⟨I⟩ Incipit Quadripartitus Ptholomei liber, cuius prima pars XXVII habet capitula Incipit ⟨…⟩ capitula] i. m. M (at the bottom; perhaps other hand)

⟨I.1⟩ De hiis communiter que ad totum librum pertinent

⟨I.2⟩ Quid potissimum per astronomiam valeat quis assequi

⟨I.3⟩ Quanta sit utilitas ex futurorum prenotione

⟨I.4⟩ De natura VII stellarum mobilium

⟨I.5⟩ De fortuna et infortunio stellarum

⟨I.6⟩ Que sint mascule, que muliebres

⟨I.7⟩ Que diurne, que nocturne

⟨I.8⟩ De virtute stellarum secundum locorum diversitates et earum mansiones a Sole

⟨I.9⟩ De natura stellarum que in zodiaco consistunt et de diversitate earum virtutis

⟨I.10⟩ De virtute stellarum quarum simititudines et figure a dextris Dextris should be corrected into sinistris. Cf. M, f. 93r, i. m. (perhaps other hand) zodiaci deprehenduntur

⟨I.11⟩ De virtute fixarum quarum similitudines et figure a sinistris sinistris] dextris V zodiaci notantur

⟨I.12⟩ De virtute temporum anni

⟨I.13⟩ De natura quatuor partium mundi

⟨I.14⟩ De signis mobilibus et fixis et de bicorporibus et de equinoctialibus et tropicis

⟨I.15⟩ Que signa sint masculina et que feminea

⟨I.16⟩ De diversis signorum aspectibus secundum lineas que in circulo disponuntur qui sunt oppositio, tetragonus, trigonus, exagonus

⟨I.17⟩ De signis altis, de humilibus, que iniungentia, que obtemperantia dicantur

⟨I.18⟩ De signorum diversitate et convenientia in alterno eorum respectu et si qua est inter hec alia similitudo

⟨I.19⟩ De signorum diversitate qua tam respectu quam alio modo differunt

⟨I.20⟩ De domibus VII stellarum mobilium et earum causis

⟨I.21⟩ De ternariis et earum earum] eorum VV₁ dominis

⟨I.22⟩ De regnis VII stellarum

⟨I.23⟩ De terminis VII stellarum erraticarum secundum Egyptios

⟨I.24⟩ De terminis secundum Tholomeum

⟨I.25⟩ De partitione uniuscuiusque signi in XII partes

⟨I.26⟩ De almuwega almuwega] almuevega B; almuvea V stellarum stestellarum M et earumdem luce

⟨I.27⟩ De applicatione et recessu stellarum in conventu et extra

⟨I.1⟩ ⟨De hiis communiter que ad totum librum pertinent⟩

⟨I⟩uxta Iuxta] i. m. M providam philosophorum assertionem quos videlicet in prescientia futurorum astris signa prebentibus auctoritas prisca commendat, experientia demum approbat approbat] corr. ex approbabat M , duo prima et principalia fundamenta in quibus ars ista tota versatur esse confirmant. Sui quidem substantia maxima cum in cognitione venerint sui merito veneranda. Primum igitur est prior et dignior ⟨pars⟩ pars] V que Solis et Lune, erraticarum etiam quinque stellarum compositionem vel formam in prima earum creatione sibi attributam comprehendit notitia notitia] notitiam BV, diversitatem etiam status, similiter earumque mansiones in cursu modoque currendi, loca quoque earumdem quibus a se differant, quantumcumque singule a terra distare credantur. Alterum siquidem est propriam earum naturam diversosque sue operationis in rerum mundanarum mundanarum] humanarum V permutatione modos, suas videlicet alternando figuras, status etiam sui variationes ad plenum dinoscere.

Sed id quod propositum est expositione vera et firma et probabili redundat. De hoc enim in libro nostro maiore qui Almaiestin Almaiestin] Almagestim B; Almagesta V inscribitur prout prout] add. et del. earum M figurarum proprietas requirebat primaque illarum compositio exigebat et tractatus qualitas permittebat, singulorum rationes propriis supponendo locis, pro posse pro posse] proposse M nostro tractavimus nichilque quod appositum operi lucem, relictum obscuritatem inferret pretermittentes ad finem perduximus. Illud autem quod secundo statuimus loco a prima prima] primo V valde dissidet, longeque longeque] add. et del. tractandum M aliter tractandum videtur elementorum inconstantia ex quibus mundane fabrice moles humana etiam subsistit natura resistente. Ea namque per se nichil procreant nichilque ab aliis seiuncta perficient nec unquam in eodem statu veluti ea de quibus sermo est in se aut in sua stabilitate uno eodemque modo subsistunt. Ideoque plenam et perfectam huius discipline cognitionem graviter quis attingit. De hoc igitur in hoc libro prout existimatio omnimoda subministrat atque huius artis ratio demonstrat, singula congruo locantes ordine, dum illorum voluntati satisfacere curamus qui hoc solerti perquisitione indagari non desistunt, inquantum nostrum sufficere poterit ingenium, tractare disponimus. Quamvis enim res hec in tantum sit ardua ut nullatenus ad finem omnino perduci valeat, non tamen videtur conveniens desistendum, sed potius ea que possibilitati nostre non repugnant et quorum effectus variatio frequens sive diversitas in hoc nostro circulo habita que futura sunt manifestat exponere dignum iudicamus. Huius autem tam excellentis artis occulta profunditas eiusque tam angusta et incomprehensibilis exercitatio, ut ab humano ingenio eam impossibile sit amplecti, ex ineffabili subtilitate eiusque admiranda quasi quadam divinitate videtur contingere vel accidere. Longe enim ab humano sensu remota est et corpoream transcendens transcendens] transce dens M naturam quasi ultra hominem eminus cernitur. Quotiens itaque cuiuslibet artis sic difficilis et laboriosa fuerit assecutio, ut absque diurna diurna] corr. ex diuturirna M; diurturna BVV₁ exercitatione penitusque scolaribus scolaribus] V. But cf. Roger Bacon, Opus Maius, ed. J. H. Bridges, vol. I, London, 1897, p. 244: penitusque secularibus libera. This reading makes sense. B, M and V₁ give rather scolaribus, but secularibus is also possible (especially for B). libera et infructuosis expedita curis ad hanc nequaquam valeat quis aspirare, vel ubique vel in maxima parte minus possibile sit probabiles sive necessarias rationes pretendere apud non minimam totius populi partem, maxime tamen apud huius professionis imperitos; horum que subiecta sunt alterum nullatenus poterit defraudare. Aut enim istud studio assequi et sub scientia comprehendi posse negant, aut omnino nichil et unquam futurum esse esse] i.m. M suis falsis assertionibus impudenter affirmant. Huius denique discipline de qua agere instituimus pars altera tam certo patet experimento, cui postposito balbutiente et muto nullus unquam refragari presumat. Alterius autem partis sic permixte et involute cause obscuritatem generant, ad quod etiam accedit angustissima ingenii eorum paupertas qui hoc sibi presumptuose ascripserunt. Hoc igitur errore decepti qui philosophie inimicantur, hanc igitur negligentes pro nichilo reputant eiusdem professores professores]professionis V gregem, magistrum erroris nuncupant. Ne igitur in tam liberalem artem ulterius nullo obviante invehi se gaudeant, istius libri compendium prescribere consilium duxi, diiudicans potius multa paucis comprehendere quam lectoris animum infructuose tedio prolixitatis offendere.

⟨I.2⟩ ⟨Quid potissimum per astronomiam quis valeat assequi⟩

⟨C⟩irculorum circulorum] i.m. M naturam et quicquid ⟨in⟩ in] VV₁ superioris firmamenti compositione in sue stabilitatis constantia indissolubiliter permanente subsistit hac ratione planum est comprehendere. Est enim eorum vis quedam naturalis circumquaque discurrens que usque in istum quem incolimus mundum pervenit et in omne quod in superficiem terre subsistere videtur descendit. Nichil denique quod sub lunari circulo permutatione fruatur intactum relinquit, quod videlicet in hiis duabus naturis, igne scilicet atque aere, ceteris circumdatis et quasi obsessis absque omni difficultate quislibet poterit perpendere. Hec etenim duo continuo et indeficienti circulorum motu variari coguntur. Cum hec igitur alternantur, quiсquid in hoc aere et in terra, aqua etiam consistit et quecumque in utrisque degunt, animantia scilicet et arbores ceteraque nascentia, reliqua demum omnia in quibus vitalis spiritus dominatur nullo labore, nulla difficultate, nulla denique anxietate variari necesse est. Quod ut liquidius claresсat, ab eo Sole scilicet cuius beneficia apud omnes habentur potiora et ex sua certa revolutione quasi quamdam vim necessitatis optinet, sumamus exemplum. Nullum dubitare credimus Sole supra verticem nostrum existente, tunc enim septentrionis partes obtinens obtinens] add. et del. nobis M nunquam nobis potest esse affinior, mundum istum maximo diuturnoque illius calore infectum permutari. Hac ergo de causa anni tempora que differentias quatuor nominant alterari, quedam animantium fecundari, alia partus edere, arbores crescere, rivos impleri, humana quidem corpora sua seorsum mutabilitate variari contingit. Hec autem tanta tamque multiplex diversitas iuxta modum qualitatemque qua anni tempora variantur non videtur solummodo provenire posse. Nam in Solis circuitione eiusdemque ascensu ascensu] corr. ex asscensu M cotidianoque illius occasu calefacere, humectari desiccarique iuxta presentis anni conversionem quam Arabes athahuvil athahuvil] achanvil B; actaynil V; atahuvil V₁ nominant consideramus. Istud namque ex diversa diversa] add. et del. consideratione M permutatione que iuxta alios ⟨et alios⟩ et alios] VV₁; i. m. M (other hand) ipsius lunaris corporis motus accidit ⟨fieri⟩ fieri] VV₁; sup. l. M (perhaps other hand) perpenditur, que quoniam terre propinqua, nobisque affinior cernitur, varios sue operationis operationis] add. †tunc† M modos acelerans eosdemque in nobis multiplicans, maximas maximas] add. et del. inundarum M aquarum inundationes tunc demum fieri videmus. Cum ea siquidem diverse animantium nativitates et preter hec que sunt aliorum mutantur. Incrementum etiam sive diminutionem ipsorum animantium animantium] add. et del. iix M iuxta ipsius Lune defectus vel potius augmentationes effici palam est. Nec minus etiam in ipsius lunaris ⟨corporis⟩ corporis] V exortu primo occasuque novissimo et secundum ipsius Lune alias permutationes aquarum redundatio sive earumdem earumdem] add. et del. redundatio M retractatio secundum... retractatio] BVV₁; i. m. M circa marinos fluctus, necnon etiam, inquam, plures fluviorum rivos certis accidit temporibus.

Ad eumdem quoque modum erratice stelle equidem et fixe in isto mundo varias multiplicesque alterationes innovant, calores generant, frigus procreant, ventos multiplicesque... ventos] BVV₁; i. m. M excitant, pluvias emanant, nives congelant. Renovatur equidem earum cursus currendique diversus super faciem terre modus. Renovatur inde quedam diversitas secundum stellarum variationem et secundum locorum quibus a se distant quantitatem, ab earum alterna permixtione procedens; que simul considerata quamdam maximam et dignam ammiratione ammiratione] corr. ex ammirationem M varietatem conficiunt. Ex quibus omnibus Solis vires aliarum virtuti stellarum in maiori parte precellere comprobantur, quod satis patens in illis firmumque consistit consistit] i. m. M. Quamvis autem hoc hoc] sup.l. M sic accidat, potissimum tamen in hiis que generantur vel transeunt, cum ceterarum natura stellarum impedimento subserviat, cogitur aliter provenire. Huius autem rationis exemplum, si ea ea] corr. ex eam M que per Lune mutationibus generationi corruptionique subiacent diligenter attendamus, planum erit intelligere. Illa namque que de Lune alteratione successu dierum sui defectus prodeunt ab hiis que sui tempore incrementi contingunt non modicum aliena dinoscuntur, eodem quoque modo cum crescit lumen cursumque accelerat. Non aliter etiam in eisdem duobus locis, cum de eorum scilicet atharbe atharbe]atarbe V₁, Solis etiam oppositione eiusdemque eiusdemque] corr. ex eiusdem M conventu, que ictichel ictichel]ietichel B; ictibel VV₁ et alestima alestima] alestina V nominant, aliorum ab aliis diversitas manifeste appareat. Quicquid autem de Lune permutationibus prediximus, nulla probatione indigent, sed totum quod de aliarum variatione stellarum, dum quid generatur sive corrumpitur, procedit, tardatur, gravescit, occultatur minusque patescit prout singularum tarditas cursusve, festinus sive mora earum sub radiatione et earum ortus vel vel] add. et del. eorum M earum a terra remotio fieri postulat.

