa, ccclx partes non compleverit, sed inveniantur cccl partes, ut compleatur epiciclus deerunt partes x. mox ingredieris canonem oron apo mesembrias, et queres in epiciclo Lune ubi sint partes x. et invenies contra eas in prima selide numeros x, qui indicant horas x. post horas ergo x apo mesembrias complebitur numerus epicicli, id est partes ccclx. ascribes itaque ad gnomonem apo mesembrias, et tunc demum computabis iuxta legem gnomonis Solem et Lunam cum apogio et epiciclo et centron autes Selenes. et si eiecti fuerint hisomeri Sol et Luna in diametro suo, bene constabit hora.

21. Sin vero Sol, verbi causa, fuerit in Geminis partibus x, Luna in Sagittario partibus viii, hiperoca inter illos erit partium duarum. has duas partes solves in lx; fiunt minute cxx. harum xii^ma fiunt minute x. simul fiunt partes due minute x. has Lune addis partibus viii; et fiunt Lune partes x et minute x. item duodecimam illam, id est minutas x, addis partibus Solis; et fiunt Solis partes x et minute x. et hactenus facti erunt hisomeri Sol et Luna ad acribian.

22. Ascribatur quod Luna habuerit in Sagittario partes xv, verbi causa, et Sol in Geminis partes xii. sumes hiperocam partium trium, et partiris earum [xii] duodecimam, quod facit minutas xv. et deducis Lune partes tres et minutas xv; et habebit Luna residuas partes xi minutas xlv. item de partibus Solis xii deducis illam duodecimam, id est minutas xv; et erit Sol partibus xi minutis xlv. et hactenus facti erunt hisomeri Sol et Luna.

23. Quod si epiciclus inventus fuerit habere partes ccclxx, superhabebit x. queres similiter in horon cronis apo mesembrias in epiciclo Lune partes x quot horas faciant; et invenies contra eas in prima selide horas x engista. et has deducis de ccclxx partibus; et invenietur epiciclus in partibus ccclx. deductis de die horis x, id est pro mesembrias horis x, [et] fiunt gnomoni apo mesembrias hore xiiii. sed de diebus Egyptiis deducis diem. et sic iuxta morem computabis et Solem et Lunam sicut supra scriptum est et cum iperoca et xii^a .

24. Si hisomeri non fuerint invento Lune acribe plenilunio, queres hiperocam Solis et Lune si fuerit cum xii^ma sua quot numeros efficiat. et huius totius numeri primo quartam partieris, deinde totius numeri tricesimam partieris. et collectum numerum adicies centron autes Selenes si Luna ante hisomeriam minoribus partibus fuerit quam Sol; quod si ante hisomeriam Luna pluribus partibus fuerit quam Sol, detrahes ipsos numeros centron autes Selenes. et hactenus habebis purgatum plenilunium.

25. Horieon dromon tes Selenes sic invenies. inferes numerum centron autes Selenes diiudicatum et purgatum in procanonion, et in execosta, id est in tertia selide, inventarum minutarum decimam sumes; et adicies eandem decimam minutis legitimis xxx que semper sunt horieon dromon tes Selenes.

26. Utputa centron autes purgatum habet partes cl. has inferes in procanonion, et invenies in tertia selide adiacentes minutas lvi. harum sumas decimam, id est v semis engista. has addes to elacisto, id est legitimis minutis xxx que semper sunt horeon dromon tes Selenes; et fient simul minute xxxv, que nunc erunt horeon dromon tes Selenes.

27. Nunc illam hiperocam hisomerie Solis et Lune si qua fuerit cum xii^a sua [multiplicatam] addes quotiens de ea deduci possit horeon dromema quia, semel deducto, una hora erit, si bis vel ter tot hore erunt vel partes hore. et si hiperoca addetur Lune, addes ipsas horas horis gnomonicis; et si detrahitur hiperoca Lune, detrahes tot horas horis gnomonicis; quod si hiperoca nulla fuerit, horeon dromema non requiris. et si recte statueris gnomonem, recte pronuntiabis quota hora panselenos fieri possit in Alexandria. hec omnis computatio iuxta Alexandriam Egypti est.

28. Ut scias in unoquoque climate quota hora sit plenilunium vel eclipsin Lune sic invenies. distantiam, id est hiperocam civitatis tibi opposite, requiris quot horarum sit. et si civitas proposita occidentalis fuerit ab Alexandria Egypti, deducis ipsam hiperocam to meson cronon, id est gnomonis horis, iuxta quam panselenon et Solem computaveras. quod si orientalis fuerit civitas proposita ab Alexandria Egypti, adicies ipsam hiperocam to meson cronon, id est gnomonis horis, iuxta quam panselenon et Solem computaveras.

29. Utputa o mesos cronos, id est gnomon apo mesembrias, habet horas xiiii iuxta quas in Egypti Alexandria Solem et Lunam equis partibus comparasti. necessario igitur discutiendum tibi erit mecos urbis Rome si eius hora requiritur. urbis autem Rome mecos habet partes xxxvi minutas xx; Alexandrie Egypti mecos habet partes lx minutas xxx. intersunt partes xxiiii minute x. hanc hiperocam divides in xv quotiens potueris. et primo feceris semel et dimidium, quod est una hora semis; quindecim enim partes horam unam isemerinam faciunt, et vii semis partes hore faciunt dimidium. superest pars una et minute xl; et quia pars una minutas habet lx, simul effecte sunt minute c. ex his minute xc hore portio est x^ma; xv enim partes solute in lx dcccc minutas habent; ita minute xc hore portio est x^a . est itaque hiperoca urbis Rome hora una semis et hore portio decima. hanc hiperocam urbis Rome, id est horam unam semis et hore portionem x^am , deducis horis xiiii supra scriptis; et fiunt gnomonis hore apo mesembrias hore xii triens. ac sic pronuntiabis Rome panselenon sive eclipsin Lune fieri posse apo mesembrias non hora viii^a noctis sicut in Alexandria Egypti, sed hora noctis sexta triens.

30. Nunc de orientalibus ponamus exemplum. Apamie mecos habet partes lxx; Alexandrie Egypti mecos habet partes lx minutas xxx. intersunt partes ix minute xxx. huius hiperoce ex ratione xv est hore dimidium; vii ϛ enim partes hore dimidium faciunt. supersunt partes due, que sunt hore portio septima engista. est itaque hiperoca Apamie hore dimidium et hore portio septima. hanc hiperocam urbis Apamie, id est hore dimidium et hore portionem septimam, adicies horis xiiii supra scriptis; et fiunt gnomonis hore apo mesembrias xiiii ϛ et hore portio septima. ac sic pronuntiabis in Apamia panselenon sive eclipsin Lune fieri posse apo mesembrias non hora octava noctis sicut in Alexandria Egypti, sed hora noctis octava semis et hore portione septima.

