PAL

Ptolemaeus Arabus et Latinus

_ (the underscore) is the placeholder for exactly one character.
% (the percent sign) is the placeholder for no, one or more than one character.
%% (two percent signs) is the placeholder for no, one or more than one character, but not for blank space (so that a search ends at word boundaries).

At the beginning and at the end, these placeholders are superfluous.

Vatican, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 1439

s. XVex (a good deal of the MS at least was copied in 1487-1488, with sections and notes added until at least 1493, cf. e.g. f. 208r: ‘eclipsis Solis anno 1493 currente’).

Or.:

personal notebook of Johannes Virdung of Hassfurt, who copied most of the volume when he was a student at the University of Cracow (1484-1488), with additions at the University of Leipzig (1488-1492) and at the University of Heidelberg (1492-), cf. f. 1r: ‘Liber magistri Ioannis Virdung de Hasfurt’; f. 8r: ‘Finiti sunt canones eclipsium anno Christi 1487 per me bacc<alarium> Iohannem de Hasfurth feria secunda post festum Bartholomeii in alma universitate Cracoviensi’; f. 39r: ‘Finiti sunt canones per me bacc<alarium> Ioannem de Hasfurt in alma universitate Cracoviensi anno salutis nostre 1487’; f. 49v: ‘Finitus est tractatus super pronosticon figure sequentis per me bacc<alarium> Iohannem de Hasfurt, compositusque per magistrum Alberum de Brudzewo anno 1487 Sabbatho ante festum Bartholomeii in alma universitate Cracoviensi’; f. 66r: ‘… collecti … per bacc<alarium> Iohannem Germanum de Hasfurt anno salutis 1487 in alma universitate Cracoviensi ex canonibus magistri Iohannis de Monte Regio’; f. 285r: ‘per me … (?) Io<hannem> de Hasfurt anno salutis Christi 1488 in studio Cracoviensi’. Virdung also left autobiographical and historical notes f. 8r, 39r, 66r, 266r, 331v-335r and 350v (partly edited by Thorndike).

Prov.:

Heidelberg, Bibliotheca Palatina; Vatican library in 1623.

Paper, 351 f., one main hand (Johannes Virdung), except for f. 67r-75r, 105bis, 148r-152r and 211r-239r.

Astronomy and astrology: Peurbach, Canones eclipsium Solis et Lune ‘Tempus coniunctionis medie vel oppositionis luminarium…’ (1r-8r); computus for the year 1488 released by the University of Cracow ‘Pro laude regis eterni…’ (8v); ‘Sequuntur tempora fleubothomie electa secundum verum motum Lune in signis zodiaci…’, incomplete (9v-11r); drawing of an astrolabe (11v); notes ‘Armille sic ordinantur…’ (12r); Regiomontanus, Tabule directionum, canons (13r-39r); Figure ‘Radiationes secundum Blankinum [Giovanni Bianchini] in circulo inclinato super eclipticam. Omnis stella radiationes suas extendit…’ (39v); Ptolemaica (40r-40bisv); Albertus de Brudzewo, judgement on a nativity of 6 April 1445 (41r-49v); Albertus de Brudzewo (?), Canones concernentes nativitatem nati (50r-66r); horoscope of Johannes Virdung with notes (66v); horologium ‘Utilitates huius compendii. Pro compositione instrumenti per quod facit horam noctis tempore…’ (67r-75r); ‘Compositurus horalogium noctis, accipe laminam argenteam…’ (75v-76r); ‘Volens conficere baculum Iacob…’ (76r); ‘Sequuntur regule de multiplicatione. Prima: Si multiplicas gradus per gradus…’ (76v-77r); names of the months in various languages (77v-78r); Johannes de Glogovia, comm. on Sacrobosco’s De sphera (78v-102v); kalendarium 1487-1551 with canons (103r-121v), in which a prognostication for 1495, copied by another hand, has been inserted (105bisr-105bisv); Johannes de Glogovia, Summa astrologie, Book II (122r-151r), including Ptolemaica (127r-127v) inserted, together with other chapters of astrometeorology, between Differentie 3 and 4; astrometeorology ‘Partitiones alie quas astrologi in suis iudiciis attendunt. Inquit autor summe Anglicane et Yafar in tractatu de ymbribus…’ (151r-152r); Zael, De electionibus, beginning only (152v); ‘Quadratus et oppositionis aspectus Saturni et Martis faciunt…’ (153r); ‘Ab horis temporalibus sciendum quando erit accidens eclipsis…’ (153v-154v); Johannes de Glogovia, Summa astrologie, Book IV (155r-160r); ‘Item mundi huius inferioris machina virtuti celorum et stellarum est subdita…’ (160v-163r); elections ‘Pro balneo… Tempora electa fleubotomie in ordine ad complexiones hominum…’ (163r-164v); Johannes de Glogovia, Canones Tabularum resolutarum (165r-194r); Astronomia Ypocratis (194v-198r); Guido Bonatti, Liber introductorius ad iudicia stellarum, excerpt ‘Dies cretica est quando natura…’ (198r-200r); astrometeorology ‘Aries facit calorem temperatum…’ (202v-203r); Bernard of Gordon, Tractatulus de cautelis medicorum (200v-202r); list of mathematical books at the university and the Church of the Holy Spirit of Heidelberg in 1492 (203v); ‘Ponam igitur modum quomodo procedendum est in practica per mansiones Lune. Quotiens volueris habere cognitionem de aeris mutatione…’ (204v-207r); ‘Sciendum pro conficiendo tabulas minutionum primo requiritur cognitio ipsius almanach…’ (207v-208r); ‘Significationes applicationum planetarum ad inficem (!). Coniunctio Saturni et Iovis…’ (208v); ‘Modus compositionis instrumenti directorii. Fiat circulus magne quantitatis…’ (209r-209v); Johannes de Glogovia, Summa astrologie, Book I (211v-239v); ‘De compositione instrumenti subtilissimi motuum planetarum. Ut in compositione nostri instrumenti progrediamur…’ (239v-244r); notes ‘De tempore quo incipient effectus eclipsis…’ (245v); ‘Doctrina inveniendi puncta eclipsis Solis cum tabulis…’ (246r-247v); ‘Hoc instrumentum habet duas partes sive facies, prima de figura eclipsis…’ (248r-257v); ‘Pro horalogiorum compositione primo requiritur…’ (258v-259v); judgement on a nativity of 20 December 1448 in Prague (260r-265r); astrological notes (265v-266r); ‘Sequitur instrumentum de veris coniunctionibus et oppositionibus luminarium…’ (266r-266v); ‘Compositio hec que artis computistice subiacet…’ (268r-277r); ‘Item si vis scire id quod est augendum ad viam incipere…’ (277v); geographical coordinates of cities (278r); Cristannus de Prachaticz, Compositio astrolabii (279r-285r); ‘Sequitur de profectionibus secundum Guidonem Bonatum… De directionibus secundum Guidonem Bonatum…’ (285v-289v); ‘Sciendum quod regnum Bohemie incepit anno domini 1086 post coniunctionem magnam…’ (290r-290v); ‘Ad astrolabium. Lineas actuales 12 domus celi dividentes more Campani et Gazuli…’ (290v-292r); added table of contents of the following text (292v); Cristannus de Prachaticz, Usus astrolabii (293r-304v); ‘Horam integri horalogii sic invenies…’ (304v); 38 horoscopes: syzygies of 1487 and historical events linked to great conjunctions (305r-308r); Albertus de Brudzewo, judgement on the solar eclipse of 1487 (308v-313v); judgement on the nativity of Johannes Mangolt, born on 17 October 1468 (308bisr-308terv); Albertus de Brudzewo, judgement on the great conjunction of 1484 (314r-316v); note ‘Item diligenter nota. Et memoria quod signum ascendentis tempore inceptionis alicuius regni…’ (316v); mundane astrology ‘De inventione orbis magni. Orbem magnum quotus sit taliter invenies…’ (317r-320r); eclipse tables (320v-322ra); ‘Autor summe Anglicane distinctione octava…’ (322rb); ‘Pro diversitate que habetur inter antiquos ex una et altera partibus… De introitu Solis in Arietem…’ (322v-323r); Albertus de Brudzewo, prognostication for 1487 (323v-330v); table of conjunctions 1487-1527 (331r); Johannes Virdung, autobiographical notes (331v-335r); Petrus Gaszowiec, De mutatione aeris (336r-344r); Hermes, Liber de stellis beibeniis (344v-345v); Liber runarum (346r-349r); table of computus (?) April-March (349v-350r); Johannes Virdung, autobiographical notes (350v). Blank: 9r, 12v, 204r, 210, 244v-245r, 256bisv, 258r, 267, 335v.