Nec dum utique hec innovandarum rerum alteratio ex naturarum permixtione viriumque viriumque] corr. ex virumque M sive proprietatum proprietatum] corr. ex proprietateum M mutatione diversitatisque modo procedens in supradictis solum consistit. Verum etiam in herbarum germine frugumque seminibus frugumque seminibus] frugumque, seminum vel segetum V; aliis segetumque seminibus V₁, in hiis etiam que natura aut potius ignorantia voluit occultare, de quibus in herbarum et arborum aliorumque aliorumque] corr. ex aliorum M preterea nascentium fecunditate non minimum habemus exemplum. Quod etiam in rerum creaturis earumque earumque] corr. ex earum M formis esse manifestat et quid in rerum principio vel ortu et fine, necnon inter utrumque conficitur ex huius circuli convenientia sive demum diversitatis qualitate pro loco etiam et et] add. et del. qualitate M tempore dubium non est prodire. Unde agricole et qui semina quasi sub quodam fenore terre commendant, illi etiam qui pro creandis animalibus animalibus] corr. ex animali M preficiuntur, omnes denique qui quasi quadam materna nutritione in rebus quibuslibet alendis curam exhibent optimas eligunt horas earumque fortunam et infortinium mente pervigili notantes, quid potissimum in hiis ventorum flatu, temporum diversitate, caloris sive frigoris augmentatione, quid denique aliis temporum variationibus solitum sit provenire considerant. Precipue calores notant et cetera generalia accidentia que Solis et Lune ceterarumque ceterarumque] corr. ex ceterarum M stellarum natura cooperante innovari nullus eorum dubitat dubitat] add. et del. nu M. Nonulli etiam prescriptas mutationes, nulla stellarum edocti scientia, ex rerum generatione et corruptione solo usu diiudicare consueverunt, proinde quosdam rerum certos antequam fiant eventus his qui huius rei expertes penitusque rudes existunt huic exercitio, prout ipsi curam adhibere negligentes, nuntiare presumunt. Huius autem rei primam et principalem requirentes rationem ex eo quod in diversa animalium copulatione patescit, videlicet dum par pari ad procreandum suo tempore sortitur, huius tante tamque multiplicis varietatis causam Soli specialiter attribuunt. Istud equidem minus discretis satis videtur. Et si que sunt inter bruta vite prestantioris animalia, idem sentiunt. Quod autem infra istud vel ultra hoc subsistit maiorique subtilitate viget, quod maximi doctores et alii quos eorum pervigil industria edocuit quadam consideratione studiosa, necnon inquisitione, certo etiam experimento ita esse confirmant, non nisi frequentiori usu memoria tenetur. Sicut est navigantium scientia qui summo consilio, remo et velo navibuss consulentes quibus horis ex undarum collisione ventorumque ventorumque] corr. ex ventorum M rabie maria subvertantur attendunt. Hoc, inquam, totum aut a Luna aut a stellis fixis secundum singularum mansiones et locorum diversitatem a Sole cum videlicet fuerint orientales sive occidentales, preterea secundum alios et alios earumdem status impossibile est non fieri. Hii forsitan in scientia potius quam in rei veritate impliciti sepissime falluntur, minori namque studio quam res exigit stellarum mobilium sive fixarum mansiones, loca quidem quidem] corr. ex quiudem M et horas varii earum status decernunt. Singulos etenim stellarum stellarum] add. et del. st M, Solis videlicet et Lune, motus, diversas nec minus figuras quas secundum motus et loca conficiunt, tempora etiam et ea que de illarum natura et illarum efficienti causa supra retulimus, sicut est de Solis calore et de Lune humore et aliis stellarum proprietatibus, ad plenum cognoscere subtillissime investigationis opus est et laboriosa et continua exercitatione indiget, maxime tamen utilitati subservit.

Quod cum ita sit, si quis horum omnium notitiam habuerit, ut loca et horas quibus earum figure accidunt perfecte agnoscat nichilque quod de earum natura per multorum successus temporum experimento didiscit oblivionis incommodo deleatur, licet earum substantiales proprietates ignoret, sed quos operantur effectus diligenter attendat, ut Solem calefacere, Lunam humectare, quomodo futurorum prescientiam posse haberi negare presumunt? Aut quid prohibet sapientem qui subtilitate floret, studii assiduitate viget, cui etiam hoc proprie nativitatis constellatio confert prescire et previdere quid singulis horis fiat aut renovetur, calorem videlicet augmentari, humorem multiplicari natura firmamenti hoc faciente, aut aut] add. et del. q M quid prohibet prescire ipsum temporum equalitate⟨m⟩ equilitatem] BVV₁ congruamque temperantiam salubrem fore, econtra inequalitatem et intemperantiam dampno subservire? Ad horum itaque similitudinem singulares et proprias hominum naturas, si huic pervigilem curam arti adhibere maluerint quasi gradatim occupando, deprehendere poterunt, illius vel illius corpus, illius vel illius animam ex ipsius aeris qualitate talem et talem fore iudicantes. Nec minus etiam etiam] add. et del. in M singulorum affectus et quid vicissim accidere accidere] corr. ex acceidere M debeat previdentes, hunc audacem, illum timidum, hunc que sua sunt larga diffundere manu, illum etiam aliena retundere retundere] recondere VV₁ iudicabunt sinu.

Hec ergo que supra retulimus et consimilia studio assequi, sub scientia comprehendi non impossibile videmus, sed que ab isto sunt aliena genere multiplices pretendunt errores, quam sepe etiam ex ex] et VV₁ sibi et suis ab hiis maxime qui impossibilia hec sciri asserunt indigna meruerunt obprobria. Nunc ergo ante ante] add. et del. o M omnia notandum errores istos ex istius negotii minus plena et perfecta doctrina, sed ex ingenii et memorie subtilissime, necnon considerationis indigentia, preterea ex indeserta indeserta]indiscreta V₁ quasi quorumdam medicamentorum compositione multipliciter procreari. Hec namque scientia nimio implicita labore, multa vigens subtilitate, difficilis inquisitione ad multas detrahi inquirendo inquirendo] i. m. M partes expostulat. Ex quibus omnibus huius artis veritatem asserentes mendaces et falsitatis falsitatis] add. et del. ministros M magistros de alio grege quidam ausi sunt appellare. Non tamen hoc ex arte vel ex artis errore, sed potius ex imperfecta imperfecta] BVV₁;corr. ex perfecta M (perhaps other hand) eorum ut supra diximus exercitatione et eorum temeritate qui hanc sibi iniuste non timent ascribere. Multos namque amore pecunie accensos ad ea quorum notitiam nullatenus adipisci valent quasi quadam violentia sibi et vite aliene consulentes se cona⟨n⟩tur conantur] VV₁ imprimere. Quod multi preterea per alterius exercitii genus futurorum prescientiam comprehendere laborant, nullam penitus in hac re naturam seu rerum proprietatem attendentes in rebus non naturalibus, eque ut in naturalibus, accidere conniciunt. Unde huius tam excellentis artis ignominia eorumque quos alit infamia inolevit adeo etiam ut non tantum impossibilia, verum etiam possibilia scire multi predicto errore decepti negarunt. Absurdum tamen honestatique contrarium videtur hanc hac de causa sub silentio preterire aut pro eorum qui hanc quasi iure quodam hereditario sibi vendicant inscientia aut forsitan negligentia in odium in odium] corr. ex inodium M et invidiam inducere vel potius nullam comprobare. Unde tam artis rationi quam veritati videremur obviari. Nobis autem satis manifestum estimo, nec minus hiis qui huius artis peritiam subtili indagatione, summa cura, toto affectu prosequi non desistunt. Quamvis hii toto visu totaque intentione ea que rei veritas deprehendi posse non negatur via incederent ab errore, tamen et ab hiis que frequenter opinio potius commendat quam rei veritas firmat nullatenus cavere valerent. Hoc tamen pro eorum minus perfecta in arte doctrina non videtur accidere, sed scientie magnitudo minorque quam qua complecti valeat discretio, multa denique subtilitatis subtilitatis] corr. ex subtilitastis M difficultas, obscuritas ambiguitates subministrant, opiniones etiam generant. Est preterea hec scientia multis viribus sive nature proprietatibus referta multa⟨que⟩ multaque] BVV₁ elementorum varietate composita. Cursus cursus] BVV₁; curtus M namque erraticarum stellarum quos priores astrologi tum existimatione, tum experimento, tum demum fixo intuitu notaverunt post longum temporis intervallum in augmento sive diminutione a nostra calculatione deprehenduntur aberrasse et a sue circuitionis perfectione estimantur desidere. Non enim omnia que in celo moventur quamquam quamquam] corr. ex quam M assequi aut undique cum hac qua fruimur in terris existimatione possibile est convenire, nisi quis elatione incredibili deceptus id quod ad plenum nemo se scire audeat confiteri, ultra etiam quam hominis natura permittat ratioque confirmet, conetur asserere. Hac maxime et consimilibus de causis, quia videlicet ultima primis non respondent, in hac ut supra dictum est disciplina frequenter incidunt errores.

Preterea que de circuli huius effectu consistit scientia difficilis et laboriosa, nec tota de celestium ordinatione motuum solum procedere videtur. Verum etiam iuxta singulorum graduum modos et secundum eam quam homines ex eisdem in sue proprietate nature sortiuntur temperantiam non tamen levis aut plana consistit, et si que ⟨per⟩ per] BVV₁; sup. l. M (perhaps other hand) superiora fiunt, discernamus causas. Nec eius consideratio sic indiffinite et absque causa transire credatur, cum causam figuramque propriam quibus hec nostra roboratur scientia in se contineat. Casus namque spermatis, cum sit cognitione dignus, sed in nativitatibus sive in in] sup. l. M opere necessarius, in proprietate generis elicienda non minimum prestat ducatum. Circulus enim iste permixtioni permixtioni] add. et del. generu M seminum causam videtur ministrare et si sit unus uniuscuiusque generis, tamen figura propriaque similitudo ipsum in se ubique conservat conservat] confirmat vel conservat V prout hominem ab homine, equum ab equo certum est procreari. Ad hunc quoque modum et loca que nativitatibus dominantur huic respondent sententie sententie] BM; scientie V; om. V₁. Eorum namque circa anime affectiones corporumque diversitates permutationem[que] permutationemque]permutationem V₁ nullus nullus] nullis VV₁; minus B ignotam fore arbitror. Seminum itidem differentie qualitatumque mutationes hoc idem iuvare creduntur. Quamvis enim semina semina] i. m., corr. ex genera M in sui generis quadam tenacitate tenacitate] add. et del. aq M atque constantia perseverent, sicut hominem eiusque staturam et complexionis convenientiam ad aera suum referri videmus circuli unitate permanente, non minus tamen corpora corpora] iter, then del. M et anime similiter, prout terrarum diversitas aut ciborum mutatio aut nativitatis qualitas vel consuetudinis modus impellit, sua diversitate variantur. Non aliter denique quicquid sub hac multiplici alteratione consistit sic se habere necesse est, cum hac demum rationabili existimatione celestis consilii modus statusque videtur penitus coherere.

Si quis autem harum causarum naturam viriumque efficaciam, circulum etiam ipsum suo quoque modo diligentius velit attendere, Ethyopes et Romanos et alios hominum hoc ipsum quod sunt ex circulo, non tamen hoc ipsum quod est ex hiis mirabiliter contrahere, inde etiam hec scientia difficilis et maxima ab hiis potissimum reputatur qui futurorum prescientiam solum ex superioribus nichil suprapositis relinquentes causis, cum cum] add. et del. ex M hiis exceptis nulla res efficiatur, se adepturos esse confirmant. Hiis itaque se habentibus nobis quidem minime videtur consentaneum, si aliunde error inciderit, artem penitus a nobis excludere. Naute etenim maris scopulos atque ad genus genus] litus V minus providentes, si quo decepti errore errore] add. et del. n M naufragium patiantur, restitutis na⟨v⟩ium navium] BVV₁ armamentis armamentis] add. et del. non M de pristina non diffidentes salute, ab aliis etiam exorati alacri mente, spe confirmatiore naves conscendunt. Ad hunc etiam modum nos hanc astrorum scientiam firmam et certam et in sua veritate immobiliter persistente persistente] persistentem VV₁ quantum possibilitas humani permittit ingenii assequi studeamus et in benivolentia tam studentium quam aliorum reducere conemur. Quatinus artis ipsius observata dignitate, ea ducente que futura sunt prevideant, que autem sua impossibilitate ars ipsa prohibet relinnqua⟨n⟩tur relinquantur] V, ad nostri etiam operis confirmationem predecessores predecessores] corr. ex decessores M (perhaps other hand) nostros in hoc prenoscionis genere imitari nos conveniens est, medicorum videlicet more qui sub quodam experimento genus et causam egrotantis, etiam statum absque totius accusationis menda accusationis menda] accusatione medicine V studiosius perscruta⟨n⟩tur perscrutantur] VV₁. Nos igitur hac similitudine roborati genus, terram, cibum et hiis similia ut futurorum prenotio certior habeatur non nimis perquirentes in nullo peccare timemus.

⟨I.3⟩ ⟨Quanta sit utilitas ex futurorum prenotione⟩

⟨I⟩n In] i. m. M superiori capitulo communi quadam explanatione satis manifestum arbitror ex quibus rerum generibus que futura sunt astrorum notitia mediante preiudicari valeant, quibus etiam modis huius artis dignitati detrahere moliuntur moliuntur] moliantur V qui sua imperitia vel potius insolenti negligentia tante lucis expertes vivere vivere] BVV₁; corr. ex viverunt M (perhaps other hand) meruerunt. Quid etiam ex ipso circulo et ex eius efficientibus causis causis] i. m. M, quid ex ipso aere et eius efficacia stabilique proprietatis proprietatis] add. et del. quid ex ipso aere M convenientia, preterea de naturarum successione circa animas et circa corpora quantum ad utriusque actus contingere soleat, a primo videlicet conceptionis puncto ad ultimum vite articulum, que etiam extrinsecus accidentia eisdem naturaliter et quasi inevitabiliter adhereant, velud quedam amoris connexio que inter corpus et animam habetur, generaliter supra expositum habemus. Sunt autem divitie, quies, delectatio, honestas vite aut contra infirmitas et ea que corporis sunt, anime autem largitas, honor, regnum regnum] add. et del. e M. Hec, inquam, et si qua sunt alia non minus retulimus. Nunc autem quid ex hiis omni tempore et in quo rerum genere indubitanter accidat, quanta demum ex horum prenotione sequatur utilitas compendiose curamus exponere.

