⟨II.1⟩ ⟨De partibus huius[modi] huiusmodi] huius VV1 artis⟩
⟨C⟩um cum] i. m. M omnia precepta et principalia que quasi ducatum quemdam in astronomiam prestare videntur sua proprietate et suo ordine superiori libro descripsimus, consequens est igitur eorum que futura sunt scientiam, quorum videlicet cognitio antequam fiant scientiam non non] add. et del. fu M refugit, aperire. In primis igitur eorum que natura siderum impellente sunt futura divisionem biforiam biforiam] bifariam BVV1 faciemus. Pars itaque prior et dignior que etiam ordinis principatum tenet est universalis scientia coadunativa et cetera que sunt huius partis generaliter complectens. Pars autem secunda est que singulorum proprietates negotiorum attendit et quod in singulorum proprietatibus hominum solet accidere diiudicat et hec dicitur nativitatum scientia, quam scilicet geneziam dicere possumus.
A priori igitur parte, universali scilicet, exordiendum censemus. Cause etenim que maximas res et universales ad actus perducunt hiis que singularum proprietatibus rerum effectus conferunt fortiores iudicantur. Sed quoniam omnis pars suo toto inferior ⟨est⟩ est] V, pars universalis tam natura quam ordine particularem antecedit, quamvis enim particularia quamdam affinitatem cum totis possideant, necesse tamen est eum qui partium cognitionem habere desiderat totum prius cognoscere, deinde partes sequestrare. Universalis igitur scientia est eorum que terris, regionibus et civitatibus futura iminent generalis cognitio, sicut sunt bella, fames, victualium copia, fulgura, terre motus et hiis similia vel potius inferiora hiis que videlicet singulis anni temporibus ex augmento vel diminutione caloris et frigoris et ventorum intemperantia circa terre et arborum fructus, affluentiam aut sterilitatem non ⟨n⟩unquam nunquam] V accidere videmus. Secunda autem est que maxima et eis inferius singulis civitatibus et regionibus futura iminent previdere. Compendiose itaque dicendum est quid operis et efficacie in climatibus et regionibus et civitatibus signa et stelle optineant, quid etiam in singulis anni temporibus ex Solis et Lune conventu et oppositione, eclipsi etiam et ceteris accidentibus accidat, sicut est de earum cursu ⟨et statione vel adustione et adustionis egressu⟩ et statione... egressu] V1 ceterisque stellarum motibus, videlicet cum fuerint orientales aut occidentales, celeres aut tarde, adhuc etiam quid proprietatis et convenientie secundum climatum diversitatem singule singule] add. et del. partes M gentes ex aere et nature complexioni complexioni] complectione V sortiantur. Quid etiam in humanis et bestiarum corporibus pro diversitate status et habitus ex signis participibus et ex stellis que eorum fruuntur dominio signis quam pluribus provenire manifestum sit, non minus investigari censeo.
⟨II.2⟩ ⟨De proprietate climatum et gentium⟩
⟨G⟩entium Gentium] i. m. M diversitas in colore et corporis corporis] corr. ex corporeis M statu, moribus, etiam et natura et quicquid in figurarum proprietate declaratur tribus de causis procedit. Prima quidem remotio terre ab ysimerino et hec dicitur terrarum latitudo et diversitas visionis. Secundam faciunt signa que supra verticem terre illius transeunt et huius nature preferuntur. Tertia est ex natura stellarum hiis dominantium.
Quicquid terre incolitur et in septentrione se distendit totius habitabilis quarte parti compensari potest. Huius autem quod quod] add. et del. est M dextrum est et ad austrum accedit vicinius sunt terrarum regiones quas deorsum signa discurrunt que inter inter] add. et del. nocti M equinoctium vernale et solstitium estivale, inter Arietem Arietem] Aerietem M scilicet scilicet] sup. l. M et Cancrum, locum possiderunt. Cum autem Sol in medio discurrit celo, immoderatum calorem apud harum incolas constans est fieri. Quare color eorum niger, capilli crispi, ipsi pigri, grossi, calide nature, figure terribilis et silvestris eorum status. Hii a quibusdam Alhabaissa Alhabaissa] Alchadaissa V, id est nigri, a nobis Ethiopes vel Mauri dicuntur. Nec iste calor calor] color VV1 homines ⟨solum⟩ solum] VV1, verum etiam omnia que fruuntur illo aere, animalia scilicet Ethiopes… scilicet] BVV1; i. m. M. In M some words are not legible because of the binding of the manuscript. et arbores, et hoc propter expressum calorem, inficere videtur.
Que autem pars incolitur et a sinistris adiacet, septentrioni proprinquior propinquior] add. et del. que autem pars incolitur M, supra quorum verticem Bennennais Bennennais] om. B; Bennays V; Benenais V1 apparent apparent] add. †Fullenetuars† id est filie Feretri B, pro cursus Solis remotione et propter caloris absentiam ab incolis tellus frigescit et humor multus efficitur qui eorum moderatrix moderatrix] moderator V et quasi rector existit et, quia prevalere creditur, a calore nunquam poterit dessicari. Horum itaque color candidus, capilli lenes, corpora longa, nimius cibi appetitus, animus inconstans, natura frigida, corpus et natura pro nimia frigiditate terre silvestres silvestres] i. m. M. Eos enim hyemps immoderata immoderata] add. et del. equatur M prosequitur, aer frigidus, arbores similiter procere, animalia indomita et hii Rutheni dicuntur.
Qui autem inter eos, quos quos] sup. l. M deorsum transit Cancer et quorum vertici Bennennais Bennennais] Benenays V; Bennenais V1 apparent, inhabitant, quoniam Sol nec plene supra has has] hos VV1 transit, nec nimis ad septentrionem ⟨in meridie⟩ in meridie] V1 declinat, eorum aer temperatus, locus eorum conveniens, terra plana nec nimius calor nec multa frigiditas, color et corpora modum sectantur, boni mores, optima complexio et quecumque in eorum actione vel motu succedunt, proprie digeruntur. Sed qui a dextris adiacent et austro propinquius, subtilis intelligentie, pure discretionis, accutioris intellectus, astrorum periti, reliquas demum artes que subtili indagatione adipisci valeant equanimiter perscrutari laborant. Eorum namque vertici stellarum mobilium cursus et medii zodiaci via affinior, unde precipue ad astrorum inquisitionem animantur, quare animorum complexio propinquiorum stellarum motui motui] corr. ex motiva M familiarius affici meretur. Ex hiis etiam qui sunt orientales, sexus virilis maxime dominatur, honoris sive regni cupidi, avidi glorie, sublimari gaudent, omnia publice fieri exoptant. Sol enim orientalis est, unde pars illa diurna, virilis et merito dextra vocatur. Nam et animalium pars dextra universaliter a philosophie sectatoribus fortior deprehensa est. Similiter eius partis animalia fortiora laboris potentia et pre ceteris patientia, ad quelibet maioris maioris] corr. ex maioribs M probantur tolerantie.
Ex hiis etiam [que] que] om. VV1 qui occidentem incolunt, effeminati, molles eorumque actus in maxima parte leves et occulti. Luna namque sub proprio ortu iuste occidens vendicat et ibidem novam representat lucem. Et quoniam in eo loco semper a Solis conventu discendens ascensus primos incitat, hanc partem muliebrem et nocturnam et merito sinistram pro ipsius orientis diversitate appellarunt.
In hac etiam de qua communiter egimus par⟨ti⟩tione partitione] V sunt alie qualitatum proprietates ad invicem differentes, in consuetudine videlicet et natura