Bibl. Inventarium manuscriptorum Latinorum Bibliothecae Palatinae (handwritten catalogue), 505-506; L. Thorndike, ‘Another Virdung Manuscript’, Isis 34 (1943), 291-293; E. Poulle, ‘Activité astronomique à Cracovie au XVe siècle’, in Actes du XIe congrès international d’histoire des sciences (Varsovie-Cracovie, 1965), Wrocław, 1968, III, 45-50 (reprinted in E. Poulle Astronomie planétaire au Moyen Age latin, Aldershot, 1996, XIV); P. O. Kristeller, Iter Italicum, I, London-Leiden, 1977, 394; G. Rosińska, Scientific Writings and Astronomical Tables in Cracow. A Census of Manuscript Sources (xivth-xvith Centuries), Wrocław-Warszawa, 1984, 557 (index); M. Markowski, Astronomica et astrologica Cracoviensia ante annum 1550, Firenze, 1990, 288-289; L. Schuba, Die Quadriviums-Handschriften der Codices Palatini Latini in der Vatikanischen Bibliothek, Wiesbaden, 1992, 236-244; B. Láng, Unlocked Books. Manuscripts of Learned Magic in the Medieval Libraries of Central Europe, University Park [Pennsylvania], 2008, 327-328.

40r–⁠40bisv

‘Circulum pro exitu geniture ab utero iuxta verbum Ptholomei 51 rectificare. Sit tempus datum geniture — (40v) figura celi constituatur que erit finaliter rectificata.’

= Albertus de Brudzewo (?), Circulum pro exitu geniture ab utero iuxta verbum Ptolomei 51 rectificare (C.3.17)

. Substantial glosses by the scribe (Johannes Virdung), which are continued over an added sheet of paper (f. 40bisr-40bisv) and discuss a nativity of 1510. Some of the glosses are perhaps by another hand.

127r–⁠127v

‘Nature particulares signorum et facierum earum quas ponit Ptho<lomeus> secundo Quadripartiti, c<apitulo> 11, verificate per venerabilem egregiumque virum magistrum Petrum Gaschowicz me<dicine> doc<torem>. Totum signum Arietis facit tonitrua et relampagos (Pisces) faciens grandinem <de natura> Saturni’ (in the form of a table).

= Petrus Gaszowiec, Tabula de naturis particularibus signorum et facierum (C.2.7)

. No glosses. Followed by two added notes: ‘Item, octava sphera a tempore Ptholomey usque huc mota est 19 gradus et quasi per duas facies recessit octava sphera a nona’ and ‘Nature signorum sunt duplices ista natura loquetur presens tabula.