31. Lune eclipsis. eclipsin Lune per panselenon eius requiris aut in Anabibazonte aut in Catabibazonte aut in proximis partibus eclipticis. inventa igitur sive facta hisomeria Lune et Solis, numeros iuxta gnomonem et horam gnomonicam eiectos boriu peratos collectos describes separatim. dehinc computas ab initio Arietis usque ad partem Lune quot partes intersint, et has coniunges cum boriu peratos. iunctumque numerum inferes in platos Lune, id est in paginam loxoseos. et si invenietur subiacens numerus latitudinis Lune sive in borra sive in notio infra partem unam et minutas iiii, poterit fieri eclipsis Lune; sin autem excesserit quantumcumque partem unam et minutas iiii, nusquam fiet eclipsis Lune.

32. Utputa in Cancro habet Luna partes xv; boriu peratos clxxi. item ab Arietis initio usque ad partem Lune partes cv; fiunt simul partes cclxxvi. has inferes in platos Lune, id est in paginam loxoseos, et invenies numero ipsi adiacere minutas xxxii pros borran. nunc quia invenisti intra partem unam et minutas iiii platos esse, dices fieri posse eclipsin Lune; et merito invenies ad diiudicationem. post hec has ipsas verbi causa inventas minutas xxxii inferes in eclipticis canonibus duobus, id est megistu apostematos et elacistu apostematos, et inventos numeros singillatim describis, id est de dactilis et de emptosi et mone si habuerit. sic et de elacistu apostematos contra minutas xxxii sue selidis singillatim notabis de dactilis et de emptosi et mone si habuerit. et horum utrorumque canonum, id est megistu apostematos et elacistu apostematos, hiperocam sumes vel ex dactilis vel ex emptosi vel ex mone si habuerit. dehinc numerum illum centron autes Selenes purgatum inferes in procanonion loxoseos. et quantas minutas inveneris in tertia selide de execosta describis. dehinc videbis hiperocas illas singillatim descriptas, id est dactilorum et emptoseos et mones, quante sint, quia singulas ipsas hiperocas multiplicabis ex minutis inventis in procanonion execosta, que sunt minute minutarum, et singillatim describes. ex hoc diligenti purgatione adicies semper inventis numeris, id est megistu apostematos, hoc est hiperocam multiplicatam dactilorum dactilis, et emptoseos hiperocen multiplicatam emptosi, et mones hiperocen multiplicatam te mone.

33. Et quantoscumque inveneris dactilos purgatos, tot digitis dicis deficere Lunam, cuius dactilus, hoc est digitus, unus unciam unam tenet. et si xii dactilos deficiet Luna, plena Luna deficere dicitur. quod si excesserit dactilos xii, tunc erit mone; aliter non erit. nunc hos ipsos dactilos purgatos ex duobus canonibus, id est de megistu et elacistu, inferes in canonion megistus, hoc est in magnitudinem Solis et Lune; et dactilis illatis adiacentes dactilos Lune respicies quot sint quoniam tot dactilis manifestissime Luna deficiet quot inveneris in canonion megistus Eliu ce Selenes ad duodecata subiacere. post hec numeris emptoseos xii^am suam adicies. emptosis est cum primum incidit Luna in eclipsin; et sciendum est quando primum incidat. similiter et mones xii^am suam adicies. mone est cum tota Luna obscurabitur; et sciendum est quando tota incidat.

34. Dehinc videbis item numerum emptoseos et mones quot horas habent vel magis quotam partem hore faciunt ec to horeon dromon tes Selenes iuxta partitionem quam supra docuimus, id est ut de numeris emptoseos et mones quotiens possis deducas horeon dromema, quia semel

deductum una hora erit, si bis vel ter tot hore erunt vel panes hore. et coniunges simul emptosin et monen faciens horas hisemerinas ec to horeon dromon tes Selenes, quas horas [quasi] deducis de horis gnomonicis, id est tu meson cronos. meson cronos enim dicitur hora illa vel momentum hore quo hisomeri Sol et Luna facti sunt.

35. Et si verbi causa de sexta hora noctis quando equinoctium est deduxeris emptoseos et mones horas duas, incipiet hora noctis quarta eclipsis fieri, id est pro duo horon hisemerinon tu mesonictios. item ipsas emptoseos et mones horas si quas addas sex to meson cronos, erit purgation eclipsis Lune in hora noctis viii, hoc est [in] meta duo horas hisemerinas tu mesonictios.

36. Ut autem cognoscas quota hora incipiat mones cronos verbi causa mones emisia inventa est, id est minute xvi, que faciunt apo Selenes horeon dromema emisi hora, id est hore dimidium; vel quantumcumque fuerit [quasi] deducis de meson cronos illo gnomonico, et faciet initium mones, id est cum obscurabitur tota Luna ce meni eso, quod est initium mones. hanc ipsam horam vel partem hore si adicias meson cronos illi gnomonico, tunc faciet Luna initium purgationis.

37. Tamen dum inveneris mones et partitus ⟨es⟩ in procanonion et multiplicasti in xii; similiter et emptoseos partiris in horeon dromema. et scies quot horas eicies de emptosi et de mones. iunges simul; et sic deducis de horis gnomonicis, id est quota hora apocrisin fecit. invenietur vero eclipsis Lune quando apocrisis circa Anabibazontem aut Catabibazontem invenitur. ergo faciamus primum sicut iam ante diximus ab Arietis initio usque ad partem Lune et boriu peratos numerum quantum Lune latitude recessit de medio circuli secundum integrum panseleni tempus aut ad septentrionem aut ad austrum. et si amplius quam lxiiii minutas invenitur recessisse, non erit eclipsis; si vero infra suprascriptum numerum invenitur, poterit fieri eclipsis.

38. lnferimus quod inventum fuerit destitisse de medio circuli secundum primas paginas eclipticorum eius duorum canonum tu megistu apostematos ce tu elacistu. et si contigerit in primis paginis in utroque canone, que adiacent in utroque in secunda pagina digitorum et tertia emptoseos et item quarta tes mones [hoc est mansionis] quando amplius a xii fuerint digiti describimus. et accipientes similiter hiperocas elacisti apostematos descriptos digitos et partes contra megistu exponimus. deinde inferimus diiudicatum in tempore panseleni centri Lune numerum in primis duabus paginis procanonii, que ascripta sunt in tertia pagina execosta accipientes. et multiplicamus ad singulas que suprascripte sunt hiperocas; que fecerint addimus his qui expositi sunt megistu apostematos. quando autem latitudinis Lune numerus in secundo tantum canonion tu elacistu apostematos incidet, que in eo apposita sunt digitorum et emptoseos multiplicamus ⟨ad⟩ de procanonion execosta; quanta fecerint exponimus. et quantoscumque invenerimus de tali diortoseos digitos tanta ⟨dodecata Lune diametri⟩ dicimus tenere eclipsin. deinde iudicatis et inventis execostis tes emptoseos et mones si fuerit addentes xii^am partem, et quod sit diiudicatum de duo parodon collecta partimur erga hoc quod inventum fuerit in panselenon horeon dromema Lune. et quantas fecerit horas de partitione deducimus diiudicatum in apocrisi tempus; habemus initium obscurationis. addentes autem supradictas horas habemus finem purgation is. deinde de eo quod addimus de xii execosta tes mones partimur in horeon dromema Lune. que fuerit hora aut partem deducimus iterum diiudicatum tempus panseleni; habemus initium mones. addentes autem habemus finem mones. ipsum vero, id est integrum panselenon, habemus medium tempus eclipsis. accipientes ⟨erimus⟩ supradicta de eclipsi quinque tempora quando monen habuerit, hoc est initium obscurationis aut accessionis, et finem emptoseos sive initium mones, et mesu tempus, et mones finem sive initium purgationis, et item finem purgationis. quando autem mones tempus non fuerit, hoc est quando non amplius xii digitis obscuratio fuerit, tunc tria 20 tempora sola ad eclipsin exponimus: initium obscurationis, medium tempus, et finem purgationis. dum autem non fuerit mone, que in additione partis duodecime diiudicata tes emptoseos execosta partimur in horeon dromema Lune. que fuerit hora aut partes deducentes de integro tempore panseleni habemus initium obscurationis; addentes autem habebimus finem purgationis. ipsum autem integrum panselenon medium tempus iterum eclipseos qui et maximam obscurationem habebit.