Si ergo utilitatis quantitatem diligentius attendere curamus, nil iocundius, nil honestius, nil utilius a Deo a Deo] corr. ex adeo M mortalibus collatum profecto patebit. Per hanc enim ad quarumdam divinarum rerum humanarumque fere notitiam et obtentum obtentum] add. et del. sp M aspirare audemus. Anime namque optima et summa utilitas in perfecte in perfecte] corr. ex inperfecte M alacritatis obtentu, in honesta scientia eiusque exercitio, in hiis etiam bonis que celestis circuli natura quantum ad Deum et ad homines in corporis salute optimo etiam fine distribuit tota subsistere videtur. Profectus item corporis prestantior esse creditur, cum eorum quedam que futura nobis iminent previdentes summa industria eorum preoccupare eventum et quibusdam aminiculis subvenire satagimus. Si igitur hanc astrorum scientiam, quia ad manum pecuniam dare, divitias coacervare coacervare] BV₁; coacerave M; coasservare V, dignitatem conferre non novit, infamare velimus, profecto et philosophiam que potius congesta dispergit in id vitium inducemus, cum nichil prestantius, nichil iocundius, nichil denique apud quemlibet potentum potentum] potentem VV₁ ipsa philosophie disciplina utilius utilius] ultilius M fore totus proclamet mundus. Nos igitur dum oportunitatem servamus ab indignis in utramque criminationibus pedem referentes has sequamur, has apprehendamus, in hiis prout uniuscuiusque ingenii facultas posse ministrat studeamus.

Hiis autem que superius promissa fuerant succinti prelibatis eorum verba denuo examinanda occurrunt occurrunt] corr. ex occurrrunt M qui huius artis minuere dignitatem insultant, cum eius studium pro rerum defectu et earum corruptione infrustuosum contendant, etiam que oculis subiacent abnegantes, quorum dicta potius respuenda ⟨quam attendenda⟩ quam attendenda] VV₁ sunt. Non enim istam futurorum disciplinam eius utilitatis inscii philosophie convenienter supponunt. Eorum namque que necessario videntur accidere notitiam antequam fiant superfluam et inutilem omnino affirmant. Quod penitus absurdum, liquido constabit. Sicut enim ex inspirato inspirato] add. et del. g M gaudio sive potius dolore quorumdam mentes sepius perturbantur, ita subitus eorum que timenda fuerant fuerant] fuererant M eventus quamdam menti nostre pertubationem incutit, unde et cor trepidat, sensus fugit, memoria labitur et que aderat prosperitas in contrarium declinat. Cum autem que futura sunt presciuntur, animus quiescit, sensus excitat excitat] excitatur V, quibus nutrimentis sive etiam amminiculis que futura perhorrescit convenienter et absque detrimento subeantur deliberat. Sic denique longe post ventura quasi presentia considerando retractat. Nam nam]nec VV₁ clam a nostre discretionis memoria reputari debet quos celestia corpora pretendunt pretendunt] portendunt VV₁ effectus, velud ea que divine legis series inevitabiliter commendat, nullatenus necessitati subiacet subiacet] subiacere V₁; subiacent V. Even with the corrections, the meaning of this sentence is ambiguous. Cf. Ptolemy, Quadripartitum, tr. Aegidius de Tebaldis (A.2.5), MS Paris, BnF, lat. 16653, f. 13v: Sed propter hoc non convenit ut cogitemus quod omnia que accidunt hominibus per corpora celestia sint necessaria ut divina, que homo removere non potest; Ptolemy, Tetrabiblos, ed. and tr. F. E. Robbins, Cambridge (Mass.)-London, 1940, pp. 22-23
[114] que] qui VV₁. Notandum potius quicquid superiorum effectu cooperante causarum in omnes communiter accidit gentes ex inevitabili Dei dispositione provenire, nec ab alio quam ab eo qui subsistendi prebuit causam possibile est dissolvi. Constat enim id sese habere, prout rationabilis divine potentie effectus in celestium motuum rata et invariabili idemptitate perpetuo subsistit. Que autem in terra sit sit] fit VV₁ alteratio ex illa predicta rationabili Dei potentia naturali, tamen eiusque patentibus causis procedens semper a superioribus rationabile sumit exordium, consequenter vero ea generaliter, non ex alicuius rei proprietate concurrunt accidentia partibus illorum alternatim succedentibus. Id autem quod diximus naturale et proprium in omnes universaliter accidit gentes, ut sint in exemplo que in hoc nostro circulo preter solitum fiunt alterationes quibus impossibile est resistere, sicut sunt fulgura, exustiones et aliquod subitum genus mortis et hiis similia. Terrarum autem subversiones inter ista possunt deputari. Multi enim generaliter hoc interierunt periculo. Hec namque maiora, hec maxima minoribus aliis pro sui status parvitate vim quamdam inferunt, quare iste proprie et singulares nature illos universales quos diximus eventus ad sui status qualitatem nequaquam reducere poterunt. Ex hoc igitur manifestius apparet has omnes dispositiones generales ex illa prima et digniori natura, quam nullus impellendo, cui nullus resistendo contraire valet, procul dubio descendere, ea demum, quia inter omnia que sibi refragari velle videntur maxima irrefragabiliter suos in publicum demittit effectus. Sed eorum que ab ista sunt aliena genere pars quedam, dum que sibi inimicantur offendit, permutationi non impugnat impugnat] repugnat BVV₁, in alterationem enim et diversitatem transire festinat. Pars autem altera nullo contrarietatis reperto genere in proprie proprie] propria VV₁ sue creationis natura perseverat, nullam ex aliquibus de causis necessitatem contrahens. Id idem etiam in omnibus quorum initia naturalia sunt accidere videmus. Omnium namque accidentium accidentium] corr. ex accidentiaum M pars altera, omnium etiam naturaliter naturaliter] naturarum V₁ quarum vis quedam lapides ipsos, necnon et arbores, animantia etiam vegetat, preterea morbos et apostemata quadam quasi debita operatione permovet, contrariorum natura cogente, quandoque permutantur nisi aliquod prudens discretio debitis contrariis obviante festinet. Alia vero quedam amicabili convenientia reperta nullo oppositionis interventu varia⟨n⟩tur variantur] VV₁.

Nunc ergo quid ex hiis et hiis similibus accidat, de eorum etiam natura et de eorum eorum] add. et del. presentia M prescientia diligenter tractemus. Sunt quedam futurorum quorum ⟨eventus⟩ eventus] VV₁ pro sui status quantitate nunquam poterunt devitari. Sunt alia que diversitatis sive transmutationis, quandoque etiam variationis vicem, non enim ipsorum natura adeo efficax ⟨est⟩ est] BV; sup. l. M (other hand), suscipiunt; sicut ergo medicus egrotantis causas et signa, quis etiam morbus periculum minetur, quis salutem portendat et cuius medicamenti medicamenti] BV₁; corr. ex medicanti M (perhaps other hand) beneficio consulere valeat deliberare consuevit. Nos itidem in huius negotii rebus, que mutari aut quibus obviari tam in nativitatibus quam alibi possibile sit, exponamus. Nam que in hora nativitatis ex hoc circulo accidunt permutationes pro elementorum inconstanti natura maxime variantur, tam diu enim motus illorum variari non desistit, quousque ei quod fuerat quid superveniat aut potius detrahatur. In hiis utique causis futurorum prescientiam et quicquid ex ea procedit consistere palam est. Hoc, inquam, modo qui aliis prevalet in arte medicus vulnus demum cicatrice durescere aut pruritu corrumpi, nisi medicamento deliniatur, prenuntiat. Nec aliter in ferro et in magnete lapide deprehendere quis poterit. Huius enim lapidis natura ferrum ad se trahere dicitur. Sicut tamen et a vulnere cicatricem aut aliud vitium, si competens fomenti cura diligentius adhibeatur, possibilis possibilis] possibile V est averti, sic et huius lapidis in ferrum natura suo poterit medicamento corrumpi. Hec autem que predicta sunt non nisi ab hiis que naturaliter sunt illis contraria expelli possunt. Nec minus nec minus] add. et del. que ab M et alia que ab hominibus cognita in ipsis hominibus renovantur. Cum autem ista absque suis oppositis in cognitionem venerint vel etiam cognita, nisi obiectis contrariis, primum nature ordinem necessario sequantur Since this part of the sentence does not make sense, I would like to suggest the following corrections: Cum autem ista absque suis oppositis in incognitionem venerint vel etiam cognita, nisi obiectis contrariis, primum nature ordinem necessario sequantur. Cf. Ptolemy, Quadripartitum, tr. Aegidius de Tebaldis (A.2.5), MS Paris, BnF, lat. 16653, f. 13v: […] si homo nesciverit accidentia, que contingunt hominibus vel si ea sciuntur, et non preparavit rem aliqam, qua ipse contrarier, accident modis omnibus secundum quod eveniet ordinatio prima nature; Ptolemy, Tetrabiblos, ed. and tr. F. E. Robbins, Cambridge (Mass.)-London, 1940, pp. 26-27, quod si presciantur, hiis etiam repertis que que] qui VV₁ consulere noverint, a substantiali et prima eorum natura aut in toto, aut in parte maiori transmutari necesse est, aut quedam ex hiis conveniens amixtio procreatur; et hoc est quod de hac motus diversitate que in virtute communi et propria singulariter operatur supra retulimus. Cum igitur in rebus tam generalibus quam individuis vis eadem inesse deprehendi valeat, vehementi admiratione In M, there is a hole in the parchment in the middle of this word. dignum reputari debet. Unde istud erroris genus communiter in omnes accidat gentes. Videmus enim homines qui, dum futurorum prescientiam et que ex ea efficiuntur previdere despiciunt, et tamen quibus ea munimentis liberius sustineant observare preponunt. Quid tamen temporum diversitatem aut a stellis aut ex harum nubibus nubibus] motibus V, tum ex lune mansionibus vel ex eius status diversitate in nullo fieri dubitant? Dum eius rei signa et quedam ducatu prestare credantur, singulas succendentium temporum importunitates prevenire laborant, estati frigida, hyemi calida comparantes, tota denique intentione intuitur quatinus in sue equalitatis pondere natura subsistat complexioque firma permaneat. Similiter qui agriculture et plantationi presunt, qui etiam animalium procreationi quamdam providentiam adiciunt, astrorum nubes considerant, horas etiam in seminando et plantando fortuitas attendunt et ad ultimum lunaris motus diversitates alios observare diligentius instruunt. Neminem tamen hoc improbare, hoc negligere, hoc non consilio, sed ignorantie atque errori ascribere videmus. Nullus enim hoc impossibilitati deputat, nullus aliter evenire confirmat, nullus rei huius observationem fructu carere deplorat.

Alie autem particulares cause et singulares proprietates in temporum mutatione cum augmento sive diminutione caloris et frigoris, preterea in sua singularum proprietatum proprietatum] corr. ex proprietateum M permutatione quid conferant dinoscere et quid ex hiis futurum sit prescire, nec minus etiam horas quibus hec accidant deprehendere impossibilitati attribuunt. Multis tamen signis evidentissimisque rationibus hominum nonnullos, dum dies ardore solis exestuat loca, quibus morantur quousque nimius calor in minimum redigatur rebus frigidis, demulcere manifestum est. Quod ergo supradictis continetur, de proprietatibus videlicet singularibus, maiore tamen subtilitate subtilitate] simplicitate V implicitis, que impossibilia dicuntur, quoniam perpauci ea in usu habent. Unde etiam et generalium impossibilitas eque ut istorum potest deprehendi ac presciri, temporum permutationes congrue prevenire, siquis siquis] siquid VV₁ etiam ex hiis detrimenti detrimenti] detrimentum V futurum sit, prevertere eque possibile iudicamus. Quibus igitur de causis que ex supradictis particularibus individuorum quoque proprietatibus futura presciuntur valeamus depellere, quia ex nimia ipsius profunditate artis quandoque error incidit incidit] add. et del. p M, negligentia pretermitti aut oblivione deleri inconveniens penitus reputandum est. Illi denique qui ob suam ignorantiam incertumque experimentum vel potius propter minus perfectam considerationem, quam in huius artis virtute convenientia sive diversitas atque id genus consistat, nullatenus assecuntur, etiam que ex hiis efficiuntur posse auferre neminem estimant; quare, cum principales nature semper nullo prohibente quod sui proprium est ordinis ad effectum perducant, earumdemque effectus necessarios et quibus nulla valeat ratione resisti fore existimant. Taliter etiam in astrorum prenotione accidere putaverunt. Unde hanc quasi secundam naturam efficacem et indeficientem cui nullus resistere, quam nullus variare in aliqua sua operatione valeat, cum eius effectus ex necessitate quantum ad ipsos contingere videatur, appellant. Cum autem evidentissime constet hanc futurorum prenotionem non tam errore teneri, nec omnes illius species erroribus implicari, quid demum ex hac efficiatur, quibus etiam modis que innovantur repelli valeant diligentius restat aperire. Sin autem ratio singula tradere non valeat, quantum tamen possibilitas contulit exhibere non fugiat. Quod si minimum id reperietur, minoris profectus ut in brevius redigatur non censemus. Cuius rei etiam in arte que salutem conservare demonstrat non minimum habemus exemplum. Licet enim phisica non omnium hominum salutis sit occasio, cum sit tamen quorumdam, appetenda sui sui] sua V₁ utilitate videtur, quia ex hac totius humane complexionis pendet solatium. De operatione igitur et renovatione quam ex hac arte perpendunt tractaturi, Egyptios horum veritatem assecutos eligimus imitari. Ipsi enim tota intentione summoque studio adnitentes astrorum notitiam phisice quodam modo equitare voluerunt. Numquam enim morbos mederi vel que ex hoc circulo procedunt noxia devitare docerent, nisi que futura erant auferri vel permutari posse cognovissent. Illi denique hanc possibilem variationem, postquam futura presciuntur, scientiam firmam preexsequenda utilitate illi se adherentes statuerunt, quoniam ex astris alterationem prodire, ex circulo innovationem innovationisque rationem indubitanter procedere cognoverunt, nec minus etiam, quia corpora et infirmitates in eadem complexione vel compositione non subsistant.

