Vatican, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 1452
s. XIVin (eclipse table 1309-1312 f. 119v in the hand of the scribe; Leonardi and Pellegrin/Fohlen/Jeudi date the MS to the late 13th or early 14th c.).
Or.:France, probably southern France.
Prov.:Dalmatius Rapina, deacon of the church of Cébazat (Puy-de-Dôme), who died before 1382 and bequeathed the MS to the Dominicans of Clermont-Ferrand (cf. f. 121v: ‘Precedentes tractatus astronomie omnes et singulos dedit isti conventui Clarom<ontis> ordinis fratrum predicatorum dominus (?) Dalmatius Rapina quondam decanus ecclesie Sebaziari cum ceteris bonis suis mobilibus et est hic sepultus in habitu ordinis nostri, anima eius per Dei misericordiam requiescat in pace. Amen’); Nicolas Le Clerc of Paris, from the library of his father (cf. f. 122r: ‘Sum Nicolai Le Clerc Parisiensis, ex biblioteca patris’, 17th-c. hand); Alexandre Petau in 1637; Queen Christina of Sweden.
Parchment, I+122 f., a single hand. A detailed table of contents of the MS is found in MS Vatican, BAV, Reg. lat. 1454 (f. 1v-2r), with which the present MS once formed one volume. Reg. lat. 1454, copied in a different 14th-c. hand, contains a collection of classics.
Astrology and astronomy: table of contents by Alexandre Petau (Iv); Alcabitius, Introductorius (2ra-13va); Martianus Capella, De nuptiis Mercurii et Philologiae, Book VIII (13va-17va); Alfraganus, De scientia astrorum, tr. John of Seville (17va-29ra); Jafar, Liber imbrium (29rb-32va); Ptolemaica (33ra-45vb); Haly Embrani, De electionibus horarum (46ra-57vb); ‘Cavendum est ab inpedimento Lune sicut dicit Dorocius et ceteri sapientes…’ (57vb); Pseudo-John of Seville, Epitome totius astrologie (58ra-76va); Thebit Bencora, De imaginibus (76va-78rb); Ptolemaica (78va-79va); ‘De mirabilibus effectibus tonitrui et coruscationis. Videbatur autem multis philosophis quod tonitruum esset res divina…’ (79vb-81va); Haly Abenragel, De iudiciis astrorum, excerpts (81va-87rb); Raymond of Marseille, Liber iudiciorum, attr. Algafalax (87rb-96ra); Zael, De electionibus (96ra-102vb); Zael, Liber temporum (102vb-104va); Messahallah, Epistola de rebus eclipsium (104va-106rb); Albumasar, Flores (106rb-115va); Ptolemaica (115va-117va); ‘Dixit Agaphalus sapientissimus in astronomia: Die Solis qui in locum (!) ceciderit si in die quinta post horam sextam levior…’ (117va); two short chapters ‘Accipe nomen (?) … (?) nuncii et diem qua nuncius venit, coniunge litteras…’ and ‘Separatio Lune a planetis ostendit causam infirmitatis…’ (117vb); Ptolemaica (117vb); table ‘Tabula magistri Petri Philomene de Dacia ad inveniendam propositionem (!) cuiuslibet numeri’ (118r-119v); table of eclipses 1309-1312 (119v); Ptolemaica (119va-120vb and 121r-121v). Blank: Ir, 1, 122 (except owner’s note f. 122r).
Bibl. C. Leonardi, ‘I codici di Marziano Capella’, Aevum 34 (1960), 411-524: 468-469 (no. 207); Les manuscrits de la reine de Suède au Vatican. Réédition du catalogue de Montfaucon et cotes actuelles, Vaticano, 1964 [Studi e Testi, 238], 32 (no. 495); P. O. Kristeller, Iter Italicum, II, London-Leiden, 1977, 402; E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudi, Y.-F. Riou, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane, Paris, II.1, Paris, 1978, 217-218; F. S. Pedersen, Petri Philomenae de Dacia et Petri de S. Audomaro opera quadrivalia, København, 1983-1984, I, 461-462; R. Lemay, Le Kitāb aṯ-Ṯamara (Liber fructus, Centiloquium) d’Abū Jaʿfar Aḥmad ibn Yūsuf [Ps.-Ptolémée], 1999 [unpublished], I, 321-325; G. Bohak, C. Burnett, Thābit ibn Qurra On Talismans and Ps.-Ptolemy On Images 1-9, Together with the Liber prestigiorum Thebidis of Adelard of Bath, Firenze, 2021, 85-86.