39. Sinodos et eclipsis Solis. sinodon Solis et Lune, id est cetum, in signo in quo Sol feretur, requiris. eclipsin quoque Solis per sinodon eorum requiris aut in Anabibazonte aut in Catabibazonte aut in proximis partibus eclipticis.

40. Sinodon sic invenies. constitues gnomonem sine hora tantum; et non computabis interim Solem, sed Lune epiciclum solum computabis. qui si verbi causa ccclx partes non compleverit, sed invenientur cccl partes, ut compleatur epiciclus deerunt partes x. mox ingredieris in canonem horon apo mesembrias, et queres in epiciclo Lune ubi sunt partes x. et invenies contra eas in prima selide numeros x, qui indicant horas x. post horas ergo x apo mesembrias complebitur numerus epicicli, id est partes ccclx. ascribes itaque ad gnomonem horas x apo mesembrias, et tunc demum computabis iuxta legem gnomonis et Solem et Lunam cum apogio et epiciclo et centron autes Selenes. et si eiecti fuerint hisomeri Sol et Luna in signo et in particula Solis, bene constabit hora.

41. Si vero Sol verbi gratia fuerit in Geminis partibus x, Luna in Geminis partibus viii, hiperoca inter illos erit partium duarum. has duas partes solves in lx; fiunt minute cxx. harum duodecima fiunt minute x. simul fiunt partes due et minute x. has Lune addis partibus viii; et fiunt Lune partes x et minute x. item duodecimam illam, id est minutas x, addis partibus Solis; et fient Solis partes x et minute x. et hactenus facti sunt hisomeri Sol et Luna ad acribian.

42. Ascribatur quod Luna in Geminis habuerit verbi causa partes xv et Sol in Geminis partes xii. sumes hiperocam partium trium et partiris earum partium duodecimam, que faciunt minutas xv. ⟨et deducis Lune partes tres et minutas xv;⟩ et habebit Luna residuas partes xi et minutas xlv. item de partibus Solis xii deducis illam duodecimam, id est minutas xv; et erit Sol partibus xi et minutis xlv. et hactenus facti erunt hisomeri Sol et Luna.

43. Quod si epiciclus inventus fuerit habere partes ccclxx, superhabebit x. queres similiter in horon cronis apo mesembrias in epiciclo Lune partes x quot horas faciunt; et invenies contra eas in prima selide horas x engista. et has deduces de ccclxx partibus; et invenietur epiciclus habere ccclx. deductis de die[bus] horis x, id est pro mesembrias horis x, [et] fient gnomonis apo mesembrias hore xiiii. sed de diebus Egyptiis deducis diem. et sic iuxta morem computabis et Solem et Lunam sicut supra scriptum est cum hiperoca et xii^a .

44. Si hisomeri non fuerint inventi, [Lune] acribie sinodus ⟨computandus⟩. queres hiperocam Solis et Lune si fuerit cum duodecima sua quot numeros efficiat. et huius totius numeri quartam partirieris, deinde totius numeri tricesimam partieris. et collecto numero adicies centron autes Selenes si Luna ante hisomeriam minoribus partibus fuerit quam Sol; quod si ante hisomeriam Luna pluribus partibus fuerit quam Sol, detrahes ipsos numeros centron autes Selenes. et hactenus habebis centron autes Selenes purgatum -- sinodum vero.

45. Horeon dromon tes Selenes sic invenies. inferes numerum centron autes Selenes diiudicatum et purgatum de quinta regula in procanonion; in tertia selide inventarum minutarum decimam sumes; et adicies eandem decimam legitimis minutis xxx que semper sunt horeon dromon tes Selenes.

46. Utputa centron autes Selenes purgatum de quinta regula habet partes cl. has inferes in procanonion, et invenies in tertia selide execoste adiacentes minutas lvi. harum sumes decimam; fit v semis. has addes illis minutis xxx que semper sunt horeon dromon tes Selenes; et fiunt simul minute xxxv S, que erunt horeon dromon tes Selenes.

47. Nunc illam hiperocam hisomerie Solis et Lune si qua fuerit cum xii^a sua [multiplicatam] videbis quotiens de ea deduci possit horeon dromema, quia semel deducto una erit, si bis vel ter tot hore erunt vel partes hore. et si hiperoca addetur Lune, addes ipsas horas gnomonicis; si detrahitur hiperoca Lune detrahis ipsis horis gnomonicis; quod si hiperoca nulla fuerit, horeon dromema non requires. et si recte statues gnomonem et sic recte pronuntiabis quota hora sinodus fieri possit in Alexandria. hec omnis computatio iuxta Alexandriam Egypti est.

48. Ut autem scire possis in unoquoque climate quota hora fiat sinodus vel eclipsis Solis, sic invenies. distantiam, id est hiperocam, civitatis tibi proposite requires quot horarum sit. et si civitas proposita occidentalis fuerit ab Alexandria Egypti, deducis ipsam hiperocam to meso crono, id est gnomonis horis iuxta quas sinodon et Solem computveras. quod si orientalis fuerit civitas proposita ab Alexandna Egypti, adicies ipsam hiperocam to meso crono, id est gnomonis horis iuxta quas sinodon et Solem computaveras.

49. Utputa gnomon apo mesembrias habet horas xiiii iuxta quasi in ⟨Alexandria⟩ Egypti Solem et Lunam equis partibus comparasti. necessario igitur discutiendum tibi erit mecos urbis Rome si eius hora requiritur. urbis Rome mecos habet partes xxxvi minutas xx; Alexandrie Egypti mecos habet partes lx minutas xxx. intersunt partes xxiiii et minute x. hanc hiperocam divides in xv quotiens potueris. et primo feceris semel et dimidium, quod est una hora semis; quindecim enim partes unam horam hisemerinam, et septem semis partes hore dimidium faciunt. superest pars una et minute xl; et quia pars una minutarum est lx, simul effecte sunt minute c. ex his minute xc hore portio est decima; quindecim enim partes solute in lx dcccc minutas habent; ita minute xc hore portio est decima. est itaque hiperoca urbis Rome hora una semis et hore portio decima. hanc hiperocam urbis Rome, id est horam unam semis et hore partem decimam, deducis horis xiiii supra scriptis; et fient gnomonis apo mesembrias hore xii ⟨triens⟩. ac sic pronuntiabis Rome esse sinodon sive eclipsin Solis fieri posse apo mesembrias non hora octava noctis sicut in Alexandria Egypti, sed hora noctis vi quincunx.