Est itaque huius artis officium scire que retulimus, venturos et etiam morbos expellere phisicum est. Mechanici mechanici] mathematici V quoque, sicut qui nigromantie intendunt et qui qui] add. et del. ad M aliis adiurationibus seu cartarum cartarum] caracterum V inscriptione vel quolibet verborum genere de futuris tradant, nullum omnino infortunium quod ex huius circuli natura imineret futurum prevertere potuerunt, necdum tamen ab hoc resipiscunt consilio. Nos precipue ab hiisdem, cum ea que futura previdentur, ut supra ostendimus, posse preverti dubium non sit, que ex hoc circulo ventura creduntur ex preteritis iudicantes, sumamus exemplum. Medicus enim postquam corporum qualitatem et complexionem nature, preterea causam notam habuerit, medicamentorum usu noxia delere, morbos auferre decernit, cavet etiam ne quid in principio aut fine quod timendum sit accidat.

De hiis igitur que in libri huius exordio prescripta sunt compendiose et modo introductionis, singulares videlicet celestium corporum proprietates exponendo, modos etiam eorumdem et naturam et quid unumquodque sibi proprium vendicat, prout priores experimento didicerunt astrologi, Deo auctore ⟨tractabimus. Et primum de Solis et Lune et erraticarum quinque stellarum virtute earumque⟩ tractabimus… earumque] VV₁ moderatione[m] moderationem] moderatione V₁ disseramus.

⟨I.4⟩ ⟨De natura VII stellarum mobilium⟩

⟨S⟩olis Solis] i. m. M naturam apud omnes calidam et siccam constat esse, moderate tamen. Huius equidem effectus tanto altior atque dignior, quanto ceterarum actionibus stellarum eminentior pro sui corporis magnitudine reperitur. Unde etiam temporis mutationem sibi attribuunt. Hic quanto vertici nostre nostre] nostro BVV₁ vicinius accedit, eo amplius multiplices apud nos calores efficit.

Luna autem in maxima parte humida. Circulus enim suus terre vicinior multoque ex ea suscepto ⟨vapore⟩ vapore] V₁; i. m. M (perhaps other hand); humore V quedam corpora conficit vetustate, alia corrumpit putretudine. Cum autem Soli opposita fuerit, ex proprio quem retinet calore quibusdam prestat maturitate maturitate] nativitatem V₁, modum tamen in nullo transcendens. Ipsa namque lumen a Sole capit.

In Saturni natura natura] add. et del. siccitas et frigitas M frigus et siccitas redundant. Circulus In M, there is a hole in the parchment after this word. enim illius a calore Solis alienus frigus contrahit, ab humore autem quem terre vapor generat quem terre vapor generat] qui terre humore generatur V remotus siccitatem recipit. Habent etiam isti et alii planete secundum locorum distantiam a Sole in hoc nostro circulo non modicam virtutis efficaciam, eorum mutatio varietatis secundum naturarum diversitatem et secundum propriam ipsius substantie operationem in augmento sive diminutione patescit. Est etiam in accessu sive recessu earumdem ad invicem alia variatio.

Martis autem natura comburens et sicca. Color enim igneus et ipse Soli vicinus, cui circulus circulus] add. et del. ci M secundo loco ab eo ordinatur.

In Iovis natura equalitas conveniensque temperantia precellit. Illius namque circulus inter duos circulos, Saturni scilicet et Martis, constitutus et ipse Iupiter inter utramque naturam, calidam videlicet et frigidam, non minus ordinatur, eiusque propria et principalis virtus calor, semper fomentum ministrans. Hec itaque causa ventos excitat quorum flatus beneficio arbores pullulant et plante virescunt.

Veneris autem moderata compositio et virtus equabilis Solis, tamen affinitate non nimium calescit. Preterea, quoniam multa luce refulget, humorem a terre vapore[m] vapore] VV₁ concretum in se recipit. Unde et ipsa, sicut et Luna, humectat.

Mercurius quoque, quoniam cursus eius in longitudine semper Soli proximus, quandoque calescit, lunari quidem circulo totam terram obeunti factus vicinior invicem humectat. Est etiam in causa sui cursus celeritas levitasque revolutionis alternaque circa Solem frequensque mutatio. Unde subtilis et calidus effectus variationi aut alterationi sepius non repugnat.

⟨I.5⟩ ⟨De fortuna et infortunio stellarum⟩

⟨H⟩iis Hiis] i. m. M de natura stellarum et de virtutis moderatione prelibatis de fortuna et infortunio earumdem consequenter dicemus. Quatuor enim nature sive potius virtutes que mundanorum omnium efficientes cause recte dici possunt, quar⟨um⟩ quarum] BVV₁; quare, corr. in quar M due, calor videlicet et humor, arboribus incrementum, herbis et plantis quemdam vegetandi motum, animantibus etiam vitam conferunt, frigus autem et siccitas econtra dissipant, corrumpunt, dispergunt.

Hoc equidem modo stellarum mobilium due, Iupiter videlicet et Venus, equabiles concordisque sunt moderationis. Ab hiis etiam Luna non videtur differre. Hac igitur consideratione philosophi veteres illas fortuitas fortuitas] fortunas V et in melius omnia revocantes pro supradicta earum oportunitate dixerunt. Harum namque virtus in calore et humore precipue subsistit.

Saturni autem et Martis Martis] add. et del. et M efficacia predictis tribus adversatur, quoniam harum duarum nature diversitas illarum illarum] illamrum M trium naturam non respicit, quare quare] quarum VV₁ altera frigus, altera sibi proprie siccitatem usurpat. Unde, quoniam in natura constantiam non amittunt, infortunate facte sunt.

Sol denique et Mercurius ad omnes se inclinant, nunc hinc, nunc inde se invicem divertentes. Hoc autem in hiis satis possibile videtur, quoniam in earum natura participatio quedam continetur.

⟨I.6⟩ ⟨Que sint mascule, que muliebres⟩

In primordio humane creationis, quoniam in natura sive potius in sexu duo tantum conditi reperiuntur, masculus scilicet et femina, naturam ⟨caloris sexui masculino, naturam⟩ caloris… naturam] V humoris sexui feminino attribuunt, quare altera in alterum iuste concessit participatio. Cum in Luna et in Venere maximus humor habundet, has antiqui femineas appellarunt. ⟨Solem quidem et Saturnum, Iovem similiter et Martem contrario sexui reli⟨n⟩querunt⟩ Solem... reli⟨n⟩querunt] V₁. Mercurius quoque, quoniam utriusque generis particeps extitit, in moderatione caloris et humoris equalitatem non amisit.

Nec minus etiam secundum earum mansiones a Sole sexus rationem rationem] ratione VV₁ exponunt. Cum enim planete orientales ortum videlicet Solis precedunt precedunt] add. et del. max M, masculino sexui sexui] add. et del. attribuuntur M ascribuntur. Cum autem ab occidente solarem occasum premiserunt, femineum sortiuntur.

Preterea, prout earum mansiones ab orizonte distiterint, idem coniciunt. Si itaque ab oriente inter medium celum superius et orizonta disponantur, aut si ab occidentis partibus inter orizonta et medium celum inferius, quod cardo terre dicitur, locum obtineant, sexum virilem assumunt; quod si in reliquis quartis exstiterint, femineum non relinquunt.

⟨I.7⟩ ⟨Que diurne, que nocturne⟩

⟨D⟩uo Duo] V esse tempora omnes nullo rationis induti argumento, verum cotidiano docti experimento fateri coguntur. Alterum dicitur dies et hunc masculis, alterum vocatur nox et hanc mulieribus attribuunt. Cum igitur in die pro motu et variatione mundanorum, sed precipue pro munero munero] mundo B; numero V scolarium scolarium] V; secularium B; scolarium or secularium MV₁ exercitio negotiorum maxime calor habundet, in nocte quidem omnia quiete fruuntur, cum a labore omnia cessent animantia et tunc humor etiam prevaleat, Lunam et Venerem nocturnas dixerunt, Solem et Iovem diurnas vocantes. Mercurium quoque, quia utriusque est particeps, inter utramque medium reli⟨n⟩querunt relinquerunt] VV₁. Sed cum orientalis fuerit, diurnus, cum autem occidentalis, nocturnus dicetur.

Duas itaque infortunatas, quas etiam corruptionis ministras appellant, a sue nature convenientia removentes in contrarium collocarunt. Mars namque, quotiens in melius revocatur, profectus suos in meliora multiplicat; in sui natura persistens, infortunium in deterius redundat. Saturnus ergo pro expressa ipsius frigiditate diurnus vocatur. Illius etenim naturam diei calor mitigat. Mars autem nocturnus ponitur, quoniam ipsius siccitatem noctis humor temperat. Eodemque denique modo in omnibus infortunatis. Cum enim in contrarium se applicant vel divertunt, eorum minuitur infortunium, dum earum earum] add. et del. mod M roboratur moderatio.

⟨I.8⟩ ⟨De virtute stellarum secundum locorum diversitates et earum mansiones a Sole⟩

⟨L⟩una Luna] i. m. M equidem et stelle nocturne in augmento sive diminutione secundum loca earum ⟨et⟩ et] VV₁; sup. l. M (perhaps other hand) mansiones a Sole vires suas permutare creduntur. A primo namque ipsius Lune exortu donec atharbe atharbe] atarbe V₁ primum occupet, quod medium prioris lucis dicitur, in ipsius lunaris corporis natura humor videtur prevalere. A medio item prioris lucis quousque Soli opponatur, calor dicitur preesse. Ab ipso quidem totius lucis complemento donec atharbe atharbe] atarbe V₁ secundum insideat, quod medium secunde lucis nominant, regnat siccitas. A medio demum secunde lucis quousque Soli iungatur, viget frigiditas.

Erratice igitur stelle a sui ortus primordio quousque moram primam consequa⟨n⟩tur consequantur] BV₁; consequentur V, humectant. Ab eo quidem loco quousque ad Solis oppositionem ventum fuerit, calescunt; a a] corr. ex ad M Solis rursum oppositione donec secundam moram obtineant, desiccant. Cum autem hic locus relinquatur relinquatur] relinquitur V; relinquetur V₁ quousque Solem succedant, frigescunt. Diversa namque vis earum naturalisque moderatio, preterea quia in hoc circulo altera alteri quasi victrix prefertur secundum earum mansiones et loca huius rei cognitionem insinuant. Ex hoc demum, quod in circulo per diversitatem sive potius rerum alterationem recensetur, quod dictum est nobis manifestius innotuit.

⟨I.9⟩ ⟨De natura stellarum que in zodiaco consistunt et de diversitate earum virtutis⟩

⟨S⟩uperius Superius] V₁ de natura erraticarum et de virtutis earumdem operatione tractavimus. Sequitur de fixarum virtute et figurarum ⟨proprietate⟩ proprietate] VV₁ et earum effectu. Ab hiis ergo que in zodiaco consistunt, prout ordo tract⟨at⟩us tractatus] BVV₁ expostulat, sumamus exordium.

⟨Aries⟩ Aries] V₁; vac., i. m. M Stelle ergo que in capite Arietis firmantur Martis et Saturni naturam eorumque moderationem obtinent. Que autem stelle nares illius possident, Mercurii naturam assumunt, earum tamen temperantia ad Saturni naturam naturam] add. et del. eius moderationem M aliquantulum se inclinat. Que in posteriori pede continentur, Martis naturam eiusque moderationem non fugiunt. Et que super renes super renes] add. vel caudam V locate sunt, Veneris naturam sortiuntur.

⟨Taurus⟩ Taurus] BV₁; vac. M Stelle quoque que in fixura narium conspiciuntur conspiciuntur] corr. ex conspiuntur M, Veneris naturam subierunt. Harum tamen moderatio nature Iovis aliquantulum adhesit. Azoreie Azoreie] corr. ex Adoreie M; Azorcie V quas latino sermone Capellas Capellas] corr. in caprellas M (perhaps other hand) dicimus tam Lune quam Martis Martis] Iovis V naturam earumque moderantiam non expellunt. Sed que perlucida et rubicunda rubicunda] corr. ex rubicundan M in Tauri capite videtur videtur] add. et del. ipse M, ipsa enim Aldebaram Aldebaram] Aldebaran V₁ sermone arabico, latine autem Scabro potest dici, nature Martis eiusque moderationi succumbit. Alie demum stelle Saturni naturam imitantur. Harum tamen compositio Mercurii naturam paululum subiit. Et que ⟨in⟩ in] V Tauri cornua, non relinquit Martis naturam eiusque eiusque] VV₁; corr. ex eius M (perhaps other hand) compositionem non amisit.

⟨Gemini⟩ Gemini] BV₁; vac., i .m. M Quedam in pedibus Geminorum stelle cernuntur, quarum natura et si Mercurio adhereat, venerie tamen moderationis paululum usurpat. Que autem in femore Geminorum anatra anatra] add. sup. l. id est lucida M (other hand); om. B; vac. V; a natura V₁ videtur, Saturni nature eiusque permixtioni permixtioni] operationi V sociatur. In utroque Geminorum capite due perlucide deprehenduntur, quarum que prior precedit, nature Mercurii se subiungit; hec a quibusdam Flannai Flannai] Flannaa V [nominantur] nominantur] om. VV₁ nominatur nominantur] corr. ex nominantur M , a Grecis tamen qui huic sub quodam debite venerationis officio munus offerebant Assere Assere] add. id est Ara V; Assare V₁ nuncupatur. Altera quidem, quem quem] quam V₁ Herculem dicunt, nature Martis subiciunt.

