PAL

Ptolemaeus Arabus et Latinus

_ (the underscore) is the placeholder for exactly one character.
% (the percent sign) is the placeholder for no, one or more than one character.
%% (two percent signs) is the placeholder for no, one or more than one character, but not for blank space (so that a search ends at word boundaries).

At the beginning and at the end, these placeholders are superfluous.

Almagesti minor

Paris, BnF, lat. 16657 · 120r

Facsimile

graduum clxxx.

Quid deinceps in nona tabula conscribatur in figura videbis. Sit ecentricus Lune ABD supra centrum E, et sit A longitudo longior, G propior, et Z centrum terre, a quo linee plurime ZB ZD secundum distantiam semper duorum graduum orbis signorum. Igitur centro epicicli existente aput punctum B vel D minuitur linea ZB vel ZD nota a linea ZA. Et hec differentia inventa confertur cum maxima differentia que est ZA ad ZG, et secundum proportionem huius collationis accipiuntur minuta de lx. Et hec sunt que ponuntur in nona tabula.

Quotiens itaque centrum epicicli fuerit inter longitudinem longiorem et longitudinem propiorem ecentrici intrandum cum longitudine duplici dimidiata idest cum distantia media, in tabulam nonam que circuli egressi intitulatur. Et accipiendum quantum minuta ibi inventa fuerint de lx, et secundum eorum proportionem de superfluo quod inter quintam et terciam tabulam fuerit cum predicto modo equate fuerint accipiendum. Et quod de superfluo exierit tercie tabule equate sicut dixi addendum. Et erit diversitas aspectus in circulo altitudinis eo quod sicut differentia distantiarum distantiarum] sup. lin. aliarum epicicli a centro terre ad differentiam maximam sic superfluitas diversitatis aspectus propter illam distantiam accidens ad superfluitatem per differentiam maximam sic…maximam] i. m. eveniens prope verum se habet. Et ista quidem acceptio diversitatis aspectus inter assignatos terminos cadens non excedit verum, sed in minimo potest deficere a vero.

⟨V.20⟩ Diversitatem aspectus Lune ad Solem in circulo altitudinis presto sumere.

Evidentie causa describo circulum terre MT, et circulum Lune NH, et circulum Solis EG, et circulum in celo ADB ad quem terra est sicut punctum. Et sit KA vadens ad cenit capitum, et Sol in puncto G, et Luna in puncto H super eandem lineam KHGE. KHGE] KHGC K Palam ergo quod diversitas aspectus Solis est arcus DC, diversitas aspectus Lune in circulo altitudinis est arcus BC. Cum ergo subtractus arcus DC ab arcu BC, relinquitur arcus BD qui est diversitas aspectus Lune ad Solem. Et hac quidem diversitate opus est nobis in eclipsibus solaribus.

Diversitatem vero aspectus Solis in circulo altitudinis, si ex tabula Ptolomei ad hoc constituta scire velis secundum opus Albategni, cum elongatione Solis a cenit capitum intrabis in secundam tabulam. Et ei quod inveneris xviiiam partem ipsius superadities, superadities] i.e. ‘superadicies’ quia differentia maxime distantie Solis a terra quam Albategni invenit ad distantiam Ptolomei hanc habet proportionem ad ipsam Ptolomei distantiam. Itaque cum argumento Solis in tabula tabula] tabulam M equationis Lune intra. Et secundum proportionem ibi inventi in minutis partium ad lx minuta sume dxiii secundum dxiii secundum] de 13 secundis per M que diversitas aspectus Solis inter longitudinem longiorem et longitudinem propiorem variatur, et quod exierit collecto prius addities. addities] i.e. ‘adicies’ Quod per hec duo opera provenerit erit diversitas aspectus Solis in circulo altitudinis equata super distantiam Solis a terra, et hoc quidem prope verum.

⟨V.21⟩ Diversitatem aspectus Lune in longitudine et in latitudine cum Luna latitudinem ab orbe signorum non habuit habuit] habuerit M colligere.

Sit enim medietas circuli signorum AEG et medietas circuli altitudinis BED sese intersecantes ad punctum E. Et sit circulus descriptus super polos utriusque ABGD, et polus circuli signorum nota etiam, etiam] Z K et cenit capitis punctum P. Et Luna sit in puncto circuli signorum est, est] E K et diversitas aspectus in circulo altitudinis arcus HE. Duco itaque a polo Z arcum circuli magni arcum…magni] corr. ex circuli magni arcum ZHT. Est ergo diversitas aspectus in latitudine arcus HT cum H sit visus locus Lune, et arcus ET diversitas aspectus in longitudine. Palam ergo ex positis quemlibet istorum arcuum ZA ZT EB EA esse quartam circuli quia super polos suos invicem transeunt. Patet etiam ex ultima secundi libri quod angulus BEA est notus ad 4 4] corr. ex ... rectos, ergo arcus BA similis secundum secundum] scilicet K quantitatis est notus eo quod angulus super polum huius circuli consistat aput E. Itaque cum a puncto A duo arcus magnorum circulorum descendant, manifestum per kata coniunctam quod sinus arcus AB ad sinum AZ est sicut sinus HT ad sinum HE. Sed tria nota sunt, ergo quartum notum scilicet HT sinus, et ita arcus HT qui est diversitas aspectus in latitudine notus.

Rursum super polum H ad distantiam quarte HK vel HN lineo circulum magnum KNM. Dico quod MT est quarta circuli. Quia enim ZTK transit super polos circuli signorum AEG et circulus AEG necessario transit super polos circuli ZTK;