50. Nunc de orientalibus horis ponamus exemplum. Apamie mecos habet partes lxx; Alexandrie Egypti mecos habet partes lx et minutas xxx. intersunt partes viiii minute xxx. hec hiperoca ex ratione xv est hore dimidium; septem semis partes hore dimidium faciunt. supersunt partes due, que sunt hore portio vii. est itaque hiperoca Apamie hore dimidium et hore portio septima. hanc hiperocam urbis Apamie, id est hore dimidium et hore portionem septimam, adicies horis xiiii supra scriptis; et fient gnomonis apo mesembrias hore xiiii semis et hore portio septima. ac sic pronuntiabis in Apamia sinodon sive eclipsin Solis fieri posse non hora octava sicut in Alexandria Egypti, sed hora noctis viii semis et hore portione septima.

51. De Solis eclipsi. cum feceris cetum aut plenilunium tali ratione, cognosces utrum nocturna an interdiana sit sinodus atque panselenus. si distantiam cum duodecima parte deduxeris de Lune partius, interdiana sit sinodus; si autem distantiam cum duodecima parte partibus Lune subiunxeris, nocturna sit sinodus. eclipsin tamen tunc fieri posse cognoscimus quotiens sinodus intra fines eclipticos fuerit deprehensa. que tamen hoc modo debet exquiri: cum fuerit Lune cursus exiguus xi partibus et xxxvi minutis, tunc querendus est defectus Solis. similiter et Lune requires.

52. Quota sit Luna vel fuerit vel futura sit in quolibet die sic invenies. annis ab Augusto computatis adicies ix; et de omni numero quotiens potueris deducis x et ix, et id quod remanserit videbis. si enim unus remanserit addis x, si duo remanserint addis. xx, si tres remanserint nichil addis, si quattuor remanserint addis x, si quinque remanserint addis xx, si sex remanserint nichil addis, si septem remanserint addis x, si octo remanserint addis xx, si novem remanserint nichil addis, si decem remanserint addis x, si undecim remanserint addis xx, si duodecim remanserint nichil addis, si tredecim remanserint addis x, si xiiii remanserint addis xx, si xv remanserint nichil addis, si xvi remanserint addis x, si xvii remanserint addis xx, si xviii remanserint nichil addis. et invento numero addes dies mensis Alexandrini usque ad diem quem queris. dehinc a Thot usque quem queris mensem per binos menses addis unum diem; et omnibus computatis extrinsecus addis unum diem semper. et supputatis omnibus iste numerus significabit quota Luna erit eo die quo queres ita ut, si excesserit xxx detrahes xxx, et si x remanserint decimam Lunam pronuntiabis.

53. Verbi gratia, si queres [annos] ab Augusto ccclxxxiii annis [sunt] viii Kl Septembris, id est epagomenas deuteras, quota Luna fuerit, ccclxxxiii annis addis semper viiii; fiunt cccxcii. ex his deduc quotiens potueris xix; remanent xii. cui numero iuxta preceptum illud ternarium nichil addis quoniam par numerus excedit, sed addis usque ad viii Kl Septembris epagomenas duas; et fiunt simul xiiii. his addis Thot et Faofhi unum Athyr ⟨et⟩ Ciac unum, Tibi ⟨et⟩ Mecir unum, Farmenoth et Farmuthi unum, Pachon et Paphini unum, Epiphi et Mesore unum, et extrinsecus unum diem. fiunt de combinatis mensibus dies vi, et ille unus qui extrinsecus adicietur illis xiiii; et fiunt simul xxi. hoc ideo compendiose fit quia tribus tantum Lunis panselenos fieri potest – aut xv Luna aut xiiii Luna aut xvi Luna. sic et eclipsis Lune. cetus quoque tribus tantum Lunis fieri potes – aut xxx Luna aut xxix aut prima – ceterum eclipsis Solis. cum dies quesitus in Thot exciderit, annum addendum scias.

54. Lunam si vis integro numero invenire sic facies. verbi gratia dicis esse Lunam xii. computas duodecies decusdipondius; fit cxliiii. addes super hec partes Solis quantas habet in signo in quo erit. tunc et ambas summas collectas in unum facies, et tricesimam partieris. et a signo ubi Sol fuerit singulis signis partes tricenas dabis. et in signo ubi numerus defecerit, ibi dicis Lunam tot partibus esse.

55. Horoscopum ut invenias in quo signo sit vel quantas partes ibidem habeat dicis horam quam volueris, verbi gratia horam x. facies decies decusquinquies; fit cl. addes et partes Solis quas habet in signo ubi fuerit. [et collectam summam partiris xxx.] et dabis singulis signis partes tricenas a signo in quo est Sol per diem [partes tricenas]; et ubi numerus defecerit, ibi est horoscopus tot partibus. si vero per noctem querere velis, a diametro requiris.

56. Medium celum sic invenies. ab Ariete usque ad horoscopum computas anaphoras; et preter eius signum ubi horoscopus fuerit super numerum anaphorarum adicies partes horoscopi ipsius tantummodo. et a Capricorno singulorum signorum adversus quod occurrit deducis partes tricenas; et ubi numerus defecerit, ibi erit medium celum cum residuis partibus.

57. Supputatio longitudinis Solis ita fiet. accipies annos a Philippo usque ad Diocletianum, qui faciunt annos dcvii; et a Diocletiano usque in consulatum quartum domini Iustiniani imperatoris, hoc est usque in diem v Kl Septembris, anni sunt ccl. fiunt .omnes anni dccclvii. in icosapenteeteride non invenies nisi dcccli; et vi anni qui remanent ete apla erunt.

58. Mensem vero cum acceperis requiris a ⟨quinto anno⟩ Augusti usque ad Diocletianum, qui anni sunt cccviii; et a Diocletiano usque nunc anni sunt ccli. fiunt omnes anni dlviiii. partiris quartam; fiunt cxxxviiii. remanent anni tres, quos omittis. super ergo [annos] cxxxviiii adicies dies mensis usque in diem quem requiris. et exinde retrahis dies numero v epagomenas. et in eo quod remanserit partiris tricesimam dans singulis mensibus dies tricenos; et quot remanserint, ipsi erunt dies et menses Egyptiaci.

59. Horam vero oportet te a septima diei primam vocare.

60. Merito cum v capitula ista ordinaveras, id est ut primum icosapenteeteridas facias, secundum ete apla, tertium mensem, quartum diem, et quintum horam, quicquid contra capitula ista inveneris supputas. et cum eas colligeris, sexagesimam partieris; et quod remanserit subter scribis. si vero partes fuerint contra horas, scribis. cum vero partes supputaveris, id est per v capitula, exinde eicies unum orbem, Id est ccclx, aut duos, id est dccxx, aut quot fuerint. et quod remanserit subter annotabis et requiris in canone anomalias quod inveneris, et numeros notabis. et si minus inveneris a clxxx, hoc quod inveneris in canone anomalias retrahes de summa illa quam invenisti; sed si plus fuerit a clxxx, hoc quod inveneris in canone anomalias ut dixi addes. et cum addideris que extrinsecus veniunt, oportet te ad Solem addere partes lxv et minutas xxx super compotum quem iam purgasti. et partiris xxx, et ab Ariete singulis signis tricenos numeros dabis; et ubi numerus defecerit, ibi dicis Solem esse cum partibus et minutis suis.