|
33ra–45vb
|
‘Incipit Centiloquium Ptholomei cum commento Haly. <D>ixit Ptholomeus: Iam scripsi, Ihesure, libros hiis qui volunt prescire futura et hic est fructus de hoc quod operantur stelle in hoc seculo… <D>ixit Ptholomeus: Scientia stellarum ex te et ex illis est. Astrologus non debet dicere rem specialiter sed universaliter… <M>undanorum mutatio ad hoc et ad id celestium corporum… <D>octrina stellarum ex te que ex illis est. Nec est doctrina eis ut propheres formam… (33rb) Quod dixit Ptholomeus, ex te et illis est, significat quod qui res futuras scire desiderat — Deum deprecor ut te diligat. Et perfecta est huius libri translatio tertia die mensis Martii et secunda die mensis Gimedi secundi anno Arabum 530. Explicit Centiloquium Ptholomei cum comento Haly. Deo gratias.’ = Abuiafar Hamet filius Joseph, 〈Commentum in Centiloquium〉 (tr. Plato of Tivoli) (C.3.1.1)
, with the propositions also given in the ‘Mundanorum’ version (C.3.1.3) and in Adelard of Bath’s translation (B.1.1) (=‘threefold’ version). No glosses. |
|---|---|
|
78va–79va
|
‘In nomine domini nostri Ihesu Christi incipit liber de ymaginibus astronomicis Ptholomei. <O>pus magnum secundum consilium Ptholomei et est omnibus modis proprior et veracior in probatione quoniam eius effectus concitatus est super facies 12 signorum. Dixit Albucabel Felix quia omnes orientales operabantur per has ymagines — a loco flatus venti et videbis mira. Explicit liber de ymaginibus astronomicis Ptholomei. Deo gratias. Amen.’ = Pseudo-Ptolemy, De imaginibus super facies signorum (B.14)
. No glosses. |
|
(115va–120vb)
|
‘Verbum undecimum in Centiloquio Tholomei. <N>on eligas nisi illi cuius tibi patuerit — (117va) donec iteret interrogationi. (117vb) Verbum tercium in Centiloquio. Ille qui facit aliquod opus ex nova inveniet in nativitate sua planetam fortem ex natura illius. Commentator Hali contra istud verbum: Docebit te Ptholomeus in hoc libro — in alio libro extra hunc. Intentio huius capituli est quod — habemus m…s (?) nati. (119va) <A>lboram certe et sunt hore quibus declarantur mutationes morborum — aut in eclipsi Solis vel Lune.’ = Abuiafar Hamet filius Joseph, 〈Commentum in Centiloquium〉 (tr. Plato of Tivoli) (C.3.1.1)
, selection of verba (proposition and commentary) in three groups as follows: v. 11-15, 18-23, 32-36 and 81-82 (f. 115va-117va); 3-5, 80 and 86 (f. 117vb, same hand in smaller script, perhaps added later); and 60-63 (f. 119va-120vb). These three groups of verba are interspersed with extraneous material (see above). A comm. on v. 62 has been inserted into the text (f. 120va-120vb): ‘Sensus capituli est quod illud quod significat cum (?) radiorum scitur quando debeat fieri per coniunctionem mediam, hoc modo in coniunctione maiori facienda est — cum maiori se propria non erit illud adeo forte’. Glosses by the scribe. |
|
121r–121v
|
‘<A>lbaharin etc. In ista 60 propositione Ptholomeus tria tangit. Primum est de occasione dierum creatorum, secundum de diebus indicativis crisis — et acuta ut de magna causa et brevi. Explicit. Amen. Notandum quod significator quem intendit Tholomeus non est Luna nec ille qui — nulla fortitudo est in significatione.’ = Glosa super 60 propositionem Centilogii Ptholomei (C.3.2)
. No glosses. The text has been copied in smaller script, possibly at a later stage. |