PAL

Ptolemaeus Arabus et Latinus

_ (the underscore) is the placeholder for exactly one character.
% (the percent sign) is the placeholder for no, one or more than one character.
%% (two percent signs) is the placeholder for no, one or more than one character, but not for blank space (so that a search ends at word boundaries).

At the beginning and at the end, these placeholders are superfluous.

John Holbroke, ⟨Commentum in Dixerunt Ptholomeus et Hermes⟩ London, BL, Egerton 889

transcribed by Paula Neumann

How to cite this transcription:

This transcription has been made from MS London, BL, Egerton 889 (L) and checked against MS Princeton, UL, Garrett 95 (P), whose variant readings are reported in footnotes, except the variant spellings for the Arabic words ‘almudabyr’, ‘hais’, ‘hyleg’, ‘alkokoden’ and ‘almutem’. The transcription follows the Project’s guidelines.

Dixerunt Ptholomeus Ptholomeus] Tholomeus P et Hermes quod locus Lune in quo erat Luna in hora in qua infunditur sperma est gradus ascendentis nativitatis et locus Lune in tempore nativitatis est ascendens casus spermatis, et hoc concordat cum verbo 51o. In hora infusionis spermatis debet Luna esse in nativitate. Et quando orbes perfecti fuerint, debet Luna esse in gradu ascendentis in nativitate, ac si diceret quod ascendens infusionis spermatis erit ascendens nativitatis cum perfecti fuerint circuli. Et cum sic fuerit, erit mora nati in ventre matris media que constat ex 273 diebus. Sensus est quod si in hora casus spermatis esset Luna in ascendente, infans staret in ventre matris 273 diebus et tunc ille gradus erit ascendens in hora nativitatis et Luna similiter erit in eo tunc et sic ascendens et Luna perficient orbes equales, scilicet 9 et hoc per tabulas experiri potest et hoc fit ex concordia ascendentis et Lune et secundum hoc scito ascendente et loco Lune hora nativitatis sciri potest ascendens et locus Lune hora casus spermatis sicut hic dicitur. Et si Luna in gradu occidentis fuerit, sciemus quod circuli perfecti non fuerint et erit mora minor que constat ex 258 diebus. Et si fuerit inter occidentem et orientem, sciemus quod plus erit quam mora minor et nondum sciemus si fuerit maior media ut minor ea, quod sic sciemus. Si videmus Lunam euntem ab occidente ad orientem, sciemus quod tendit ad moram mediam, et si econtra, sciemus quod mora maior est media, et si fuerit minus per unum gradum ante gradum occidentis erit mora maior que constat ex 288 diebus. Et ibi erit maior dubitatio si invenerimus Lunam in uno gradu ante gradum occidentis, si enim in uno gradu erraverimus, erit error 30 dierum. Et docebimus quomodo emendandum est hoc hoc] del. P totum.

Aspice Lunam in hora nativitatis. Si fuerit supra terram in loco qui est ab occidente in orientem, accipe gradus quos ibi inveneris ab occidente usque ad gradum Lune, quoniam Luna peragrat gradum unum per medium cursum secundum rem mediam in duabus horis, et duplica eos et divide per 24, que sunt hore diei, et quot exierint erunt erunt] erint P dies et quot remanserint erunt erunt] erint P hore. Adde istas dies et horas more minori, et quod collectum fuerit erit mora. Minue hanc moram ex hora nativitatis et tibi a bissexto et cum eo quod ex ea remanserit equa Lunam. Et ubi tunc eam inveneris, erit ascendens nativitatis. Et si Luna sub terra fuerit, iens ab oriente in occidentem, quoniam in illo loco erat casus spermatis, et sic invenies eam in gradu qui ascendit in hora nativitatis, et parum erit error in hoc. Accipe quantum fuerit a gradu ascendentis usque ad Lunam ex gradibus et minutis et operare sicut superius diximus, scilicet duplica et divide per 24 et adde medie more quod provenerit et totum illud tempus minue ex ea, et cum eo quod remanserit equa Lunam, et ubi inveneris, erit ascendens nativitatis, et tunc fuit hora casus spermatis et inventa erit Luna tunc in gradu qui ascendit hora nativitatis et parum erit error in hoc.

Dixit magister Abraham Isbendeut quod gradus infusionis spermatis non erit ex toto locus Lune in nativitate vel ipse erit vel ei oppositus. Et similiter erit de ascendente nativitatis, id est non erit locus Lune in spermatis infusione, sed vel ipse erit vel ei oppositus. Et hoc expertus fuit multociens.