61. Qualiter invenias in quo signo Luna sit. accipies v capitula sicut in Sole et illas horas que sunt purgate, id est quas canon habet, et scribis contra eas numeros suos, id est primum colligis compotum de omnibus iiii; et annotabis per omnes singillatim. et si plus fuerit a ccclx, detrahes eos, id est ipsos ccclx aut quot fuerint; per omnes iiii sic facis. et quod remanet, ipsum sub omnibus scribes. et accipies numerum epicicli, et requires in canone ubi scriptum est canon anomalias Selenes. et quod inveneris sub tertio scribis [tertium] sub centron autes Selenes. et identidem accipies numerum epicicli, et intendes [ubi scriptum est centron autes Selenes] canon anomalias. et queres ibi quartum, et numeros annotabis. si centrum epicicli minus est a clxxx, illa que invenisti de tertio addes sub centron autes; nam si plus habuerit centrum epicicli a clxxx, deduces de centron autes Selenes ad summam que ibi iam est in centron autes. intendes canonem anomalias Selenes quod erit centron autes, et queres quintum et sextum. et scribis sextum iuxta quartum et quintum super se. et multiplicas quartum et sextum, et partiris sexagesimam; et quod remanserit addis super quintum. nam si quartum non habuerit, sic dimittis etiam sextum, quintumque solum scribes sub epiciclo. ergo si est centron autes Selenes plus a clxxx, ista de quinto addimus ad centrum epicicli; si est minus centron autes a clxxx, deduces ista de quinto ⟨de centro⟩ epicicli. et quod remanserit sub epiciclo habebis ascriptum. item de centru epicicli quod collegisti de v capitulis apogiu deducis. exinde semper sic facies: si habes unde deduces, bene; si autem non, addes ccclx ad epiciclum et deduces quod habet apogiu. et quod remanserit partiris tricesimam et ab Ariete deducis; et ubi numerus defecerit, ibi est Luna cum partibus et minutis suis.

62. Cum vero volueris quinque planetas invenire sic facies. accipies v capitula ipsarum sicuti et in Sole; habes et cardian Leontos. et computas per singulas planetas. et si est unde, retrahes unum orbem vel duos vel quot fuerint, et residuum scribes sub omnibus. sed cardia Leontos ad omnes v planetas pertinent. et cum iam scripseris omnia, intras centrum epicicli, et queres in canone anomalias ipsorum tertium; et quantas inveneris contra epiciclum et contra autu austeros scribis. et si centrum epicicli minus habuerit a clxxx, deducis quod inveneris in tertio in canone anomalias et addes in centron autu austeros; si plus habuerit a clxxx, [ipsi] addes ad

epiciclum ista de tertio quod invenisti et deduces de centron autu austeros. et istum compotum quem collegisti iam purgatum accipies identidem compotum epicicli. et queres in canone anomalias, et queres ibi quartum quod dicitur execosta; et videbis ipsa execosta si auferetica aut prostetica sint. ergo si prostetica sint, intramus [in] centron autu austeros; et accipies de sexto et septimo selidiu. semper sic facies. quartum et septimum multiplicas; et addis semper super sextum. sed si illa tetartu auferetica fuerint, intras in canonem centru autu austeros; accipis quintum et sextum. et quartum et quintum multiplicas; [et partiris sexagesimam secundo] et deducis istas multiplicatas de sexto. ergo habebis sextum [super] purgatum; et scribes sub epiciclo. et si fuerit minus centrum autu austeros a clxxx, semper addis de sexton quod invenisti [in] centru epicicli; sed si plus est centru⟨m⟩ autu austeros a clxxx, deducis de centru epicicli quod habuerit sextum. ergo quando est purgatum centrum epicicli, addis semper quod inveneris in cardia Leontos quantum habuerit canon; et epilempsias ipsorum cuiuscumque etiam rationem queres. totas simul colligis in unum. et si habueris plus a ccclx, subtrahes ipsis ccclx. et quod remanserit, das tricenas partes signis singulis; et ubi numerus finierit, ibi erit planeta possidens partes ipsas cum minutis suis quot remanserint.

63. Qualiter invenias horam. quando invenimus civitatem in occidente, super illas quas accepimus addimus quantum fuerit; et sic eas ad illas de Alexandria equinoctiales facimus. item si ante Alexandriam civitates invenimus, horas exinde deducimus, et ad horas que sunt in Alexandria facimus; et Sol ubi sit [vel] ipsius hora purgabis.

64. Verbi gratia, habet Cartago mecos ⟨x⟩xxiiii; intersunt inter eam et Alexandriam partes xxvi, quod facit unam horam et semis et quartam partem hore, quam te oportet super illas equinoctiales addere.

65. Item qualiter ipsas horas purgare debes. intendes in clima ubi est civitas, et attendes quot partes habeat Sol in signo in quo est constitutus, et ad hoc intendes; contra eas partes notabis quante sint lepte. et si casu v inveneris, quinquies duplicas et partiris sexagesimam; et animo retinebis. item notabis in eodem anaforas quante sint, et quinquies duplicas etiam ipsas; et adicias illuc leptas quas iamdudum diximus, et animo relines. partiris xv; et perveniet ut de v horis iiii facias equinoctiales et quartam unius hore.

66. Horoscopum sic invenies. notabis quantas partes habeat Sol in signo, et intendis clima ubi erit civitas. si in climate primo aut secundo aut tertio aut quarto fuerit, requiris ibi signum ubi est Sol et quantas partes habet Sol in eodem signo. adicies illuc orieon cronon quante fuerint – si tertia erit triplicas, aut quot fuerint – et adicies super illum compotum. item adicies anaforas, et, collecta summa, attendes in ipsum clima. et ubi inveneris summam collectam, ibi erit horoscopus cum partibus et minutis suis.

67. Item horoscopum sic invenies. intendes civitatem quamvis, et intendes in quo climate sit. verbi gratia, accipies horam v et intendes in Sagittario, in ipso climate tertio, ubi Sol sit; verbotenus habet in eodem signo partes xx. notabis contra ipsas xx partes in eo orieu cronu in climate tertio; et invenies ascriptum leptas xxxiii. quas xxxiii si quinquies multiplicabis, faciunt clxv. partiris sexagesimam dipondius; superat xlv. item notabis contra ipsas partes xx Solis in eodem loco; et invenies xii. quas iterum quinquies multiplicabis; facit ratio lx. et duo qui remanserant superaddes· faciet lxii et xlv leptas. intendis in eodem signo Sagittario contra xx partem quante sunt anafore; et invenies cclxxiii. et addes super ipsas cclxxiii – addis illuc lxii. et identidem ibi invenies ascriptum xlviii; quas xlviii addes super lv. ibi lx una; super⟨est⟩ xliii. quam unam addes super summam illam; facit ratio cccxxxvi et xliii leptas. invenies vero ipsas cccxxxvi in Aquario. contra se notabis; et invenies xxvi partes et xliii leptas in eodem signo habere horoscopum.

