PAL

Ptolemaeus Arabus et Latinus

_ (the underscore) is the placeholder for exactly one character.
% (the percent sign) is the placeholder for no, one or more than one character.
%% (two percent signs) is the placeholder for no, one or more than one character, but not for blank space (so that a search ends at word boundaries).

At the beginning and at the end, these placeholders are superfluous.

Almagesti minor

Paris, BnF, lat. 16657 · 124v

Facsimile

mutatur. Hoc quoque attendendum quod supradicte portioni circuli signorum que est vera vera] sup. lin. distantia Solis et Lune in coniunctione media media] sup. lin. aliquid etiam potest accescere vel decidere propter motum Lune interim in epiciclo. Si Si] sed K propter hoc recompensandum iubemur repertam distantiam Solis et Lune dividere per superlationem superlationem] corr. ex superfluitatem diversi motus Lune, non medii. Unde etiam manifestum quod si illam portionem Lune accipias que est in dimidio temporis interiacentis vere coniunctione et equali, per eam diversum motum Lune ad unam horam addiscas, atque per huius superlationem dividas distantiam repertam Solis et Lune, verior erit operatio. Et illius quidem portionis scientia est ut dimidium distantie reperte sumens, ei duodecimam partem eius superaddas, quantum scilicet Sol interim movetur. Et inde collectum equate prius portioni superaddas si Luna nondum vere consecuta est Solem. Ratio huius est quod motus Lune in epiciclo pene est sicut Lune motus in longitudine.

Sunt etiam qui equare velint in coniunctionibus vel oppositionibus quod Lune accidere potest propter secundam diversitatem, et ad hoc reperies parvam tabellam in tabulis Toletanis que nichil omittunt. In quam tabellam intratur per longitudinem que est inter Solem et Lunam tempore applicationis, et crescit usque ad vii et oponuntur oponuntur] i.e. ‘opponuntur’ ei secunda tantum minuenda vel addenda diverso motui Lune ad horam. Tunc quidem minuenda cum portio ceciderit versus longitudinem longiorem inter duas longitudines medias epicicli; addenda vero si versus longitudinem propiorem. Sane etiam animadvertendum animadvertendum] corr. ex addendum quod quicquid de motu longitudinis loco Lune addendum est etiam motui latitudinis cum motu Capitis in ipso tempore addi debet; et quicquid de motu longitudinis loco Lune demendum mandatur etiam motui latitudinis cum motu Capitis iterato iterato] in tanto K tempore demi debet, eo quod motus latitudinis constat ex motu longitudinis et motu Capitis.

⟨VI.4⟩ Terminos eclipticos lunares sub certo numero consignare.

Oportet propter hoc prius scire de diametro Lune cum ipsa fuerit in longitudine ⟨propiore⟩ propiore] From K epicicli quantum arcum maioris circuli cordet, etiam de semidiametro umbre. Et propter hoc observavit Ptolomeus duas eclipses lunares cum Luna quidem esset iuxta longitudinem propiorem, et observavit in eis tenebrarum differentiam ex diametro Lune et differentiam latitudinum in mediis eclipsibus. Et deprehendit per hoc eo modo quem diximus in xva precedentis quod Lune diameter in longitudine propiore cordat cordat] corr. ex cadat arcum circuli maioris qui est xxxv minutorum et tercie unius minuti et quod semidiameter umbre cordat arcum maioris circuli qui est xlvi minutorum. Neque hoc discordat a propositione propositione] proportione K assignata quin semidiameter semidiameter] corr. ex diameter umbre contineat semidiametrum Lune bis et eius tres quintas. Iste quoque quantitates diametrorum in longitudine propiore quantitatibus eorum positis ab Albategni conveniunt. Cum itaque semidiameter Lune sit hic xvii minutorum et xl secundarum, secundarum] secundorum K cum hoc duplicaveris cum tribus quintis appositis, fiat fiat] fiet B medietas duorum diametrorum pars una et tria minuta et xxxvi secunda. Et ponam vice circuli signorum lineam ABG, et vice circuli declinantis Lune AZE, et centrum Lune Z, et centrum circuli umbre B, et Lunam contingentem circulum umbre. Et continuabo medietatem duorum diametrorum ZTB quasi perpendicularem super lineam AZE eo quod ad sensum sit sicut equidistans linee ABG. Erit ergo ZTB nota scilicet una pars et tria minuta et xxxvi secunda. Et hoc quidem cum Luna erit contingens circulum umbre, quod tunc quidem erit cum latitudo Lune vera erit ut medietas duorum diametrorum. Nam indifferenter arcus ut rectas hic ponimus eo quod non sit sensibilis differentia eorum in tam modica quantitate. Quia ergo nota est latitudo Lune ZB, erit arcus a nodo ZA sive BA notus, eo quod sit proportio maxime sinus sinus‌1] proportionis add. but then del. declinationis ad sinum huius latitudinis ZB sicut sinus quadrantis ad sinum ZA vel BA. Accidit autem ex dictis ut sit arcus ZA qui est distantia veri loci Lune a nodo xii graduum et xii minutorum fere.

Et quia querimus maximam distantiam oppositionis medie a nodo post quam in vera oppositione primum contactum esse contingit Lune et umbre, sit HZ quod plurimum interesse potest medie oppositioni et vere. Ipsum autem sic invenietur. Sumatur in oppositione media maxima distantia Solis et Lune que esse potest, et ipsa quidem colligitur ex equationibus Solis et Lune maximis dummodo simplicem equationem equationem] Lune add. K sumas. Erit itaque hec distantia secundum quod Ptolomeus invenit vii graduum et xxiiiior minutorum. Nam Solis equatio secundum ipsum plurima est 2 graduum et 23 minutorum, et Lune 5 graduum et unius minuti. Nam…minuti] i. m. (perhaps other hand) Secundum Albategni vero est vii gradus fere hec distantia eo quod plurima equatio Solis secundum ipsum sit gradus unus et 59 59] corr. ex ... minuta et x secunda, et Lune eadem que dicta. Quia ergo distantia hec percurrenda est a Luna