PAL

Ptolemaeus Arabus et Latinus

_ (the underscore) is the placeholder for exactly one character.
% (the percent sign) is the placeholder for no, one or more than one character.
%% (two percent signs) is the placeholder for no, one or more than one character, but not for blank space (so that a search ends at word boundaries).

At the beginning and at the end, these placeholders are superfluous.

Work C.3.1.2

Abuiafar Hamet filii Joseph
〈Commentum in Centiloquium〉 (tr. Hugo Sanctelliensis)

Translated by Hugo Sanctelliensis and dedicated to Bishop Michael of Tarazona (1119-1151). The translation is not dated, but a ‘magister Hugo’ appears as a witness in charters issued by Michael of Tarazona in 1145 and 1147 (Santoyo, 342).

Text ‘(Madrid, BN, 10009) [translator’s preface] De hiis que ad iudiciorum veritatem attiinent (!) cum in illis totus astronomie consistat effectus secundum Arabice secte verissimam inquisitionem — qui pocius gaudeat librorum numero quam eorum delectetur artificio. (85rb) [1] Astrorum scientia de te et de illis. Hoc in sermone ‘de te et de illis’ videtur velle Ptholomeus duplicem esse astrorum scientiam et gemino calle terminari… [comm.] Deinceps quoque ad significationem stellarum signorum et ad eos qui eiusdem sunt ca(85va)paces… (86rb) [2] Quociens optima requiritur electio, ipsius ad naturalem nulla est differencia. [comm.] Estimant quidam posteriorum Ptholomeum hoc in loco eam electionem velle dicere quam… (86va) [3] Naturalis in re qualibet vis satis congrue appellatur in cuius nativitate eius rei dux atque minister potens invenitur et fortis. [comm.] Reffert nobis Ptholomeus in sermone 86 stellas omnem administrare creaturam et voluntatis… [4] Anima naturalis per stellarum secundas, id est adiuncta diiudicans certiorem numpciat effectum quam plerique qui de ipsis stellis diiudicant. (86vb) [comm.] Quomodo anima sit naturalis supra dictum fore existimo. Sunt igitur secunde astrorum earum renovationes… [5] Potest astrologus multos astrorum pervertere actiones si naturaliter de horum signis vel effectu peritus extiterit… [comm.] Quamvis una eademque sit actio per diversitatem subiectorum recipientium eam, necesse est variari… (87ra) [6] Prodest semper electio quociens hore potencia utriusque rectoris differenciam excedit… [comm.] Na[m]scentis ducatus et hore potencia quando in bono conveniunt nati profectus exagerant… (87rb) [7] Non pervenit ad iudicium secundum astrorum comixtiones nisi morum consuetudines et comixtiones naturales prudenter congnoscit (!). [comm.] Stellarum commixtionem id intelligere voluit quod ad earum naturam spectat attinet… (87va) [8] Anima sapiens et discreta circularem actionem iuvat, quemadmodum agricola arando et purgando nature subvenit. [comm.] Per hoc quod dicit: anima scilicet sapiens, eam vult intelligere que circuli vires comprehendit arte… [9] Forme huius mundi formis circularibus obediunt easque secuntur. Unde qui prestigiorum scientia… (87vb) [comm.] Huius sermonis intelligenciam ex multiplici prestigiorum archano et ex eorum qui se hoc scire profitentur institutis… (88ra) [10] Infortunia sub omni electione notanda sunt aque observanda, sicut medicorum prudentissimi toxica et venenifera quantum res expostulat exsecuntur. [comm.] Quorumdam astrologorum inprudencia cuiuslibet electionis ducem felicem statuunt atque fortunatum ipsumque corroborant… (96ra) [51] Locus Lune in nativitate est ipsius orientis in circulo gradus sub conceptione, et quem sub conceptione possidet est ipsius natalis orientis gradus. [comm.] Astrologorum omnium et qui nature secreta rimantur generalis est sentencia varios esse status fetuum in materno utero… (97va) [60] Certissimi egrotantium dies cretici sunt hore in quibus apparet languentis mutatio ad bonum sive ad malum infra breve tempus, hoc est situs Lune in angulis… (97vb) [comm.] Hoc in sermone ostendit nobis Ptholomeus creticorum dierum causam et que sit inter ipsos distancia… (105ra) [99] Navicula et comete non de stellis sed de secundis sunt astrorum. [comm.] In supradictis dictum existimo secundas astrorum eorumdem esse in ethere renovationes… [100] Iacula vaporum indicant siccitatem, ex eadem vero parte ventos ibidem nunciant futuros… (105va) [comm.] Aristotiles in libro quem de superioribus composuit signis manifeste affirmat siccos vapores qui ad ethera perveniunt in iacula que superius — et finitimas in manu forti atque violenta agregavit regiones. Manifesto tandem experimento cognovit Egiptus quecumque hoc in loco recensuit Ptholomeus. [finis] Hec sunt que de eiusmodi verborum explanatione ydonea cognoscens a preceptorum via nullatenus arbitror dissentire. Quare et his qui se tanti muneris dignos exhibent diligenter conferenda, et ab his quibus pocior est librorum numerus quam sensus avida manu subtrahenda.’

Bibl. C. H. Haskins, Studies in the History of Mediaeval Science, Cambridge, 1927 (2nd ed.), 69-72; F. J. Carmody, Arabic Astronomical and Astrological Sciences in Latin Translation. A Critical Bibliography, Berkeley-Los Angeles, 1956, 16 (no. 3a); R. Lemay, ‘Origin and Success of the Kitāb Thamara of Abū Jaʿfar Aḥmad ibn Yūsuf ibn Ibrāhīm from the Tenth to the Seventeenth Century in the World of Islam and the Latin West’, in Proceedings of the First International Symposium for the History of Arabic Science (Aleppo, April 5-12, 1976), Aleppo, 1978, II, 91-107: 104-105; E. R. McCarthy, ‘A Lexical Comparison of Four Twelfth Century Versions of Ptolemy’s Centiloquium from the Arabic’, in Actas del V Congreso Internacional de Filosofía Medieval, II, Madrid, 1979, 991-997; R. Lemay, ‘Acquis de la tradition scientifique grecque confrontés aux réalités des civilisations médiévales. Cas particulier de l’astrologie-cosmologie’, in Perspectives arabes et médiévales sur la tradition scientifique et philosophique grecque. Actes du colloque de la SIHSPAI (Société internationale d’histoire des sciences et de la philosophie arabes et islamiques), Paris, 31 mars – 3 avril 1993, eds A. Hasnawi, A. Elamrani-Jamal, M. Aouad, Leuven-Paris, 1997, 137-171: 150-159 and 164-171; R. Lemay, Le Kitāb aṯ-Ṯamara (Liber fructus, Centiloquium) d’Abū Jaʿfar Aḥmad ibn Yūsuf [Ps.-Ptolémée], 1999 [unpublished], I, 214-225; M. Rinaldi, Le Commentationes in Ptolemaeum di Giovanni Giovano Pontano: fonti, tradizione e fortuna del Centiloquio pseudo-tolemaico dalla Classicità all’Umanesimo, PhD dissertation, Università degli Studi di Napoli “Federico II”, 2002, 66; C. Burnett, ‘A Hermetic Programme of Astrology and Divination in mid-Twelfth-Century Aragon: The Hidden Preface in the Liber novem iudicum’, in Magic and the Classical Tradition, eds C. Burnett, W. F. Ryan, London-Torino, 2006, 99-118: 115; J.-P. Boudet, ‘Astrology Between Rational Science and Divine Inspiration. The Pseudo-Ptolemy’s Centiloquium’, in Dialogues among Books in Medieval Western Magic and Divination, eds S. Rapisarda, E. Niblaeus, Firenze, 2014, 47-73: 52; J.-P. Boudet, ‘Nature et contre-nature dans l’astrologie médiévale. Le cas du Centiloquium du Pseudo-Ptolémée’, in La nature comme source de la morale au Moyen Âge, ed. M. van der Lugt, Firenze, 2014, 383-410: 387; J.-P. Boudet, ‘Causalité et signification dans le Centiloquium du pseudo-Ptolémée’, in Orbis disciplinae. Liber amicorum Patrick Gautier Dalché, eds N. Bouloux, A. Dan, G. Tolias, Turnhout, 2017, 607-624: 608; J.-P. Boudet, ‘Naissance et conception: autour de la proposition 51 du Centiloquium attribué à Ptolémée’, in De l’homme, de la nature et du monde. Mélanges d’histoire des sciences médiévales offerts à Danielle Jacquart, Genève, 2019, 165-178: 171-172; J.-P. Boudet, ‘The Medieval Latin Versions of Pseudo-Ptolemy’s Centiloquium: A Survey’, in Ptolemy’s Science of the Stars in the Middle Ages, eds D. Juste, B. van Dalen, D. N. Hasse, C. Burnett, Turnhout, 2020, 283-304: 285 and passim; A. Calcagno, El libro delle Cento Parole di Ptholommeo. Saggio di edizione critica del volgarizzamento fiorentino del Centiloquium pseudo-tolemaico, Milano, 2021, 18. On the identity of Hugo Sanctelliensis, see J.-C. Santoyo, ‘El Normano Hugo de Cintheaux (Hugo Sanctelliensis), traductor en Tarazona (CA. 1145)’, in Antes se agotan la mano y la pluma que su historia. Magis deficit manus et calamus quam eius hystoria. Homenaje a Carlos Alvar, eds C. Carta, S. Finci, D. Mancheva, San Millán de la Cogolla, 2016, I, 341-357.

Modern ed. Lemay, Le Kitāb (unpublished). Edition of the preface by Haskins, Studies, 69-70. Samples have been edited from the two known manuscripts by Lemay, 'Acquis', 169-171 (v. 1), and Boudet, ‘Naissance et conception’, 171 (v. 51) and ‘The Medieval Latin Versions’, 288-289 (v. 8) and 296-297 (v. 51).

MSS