68. Si vero per noctem querere volueris, quantas habet Sol partes in eodem signo contra id signum quod fuerit similiter una cum ipso computas a diametro; et ibi erit horoscopus.

69. Item si quarta semis fuerit facies sic. anaforas quater duplicas [et medietatem anaforarum]. superadicies illuc orieu cronu et medietatem ⟨---⟩ anaforarum ipsarum. atque intendes in signum; et invenies ubi sit.

70. Medium autem celum sic invenies. quantas partes collegisti in horoscopo, tot in orte spera attendes; et ubi ipsum compotum omnem inveneris, ibi erit medium celum. et attendes contra illum, et dices quot partibus ibi sit. quantas partes vero habebit horoscopus in signo in quo fuerit, tantas partes habebit occidens in signo contra eum, id est a diametro qui dicitur. similiter medium celum contra eum qui sub terris erit ibi erit e contrario signo. si vero horam nocturnam queris, sic queris a diametro Solis.

Explicit.

71. Fortune locum taliter invenies. computas a parte Solis usque ad partem Lune, et addis super quot horoscopus habet. et eicies numerum collectum ab horoscopo; et ubicumque devenerit, ibi dicis esse fortune locum.

72. Exempli causa ponis Solem esse in Ariete partibus x, Lunam esse in Cancro partibus v, horoscopum in Leone partibus xx. computas a Sole usque ad Lunam, et invenies partes lxxxv; addis super xx partes Leonis, et invenies omnes partes cv. eicies a prima parte Leonis, et invenies in quarto signo, Scorpione, partes xv; ibi dicis esse fortune locum.

73. Et istud quidem in diurna nativitate. in nocturna vero a parte Lune usque ad partem Solis colligis numerum, et similiter addis quot habet horoscopus. et sic inde eicies; et ubi tibi ceciderit numerus, ibi dicis esse fortune locum.

74.

75. [Transitum horarum Solis seu Lune sic invenies.] Facies quinque capitula primo. Solis colligis partes et minutas de quinque capitulis. intras in anomalia in tertia pagina; et invenies partes et minutas. et si numerus qui illatus est in anomalia intra partes clxxx fuerit, detrahes; si excesserit partes clxxx, adicies. et superaddes partes lxv minutas xxx, et dimittes ab Ariete per singula signa ⟨tricenas partes⟩, et eicies Solem in signo. post hec ut non per singulos dies labores, super ipsum numerum quem de quinque capitulis collegisti addes super quod habent dies Egyptiorum, hoc est quod inveneris in dies sex qui habent partes iiii minutas lvi. hoc facies per dies quinos in Thot mense; sed non ubique adicies iiii et lvi, sed est ubi habet iiii et lv. notandum tibi erit per singulos dies. hii sunt dies qui⟨bus⟩ adduntur: primo die, sexto die, undecimo die, sexto decimo die, vigesimo primo die, vigesimo sexto; et revertitur ad caput, id est diem sextum.

76. Similiter et Lune super partes quas de v capitulis collegisti – super ipsum numerum addes supra dies Egyptiorum quod habent dies iii; hoc est,[dies] apogion habet partes xxii minutas xxv, epiciclus partes xlviii Minutas xlvi, centrum habet partes xxvi minutas viii. hoc addis in Thot mense per triduum, hoc est die tertio, die quinto, [die sexto,] die septimo, die nono, die undecimo, die tertio decimo, die quinto decimo, die septimo decimo, die nono decimo, die vigesimo primo, die vigesimo tertio, die vigesimo quinto, die vigesimo septimo, die vigesimo nono; et reverteris ad iii.

77. Iam hoc audito, intras in anomalia; et eicies Lunam in signo per triduum. postea agnoscis quot partes habeat Luna in signo die Kalendarum a quo inchoas, et in tertia die quot partes habeat in signo similiter; et vides quantas partes sint minus ad signum die Kalendarum. et superaddis partes Lune de tertia die; et agnoscis quantas partes moveatur Luna die i.

78. Verbi causa, invenimus Lunam die Kalendarum habere in signo partes xxvi et minutas vi⟨i⟩; in Aquario minus habet ut compleat ⟨signum⟩ partes iii minutas liii. post⟨ea⟩ tertia die habet partes in Piscibus xxii minutas xlvi. et addes et illas partes iii et minutas liii; fiunt partes xxvi minute xxxix. ergo movetur die partes xiii minutas xx. addes super partes xxvi et minutas vii; fiunt simul partes xxxix et minute xxvii. ex his signum partes xxx habet; in tertio Nonas, hoc est in signo Piscium, partes ix minutas xxvii. ergo ut agnoscas transitum horarum solves in die partes quot movetur, id est partes xiii minutas xx, que faciunt minutas dccc, in xxiiii; fiunt xxxiii ϛϛ. modo solves partes iii et minutas liii, quod minus est ad signum die Kalendarum, que faciunt minutas ccxxxiii. partiris in xxxiii ϛϛ; fit vii Z. ergo invenimus transitum horarum die Kalendarum noctis esse hora vii Z.

79. Diei aliter agnoscis, id est vides quantas partes remanent de post⟨ero⟩ signo; et ipsas solves in minutas quas die i movetur. et quod partitus fueris deducis de horis xii; et quod remanet ipsum erit transitus horarum diei.

80. Quando sinodum aut plenilunium facere volueris, constitutes gnomonis tria capitula. colligis partes eorum, id est Solis primo, post hec apogion et epicicli. et respicies partes epicicli quante sunt quas de tribus capitulis collegisti et quante partes sunt minus ad partes ccclx; et coniungis Solis partes, partes apogion similiter. et ad minutas eorum addis Solis partes lxv minutas xxx. et detrahis ex his ciclum, id est partes ccclx. reliquum numerum respicies ad partes epicicli quas de tribus capitulis collegisti; et si par erit bene computasti, si non errasti. ergo ut superius diximus agnoscis quantum minus sit epiciclus ut compleantur partes ccclx.

81. Et requiris in dies Egyptiorum Lune in epiciclo, et invenies dies et horas. et colligis partes Solis primo – de v capitulis collectum; et addis ei partes lxv minutas xxx; et eicies Solem in signo suo. post hec computas partes epicicli; et invenies partes ccclx. iterum colligis partes apogion; et de partibus epicicli, id est ccclx, eicies partes apogion quante fuerint; et eicies Lunam in signo suo. et si facti fuerint hisomeri Sol et Luna bene computasti, si autem non errasti.

