gradus prius repertos pono loco minutorum cifram 0. Et tunc sicud prius in tabula sub 30 quesivi 0 14, sic nunc quero sub 30 14 minuta, 13 secunda et capio minorem propinquiorem in cuius directo in alio latere tabule video 28 que sunt secunda et illa scribo iuxta prius scripta in ordine numeri quotientis et multiplico illa 28 secunda per divisorem et proveniunt eedem figure que restabant de numero dividendo et ita, quia post illorum subtractionem totam deletur, est operatio completa et numerus quotiens est repertus successive ex tabula, scilicet 6 gradus, 0 minuta, 28 secunda. Si vero ex multiplicatione 28 secundorum in divisorem provenisset numerus maior dividendo quem non potuissem a dividendo subtrahere, tunc pro 28 cepissem 27 sic semper considerando quod productum ex multiplicatione divisoris per numerum quotientem sit minus aut equale dividendo.
⟨I.3⟩ Tertia. Numerum habentem datam rationalem proportionem ad numerum quantislibet phisicis fractionibus variatum patefacere
Huius propositionis practica facilima est quia proposito aliquo numero signorum graduum etc., si volo invenire numerum alium habentem ad eum datam rationalem proportionem, pono dictam proportionem in suis minimis terminis, et tunc habeo tres numeros notos et deficit michi quartus quem ex communi practica deprehendo, ut, si deficeret michi primus aut quartus, multiplicarem secundum per tertium et dividerem per primum et exiret in numero quotiens quartus ignotus, aut dividerem per quartum si ille esset notus, et tunc in numero quotiens veniret primus ignotus. Quodsi deficeret michi intermediorum aliquis multiplicarem per primum per quartum, et si productum dividerem per secundum notum exiret tertius ignotus aut e contrario dividerem per tertium notum, ut prodiret secundus ignotus. Ratio enim huius practice stat in hiis duabus propositionibus. Quando quatuor numeri sunt proportionales, ductio primi in quartum est sicud ductio secundi in tertium, item, quando tertius numerus provenit ex ductu aliquorum duorum in se dividendo productum per alterum illorum duorum, proveniet alter et e contrario. Quis vero poni debeat primus numerus aut secundus aut tertius, positio casus ostendit, unde si quis vellet scire numerum graduum etc. habentem ad propositum numerum signorum, graduum etc. proportionem sesquialteram, considero quod primi termini illius proportionis sunt 3 et 2. The following table appears in the margin B
1 |
2 |
3 |
4 |
||
2 |
3 |
numerus |
signorum |
propositus |
|
21 |
2 |
3 |
4 |
||
numerus |
ignotus |
2 |
3 |
||
signorum |
|||||
propositus |
Sicud ergo duo se habent ad tria, sic numerus fractionum propositus debet se habere ad numerum qui queritur. Clarum nunc est quod duo sunt primus numerus, tria secundus numerus, numerus propositus tertius et quartus ignoratur. In idem etiam rediret, si ponerem numerum propositum primum, duo tertium et tria quartum ut secundus sit ignotus. Utrobique enim multiplico numerum propositum per tria et productum divido per duo et exit