mantie aut geomantie et sic, et sic] et ceter†a† I pronosticationes habentes huic ascribunt scientie, tamquam nobiliori et a sapientibus approbate. Et sic sub astrologie paleo multas falsas et omnino a rationis iudicio se et omnino a rationis iudicio se] et a rerum iudicio I remotas doctrinas et pronosticationes concludunt. Alii etiam nimis fimbrias dilatant astrologicas in tantum quod transeunt ad loquendum de rebus a sola voluntate dependentibus divina aut libertate libertate] libertati I humani arbitrii concessis, eas sub neccessitatis ponentes lege, cum tamen res ille non sunt de illis quarum eventum certitudinaliter potest scire homo. Et sic tales ponunt populum in sophisticationem et errorem facientes eum credere quod sciunt sciunt] scirent I res futuras multum miraculosas. futuras multum miraculosas] miraculosas futuras I Unde propter 〈hoc〉 hoc] I; om. M multi, etiam in aliis exercitati doctrinis, non solum id quod huic iniuste additur scientie, verum etiam rectas huius doctrine regulas despiciunt et contempnunt, eo quod multi errores admixti sunt huic scientie et sub nomine eius sepulti. Plures estimaverunt quod omnes huius artis regule vane sint. sint] sunt I Hec autem occasio, velut et et] om. I prima, inconveniens est. Nam non licet dimittere philosophiam propter stultorum ignorantiam aut errorem cum ea commixtione, errorem cum ea commixtione] errorum cum ea commixtionum I sicut non licet granum tritici dimittere propter palearum complicationem. Planum amplius est etiam scientiarum scrutatores bonos et attentos quandoque decipi, non propter dictas occasiones, sed propter huius doctrine difficultatem intellectusque debilitatem qui rem huic huic] huius scientie I debitam attingere nequit. Accidit preterea preterea] propterea I generaliter quod notitia astrologice veritatis non potest totaliter comprehendi via multum certa in qua non sit dubium aliquid. Unde multa subtilitati intellectus relinquuntur, quare hii qui accutorum sunt ingeniorum magnam partem huius scientie habere possunt. Et specialis in hac scientia cadit difficultas, quia ex dissimilibus multisque rebus colligitur. Rursus ex hiis in iudiciis accidit difficultas, nam omnes regule artis astrologice fundate sunt super observationibus antiquorum, modo observationes planetarum et et] ac I etiam stellarum fixarum que in antiquis fuere temporibus, in nostro evo non precise eedem redeunt propter multitudinem motuum et circulorum ecentricorum in celestibus nec in omnibus illis antiquis assimilantur figurationibus. Verumtamen assimilantur illis, alique plus, alique minus, propter longas stellarum circuitiones. Nam quod hii aspectus stellarum que nostris nostris] in istis I contingunt contingunt] corr. ex. continguntur M temporibus prorsus assimilantur eis configurationibus que ab antiquis considerate considerate] I; considerata M sunt, ita ut que in celis et que in terris sunt ad id quod quod] que I tunc fuerant revertantur, nequaquam est possibile nec ab aliquo dici dici] dicere I poterit, nisi qui stulte dicendo perfecte se id scire confiteatur quod a nullo numquam numquam] umquam I perfecte scire scire] sciri I potuit vel per se ad id pervenisse dicat ad cuius perventum nullius mortalis vita sufficit. Et propter hec hec] hoc I aliquando accidit error in iudiciis, etiam sapientum, quia illi aspectus super quibus regulas antiqui regulas antiqui] antiqui regulas suas I fundaverunt sapientes sapientes] vero add. I non possunt redire eedem eedem] idem I sine diversitate pauca vel multa. Specialis etiam ratio est quare mutationes aeris non ita precise prescire prescire] scire I possumus, quia non accidit in aere talis apparatus cum tali constellatione qualis alia vice fuit, hoc est aer forsitan aer forsitan] forsan aer I non est uno tempore ita dispositus pro suscipiendo tali influxu tali influxu] talem influxum I sicut fuit in alio. Preterea et in iudiciis nativitatum particularia que tenent se experte corporum inferiorum passorum videlicet magnam inducunt difficultatem. Nam et spermata et parentum dispositio regionisque qualificatio ipsiusque ipsiusque] ipsius etiam I nos continentis nos continentis] non contentis I aeris variatio in prole magnam habent significationem, cibi etiam atque mores et et] om. I ad alterationem conferunt nato nato] nati I spermatum. Namque Namque] Nam I differentia et virtus ad sue speciei formam suscipiendam impellit, sicut sperma equi et hominis ex parentibus etiam longevis ut plurimum longeva procedit proles. Loca quoque mutant res mutant res] mutantur respectu I que in eis continentur mutatione non parva. mutatione non parva] non parva mutatione I Aeris iterum qualitates multas et varias in corpore et anima faciunt differentias. Quantum autem cibi et mores ad alterationes conferunt hominum, dominis philosophis puto reliquendum. philosophis puto relinqendum] philosophicis relinquo I Isti itaque qui per superiorum motum solummodo prenosticantur motum solummodo prenosticantur] solummodo motus pronosticant I non consideratis
〈Commentum Cracoviense in Quadripartitum a. 1463〉
Memmingen, SB, 2º 2,34 · 126v