82. Post hec computas partes et minutas de centro – de v capitulis collectum, et describis partes et minutas. et post hec omnia collecta mittis primo partes Solis quas de v capitulis collegisti in anomalia. et quantas partes et minutas inveneris addes signo quo fertur Sol aut detrahes de signo; quia si numerus qui illatus est in anomalia intra partes clxxx fuerit detrahis, si superfuerit addis. post hec mittis centrum purgatum de v capitulis in anomalia Lune, id est in quinta pagina, et notabis; et quantas partes et minutas inveneris addes Lune in signo quo fertur aut detrahes. et vides distantiam Solis et Lune, et partiris quartam et ccc. et quod partitus fueris addis centro aut detrahis; quia si Luna plures partes habuerit quam Sol detrahis centro, si minores partes habuerit Luna quam Sol addis centro. iterato ipsum numerum centri mittis in anomalia Lune in quinta pagina. et quantas partes et minutas inveneris similiter notabis; et addis signo in quo fertur Luna aut detrahis. et vides iterum distantiam Solis et Lune; et [solves in quintas et] partiris [in] duodecimam. et quod partiris addis super ipsam distantiam Solis et Lune. et vides; si Luna plures partes habuerit quam Sol detrahis centro cum duodecima sua, Luna si minores partes habuerit quam Sol ad⟨dis⟩ distantiam cum duodecima sua Lune. iterato illam duodecimam addis Soli aut detrahis; et habebis purgatum sinodum aut plenilunium.

83. Ratio panseleni, vel si cetum facere volueris ut non labores tali ratione cognoscis. si forte annos minores vel diem non inveneris, pones annos maiores et mensem qui tibi datus fuerit, hoc est quem quesieris. et computas partes epicicli de duobus capitulis, id est annos maiores et mensem; et vides quantas partes habeat epiciclus. qui si verbi gratia habuerit partes ccclvii et minus habuerit partes iii, iam non requires in dies Egyptiorum, sed horas requires quid habuerint, et ipsum pones in epiciclo Lune; et habebis epicicli partes ccclx.

84. Ergo invenimus in anno Diocletiani ccxliiii pridie Iduum Septembris cetum. posuimus annos Philippi, id est ccxciiii, Augusti cccxiii, Diocletiani ccxliiii, qui fiunt anni numero dcccli; et minores annos non invemimus simili modo posuimus et mensem Februarium quia, ut diximus pridie Iduum Septembris fuit, ipso modo posuimus annos maiores numero dcccli et mensem Februarium. et invenimus partes epicicli ccclvi minutas xxi; minus est ut compleatur ciclus – partes ccclx – partes iii minute xxxix. ergo quia ⟨in⟩ die non invenimus, requisivimus in hores, id est in epicicli; et invenimus partes iii et minutas iii, quas tulimus de partibus tribus et minutis xxxix. et invenimus epiciclum habere partes ccclx. merito ne aliquando contigerit ut ⟨non⟩ sciat qui rationem novit qualiter casus istos observare debeat ut non laboret sicut et michi evenit; et cum magno labore hoc potui investigare quia ratio ista multas habet difficultates.

85. De apocrisi. quando apocrisim facere volueris ut scias si integro computasti epiciclum, iam factis tribus capitulis et collectis partibus et minutis Solis et apogion et epiciclo, ut non erres coniunges partes Solis et epicicli similiter et minutas; addis super partes Solis lxv minutas xxx. et detrahis ex his ciclum, id est partes ccclx; et quod remanserit respicies ⟨ad⟩ partes epicicli quas de tribus capitulis collegisti. et si contra par erit bene computasti, sin aliter errasti. tamen primo minutas coniungis et ⟨quas in lx⟩ multiplicasti partes; et minutas faciant etiam multiplicate partes. superadicies quod multiplicasti; et sic exiges ciclum.

86. Horoscopi computatio. horoscopum sic computabis. puta nuntiatur tibi genesis hora diei quinta vel tertia, et quecumque est usque sextam. solves diem in horas; et facies horas xxiiii. ponis a meridie horas vi et noctis horas xii et quinque que tibi proposite fuerunt; et facies gnomon⟨em⟩ ω^ρ xxiiii, id est unam diem deducis et diebus Alexandrinis. sed si meridie tibi fuerit nuntiata, ipsum diem constitutes. puta nuntiata est tibi genesis hora nona. deducis ω^ρ vi a meridie, et ascribis gnomomi ω^ρ iii. similiter facies usque ad horas xii diei; deducis horas vi, et ascribis gnomoni horas vi.

87. Item si nocturna fuerit genesis, facies sic. puta genesim nocturnam hora noctis vii; addis ω^ρ vi a meridie, et ascribis gnomoni horas xiii. et si v vel vi noctis nuntiata fuerit tibi, addis semper vi ω^ρ a meridie ita ut non deducis diem diebus Alexandrinis. et sic restitues gnomonem purgatum. post hec colligis partes et minutas; et eicies Solem in signo suo.

88. Verbi causa, invenimus Solem in Ariete partes iiii minutas xxiiii. et quia nocturna fuit genesis, induximus in diametro Solis, id est in Libra, in climate v. ergo induximus in Libra partes iiii minutas xxiiii; et invenimus adiacere in horarum minutis partes xiiii minutas xlv. et quia hora noctis vii fuit genesis sic faciemus. facies septies xlv; faciunt cccxv. has partiris in lx; fiunt partes v et minute xv. similiter facies ad partes xiiii; quattuordecies vii fiunt xcviii. addis et v et xv; fiunt simul partes ciii minute xv. addis et anaforas. ergo invenimus adiacere ad iiii et xxiiii partes clxxxv et minutas iiii in superiori numero; et in inferiori habet partes clxxxvi et minutas xx. In inferiori numero et in superiori distantia pars una minute xv⟨ i⟩, que

faciunt minutas lxxvi. et quia induximus partes iiii minutas xxiiii, faciunt xxiiii septuagies sexies; fiunt xxx. ergo invenimus anaforas habere partes clxxxv et minutas xxx. addis et illas partes ciii et minutas xv de horarum minutis; fiunt simul partes cclxxxviii minute xlv. requires similiter ibi in climate quod quesieris partes cclxxxviii et minutas xlv in anaforas; et invenimus partes cclxxxvii minutas lviii. intersunt ad quod intulimus minute xlvii. et inter superiorem numerum et inferiorem est pars una et minute viii, que faciunt minutas lxviii. ergo sic facies quadragies septies lxviii; facit summam liii. ergo invenimus horoscopum Sagittario partes xxvi minutas liii.

89. Requiris et medium celum. similiter ipsum numerum, id est partes cclxxxviii et minutas xlv, inferes in orthe spera in quocumque signo et in anaforas. et invenimus adiacere ad partes cclxxxviii et minutas xlv partes cclxxxviii et minutas xxv; minus est ad quod intulimus minutas xx. et in inferiorem numerum invenimus partes cclxxxix et minutas xxi; est distantia in inferiori numero et superiori minute lvi. ergo facis vicies lvi; facit xix. prope ergo invenimus medium celum Libra partes xx minutas xix.

90. Faciemus mense Septembre ceti sive panseleni capitationes sicut Theon docet, [et] invenientes primo partes luminum, Solis quidem post addentes partes lxv minutas xxx, Lune vero postquam deducimus apogion. ut non ergo per singulos menses difficile querentes v capitula remoremur, oportet ei quod inventum fuerit Solis addere partes xxviiii minutas vi et deutera xxx, centro Lune simili modo addentes partes xxv minutas xlix.

