Incipit liber Centiloquii compositus a prudentissimo Ptholomeo super iudicia astrorum ad Iesurem, discipulum suum Incipit Centiloquium V (f. 45va, at the beginning of ‘Dixerunt Ptolemeus et Hermes quod locus Lune in hora...’); Incipit Liber centum verba Ptolomei M; Incipit Liber verborum Ptholomei cum commento Hali C; Incipit Liber centum verborum Ptholomei Ed. 1484; Incipit Liber centum verborum Ptholemei cum commento Haly Ed. 1493; Expositio Abuiafar Hamer [sic pro Hamet] filii Ioseph Abrahe scriptoris super librum Tholomei qui Liber fructus arboris intitulatur Bo; Centiloquium Ptolomei cum expositione Aly, translatum a Platone Tibertino de Arabico in Latinum Vat. lat. 6766, f. 60ra

⟨Prologus⟩

Dixit Ptholomeus: Iam scripsi scripsi] scripserit sic F; scripsit sic Salamanca 189; scripsi in most of other mss and Eds., Iesure Iesure] tibi, [o domine add i. m.] Iesure Bo, libros libros om. Bo de hoc quod operantur stelle in hoc mundo mundo] seculo BoEds et sunt libri multe utilitatis illis qui prescire volunt volunt i. m. V futura, et hic est fructus illorum librorum omnium, et qui probatus est multociens qui etiam non diligetur nisi ab eis qui in aliis libris laboraverunt et multas alias scientias cognoverunt. Accipe igitur cum bono ⟨h⟩omine Accipe igitur cum bono ⟨h⟩omine FMPBo] Accipe cum bono homine V; Accipe ergo bono animo illum CEds.

⟨1⟩ Capitulum primum Centiloquii Verbum primum, in cognitione eorum que verum iudicium perhibent Eds

Scientia stellarum ex te et et] sup. lin. F illis est. Astrologus non debet dicere res specialiter sed universaliter ut qui eminus videt rem aliquam. Sic enim facit facit] fuerit Bo qui considerat rem secundum materiam suam suam VMCPBoEds] fixam F que non pervenit ad eius certam cognitionem. Per materiam habemus de re cognitionem dubiam, per formam vero certam; et hec iudicia que tibi trado sunt inter necessarium et possibile scilicet inter puram veritatem et extimationem add. i. m. F; scilicet inter puram veritatem, scilicet extimationem add. i. m. V with a pointing hand; id est inter puram veritatem scilicet et estimationem add. i. m. M. Hoc est apud eum que rerum naturas et stellarum opus considerat. Sed illi qui ex meliori parte futurorum cognitionem habent propiores propiores] propinquiores BoEds sunt veritati propter anime vim in eis dominantem, licet non multam huius artis habundant scientiam.

Expositio Expositio VPBo] Expositio Haly Berodoham F (error due to confusion with the commentary of the Quadripartitum by Hali Abenrudian); Glosa sive expositio M; Expositio Haly super primo verbo Eds; om C (idem infra for other propositions). The author of the commentary of the Kitāb al-thamara is in fact Abū Jaʿfar Aḥmad ibn Yūsuf, an Egyptian physician, mathematician and astrologer who wrote it after 300H/912-13 AD. Cf. n. 1.

Quod dixit Ptholomeus: ‘ex te et illis’, significat quod res futuras prenoscere desiderat duabus viis oportet incedere. Una scilicet prima add. i. m. V ut aspitiat motum stellarum et opera que fiunt in rebus secundum motum earum et libros quos antiqui scripserunt de significatione motum earum et adiungat his quecumque probavit in suo tempore. Ideo dixit ‘ex illis’ ex illis] et illis F. Alia via est quando aliquis per divinam inspirationem consideraverit istam scientiam, multa vero poterit dare iudicia. Multi enim sunt qui vera dant iudicia, quorum scilicet iuditiorum add. i. m. V and inserted into the text of Eds nec significationes nec rationes invenimus in operatore sive in operato, sed qui dicunt ex illorum cordibus manat, et ex his multos videmus, et hec iudicia cum pura fuerit a phylosophis divina dicitur. Ideo dixit Ptholomeus quod eorum qui sunt sub circulo Lune quidam habent huius artis scientiam per doctrinam, alii vero per inspirationem divinam. Cum autem aliquis homo has divinas vias simul haberit inter sapientes reputabitur et in iudiciis veridicus veridicus] add. i. m. V invenietur. Si vero aliqua istarum caruerit, minus sapiens iudicabitur.