⟨Cancer⟩ Cancer] V₁; vac., i. m. M Que autem in pedibus Cancri stelle notantur, et si Mercurii nature se supponant, Marti tamen aliquantulum se inclinant. Earum vero que sunt in eius ventre, Azabene scilicet scilicet] M (perhaps other hand); om. BVV₁, proprietas Saturni et Mercurii nature non repugnat. Que autem in eius pectore locatur In M, there is a hole in the parchment in the middle of this word., nubis nubis] add. et del. g M queque gerit speciem vocaturque Meellef Meellef] Melloef V, Lune et Martis equatur nature. In utraque Presepis parte sunt due stelle que duo Asini Asini] corr. ex Asani M dicuntur, Martis videlicet et Solis efficaciam assequantur assequantur] assequuntur V; assecuntur V₁, quarum quarum] corr. ex quare M complexio manifeste abscidit et destruit.

⟨Leo⟩ Leo] BV₁; vac., i. m. M Sunt iterum stelle due in Leonis capite que Saturno conveniunt, sed ad Martis naturam aliquantulum accedunt. Tres autem ille que in Leonis cervice fulgentes Saturni naturam sequntur et ad Mercurii temperantiam inclinantur. Ea vero perlucida que cor Leonis vel potius alio nomine dicitur Almalaki Almalaki] Almalaci V a Martis et Iovis Iovis] add. et del. non recedit M natura non recedit. Que in lumbis in lumbis] add. et dorso V existunt et que in cauda fulgent, Veneris et Saturni naturam non amittunt. Sed que femoribus adherentes Veneris nature se adhibent, de Mercurio tamen paululum retinent.

⟨Virgo⟩ Virgo] BV₁; vac., i. m. M Sunt quedam in Virginis capite et in extremitatibus ale dextre, que dum Mercurii naturam ostendunt, Marti[s] Martis] Marti V tamen in modico se supponunt; alias quidem eiusdem ale perlucidas Mercurio sociari, sed in parte Venerem dicimus imitari. Est quedam refulgens in ala dextra, que dicitur Almuredeme Almuredeme] corr. ex Almuredine M; Almuredene B; Almuredine V Lilutaf, Saturni Saturni] iter, then del. M naturam et Mercurii non relinquens. Alcimec Alaazel Alcimec Alaazel] MV₁; Aleeimac Alazel V que in Virgine deprehenditur et si nature Veneris adhesit, Mercurio tamen paululum se subiecit. Que vero in pedum extremitate et vestium novissimis denotantur, Mercurio quidem, sed etiam Marti partim conceduntur.

⟨Libra⟩ Libra] BV₁; vac.,i. m. M In Libre scapulis due perlucide cernuntur, quas Ptholomeus caudarum Scorpionis extremitates nominavit. Iovis et Mercurii naturam non abstulit. Que in medio medio] add. et del. i M Azebenin Azebenin] Zebani Azebau V Saturni naturam assumpserunt, Mercurio tamen aliquantulum adheserunt.

⟨Scorpio⟩ Scorpio] B; vac., i. m. M; i. m. V₁ Scorpionis latera quedam prefulgentes obtinent, et si Martis nature, Saturno etiam aliquantulum respondent. In eiusdem pectore quedam inter tres media rubicundior et prefulgens, Martis vicaria dicta, eius naturam retinens consistit, sed Iovis moderantiam non relinquit. Que in cauda Scorpionis posita, naturam Saturni Saturni] BVV₁; i. m. M exhibet, Veneri etiam modicum adheret. Sed que in extremitate caude Mercurio et Marti conveniunt, Martem et Lunam penitus non expellunt. Quedam in posteriori posteriori] exteriori V₁ sita Scorpionem sequens et nubis similitudinem gerit, sed a Martis et Lune viribus non recedit.

⟨De Sagittario⟩ Sagittarius] BV₁; vac., i. m. M Que in eius sagitta disponuntur, Saturni naturam et Lune secuntur. Et que in arcus curvatura sunt locate, Iovis et Martis nature sunt relicte. Que Sagittarii frontem sicut nubes possident, alibi Solis et Martis, Mercurii ⟨naturam⟩ naturam] VV₁ et Lune retinent. Sunt in eius dorso que Iovis naturam assumunt, sed se Mercurio subiciuntur. Alie in tybiis tybiis] corr. ex tybieis M Sagittarii computantur, sed Iovis et Saturni nature supponuntur. Sunt quedam in eius cauda quadrate que Veneris naturam obtinent, in parte tamen Saturno respondent.

⟨Capricornus⟩ Capricornus] BV₁; vac., i. m. M Qui qui] que VV₁ in Capricorni naribus locate sunt, Martis nature subduntur, Veneri paululum similantur. Sed que ventrem et tybias occupant, Marti et Mercurio se inclinant. Et que super caudam incidunt, Saturni et Mercurii naturam suscipiunt.

⟨Aquarius⟩ Aquarius] B; vac., i. m. M; i. m. V₁. In M, the word is barely legible because of the binding of the manuscript. In humeris Aquarii et que in manu sinistra locantur, Saturni et Mercurii naturam sequuntur. Et que in femoribus se demonstrant, Mercurium et in parte Saturnum non abnegant abnegant] add. et del. in M. Que vero Amphora sive Situla Aquaria nuncupa⟨n⟩tur nuncupantur] V₁, Saturno non negamus, sed Iovi easdem partim relinquimus.

⟨Pisces⟩ Pisces] BV₁; vac., i. m. M. In M, the word is barely legible because of the binding of the manuscript. In capite Piscium australi et in linea dextra que Mercurii nature favent, paululum Saturno respondent. Que vero planitiem lateris incidunt incidunt] insidunt VV₁, Iovi solum et Mercurio, sed que que] BVV₁; sup.l. M caudam optinent in linea dextra dextra] add. et del. Saturno M, attribuuntur Saturno, sed tamen in parte respondent Mercurio. Que sinistrum latus Piscium occupantes Iovis nature se subiciunt, Veneri etiam se permittunt. In septentrionali quidem linea fixe Saturni et Iovis conveniunt nature. Quedam in ligatura aut nodo perlucida[m] perlucidam] perlucida V; lucida V₁ Martis gerit similitudinem, sed Mercuii paululum ⟨retinet⟩ retinet] VV₁ complexionem.

⟨I.10⟩ ⟨De virtute stellarum quarum simititudines et figure a dextris Dextris should be corrected into sinistris. Cf. M, f. 93r, i. m. (perhaps other hand) zodiaci deprehenduntur⟩

⟨I⟩n In] V sinistre partis figuris Ursa Minor stellas fulgentes continet, quarum Aliedi Aliedi] VV₁;corr. ex Alidi M; Adei B et Alforcam Alforcani] Alfocani B, dum Saturni naturam occupant, Veneri etiam se inclinant. Sed que in Ursa Maiore sunt sunt] add. et del. benesa M, Benezanais Benezanais] Benesnais V; Beneznais V₁ scilicet, Lune et Veneri subduntur. Que autem in Dracone prefulgent, Saturni et Martis naturam sequntur. Que autem sunt inflammate inflammate] B; inflammate or rather inflamante M; in inflamante V; in inflammate V₁, nature Saturni et Iovis se sociant. Sunt in medio medio] add. et del. sun M sinistram partem respicientis respicientis] corr. in respicientes M (perhaps other hand) que Saturno et et] add. et del. sa M Marti se applicant. Que in Septentrionali Corona refulgent, videlicet que in Alefeca in Alefeca] corr. ex inalefeca M; in Alfelina or in Alfelima V sunt lucide, Venerem et Mercurium respiciunt. Est in Herculis similitudine, que supra genua recumbens dicitur, Mercurii nature ascripta. Sunt quedam lucide, quarum que Aquila Cadens dicitur vel alio nomine Lilurah Lilurah] Lilurab B; Lilurach VV₁, apud nos autem Cortugo Cortugo] Tortugo V₁; Tentigo V, Veneris et Mercurii nature subiecta. Taunezuz Taunezuz] Tanneziur B; Tannezuz V; Tauvecuc V₁ autem, autem] add. et del. que M que miles caput tenens, a nobis Perseus dicitur, Saturni et Iovis naturam respicit. Que in ensis in ensis] corr. ex inensis M capulo, Martis et Mercurii nature congruit. Sunt alie perlucide quarum quarum] corr. ex quare M que dicitur Pastor, videlicet Alaioc, Marti ⟨et Mercurio⟩ et Mercurio] VV₁ convenit. Alie autem sunt quarum Abhavue Abhauue] Chanue V; Alahuue V₁, que viperam tenens dicitur, Saturno non dissentit, sed Veneris moderantiam non relinquit. Sunt alie in ipsius serpentis latere quas Saturni et Martis natura recipit. In Sagitta locate, Martis nature accedunt, sed Veneris non amittunt. Sunt alie, quarum Vultur Volans Iovi et Marti consentit. Que autem sunt in Delphine qui secundum quosdam Lupus Maximus Maximus] Magnus V dicitur, Saturni et Martis naturam non expellit. In Equo autem que relucent, Martis et Mercurii natura suscipit. Sunt etiam alie quarum Andromade nature, quamquam noverit ⟨Martem⟩ Martem] V, Veneris adhesit. Et que in Triangulo, Mercurii naturam sumpsit sumpsit] suscipiunt V.

⟨I.11⟩ ⟨De virtute fixarum quarum similitudines et figure a sinistris sinistris] dextris V; cf. M, f. 93r, i. m. zodiaci notantur⟩

⟨S⟩unt Sunt] i. m. M a dextris zodiaci, quem Arabes nitac nitac] nitat V alburug alburug] abburug V₁ nominant, nos autem lineam equidistantem dicere possumus, stelle fixe, harum quedam in ore Piscis Australis existens Veneris et Mercurii naturam imita[n]tur imitantur] imitatur V₁ et que in eiusdem Piscis corpore sunt locate, Marti[s] Martis] Marti V; add. i. m. nature scilicet M (perhaps other hand); add. nature B sunt sociate et... sociate] i. m. M; om. V₁; add. post existens V. Alia in Centauro posita naturam Saturni sequitur. Alia in humeris Asini sita Marti et Mercurio sociatur. Alie eiusdem loci fulgide Iovis et Saturni tribuuntur nature. Sed que in flumine, Eridani scilicet, ultima ultimam] corr. ex. ultimam M Iovis, prior vero Saturni naturam sortiuntur. Alia que in Leporis consistunt effigie, Saturno et Marti coequantur. Que sunt circa Postremum Canem, Veneris nature copulantur. Sunt quedam in Canis naribus qui Alasare Alasare] Illasare B; Alfaare V; Alsaraam V₁ Dextra dicitur, et si Iovis naturam assumunt, Martem ex toto non relinqunt. Alie autem Canem Animosum qui Alsaara Alsaara] Alsaraam V₁ ⟨Sinistra⟩ Sinistra] V dicitur, et si Mercurii naturam retinent, Marti tamen paululum adherent. Alie ordinantur in Serpente, Saturni et Iovis convenientes nature. Alie in Alahbia, id est in Calice, nature Veneris ascripte, sed non penitus a Mercurio diverse. Sed sunt in Corvo alie Saturno et Marti deputate. Est quedam in Navis prora perlucida que Zuail Zuail] Zuau B; Zahail V₁ dicitur ⟨et Arturus⟩ et Arturus] V, Saturni et Iovis amica nature. Alie in Centauro computantur, harum quidem que hominis formam occupant, Mercurio et Veneri, que corpus equi possident, Veneri conveniunt et et] add. Marti et V₁ Iovi. Sunt quedam in Decollante perlucide quasi in natura Veneri, aliquantulum tamen inclinantur et Marti. Sunt in Corona Dextra alie Saturni et Mercurii sortite naturam. Et que in Turribulo disponuntur, et si Iovis naturam ⟨recipiunt⟩ recipiunt] VV₁, a Mercurii moderantia non recedunt. Hec itaque sunt que de virtute sive natura stellarum fixarum ex libris antiquorum excerpere potuimus.

⟨I.12⟩ ⟨De virtute temporum anni⟩

⟨Q⟩uatuor Quatuor] i. m. M anni tempora ⟨sunt⟩ sunt] V: ver, estas, autumpnus, hyemps. In vere quidem multus humor redundat. Recedente enim frigore calor advenit, quicquid frigoris asperitas congelaverat, dissolvit. Humor etiam hac de causa discurrit et multus efficitur. Estus enim nimios calores generat. Sol enim tunc altiora concendit concendit] conscendit BV; concedit V₁ signa propriorque nobis efficitur. In autumpno quidem nimia siccitas procreatur. Minuitur namque calor et recedunt estatis estatis] etatis M ardores, humorem penitus haurientes. In hyeme quoque summa dominatur frigiditas. Sol enim remotior nobis factus nos calore privatos a longe despicit.

Sed quoniam zodiacus in modum circuli constituitur, cui nemo natura compositionis repugnante principium vel finem assignare novit, signorum calculationem ab Ariete, in hoc enim equinoctium ratio semper fieri postulat, exordiri maluerunt. Ver etiam in eo principium sumit, a quo omnibus terre nascentibus causa et vivendi exordium conferri creditur. Preterea, quoniam in humoris habundantia, necnon etiam in calore et mollitie nutricationis et infantie, quam vitam priorem Arabes Arabes] corr. ex Arabens M nominant, similitudinem[que] similitudinemque] similitudinem V₁ retinet, hunc in ordine temporum voluerunt precedere. Secundam postea vitam vel potius etatem secundo tempori, scilicet estati, comparant; adolescentis natura natura] corr. ex naturam M enim que debitum sexus iam absolvit calidissima calorisque statum in hac assequitur. Consequenter vero tertiam etatem tertii temporis nature, que primo primo] post VV₁ caloris abscessum humores humores] siccitatem V multiplicat, attribuunt. Autumpnus namque humorem ⟨arborum⟩ arborum] V; arbor V₁ imminuit, herbas desicat et folia depellit. Extremam denique vitam sive ut diximus etatem quarto tempori, hyemi, ascripserunt. Deficit deficit] iter, then del. M enim calor et extingitur frigusque convalescit.

⟨I.13⟩ ⟨De natura quatuor partium mundi⟩

⟨N⟩unc Nunc] i. m. M de virtute quatuor partium partium] add. mundi sive V orizontis, terminos etiam ex quibus venti quatuor oriantur disserendum. Pars itaque orientalis quam Almassaric Almassaric] corr. ex Almassarec M; Almuserec V nominant maxima siccitate convalescit. Sol enim suo ascensu que humida sunt exsiccat, noctis etiam humores exhauriens superius elevat. Ventus quidem ex hac parte veniens attractive virtutis et sicce ab illis Azabe, a nobis Eurus nuncupatur.

Pars quidem australis calidissima pro diuturna videlicet Solis mora eiusque in medio celi tarda conversione, cuius circuli digressio ad hanc terre partem que incolitur se inclinat. Eius ventus calidus et siccus quem Arabes Ianubi Ianubi] Zanubi V, a nobis Auster vocatur.

Pars autem occidentalis ab illis Almagrib dicta multo humore redundat. Humor enim a calore Solis exhaustus et eo prevalente dispersus totus in hanc se recipit partem et in eius occasu omnia que desiccata fuerant humectari incipiunt. Ventus eius humidus et fovens ab illis dicitur Dabor, a nobis Zephirus describitur.

Pars deinde septentrionalis quam Semeli Semeli] Semech B dicunt nimie frigiditatis asperitate congelatur congelatur] corr. ex congelatus M. Ab hac enim Sol longe discurrens ipsam suo calore fovere desinit. Istius preterea orizon partis cardini terre, qui in naturam a superiore celi cardine differt, vicinior sive potius equidistans comprobatur. Huius quidem ventus frigidissimus et omnia cohercens quem Arabes eiusdem partis nomine Semeli dicunt, nos vero Circium vel Aquilonem nominamus.

Istarum igitur partium earumque partium partium] ventorum V; proprietatis V₁ cognitio maxima, sed in temporum moderatione eorumque natura discutienda sumopere lucem prestat. Ex hac enim temporum diversitas diversitas] diversitate V quid etiam in locis vel etatibus ex communi stellarum diversitate soleat accidere evidentius ostenditur. Singulares tamen partium proprietates expressius et absque totius erroris nebula propalari non possibile confitemur. Est namque communis considerationis hunc calorem illo vel humorem hodiernum hesterno et hiis similia secundum augmentum augmentum] agmentum M vel diminutionem discere, verum naturarum ⟨diversitates⟩ diversitates] VV₁ et que sunt hiis opposita ad unguem deprehendere nisi ut supradictum est [nisi] nisi] om. VV₁ citra verum aut gravissimum aut impossibile iudicamus, sicut apparet in medico. Cum enim calor modum excesserit, necesse est ut opposito refrigescat aut si siccitas, quatinus humore foveatur quod, prout equalitatis ratio postulat, aliter quam supradiximus fieri non poterit.

Nunc de singulari signorum proprietate in circulo et quid inter se, quid etiam cum Sole et Luna conveniant vel differant a communitate et differentia ⟨signorum⟩ signorum] VV₁ incipientes disseremus.

⟨I.14⟩ ⟨De signis mobilibus et fixis et de bicorporibus et de equinoctialibus et tropicis⟩

⟨S⟩equitur Sequitur] i. m. M de tropicis signis, de equinoctialibus, de firmis que etiam sunt bicorpora bicorpora] add. sunt vel communia V.

Tropica sunt duo quorum alterum, videlicet Cancer, principium estatis, alterum hyemis exordium, scilicet Capricornus, accelerat. Que ideo tropica dicuntur, quoniam Sol cum eorum principia ingreditur mutatur tempus. Fit quidem estas in primo Cancri, hyemps vero in principio Capricorni.

Eodem quoque modo duo ⟨equinoctialia⟩ equinoctialia] BVV₁, horum videlicet alterum videlicet alterum] inv. V₁ ⟨Aries veri⟩ Aries veri] BVV₁; †...† i. m. M (this part of the sentence is illegible because of the binding of the manuscript), alterum, scilicet Libra, ⟨autumpno principium⟩ autumpno principium] BVV₁; †a principio† i. m. M (this part of the sentence is barely legible because of the binding of the manuscript) tribuit Eodem... tribuit] i. m. M. Hec autem talia ob hoc nomina nomina] corr. ex nomine M sortiuntur, quoniam Sol in Arietis et Libre primo ingressu ubique terrarum dies noctibus adequat, quod equinoctium dicimus.

Firma sunt quatuor, alia vero vero] add. et del. cor M quatuor bicorpora nominantur. Fixa autem sunt ea que duo equinoctialia et duo solstitia et duo solsticia] i. m. M in signorum ordine postsequntur. Que sunt Taurus, Leo, Scorpius, Aquarius. Hec autem ideo hoc nomine describuntur, quia Sol per ista discurrens statum quidem eundem optinet tempus, sive sit ver, sive estas, vel autumpnus, vel hyemps; eorumque naturas, humorem videlicet aut calorem etc., prout singulis attribuitur, immutabiliter conservat. Non enim ab hoc in illud ut fit in ceteris transit. Huius autem rei manifestum prestat argumentum temporum constantia in predictis signis omni temporum curriculo curriculo] add. et del. pri M succedente.

Ea vero sunt bicorpora que, ut ordinationis ratio postulat, firma sequntur signa. Hec sunt Gemini, Virgo, Sagittarius, Pisces. Et quoniam alterius quam sui temporis nature participantia effecta sunt, hoc nomine declarantur. Hec etiam inter signa fixa et mobilia quasi medium quoddam optinent, cum fixorum finem tropicorum tropicorum] corr. ex trorpicorum M exordia participando assumant, qua de causa gemine participia dicuntur nature.

⟨I.15⟩ ⟨Que signa sint masculina et que feminea⟩

⟨C⟩um Cum] V totus signorum numerus XII non excedat, sex eorum astrologi priores diei, nature scilicet virili, ascripserunt, sex alia nocti, nature videlicet muliebri, relinquerunt. Alterum post alterum, prout nox diei succedit, ordinantes masculum femineo sociarunt.

In zodiaco etiam pro predictarum genere causarum Arieti primatum concesserunt. Preterea, quia vir principalis vel efficiens causa digniorisque virtutis et constantior⟨is⟩ constantioris] V₁ status quam illud in quo agitur, ob hanc igitur causam ab Ariete et Libra, quoniam hec virilia sunt, placuit exordiri. Sunt etiam hec eadem in linea que dies noctibus adequat, quando Sol eorum principia ingreditur. In hiis denique motus maioris revolutionis efficitur, eo quod circulus equinoctialis super ipsa[m] ipsam] ipsa V₁ distenditur, a quo primus fortiorque motus qui firmamenti motus dicitur sumit originem.

Deinde, ut supradictum est, reliqua signa alterum alteri, sicut mulier viro sociatur, ordinarunt. Quosdam etiam fore commemorant qui computationis principium alteri tropicorum, lunari videlicet, legarunt. Lunaris namque cursus velocior eiusque diversitas ceterarum evidentior comprobatur. Nonnulli preterea hanc sexus discretionem secundum ascendentia describentes, ipsum masculum, secundum ab eo feminam et ⟨deinceps⟩ deinceps] VV₁ distribuunt. Ipsum namque oriens semper masculum iudicatur. Non minus itaque celum in quatuor viriles et femineas partes distribuunt. Quartam igitur orientalem, ab ascendente videlicet ad medium celum superius, et eius oppositam, ab occidente scilicet ad medium celum inferius quod cardo terre dicitur, viris, reliquas mulieribus mulieribus] mulieeribus M ascripserunt ascripserunt] ascripseserunt M. Nominibus etiam creaturarum quarumdam earumque figuris signa itidem discreverunt, hec quadrupedia, illa inungentia, fecunda vel sterilia hec aliquo honoris nomine et hiis similibus nuncupantes. Ista enim in hoc ⟨loco⟩ loco] VV₁ subscribere, cum superius de eorum virtute et moderatione et aliis eorum proprietatibus manifestum sit, superfluum iudicamus.

⟨I.16⟩ ⟨De diversis signorum aspectibus secundum lineas que in circulo disponuntur qui sunt oppositio, tetragonus, trigonus, exagonus⟩

⟨A⟩spectus Aspectus] i.m. M isti secundum rectarum linearum figuras que infra circulum disponuntur assignari debent. Sunt autem quatuor ut in proprie proprie] VV₁;corr. ex propriis locis M hiis nominibus utamur: trigonus, tetragonus, exagonus et oppositio qui qui] que BV dyametros dicitur. Diametros itaque oppositionis in duas medietates signa partiens duos rectos angulos, sex etiam signa et CLXXX gradus complectitur. Trigonus autem recti anguli duas partes, quatuor signa, CXX gradus circuit. Sed tetragonus ⟨angulum⟩ angulum] VV₁ rectum constituens tria signa, XC etiam gradus includit. Exagonus quippe angulum rectum eiusque tres partes tres partes] BVV₁; del. tres partes tres signa M constituit, signa duo et LX gradus reddens.

Quare autem hoc linearum genus precellat aut pre aliis singulariter aligatur aligatur] eligatur VV₁, non ignotum fore arbitrandum est. Respectus namque oppositionis in recte linee capite, que videlicet in duas equas partes circulum secat, denotatur. Cum igitur in circulo due maiores partes quam medietas et tertia nequeant reperiri, sunt et hee maiores recte linee que circulum secant, de quibus agimus. Si autem in sui maximas partes hee due linee dividantur, CLXXX quod est almuchabala almuchabala] almichabala B; almuchadala V; almutabala V₁, medietas XC repperitur et hoc est quod atarbe atarbe] atharbe V vel tetragonum dicimus. Nec minus exagonus sive sexta pars quod ataaliz ataaliz] achaalim B; atraliz V; atacdic V₁ nominant trigoni medietas efficitur. Preterea oppositionis respectum fortiorem ceterisque propriorem in rerum principiis esse voluerunt, quoniam alios respectus, videlicet tazliz tazliz] tarliz B; tardiz V ⟨trigonus⟩ trigonus] V₁ et atarbe atarbe] atharbe V ⟨tetragonus⟩ tetragonus] V₁ et atazdiz atazdiz] azardim B; atardiz V; atacdic V₁, in se colligit. Centum namque LXXX CXX eiusque eiusque] add. numeri V medietatem complectitur. Centum etiam XX XC eiusque eiusque] add. et del. medietatem complectitur M tertia pars constituunt. Similiter XC LX eiusque alteram partem comprehendit. Sed trigonus et exagonus convenientie moderationis et voluntatum ordinationi commodius respondent. Respectus enim isti a similibus signis in consimilia, videlicet si a masculo principium duxerint, in masculum, si a femina, in feminam, terminantur. Tetragonus quidem et oppositio pro eorum compositionis differentia ab hac discrepant oportunitate.

⟨I.17⟩ ⟨De signis altis, de humilibus que iniungentia, que obtemperantia dicantur⟩

⟨E⟩quinoctialium Equinoctialium] i. m. M signorum collateralia, quorum videlicet ab altero equinoctialium punctorum in utramque partem equaliter longitudo distenditur, partes suas in ascendendo coequant. Sex autem signa que estivi solstitii punctum secuntur iniungentia, sex alia que solstitio hyemali succedunt obtemperantia pro eorum ascensu et istorum humiliatione nuncupantur. Cum enim Sol estiva ingreditur signa, dies fit longior, cum autem hyemalia, idem brevior reperitur.

⟨I.18⟩ ⟨De signorum diversitate et convenientia in alterno eorum respectu et si qua est inter hec alia similitudo⟩

⟨S⟩igna Signa] i. m. M solstitialibus collateralia collateralia] add. et del. proprio M, quorum videlicet a punctis solstitialibus in utramque partem equalis est longitudo, dies diebus, noctes noctibus coequabunt coequabunt] corr. ex coequabit M (perhaps other hand); coequant VV₁. Equalis igitur virtutis similisque operationis sive potius efficacie nominantur; verbi gratia, Gemini, Cancer, Leo, Taurus et alia similiter. Conveniunt etiam signa que equalis sunt ascensionis, Pisces scilicet et Aries, Taurus et Aquarius. Est et alia eorum conven⟨ien⟩tia convenientia] VV₁, cum sint due domus eiusdem planete.

⟨I.19⟩ ⟨De signorum diversitate qua tam respectu quam alio modo differunt⟩

⟨D⟩ifferre Differre] i. m. M dicuntur ad invicem signa, quotiens nullius eorum que prediximus participant. Nec etiam in respectus similitudine conveniunt, quos videlicet trigonum, tetragonum, exagonum vel oppositum prediximus. Secundum enim et sextum ab ascendente XXX gradibus et CL differunt. Qui numerus nulla cuiusquam respectus convenientia ad alium refertur. Secundum etiam nullas infra circulum lineas secat que rectarum linearum linearum] i. m. M figuram componant.

⟨I.20⟩ ⟨De domibus VII stellarum mobilium et earum causis⟩

⟨H⟩abent Habent] i. m. M itidem signa XII et stelle mobiles in natura et virtutis efficacia efficacia] eficacia M convenientiam. Non minus etiam et circuli quarte, trina videlicet signorum que ternarios nominamus, cum natura stellarum mobilium, in effectu scilicet scilicet] sup. l. M, similantur.

Duo igitur septentrionalia signa que in circulo altiorem locum optinent, Leo scilicet et Cancer, que vertici nostro propinquius accedunt, calor namque multiplicatur, dum Sol ea perambulat, duorum luminum domos, Solis Solis] corr. ex solum M videlicet et Lune, statuerunt, Leonem Soli, cum sit masculus, Cancrum Lune, quia est femina, dividentes.

Circulum iterum in duas diviserunt partes. A Leone ad Capricornum, circuli videlicet medietatem, Soli, sed quod est inter Aquarium et Cancrum Lune destinaverunt, hac scilicet lege, ut quin[ta]que quintaque] quinque BVV₁ mobilium stellarum singule in alterutra medietate, in hac que Soli concessit, signum, in illa autem quam Luna recepit, signum, prout ordo locorum in circulo eorumque natura postulabat, sortire⟨n⟩tur sortirentur] V.

Cum ergo Saturnum frigidum constet esse, calori autem frigus opponatur, preterea quia eius circulus mobilibus circulis superior, duo signa Soli et Lune Lune] add. et del. l M opposita, Capricornum videlicet et Aquarium, frigida enim sunt et sicca, quorum etiam virtus et operatio a Sole et Luna diverse Saturno dicarunt.

Iupiter autem, quia est moderate virtutis eiusque circulus Saturno suppositus, duo signa que Saturni domibus succedunt, Sagitarium scilicet et Pisces, cum Iovis ipsius nature equabilitas ventos procreet, res etiam vegetari vel potius animare compellat, in trigono a Sole et Luna suscepit. Trigonus namque conveniens in moderantia et utilis in respectu.

Duo equidem signa que Iovis domos primo loco secuntur, Scorpius scilicet et Aries, Marti, quoniam eius natura comburens et sicca eiusque eiusque] eiusquod M circulus ioviali subiectus, prebent hospitia. Que etiam de tetragono Solis et Lune domos respiciunt, hic autem respectus absque moderationis convenientia fit infortunatus. Martis etiam natura corrumpens Iovis prosperitati contraria.

Venus quoque, cum sit equabilis et moderate compositionis, circulus etiam illius Marti et Soli suppositus, Taurum et Libram Martis vicina hospitiis a Solis et Lune domibus respectu exagoni, [scilicet] scilicet] om. BV₁ satis scilicet competenti distantia, vendicavit. Eius etiam natura nascentibus incrementum, animantibus vitam prestans, quoniam eius a Sole in utramque partem longitudo nunquam duobus signis maior efficitur.

Reliqua autem duo, Gemini scilicet et Virgo, Mercurio, cuius circulus lunari vicinus eiusque similiter a Sole longitudo nunquam uno signo maior distiterit distiterit] corr. ex dist M, sunt relicta. Unde tam Solis quam Lune hospitiis eius utramque domum loco proximam distinxerunt.

⟨I.21⟩ ⟨De ternariis et earum earum] eorum VV₁ dominis⟩

⟨Q⟩uemadmodum Quemadmodum] i. m. M recte linee infra circulum disposite quamdam speciei oportunitatem servare videntur, sic et horum ternariorum modus exordinationis et compositionis quanmdam convenientiam subministrat. Est etiam in causa eorum zodiacus circulus, in 3 circulos partitus. Unus quidem eorum est quem indicat equinoctium, alii autem duo quos tropica tropica] add. id est solstitia V, Cancri Cancri] add. et del. scilicet M videlicet et Capricorni, designant.

Signa etiam in quatuor partes, et hec quatuor ternarios dicimus, sunt distincta. Primus quoque ternarius est Aries, Leo, Sagittarius. Hec tria quidem signa, signum videlicet Solis, signum Iovis et signum Martis, masculina sunt et eorum domicilia, quare Soli et Iovi hunc ternarium ascribentes Martem segregarunt. Nichil enim significationis aut figure in hiis signis possidet. Huius ternarii domini sunt de die quidem Sol, de nocte Iupiter. Arietis quoque signum circulum equinoctialem sequitur, Leo autem estatis, Sagitarius signum hyemis hyemis] corr. ex hymis M. Iste quidem ternarius Iovis consilio comparatur et, quia in eo domum vendicat, septentrionalis; ipsius beneficio arbores pululant et et] add. et del. here M herbe virescunt, animantia vegetantur. Iupiter etiam ventis septentrionalibus conveniens est. Sed quoniam Aries, domus Martis, Zepheri temperiem qui ventus est occidentalis imitatur, nam Mars ventos occidentales efficit, est etiam femineus et ex parte Lune, et hec signa similiter similiter] sup. l. M hunc ternarium [similiter] similiter] om. BVV₁ inter Zephirum et Aquilonem medium collocaverunt.

In secundo quoque ternario Taurus, Virgo et Capricornus ordinantur. Sed quoniam hec signa sunt feminea, Lune et hec signa... Lune] i. m. M et Veneri sunt ascripta. Dominus autem ternarii huius per diem Venus, nocte quidem Luna. Taurus ita prope locum, quem estivali [quod] quod] om. V₁ quidem circulo ver circuit, Virgo autem iuxta equinoctium autumpnale, Capricornus prope locum, quem hyems obeundo designat, collocatur. Iste autem ternarius australis propter Veneris domum in Tauro Tauro] V; i. m. corr. ex Capricorno M; Capricorno BV₁; Venus enim ventum australem calore et humore proprio nascendi motum prestantem modestius excitat. Sed quoniam quoniam] add. et del. sat M Capricornus, domus Saturni, hunc ternarium eiusque temperiem Euro admiscet, est quidem ventus orientalis eique Saturnus conveniens, quare hunc ternarium inter Subsolanum subsolanum] subsonalum M et Austrum, priori videlicet ternario ⟨oppositum⟩ oppositum] V, collocarunt.

Tertium autem ternarium Gemini, Libra et Aquarius constituunt. Hec tria signa masculina sunt. Sed quoniam Mars in hisdem nec domum nec aliquid possidet, prevalent Mercurius et Saturnus. Huius ternarii dominus Saturnus, quia est diurnus, die, Mercurius nocte. Signum quoque Geminorum estivo tropico vicinum, Libram equinoctio, Aquarium vero hyemali conversioni proximum ordinarunt. Hunc autem ternarium, quia in eo domum retinet, Saturnus orientalem facit. Huic tamen Septentrionem Iupiter et Saturnus, quoniam sunt diurni, admiscent, quare inter Subsolanum et Aquilonem hunc ternarium constituunt.

In quarto ternario Cancer, Scorpius et Pisces conveniunt. Huic de die Venus, Mars quidem nocte dominantur, cuius virtus in eo, quia Scorpius ei prestat hospitium, satis evidenter apparet; Luna etiam, quia sunt hec signa feminea, particeps efficitur. Cancer autem tropico estivo, Scorpius autem autumpnali equinoctio, Piscis quoque vernali tropico vicinus assistunt. Est itaque ternarius iste Marte et Luna faciente occidentalis, sed Veneris propinquitate sociatur Auster. Hic denique ternarius inter Zephirum et Austrum medius ordinatur.

⟨I.22⟩ ⟨De regnis VII stellarum⟩

⟨S⟩eptem Septem] i. m. M stellarum mobilium regna hac ratione disponuntur. Sole enim Arietem ingrediente tunc etiam fit sinister, ⟨id est septentrionalis⟩ id est septentrionalis] V; i. m., corr. ex septentrioanalis M (perhaps other hand), in altiorem circuli medietatem ascendens; dies fit longior et calescit, naturalis caloris augmentum eiusque virtus evidentior efficitur. Ipso iterum Libram ingrediente, tunc enim ad austrum descendens fit dextra dextra] dexter VV₁, in alteram circuli partem se inclinans; breviatur dies et frigescit eiusque virtus debilitatur. Solis regnum in Ariete eiusque casum in Libra[m] Libram] Libra VV₁ priores ⟨describunt⟩ describunt] V₁; i. m. dixerunt M (other hand) astrologi.

Cum igitur Libra Arieti, Saturnus Soli opponatur, Saturni regnum in Libra, eius casum in Ariete opinantur. Cum enim calor augmentatur et accedit, frigus minuitur et recedit recedit] corr. ex accedit M. Si iterum frigus exuberet in adventu[m] adventum] adventu VV₁, calor minuitur in recessu.

Luna vero postquam Soli iungitur et ab eius subradiatione subradiatione] sub radiatione M recedit, dum hoc in Ariete, Solis videlicet regno, accidat, quia lux eius nova primo in Tauro cernitur, Lune regnum in Tauro, quod est primum eius ternarii signum, casum quoque in Scorpione, quia est ipsius regno oppositus, constituunt.

Iovis itaque regnum in Cancro, ventus enim septentrionalis qui herbas virescere, arbores pululare facit a Iove excitatur. Ipso namque in Cancro morante ventus iste convalescit et multus efficitur. In opposito autem regni sui, Capricorno scilicet, casus non negatur.

Martis quidem natura, quoniam peremptoria et corrumpens est, a Iovis etiam natura diversa ⟨regnum habet Capricorni⟩ regnum habet Capricorni] V. Capricornus itidem in austrum declinans et dexter, cum Mars in eo moratur, calorem multiplicat. Mars ipse regnum in Capricorno, casum in Cancro sibi opposito sortitus est.

Venus itidem naturaliter humida. Humor similiter Piscium multiplex, horum etiam signum veris humorem prenuntiat. Quia ergo Venere huius signi spatium obeunte convalescit humor et multiplicatur, Veneris regnum Piscibus, eius casum Virgini ascripserunt.

Nam quoniam Mercurii siccitas humori Veneris scilicet adversatur et ipsam desiccat, Virgo etiam autumpni siccitatem pretendit. Mercurio enim signum Virginis oberrante siccitas roboratur, ne⟨c⟩ nec] VV₁; etiam nimius nimius] minus BVV₁ Sol eandem perambulans arborum frondes excutit. Mercurii regnum ⟨Virgini⟩ Virgini] BVV₁; i. m. M (perhaps other hand), casum eiusdem in Piscibus pro regni oppositione delegarunt.

⟨I.23⟩ ⟨De terminis VII stellarum erraticarum secundum Egyptios⟩

[D]e De] i. m. M terminorum ordinatione duplex profertur sententia. Egyptii namque domorum initia earumdem dominis terminos in maxima parte attribuunt. Babiloni autem, qui et Caldei dicuntur, domorum principia pro terminis ipsos ternariorum dominos possidere confirmant.

Egyptiorum namque sententia nec vera, nec verisimilis, nec existimatione digna reputatur, quoniam nulli priscorum successioni in terminorum ordinatione aut saltem in numero respondere videtur. Et primo de ordinatione disputemus. Egyptiorum itaque secta nunc hinc, nunc inde aberrans, signorum principiis principiis] principia V₁ eorumdem dominos dominos] dominis VV₁, alias autem ternariorum prefectis signorum primordia terminos ascribunt et forsitan hoc idem a regnorum dominis non timent sepius exordiri. Si ergo firmior eorum ratio dominis domorum innixa persistat persistat] add. cum tamen Libra sit domus Veneris, Aries Martis B and i. m. M (perhaps other hand). In M this sentence is barely legible because of the binding of the manuscript., quare Saturno in Libra primatum et non Veneri concedunt? Aut quare Iupiter Arietis principio et non Mars dicatur? Aut si eorum certius suffragium dominis ternariorum faveat, quare in Capricorno Capricorno] corr. ex Caprino M Mercurium, non Venerem anteponunt? Quod si eorum certior defensio regnorum dominis in terminorum exordio accedat, quare Cancri principium Mars, et non Iupiter, iniuste sortitur? Sed si eorum efficacior virtutis effectus hiis precipue qui plurima virtutis amminicula pretendunt assentire dicatur, quo ergo rationis inducti argumento Aquarii principium ⟨Mercurius⟩ Mercurius] BVV₁; i. m. M (perhaps other hand), non Saturnus, cum iste in Aquario solum ternarium, Saturnus vero et domum, et ternarium obtineat obtineat] add. et del. vendicat M, vendicavit? Aut quamobrem Mercurio Capricorni Capricorni] corr. ex Capriicorni M principium, cum nichil dignitatis in hoc possideat, concesserunt? Hiis itaque et quam pluribus locis aliis in ordine congruo deprehenduntur peccasse.

In assignandis rursum terminis non minus aberrasse videntur, cum videlicet terminorum terminorum] add. et del. numerus M numerum qui qui] corr. ex quu M singulis planetis ascribitur annis planete planete] corr. ex planeite M ipsius coequari contendant. Nulla enim augmenti huius vel diminutionis ratio vel etiam probabilis occurrit qua videlicet terminorum numerum singulis stellis ascriptum earumdem annis ubique equalem fateri cogamur. Vel potius quare tanta annorum quantitas, quam videlicet ipsius stelle benignitas contulit, humane vite tribuat incrementum, nisi nos eiusdem erroris nube decepti eorum sectam et divisionem terminorum, etiam numerum, prout ipsi estimant, ceterorum sententie preferenda, dignum iudicemus? Si ergo istud affirmare contendant, ut hanc videlicet ⟨diversitatem⟩ diversitatem] VV₁ que in gradibus accidit ex partibus ascendentium signorum dicant procedere, utraque secta, Egyptii videlicet eque ut Babiloni, pari et manifesto ridebuntur errore. Ascendentia enim inclinantibus inclinantibus] in climatibus VV₁ constat esse diversa, terminorum autem numerus, anni etiam stellarum in omnibus climatibus eidem et absque omni diversitate consistunt. Non minus itaque in computandis ascendentibus iuxta ipsorum calculationem calculationem] calculcationem M, cum totus eorum numerus nullo firmitatis loco inhereat et aliter quam signorum pateat ascensu, error incidit. Dicunt enim Virginis et Libre ascendentia in climate tertio XXXVIII gradibus et tertia parte gradus compleri, ⟨Scorpii autem et Leonis ascendentia XXXV gradibus terminare. Iste quidem error⟩ Scorpii… error] VV₁ ex numero et circuli quantitate mensurata manifeste deprehendi potest. Ratione etenim numerorum cogente et geometrica geometrica] corr. ex geometria M inducti veritate fateri cogimur Scorpium et Leonem pluribus quam ipsi dicant, XXX scilicet et V gradibus, et in eodem climate, si expressam veritatem attentius perscrutari velimus, Virginem autem et Libram paucioribus, XXXIIII scilicet et XLVII XLVII] 67 V punctis, ascendere. In hoc itaque a se discentire discentire] dissentire BV videntur. Hanc denique eorum assertionem communi philosophie sententie nec etiam in minimo concordari palam est. Unde quod subiecimus et et] iter, then del. M quod supradictum est eorum penitus rationem evacuat. Preterea terminos ipsos in gradus et puncta partiuntur, ut ex hoc stellarum annos convenienter supplere valeant, quod precipue ipsorum orationi non minimam addit derisionem There is a table of terms according to the Egyptians in V₁, but since the scribe did not respect the order of columns, this table does not make any sense. The table is absent from B, M and V; nevertheless, in all three manuscripts the place was left for it..

Sunt ergo gradus omnes isti CCC LX, ex quibus Saturno LVII conveniunt, Iovi 69 69] LXXX V₁ tribuuntur, Marti 66, Veneri 32, Mercurio 86 In V, after this sentence, the place was left (probably for a table). As concerns the calculation, that does not make 360 degrees. Cf. Ptolemy, Quadripartitum, tr. Aegidius de Tebaldis (A.2.5), MS Paris, BnF, lat. 16653, f. 36v: Gradus vero, qui adiunguntur quilibet planetarum, sunt isti Saturno 57, Iovi 79, Marti 66, Veneri 82, Mercurio 76, omnes isti faciunt 360.

Babiloniorum quoque, scilicet Caldeorum, intentio, etsi prorsus in ordinatione et terminorum numero perfectioni non respondeat, verisimilior tamen et rationi magis accomoda, adeo etiam plana et competens, ut facillime memoria teneatur. Ipsi namque in primo ternario, quem Aries et Leo et Sagittarius conficiunt, signorum gradus inter stellas satis competenter partientes principium Iovi, quia est dominus prioris ternarii, deinde Veneri, cum secundi ternarii dominium possideat, preterea preterea] postea VV₁ tertii dominis, Saturno scilicet et Mercurio, distribuunt, demum eius finem quarti ternarii domino domino] add. et del. m M, Marti videlicet, commendarunt. Secundi autem ternarii ternarii] add. et del. videlicet M, Tauri videlicet et Virginis et Capricorni, signa in stellas non minus eque quam primi diviserunt, eiusdem domino, scilicet Veneri, post ipsam Mercurio, ternarii Geminorum domino, postquam Marti, extrema tandem Iovi partiuntur, eundem in aliis signis modum servantes. Sed quia tertii ternarii dominium Saturnus et Mercurius possident, Saturno in die principium principium] BV₁; principum M, Mercurio noctem commiserunt, reliqua priori exequentes ordine. Huius autem partitionis modus quanta ordinis ratione fulciatur fulciatur] corr. ex fulcitur M planum erit deprehendere. Primo namque magis quam sequenti sequenti] add. et del. eo M, eum uno gradu digniorem iudicantes, addiderunt, ut si videlicet unius gradus quantitate sequens precedentem relinqunt relinquunt] relinquat V, demum sequentem minus uno gradu quo Quo should probably be corrected into quam eum qui se precedit dictaverunt et deinceps. Stella enim prima VIII gradus assumpsit, secunda VII, tertia VI, quarta V, quinta IIII; taliter enim 30 gradibus in signo completis omnes 360 colliguntur. Ex quibus Saturno 78 die conceduntur, nocte autem 66, Iovi 72, Marti 79, Veneri 75, Mercurius namque 66 in die, LXX VIII nocte assumit That does not make 360 degrees. Marti 79 should be corrected into Marti 69. Cf. Ptolemy, Tetrabiblos, ed. and tr. F. E. Robbins, Cambridge (Mass.)-London, 1940, p. 100-101.. Hec autem partitio facillima veritati potius quam Egyptiorum divisio consentit consentit] add et del. ipii M. NB: on the contrary, according to Ptolemy, the Egyptian method is better than the Chaldaean one; cf. Ptolemy, Tetrabiblos, ed. and tr. F. E. Robbins, Cambridge (Mass.)-London, 1940, p. 100-101.. Ipsi tamen terminorum numerum scripta libro memorie commendarunt, quoniam eorum de terminis sententiam quidam nativitati experti sunt convenisse, nullum tamen antiquorum eidem assensum prebuisse videmus In V, the place was left (probably, for the table of terms according to the Chaldaeans).

⟨I.24⟩ ⟨De terminis secundum Tholomeum⟩

⟨L⟩ibrum Librum] i. m. M quemdam antiquissimum multa vetustate confectum plurima philosophie secreta que nunc describere longum ducimus continentem me invenisse recordor. Nam nec totus cognitioni patebat, quem tam longe vetustatis rubigo deleverat. In extrema eius parte terminorum veritas, quod solum de tanta libri serie superstes illesumque servabatur, transferri potuit. Non aliter ergo quam ibi repertum fuerat, totum terminorum numerum singulis stellis in unoquoque signo distribuens, hoc in loco subscribere curavi.

Ipsi itaque, quorum labore hec ad nos descendit editio, regni et ternarii dominum notantes, si qua huiusmodi stellam stellam] stestellam M alicubi reperissent, etiam si infortunata esset, ipsi principium tribuerunt. Si autem infortunata, nullam in signo portionem sortiretur et hanc novissimam disponebant. In terminorum itaque distributione semper a domino regni, deinde ternarii, tunc domus dominum pro signorum ordine supponentes, sumpserunt principium. Preterea in signorum divisione, si qua stella duas obtineat dignitates, unam tantum habenti preponitur. Cancri quidem et Leonis principia, quia Soli et Lune domos prebent nec aliquam in terminis receperunt portionem, duobus infortunatis, quamvis in alia ordinatione novissimum locum optineant, Cancri videlicet principium Marti, Leonis exordium Saturno, concesserunt. Hiis duabus igitur in hoc ordine constitutis in alia graduum divisione et terminorum certa distributione, si nulla gemine dignitatis stella in primo signo aut sequenti vel usque ad quartum reperta fuerit, tunc duas fortuitas fortuitas] fortunatas V, Iovem videlicet et Venerem, segregantes singulis VII gradus, infortunatis vero, [scilicet] scilicet] om. BVV₁ Saturno scilicet et Marti, V solummodo largiri placuit. Sex autem reliquos, que ad 30 graduum complectionem relinquuntur, Mercurio, quoniam fortune et infortunii particeps exstitit, ascripserunt. Si vero quelibet in signo duas obtineat dignitates, Venus enim in Tauro domum et ternarium assumit, in graduum numero uno semper meretur pre ceteris dicari, aut in eodem, aut in eo quod infra quartum consequitur signo. Simili etiam modo et rationis ordine unius gradus facienda est detractio, si stella penitus a dignitate fuerit aliena, primum Saturno, Iovi deinceps propter motus tarditatem. Huius ergo augmenti sive diminutionis quotiens aliqua vicem suscepit, nota supra eamdem impressa designatur designatur] corr. ex designatio M.

⟨O⟩mnes Omnes] V ergo gradus isti 360 fiunt, de quorum numero Saturnus 57 vendicat, Iupiter autem 79 possidet, Mars vero LXVI optinet, Venus quidem 82 suscipit, Mercurius tandem 76 assumit.

⟨I.25⟩ ⟨De partitione uniuscuiusque signi in XII partes⟩

⟨P⟩hilosophorum Philosophorum] i. m. M quidam circulum in partes partes] add. et del. in M quas minutias minutias] minitias M vocant diviserunt. Hanc ergo sectionem que multo subtilior est precedenti in locos fieri et minutias asserebant. Locum itaque mediam signi sextam sextam] add. et del. u M, duos videlicet gradus et ipsius alteram partem, nuncupant. Nam et minutias per gradum et gradus per puncta disponunt. Illud autem, prout ordo dominorum demum demum] corr. ex. demi M; domuum V₁ exigit, partientes, eius signi domino partem primam, secundam secundi domino promiserunt et ad hunc modum in ceteris.

Quidam vero alii per denarium distribuunt. Illi vero qui circulum per singulos gradus singulis stellis tribuentes partiuntur in terminorum distributione Babilonios ordine transverso videntur imitari imitari] add. et del. libuerit M. Sed quia partitio hec incongrua nec rationi consentit, hanc recusamus inserere.

In duodenis igitur et terminis, quotiens aliquid per huiusmodi locos aut minutias in sequentibus partiri libuerit, a primordio alterius tropicorum vel equinoctialium signorum more predecessorum ordinemur. Horum enim virtus signorum et nature efficacia, dum Sol eorum principia ingreditur, ut supradictum est, satis manifeste patescit et quoniam nulla ut huius partitionis principium a digniori loco sumamus causa nos amovet, in hoc persistere studeamus. Si autem aliunde ordiremur que que] quam V nature evidens effectus opinari cohortatur, causa⟨s⟩ causas] VV₁ etiam et rationem relinquentes in contraria more stolidorum corruere videremur. Quod quoniam antiqui conicere videntur qui circulum secundum eius naturam et virtutem dividere curaverunt et nobis idem observare observare] oberservare M videtur non incongruum. Stellarum itaque proprietas in domibus et natura sicut supradiximus consistit.

⟨I.26⟩ ⟨De almuwega stellarum stellarum] stestellarum M et earumdem luce⟩

⟨Q⟩uotiens Quotiens] i. m. M stella a radiis vel adustione fuerit libera et cum alicuius figure cum Sole et Luna consortio potietur, ut videlicet sit eius a luminibus longitudo quanta inter proprias et Solis et Lune domos, hec eius almuwega dicitur. Verbi gratia, quotiens Venus in exagono a luminibus extiterit, hec eius dignitas eorumdem respectu nuncupatur. Si tamen ipsius apud Solem fuerit almuwega, ab eodem occidentalis et circa versperum locabitur. Quod si a Luna istud contrahere videatur, orientalis prout ipsius et Lune domus se habent consistat. Solet etiam luminis earum descriptio persepe notari. Sequitur quoque earumdem earumdem] corr. ex earum M alhimara, cum videlicet in sue similitudinis vel proprietatis loco consistunt. Verumtamen si gemine dignitatis munus aut plurima viris insignia harum quelibet sorciatur, ut videlicet ex se ipsa persistens ibidem multiplici proprietatis dignitate suffulta precellat, hoc eius gaudium et illuminatio vocabitur. Stellarum etiam virtus et efficacia eo quod in signis aliqua sibi habitudine coniunctis et que sue adminiculantur potestati consistere consistere] consistunt V₁ dicitur augmentari. Dicuntur etiam, sed sed] add. et del. a M non adeo in sue partitionis signis, qualicumque transimilitudine transimilitudine] consimilitudine B; tamen similitudine VV₁ gaudere. Cum autem in signis sibi disparibus aut in domus domus] domo VV₁ sue partitionis aut configurationis ignara nature discurrant et a sue dicionis loco et convenientia fuerint penitus aliene, sicut est in domo inimicorum, minuitur earum virtus et mutatur natura pro diversa sui videlicet et signorum complexione. Huiusmodi igitur consideratio ex bifaria signorum, inqua⟨m⟩ inquam] V, et planetarum natura et proprietate colligenda erit.

⟨I.27⟩ ⟨De applicatione stellarum et recessu in conventu et extra⟩

⟨A⟩pplicatio Applicatio] i. m. M itaque in conventu et huiusmodi dicitur quotiens stella posterior et pauciorum graduum ad se precedentem et plurimorum graduum accedit accedit] corr. ex accedat M. Recedit autem stella a posteriore cum non est inter ea⟨s⟩ eas] V₁ longitudo pro quantitate videlicet stellarum corporum et proinde proinde] pro modo VV₁ aliarum ad alias, prout etiam antiqui concinati concinati] concinati or ratiocinati V; rationati V₁ sunt astrologi.

In applicatione itaque et recessu que in conventu accidunt gradus earum latitudinis estimatos numerare oportet. Cursus namque earum quotiens in eadem linea et in eadem parte fuerit, necesse est ut earum virtus ad invicem recipiatur. Applicatio autem et recessus si extra conventum fuerit, numerus latitudinis illius aliter facere hortatur. Radii namque planetarum versus terre centrum et usque ad medium semper descendunt et prima prima] postea V; post V₁ in circuli partes refunduntur.

Unde manifestum est omnia que presentis voluminis series premisit, cum de ordinatione ⟨et⟩ et] VV₁;sup. l. M (perhaps other hand) compositione compositione] corr. ex compositio M (perhaps other hand) mentio fieret, de stellarum videlicet et signorum per que discurrunt proprietate et effectu, de locis preterea earumdem a Sole et ab orizonte ex utrorumque natura potissimum debere perscrutari. Ut ergo que dicta sunt ad cetera viam facilius prestent, singula capitula cum lectione subscripta necesse est perscrutari. De virtute itaque stellarum, cum fuerint videlicet orientales et ⟨addentes in cursu, fortior est earum operationis effectus. Cum autem occidentales et⟩ addentes… et] VV₁ in cursu minute minute] corr. ex imminute M, debilissima fit earum effectus operatio. In locis etiam earum a terra in ortu et occasu fortiores apparent, si in medii medii] add. et del. s M celi signo aut in secundo ab eo exstiterunt. Si autem inter oriens et medium celum aut inter occidens et terre cardinem fuerint, vis earum augmentari incipit. Si vero inter cardinem terre et oriens aut inter occidens et medium celum locum obtineant, virtus earum decrescens debilitari incipit. Hec autem que de natura stellarum et proprietate dicta sunt ad ea que divine dispositionis fatalis series futura promittit quasi cuiusdam fundamenti locum sortiuntur sortiuntur] corr. ex sociuntur M (perhaps other hand).