91. De horis vero ad quas inventum fuerit deducimus semper ω^ρ xi et minutas xvi. si autem ad deducendas horas non sufficiunt que sunt hore ut deducimus xi et xvi, de diebus deducimus diem unam [et] addentes ω^ρ xxiiii; deducimus tamen ut apertius cognoscas.

92. Constitues gnomonem, et colligis partes; et super Solis [sive Lune] collectum numerum addis partes lxv et minutas xxx antequam intres in anomalia; et eicies Solem in signo suo. simili modo de partibus epicicli deducis partes apogion; et eicies Lunam in signo suo. et inventa est hisomeria Solis et Lune.

93. Inducis partes priores Solis quas de v capitulis collegisti in anomalia. et quod inveneris addis super partes Solis aut detrahis, quia si numerus illatus in anomalia intra partes clxxx fuerit deducis, si excesserit partes clxxx addis propter quod post hec afferesis scripta est. postea mittis et centru Lune partes quas de v capitulis collegisti in anomalia in quinta pagina; et inventas partes et minutas notabis. et si numerus qui illatus est in anomalia intra partes clxxx fuerit deducis Luna de signo in quo fertur, si autem excesserit partes clxxx addis Lune id est in signo in quo fertur. et vides distantiam Solis et Lune; et partiris quartam et ccc collectum numerum. si Luna plures partes habuerit quam Sol, detrahis centro Lune; si autem Luna minores partes habuerit quam Sol, addis centro Lune. iterato mittis centrum in anomalia Lune in quinta pagina. inventas partes et minutas addis Lune aut detrahis sicut supra scriptum est; quia, ut diximus supra, si illatus numerus intra partes clxxx fuerit deducis Luna quod inveneris in anomalia, si excessent clxxx addis Lune. et inventum numerum vides hiperocam Solis et Lune quanta sit; et partiris in duodecimam, et superaddis. et si Luna plures partes habuerit, detrahes Luna hiperocam cum duodecima sua; si Sol plures partes habuerit quam Luna, addis Lune hiperocam cum duodecima sua. iterato illam duodecimam addis Soli aut detrahis. et ⟨habebis⟩ inventum sinodum aut plenilunium unius mensis, id est mense Ianuario a quo inchoas facere.

94. Ut non labores per singulos menses sic facies in alio mense. ponis mensem, dies et horas. et addis super partes Solis quas de v capitulis collegisti partes xxix minutas vi deutera xxx; similiter et super signum Lune ⟨quod⟩ inventum de v capitulis. et centro addis similiter super partes collectas de v capitulis partes xxv minutas xlix; et collectum numerum intras in anomalia ut supra scriptum est seu Solis sive Lune. sic facies per singulos menses.

95. Cum cetum aut plenilunium facere volueris, constitutes gnomonem tribus capitulis, id est annos maiores, annos minores, et mensem; nam dies et horas canon tibi dat. ergo sic faciemus. colligis partes et minutas eorum, id est de tribus capitulis – Solis primo, post hec apogion et partes epicicli. et cum collegeris partes et minutas eorum, respicies partes epicicli quante sint; quia quod minus erit ad partes ccclx ipsum requiris in dies Egyptiorum in epiciclo Lune, et invenies dies et horas.

96. Puta invenimus epiciclum habere de tribus capitulis partes ccclviii minutas xxxi; minus est ut compleatur epiciclus partes ccclx parte una minutis xxix. et quia ratio sic ⟨se⟩ invenit ut a xv requireremus in dies Egyptiorum in epiciclo Lune et non invenimus quod intulimus, id est partem unam et minutas xxix, requisivimus in epiciclo Lune, et invenimus in dies xxx habere epiciclum partes cccxlvii minutas iiii. ergo detulimus de partibus ccclxi minutis xxix partes cccxlvii minutas iiii; remanent ⟨partes⟩ xiiii minute xxv. ergo invenimus dies xxx ⟨ad⟩ partes xiiii minutas xxv; quas partes xiiii et minutas xxv ponis in epiciclo Lune. et habebis epiciclum purgatum, partes ccclx.

97. Postea requiris in horis ubi sint xiiii et xxv in epiciclo Lune; et invenimus xiiii et xiii. ergo detulimus de xiiii et xxv, quas intulimus, xiiii et xiii; remanent [hore xiii et] minute xii, quas horas ponimus in v capitulis – xiiii et minutas xii.

98. Si vis tamen scire si a prima die usque in xv aut a xv usque in xxx requiras, colligis de tribus capitulis similiter partes Solis et partes apogion de tribus capitulis; coniungis simul. addis Soli partes lxv minutas xxx; [et multiplicas] et ⟨de⟩ collecto numero si potueris deducis ciclum. reliquus numerus quem tenebis, si apocrisin facere volueris, si intra partes clxxx fuerit, a prima usque in xv requires in epiciclo Lune, id est in dies Egyptiorum; si autem excesserit partes clxxx, a xv usque in tricesima⟨m⟩. similiter cetum si facere volueris, si intra partes clxxx fuerit, ⟨a xv⟩ usque in xxx; si autem excesserit partes clxxx, a prima usque in xv requires in dies Egyptiorum, hoc est in epiciclo Lune.

99. De Solis eclipsi et Lune. sciendum est quod Luna non patitur eclipsin nisi cum plena fuerit, Sol vero nisi tricesima Luna erit. et non hoc fit in Sole ante sextam horam diei.

100. Crescente lumine ad Saturnum, Iovem diametra, exagona, trigona; et in eo signo bonas facies quadratas, diametras mediocres facies. deficiente lumine ad Martem et Venerem exagona, trigona; et in eo signo bonas facies quadratas, et diametras mediocres facies. minuente lumine ad Saturnum exagona, trigona; mediocres quadrata, diametra; et in eo signo Kalende cavende. crescente lumine ad Martem exagona vel trigona; mediocres quadrata, diametra; et in eo signo Kalende cavende.

101. Apocrisin si ⟨facere volueris, si fuerit⟩ intra clxxx, a prima in xv; si autem excesserit, a xv in xxx. cetus si intra clxxx, a xv in xxx; si autem excesserit, a prima in xv.

102. Cum inveneris emptosin, partiris in horeon dromema; similiter et mones partiris in horeon dromema singillatim. et scies quot horas eicies de emptosi, et singillatim describis; similiter et mones singillatim describis. et coniungis horas de emptosi et mone[s]. et sic eicies de horis illis quod apocrisin fecit; et habes initium obscurationis. iterum eicies mones dimidium tempus; et habes initium mones. ipsum vero quod apocrisin fecit habes medium tempus. addes iterum mones hora⟨ru⟩m dimidium; et habes finem mones. iterum addes horas illas quas eiecisti de emptosi et mone[s] super medium tempus; et habes finem purgationis. et erimus accipientes quinque tempora quando mones habuerit.

103. In horis vero si plus intuleris in epiciclo, inde deducis; si minus intuleris, similiter de quod inveneris deducis. In apogion vero quod intuleris si non inveneris, requires superiorem et inferiorem; et addes aut deduces.