Hoc quod dixit Ptholomeus: ‘Astrologus non debet dicere rem specialiter sed universaliter’, ideo dixit quia hec scientia non est nisi secundum probationem et oppinionem. Et quia materia ad quam pertinet totum opus stellarum convertibile est ad unum et ad alium ad unum et ad alium] ad utrumlibet Bo, et ideo dixit ‘non specialiter sed universaliter’. Ut ignis effectum calorem vocamus sicut effectum aliarum rerum calorem efficientium, licet ignis effectus proprie dicatur combustio.

Quod dixit Ptholomeus ‘ex meliori parte’, dixit secundum vim anime qua rationales qua rationales] qua spirituales C; quia rationabiles [vel spirituales add. i. m.] Bo sumus et in illa vi est natura qua ipsa cognoscit quod contingere debeat Hic ostenditur [ostendit V] quare anima perdit illam vim, vim anime qua rationales sumus, et in illa vi est natura qua ipsa cognoscit quid contingere debeat, et quia habemus contra add. i. m. VM; Nota quid impedit futurorum cognitionem add. i. m. Bo. Et quia habemus contra hanc vim iram et cupiditatem, et quia oportet nos sollicitos esse circa mundana cura aufertur a nobis cognitio futurorum. Sed si hec vis a mundanis omnibus separemus possemus futura prenoscere. Sicut videmus heremitarum quam plures qui futura predicunt, et epilenticorum quidam dum epilentia torquentur quia tunc corporeis sensibus non utuntur sed sola vi anime quandoque futura p⟨re⟩nuntiant, et significationes rerum quas videmus in sompnis ex illa vi contingit. Et preter hoc diximus multa alia signa sunt in illa anima. Eorum autem qui ex se futura prenoscunt non omnes eodem modo cognoscunt, quia alii ex solo corde, alii ex solo corde, alii F] add. i. m. V ex aliquo signo quod vident in interogante, alii ex pauca lectione et alii multis malis.

⟨2⟩ Verbum 2 Verbum 2^m, in incessu vero circulorum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Quando eliget vel inquiret add. i. m. V elector melius non erit differentia add. CBoEds inter ipsum et eum id est in celum add. sup. lin. V qui habet hoc ex natura differentia differentia om. CBoEds.

Expositio Expositio] Commentator Ed. 1484 (om. Ed. 1493); idem infra for other propositions

Multi homines putaverunt quod Ptholomeus loqueretur hic de electionibus quas eligebant astrologi in inceptionibus operum, sed non est ita immo volebat improbare im add. sup. lin. F before probare rationes eorum qui dicebant quod circuli non essent animalia sed essent sicut unum ex 4 elementorum, et habebant istam opinionem dicebant quia videbant eos semper moveri ab oriente in occidentem et animal non movetur sic immo vadit huc et illuc, et ideo celi non sunt animalia et ideo celi non sunt animalia] et secundum hoc celi non sunt animalia i. m. VM; om. CPBoEds. Sed quia circuli sunt potentes super omnia que sub eis sunt, eligerunt meliorem incessum, id est orbicularem qui incessum non habet contrarium et nichil est quod quod] qui sic F possit eos trahere retro. Ideoque omnis qui facit melius et semper potest id facere et non cognoscit aliud melius esse, semper faciet illud.

⟨3⟩ Verbum 3 De apparitione effectus stelle cum fortis fuerit in nativitate alicuius: verbum tertium Ed. 1484; Verbum 3^m, de apparitione effectus stelle cum fortis fuerit in nativitate alicuius Ed. 1493

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Ille qui facit aliquod opus ex natura inveniet in nativitate sua planetam fortem ex natura operis illius.

Expositio

Docebit te Ptholomeus in hoc libro in 86 86 CP] 6 sic FVMEds; in alio: 86° add. i. m. V capitulo in 86 capitulo] om. Bo quod tales sunt stelle et fortitudines ex eis manantes et opera earum animalibus, qualia sunt elementa corporibus, et ideo quando aliqua stella fuerit fortis in nativitate alicuius apparebit opus ipsius stelle in illo nato et cito id addiscet artificioseque perficiet. Fortitudo planete est ut sit in aliqua dignitatum Dignitas planete est ut sit in domo sua, vel in exaltatione, autem in terminis, triplicitate sive facie add. i. m. F suarum et in aliquo angulo et in bono esse a Sole, id est ut tres superiores Planete superiores sunt Saturnus, Iuppiter et Mars; inferiores vero Venus et Mercurius add. i. m. F sint orientales, duo vero inferiores occidentales.

⟨4⟩ Verbum 4 Verbum 4^m, in secundis stellarum et in eorum iudicio Eds. For verba 4, 13, 99 and 100, see J.-P. Boudet, ‘Les comètes dans le Centiloquium et le De cometis du pseudo-Ptolémée’, Micrologus, XXIV (2016), pp. 195-226.

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Anima que ex natura dat iudicia iudicabit super secundas stellarum eritque eius iudicium melius quam illius qui iudicabit per ipsas stellas.

Expositio

Iam docui te quomodo hoc habet anima ex natura. Nunc dico tibi quod secunde stellarum sunt ex opere quod ipse faciunt sub circulo Lune, ut sunt scintillationes, id est iacula id est iacula F] add. i. m. V; vel iacula Eds; om. MCPBo vel stelle cum caudis, scilicet comete scilicet comete F] add. i. m. V; om. MCPBoEds et circulus qui apparet quandoque circa Solem et multa alia que prope circulum Lune inferius sunt. Et hec omnia nominavit Aratus in libro qui de significationibus harum secundarum stellarum stellarum om. F composuit Aratus of Soli (c. 310-c. 240 BC), Phænomena. But he only deals with halos, shooting stars and comets, in a general poetic and augusting framework. See Aratos, Phénomènes, ed. and transl. J. Martin, Paris, 1998, I, pp. 49, 55 and 64, vv. 811-817, 927-934 and 1091-1094. The Arabic translation used by Aḥmad ibn Yūsuf was commissioned in the third/ninth century by the Caliph al-Ma’mūn., et alii phylosophi similiter nominaverunt, sed significatio non tantum valet quantum significatio stellarum. Et tamen anima que habet hoc ex natura melius iudicabit per eas quam alius per ipsas stellas scilicet iudicare per secundas stellarum add. i. m. FV and inserted into the text of Eds.

⟨5⟩ Verbum 5 Verbum quintum, in permutatione et prohibitione venturi mali secundum stellas Eds. For the importance of verba 5 and 8 in the Late Middle Ages, see J.-P. Boudet, ‘Ptolémée dans l’Occident médiéval: roi, savant et philosophe’, Micrologus, XXI (2013), pp. 193-217 (206-216).

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Astrologus optimus multum malum prohibere poterit, quod secundum stellas venturum est, cum eius naturam presciverit. Sic enim premuniet premuniet] prenuntiat Bo eum cui malum futurum est ut possit illud pati.

Expositio

Videmus quod idem opinio opinio] optio Bo est equale suscipientibus et receptorem ad magis et minus planetarum add. sup. lin. Bo suscipiendum vertere vertere] venture sic M possumus. Ideo peritus astrologus cum timuerit ne malum alicui eveniat, convertet ipsum in futuri mali contrarium ut cum malum ipsum evenerit non tantum ei applicetur quantum si ex improviso contingeret. Verbi gratia: si aliquis temperatus esset bene cuius nativitatem sciremus tunc si aliquam infirmitatem ex Martis natura sibi venturam videremus eius complexionem ad frigiditatem verteremus, ut infirmitas adveniens eam in temperantiam verteret. Similiter operabitur in ceteris planetis cum presciveret quid ex eorum natura venturum sit.

⟨6⟩ Verbum 6 Verbum sextum, in quibus electiones multum proficiunt, et in quibus parum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Tunc electiones proficiunt cum fortitudo temporis vel electionis add. i. m. V and inserted into the text of Eds maior fuerit quam superfluitas que inter duos receptores erit. Si vero minor fuerit, eius proficuum non tantum apparebit licet aliquantum proficiat.

Expositio

Significatio nativitatis et fortitudo electionis est in significatione boni convenerint, illud bonum accrescet electio. Si vero discordaverunt, fortitudo fortioris apparebit, quia nativitas corpori assimilatur et electio rei que corpus adiuvat, ut est cibus et medicina que sunt aliena a corpore. Quandoque enim videmus quod materia corpus ingrediens si illud sanum invenerit eius sanitatem augebit; si parum infirmum ad sanitatem reducet. Si vero multum infirmitate gravatum nil videbitur ei proficere quam vis proficiat. Taliter discernes discernes VMPBo] discernens F; diversifices C; discernas Eds inter nativitates et electiones. Si enim nativitas et electio bone fuerint, proficiet ei bona electio si cognita fuerit. Et si si] sup. lin. F nativitas multum mala fuerit nil videbitur ei electio proficere, licet aliquantulum proficiat. Et receptor receptor] receptio Bo. Cf. The Great Introduction to Astrology by Abū Maʿšar, ed. and transl. K. Yamamoto and C. Burnett, Leiden-Boston, 2019, VII, 5, vol. I, p. 785: ‘‘Reception’ is that a planet applies to a planet from the house of the planet applied to or from its exaltation, term, triplicity, or decan; then it receives it.’ est materia in qua operabitur electio sive corpus sit sive alter duorum exercituum sive alter duorum placitantium.

Docuit nos Ptholomeus in hoc capitulo quod multi astrologorum ignoraverunt quia cum voluerimus alteri duorum exercituum exercituum om. Bo aspicere, debemus scire quid sit inter utrumque ex gente et fortitudine ex gente et fortitudine] exigente ex fortitudine Bo et ascendens alteri eorum accipere, et quid sit inter dominum ascendentis et dominum septimi considerare et quis eorum fortior fuerit. Si enim dominus ascendentis forcior fuerit quam dominus septimi aut equalis aut parum infra illum, tunc de electione ei accipienda nos intromittere debemus intromittere debemus] intromittamus V; Et hec commemorat Zael in Libro electionum add. i. m. V and inserted into the text of Eds. Quod si multum peior fuerit de eius electione non intromittamus intromittamus] curemus Bo, quia non apparet electionis proficuum licet proficeremus.

⟨7⟩ Verbum 7 Verbum septimum, in cognitione virtutis alicuius ex natura ipsius anime Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Non poterit dare iudicia secundum stellarum complexionem vel commistionem add. i. m. V; compilationem [vel commixtionem add. sup. lin., alias complexionem add. i. m.] M; alias complexionem vel commixtionem add. i. m. B nisi homo qui vim anime et complexionenm naturalem bene cognoverit.

Expositio

Complexio vel commistio add. i. m. V; compilatio [vel commixtio add. sup. lin.] M stellarum est hoc quod operatur earum nature in coniunctionibus et aspectibus earum. Coniunctio enim et aspectus earum operatur in vi anime et in operibus que in hoc seculo agimur. Iam docuit nos Ptholomeus ex hoc magna verba in tertia particula Libri 4 particularum, quia ibi docuit nos qualiter ex nativitate alicuius anime qualitatem cognoscamus This is Ptolemy’s Tetrabiblos, known in Arabic as Kitāb al-Arbaʿ, and in the Latin translation of Plato of Tivoli, made in 1138, as Liber 4 tractatuum or Quadripartitum. The commentator refers here to Book III, chap 13, on the quality of the soul of the native. See the ed. and transl. of the Greek text by F. E. Robbins, Cambridge (Mass.)-London, 1961, pp. 332-363; Quadripartitum, transl. Plato of Tivoli, ed. Venice, E. Ratdolt, 1484, f. e2ra-e4vb.. Et opus est astrologo ut multum sit audax audax, i.e. exercitatus i. m. B in anime scientia et in eius tribus viribus, et in hoc quod manat manat] permanet Bo ex illis ex bono sive malo, iustitia vel iniustitia, largitate vel avaritia, veritate seu mendacio, fidelitate seu proditione, superbia vel humilitate. Cum vero qualiter hoc totum ex anima manet cognoverit tunc stellas aspicere debet et videre quomodo ex stellis hoc ad animam perveniat, et hoc totum scire radicitus. Et hec pars scientie est melior cunctis partibus que in hac scientia continentur. Quam qui bene scit astrologus physicus scit astrologus physicus VMPBBo] sit astrologia phylosofus F; scit astrologus veridicus C; sit astrologus phisicus vel veridicus Eds meretur dici.

⟨8⟩ Verbum 8 Verbum octavum, de dignitate presciencie anime Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Anima sapiens ita adiuvat opus stellarum quemadmodum quenadmodum sic F seminator fortitudines naturales.

Expositio

Sapiens anima est illa que scit illud quod diximus de fortitudinibus celi de fortitudinibus celi] add. i. m. VM and inserted into the text in BoEds; de celi fortitudinibus B; de fortitudine celi C. See Martorello and Bezza, pp. 70-71., et eius adiutorium est quando aliquod bonum alicui homini eventurum cognoverit, ei res suas sic aptare precipiat, ut illud bonum venturum maius ac melius eveniat, quam eveniret nisi eum sic premuniret. Iam locuti sumus de hoc sufficienter in 5 capitulo.

⟨9⟩ Verbum 9 Verbum 9, de imaginibus celestibus universusque creature terrene Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Vultus huius seculi sunt subiecti vultibus celestibus. Et ideo sapientes qui ymagines faciebant stellarum introitum in celestes vultus inspiciebant, et tunc operabantur quod debebant debebant] dicebant M.

Expositio

In hoc capitulo vult Phtolomeus multa ymaginum secreta patefacere, et vultus quos in hoc seculo esse dicit sunt species animalium et species planetarum et nunc dicit quod omnibus istis speciebus dominantur vultus sibi similes in celo manentes. Verbi gratia: Scorpio celestis terrenis scorpionibus dominantur, et celestis serpens terrenis serpentibus. Sapientes vero ymaginum aspiciebant aspiciebant] accipiebant Bo quoniam planeta de sub radiis Solis egrediebatur et ingrediebatur hos vultus, eumque in ascendente ponebant et vultum quem intrabat celabant id est sculpebant add. i. m. VM and inserted into the text of Eds in lapide, et miscebant cum eo alia ad hoc necessaria, faciebantque cum eo ex aptatione sive destructione quod volebant, et vis illa in lapide multis temporibus durabat.

Ego autem vidi in temporibus Chomarohe regis Chomarohe regis FVM] Comaroe regis Bo; Comaire regis B; Comorche regis C; Cosmaroe regis P; Camorche regis Eds. Khumārawaīh, second Tulunid sovereign of Egypt (884-896). Aḥmad ibn Yūsuf wrote a kind of chronicle of this dynasty, known as Kitāb al-Mukafa’ah, ‘The Book of Compensation’: see Z. K. Hassan, Les Tulunides. Étude de l’Égypte Musulmane à la fin du IX^e siècle, 868-905, Paris, 1933; F. Rosenthal, ‘Ibn al-Dāya’, Encyclopaedia of Islam², and infra, the end of the commentary to Verbum 30., christianum quemdam add. Bo satellitem qui ad nos ex Romanis Romanis] Romanis partibus C. The country of the Rumis refers to Byzantium among Arab authors of the Middle Ages. venit et sapiens dicebatur, qui saracenus effectus est in Egipto morans morans] maoirans Bo, in geometria peritus faciebatque ymagines que artificialiter movebantur, lapidumque naturam et herbarum cognoscebat. Quadam autem die dum cum eo esset eius armigerum vociferantem audivimus quem scorpio pupungerat, qui statim ex marsupio sigilla odorem incensi habentia extrasit, eique unum ipsarum porrexit et tritum potare iussit, statimque ut bibit armiger requievit. Et cum ego illa aspexi sigilla in uno quorum eorum vidi vultum s⟨c⟩orpionis impressum. Interrogavique eum cum quo illa sigillaret. