PAL

Ptolemaeus Arabus et Latinus

_ (the underscore) is the placeholder for exactly one character.
% (the percent sign) is the placeholder for no, one or more than one character.
%% (two percent signs) is the placeholder for no, one or more than one character, but not for blank space (so that a search ends at word boundaries).

At the beginning and at the end, these placeholders are superfluous.

Work A.2.3

Ptolemy
Quadripartitum (tr. 1206)

This translation, made from the Arabic (in the version by Ibrāhīm ibn al-Ṣalt revised by Hunayn ibn Iṣhāq), is dated 29 August 1206 in the colophon and the translator speaks of Great Britain as his homeland in a gloss inserted into the text of c. II.3: ‘Insule etiam boreales cum suis habitaculis ut Scotia, Ybernia, Maior Britannia, in qua patria nostra excestrici…’ (ed. Lemay, Abu Ma‘shar and Latin Aristotelianism, 20 n. 4). Because the translation reproduces several passages of Hermann of Carinthia’s translation of Albumasar’s Introductorium maius (1140), Lemay attributes it to Hermann’s colleague Robert of Chester (meaning Robert of Ketton) and interprets the date 1206 as 1168 following the Spanish era. However, as Burnett notes, the Hijri date ‘23 die Almuharam anno Arabum 603’, also given in the colophon, does correspond to 29 August 1206, which rules out Robert’s (or Hermann’s) authorship. As to the translator’s use of Hermann’s translation of the Introductorium maius, Burnett writes: ‘An alternative explanation is that the author of the translation deliberately modelled his preface and style of signature on Hermann’s translation of the Introductorium which seems to have been associated with this translation in the MS. tradition from an early date’ (the Florence and Parma MSS include Hermann’s Introductorium maius). Georges pointed out that the last word in the above quotation is not ‘excestrici’, but ‘Excestria’, i.e. Exeter, and convincingly argues that the translator was probably Adam of Exeter (or Adam Rufus), a student of Robert Grosseteste who is attested as a master at the University of Oxford in the 1220s and who was familiar with Hermann of Carinthia’s translation of Albumasar’s Introductorium maius, which he used in his De accessu et recessu maris.

Text ‘(Florence, BNC, Conv. Soppr. J.II.10) Incipit Quadripartitum Tholomei. (91r) [translator’s preface] Prolixitatis exosa latinitas artium principia prescriptione quadam insignire solicita est ut sequens negotium gratiosius elucescat — reminiscitur post imperii Romani adeptionem. Hiis habitis ad propositum accedamus. (91r-99r) [book i] Liber primus incipit. Primi libri capitula sunt 24. Primum de divisione scientie… (chapter index). Ex stellarum habitudine prescientie perfectio consecuta, Iezuri, tamquam partes maiores et sublimiores in duo consistit distributa — qui modi si defuerint virtute diminuta debiles iudicandi sunt. (99r-105v) [book ii] Incipit liber secundus Quadripartiti. Secundi capitula libri 13. Unum de divisione iudiciali… (chapter index). De divisione iudiciali. Capitulum primum. Post generales partium ordinationes quarum usus in prescientia necessarius ulteriores secundum viam continuationis naturalis precedentibus — ad prescientiam nativitatum prout hic ordini competit secundum viam continuationis maturemus. (105v-113v) [book iii] Incipit liber tertius. Tertii libri capitula 14. Primum de distinctione initiorum nati… (chapter index). Capitulum primum de distinctione initiorum nati. Quoniam accidentium universalium ut premitti dignior investigatio prosecuta est — Mercurius quidem rem publicat, multiplicat et augmentat. (113v-118v) [book iv] Liber quartus.… Quarti libri capitula 9. Primum de possessione nati… (chapter index). Capitulum primum de possessione nati. Desub alibus nati et eius propriis, que nativitatem ipsam communicantur, precedunt et sequntur — Tunc enim natus pro parte maiori, in omnibus vel in prosperitatem pro dispositorum qualitatem inveniet. Quoniam ergo iuxta propositum nostrum in astrorum iudicia viam universalem tradidimus, congruum est ut huic tractatui nostro finem imponamus. Perfecta est huius libri translatio 29 die Augusti anno domini 1206, et 23 die Almihatam (!), anno Arabum 603. Et Deus melius novit. Explicit Quadripartitum Ptholomei in iudicia astrorum secundum accidentia editum.’

Bibl. A. A. Björnbo, ‘Die mittelalterlichen lateinischen Übersetzungen aus dem Griechischen auf dem Gebiete der mathematischen Wissenschaften’, in Festschrift Moritz Cantor anläßlich seines achtzigsten Geburtstages gewidnet von Freuden und Verehrern, Leipzig, 1909, 93-102: 99-100 (no. 17); C. H. Haskins, Studies in the History of Mediaeval Science, Cambridge, 1927 (2nd ed.), 110-111; F. J. Carmody, Arabic Astronomical and Astrological Sciences in Latin Translation. A Critical Bibliography, Berkeley-Los Angeles, 1956, 18 (no. 10b); R. Lemay, Abu Ma‘shar and Latin Aristotelianism in the Twelfth Century. The Recovery of Aristotle’s Natural Philosophy through Arabic Astrology, Beirut, 1962, 19-20 n. 4; C. Burnett, ‘Arabic into Latin in Twelfth Century Spain: The Works of Hermann of Carinthia’, Mittellateinisches Jahrbuch 13 (1978), 100-134: 130-132; R. Lemay, Abū Maʿšar al-Balḫī [Albumasar]: Liber introductorii maioris ad scientiam judiciorum astrorum, Napoli, 1995-1996, VII, 34-37 and 107-109; R. Lemay, Le Kitāb aṯ-Ṯamara (Liber fructus, Centiloquium) d’Abū Jaʿfar Aḥmad ibn Yūsuf [Ps.-Ptolémée], 1999 [unpublished], I, 378-380; C. Burnett, ‘Ptolemy’s Differentiation between Astronomy and Astrology in the Greek-Arabic-Latin Tradition’, Cahiers de Civilisation Médiévale. Xe-XIIe siècles (forthcoming); S. Georges, Glosses as a Source for the History of Science. The Case of Gerard of Cremona’s Translation of Ptolemy’s Almagest (forthcoming).

Modern ed. ---

MSS