Nota Nota] Nota tamen P pro invenienda figura concepcionis nati. Omnibus aliis pretermissis, si hora coiniunccionis vel prevencionis fuerint duo planete equales in virtute in gradu illius coniunccionis vel prevencionis, ille qui fuerit vicinior gradui ascendenti quam aliquis alius planeta vicinus fuerit fuerit] fuit P eidem gradui ascendenti et eciam gradui medii celi, idem planeta pro alumdabir habendus erit. Est autem almudabyr planeta qui dignior est et forcior in eodem gradu coniunccionali vel prevencionali, ut sit gradus ascendens 26 Libre, medium celi primus gradus Leonis, Iupiter in in] 3 P 22 Geminorum, Saturnus in 12 Scorpionis. Modo, quia Iupiter est propior ad 26 quam Saturnus ad 26 et ad 1, ideo Iupiter est alumdabir. Si autem medium celi esset gradus Leonis, tunc Saturnus fuisset alumdabir, quia propior est numerus iste, scilicet 12 ad 10 quam 22 ad 26. Et sic de consimilibus est dicendum. Si autem essent equales numero illi duo planete vel quotcumque fuerint, tunc ille qui in suo haiz consistit alumdabir constituitur. Est autem planeta in suo haiz qui manet in sua similitudine, videlicet planeta masculinus in signo simili, femininus in signo feminino, diurnus planeta planeta] om. P in parte circuli diurna. Verificata igitur figura, si Luna fuerit super terram, accipiendi sunt omnes gradus qui sunt inter gradum exeuntem exeuntem] existentem P in orizonte occidentali et Lunam, et Lunam] om. P subtrahendo gradus omnes a puncto Arietis usque ad illum gradum occidentalem inclusive. De vero loco Lune et quod post subtraccionem remanet dupletur et duplatum dividatur per 24 et exibunt dies et quod indivisum remanet erunt hore. Qui dies et hore sunt addendi more minori, que constat ex 258 diebus, ut dictum est, et quod ex summa provenerit erunt dies more nati in ventre matris ab hora concepcionis. Et si Luna fuerit subtus terram, subtrahantur gradus ascendentis a gradu Lune et quod remanet dupletur et duplatum dividatur, ut prius dictum est, et quod exit addatur medie more, que constat ex 273 diebus, et quod resultat erunt dies more nati in ventre matris. Patet igitur ad sensus quod si Luna esset precise in contactu orizontis in ascendente in ipsa hora nativitatis, mora nati in ventre matris esset 273 dies, et si Luna esset in primo puncto septime domus sive in fine sexte domus, tunc esset mora nati in ventre matris aut 258 aut 288 dies. Sed quia dubium est inter istos duos numeros et utrum debeamus constituere moram nati maiorem aut minorem, et differentia sit 30 dierum, ideo per talem declaracionem veritas elucescat. Primo igitur si Luna sit in primo minuto ascendente, mora erit 273 dies, si in medio celi fuerit, tunc mora est 265 dies et 12 hore, et si Luna fuerit in primo minuto septime domus, erit mora 258 dies, et si in ultimo minuto sexte domus, est mora 288 dies, que est maior mora, et si in angulo tercio, est 280 dies, hore 12. Habitis igitur locis principalibus et distincione predicta ad quelibet eorum faciliter, si Luna infra illa tempora reperiri potest, ratione preallegata numerus more poterit inveniri. Et talis modus inveniendi horam concepcionis est verior omnibus aliis, scilicet subtrahendo dies more de diebus anni transactis secundum artem algorismi. Sed nota quod dies nativitatis incipit ab illo minuto hore quo natus exit totaliter secundum omnem sui partem de ventre matris. Et sic retronumerando 24 horas constituitur primus dies sue nativitatis et sic ultra procedendo numerando dies non igitur potest dies nativitatis imperfectam pro die sed solum pro parte diei. Et fiat figura nativitatis pro quanto requiritur ad concepcionem inveniendam. Sit igitur firmata figura.

Libri iudiciorum nativitatum observant considerare almutem, qui habet significare post yleg et alkokoden vitam nati. Considerant namque ascendens nativitatis locum Lune, locum Solis, locum partis fortune et locum coniunccionis vel prevencionis immediate precedentis ipsam nativitatem. Et ille vel illi planete qui superhabundant in potestatibus et et] et in P fortitudinibus in istis locis dicitur sive dicuntur almutem.

Preterea observant yleg, qui est locus zodiaci qui principaliter habet significare vitam nati qui, ut dicit Alkabicius, taliter taliter] talem P est querendus. Aspiciendum est in hora nativitatis diurne a Sole. Qui si fuerit ante gradus signi ascendentis per 5 gradus vel infra, in decimo, vel undecimo, sive masculinus, sit ille sive femininus, sive illud signum in quo est fuerit masculinum sive femininum, aptus erit locus Solis ad yleg. Si vero fuerit in septimo, octavo vel nono, in signo masculino, erit locus prefatus similiter aptus ad hyleg. Si alibi inveneris Solem, consideracio tunc transit ad Lunam. Si igitur inveneris Lunam in ascendente, in secundo, tercio, septimo vel octavo, tunc est aptus locus Lune ad yleg, sive masculinum sive femininum fuerit signum. sive masculinum … signum] sive masculinum fuerit signum sive femininum P Et si fuerit Luna ante gradum signi ab ascendente per 5 gradus vel infra, aut in decimo, tercio, quarto vel quinto aut in sexto, in signo feminino, feminino] femineo P tunc aptus est locus Lune ad yleg. Si vero nativitas sit nocturna, tunc incipiendum est a Luna. Que si fuerit in aliquo loco predicto aptus est locus Lune ad yleg. Si autem non fuerit in eis, consideracio transit ad Solem. Quod si fuerit locus Solis de gradibus qui sunt sub terra per 5 gradus et et] aut P infra, aut fuit in quarto vel quinto, tunc erit aptus locus eius ad yleg. Si vero fuerit in ascendente vel in secundo, similiter aptatur ad yleg. Et si non sit taliter dispositus, non est aptus ad yleg. Deinde si luminaria non sunt apta ad yleg, tunc considerandum est utrum nativitas sit coniunccionalis vel prevencionalis. Si coniunccionalis et fuerit gradus coniunccionis in aliquo angulorum vel succedentibus angulis, erit in loco apto. Si vero predictus gradus cadens fuerit ab hiis 8 locis, scilicet angulis et succedentibus eorum, tunc non erit aptus ille gradus. Tunc aspice post hoc gradus gradus] sic for gradum L; the word is abbreviated in P ascendentem et constitues eum yleg. Si vero prevencionalis nativitas fuerit, incipiendum est a gradu prevencionis sicut de gradu coniunccionis per omnia faciendo. Si autem gradus prevencionis non fuerit aptus, accipiendum est gradum ascendentem. Et si non est iste aptus, relinquatur relinquatur] relinquendum est P ad gradum partis fortune.

Adhuc observant alkokoden, quod eciam significator est significator est] est significator P vite. Unde cum scire volueris alcokoden, aspicias dominum domus ylek. Et si aspexerit yleg dominum domus eius aut dominum exaltacionis, triplicatis, termini vel faciei, ipsum est considerandum alcokoden. Et tunc calculandi sunt omnes planete in loco yleg et ille qui plures vires sive sive] seu P fortitudines habuerit alcokoden reputatur. Si vero fuerint inventi duo vel tres planete equales in auctoritate et fortitudine in loco yleg, tunc ille eorum qui vicinior fuerit gradui yleg considerandum est alcokoden.

Consequenter observant annos firdarie, ut habetur in Alkabicio. Quod cum nativitas fuerit diurna, debet Sol esse primus dispositor firdarie secundum quantitatem annorum eius, qui sunt 10; post hunc, planeta qui succedit Soli, scilicet Venus, cuius anni sunt 8; post Mercurius, cuius anni sunt 9; et sic de singulis planetis. Exinde sciendum est quod primi annorum Solis, qui sunt 10, pars singillatim solummodo Soli reliquas partes cum aliis planetis participat tali modo quod primus annus attribuitur et tres septime secundi anni solummodo Soli, postea incipit Venus participare cum eo usque ad duos annos et 6 septimas tercii anni, deinde cum Mercurio participat usque ad 4 annos et 2 2] 6 P septimas quinti anni, deinde cum Luna usque ad annos 5 et 5 septimas sexti anni, et sic percipiat percipiat] participat P suum regimen cum ceteris planetis. Postea transit ad Venerem dominium et dominatur sola uno anno et una septima secundi anni, deinde participat cum Mercurio usque ad annos 2 et 2 septimas tercii anni, exinde cum Luna usque ad annos tres et 2 septimas quarti anni, et sic per ordinem totum suum participat dominium cum reliquis planetis eodem modo quo dictum est de Sole. Et talis modus servandus est in reliquis annis firdarie aliorum planetarum. Et si nativitas fuerit nocturna, incipiunt anni firdarie a Luna et post sequitur Saturnus, et sic procedendo ultra secundum successionem planetarum sicut dictum est de Sole per prius.

Observant adhuc astrologi in nativitatibus profectiones sive revolutiones a gradu ascendentis nativitatis a gradu decime domus in nativitate aut a gradu Solis in nativitate aut a gradu Lune aut a gradu partis fortune in nativitate. Et tali modo observant ut plane patet per hoc exemplum. In quadam nativitate fuit ascendens Leo. Primo anno tunc fuit Sol profector ab ascendente, quia est dominus Leonis; secundo anno fuit Mercurius profector ab ascendente, quia est dominus Virginis; tercio anno fuit profector ab ascendente Venus, quia est domina Libre, et sic ultra per ordinem. Et, ut dictum est, ab ascendente observandum est in reliquis planetis sumendo ex ordine a gradu decime domus aut a gradu Solis, ut dictum est. Quid autem habent facere tales profectiones [facere] facere] om. P; reading uncertain L (perhaps a mistaken repetition) in nativitatibus ad libros iudiciorum de nativitatibus recurrendum est, quia ibi plene agitur de talibus. Et adhuc dirigunt planetas ad cetera loca que habent significare ceteros annorum regni vel infirmitatis seu mortis, sicut sunt diversi significatores et diversa loca ad que diriguntur illi significatores etc. etc.] om. P

Nota quod anni firdarie Saturni sunt 11, Iovis 12, Martis 7, Solis autem 10, Veneris 8, Mercurii 13, Lune vero 9. Hec ponuntur secundum Alkabicium. Quod H. Hec… quod H.] Explicit tractatus de nativitibus secundum followed by a crossed-out word P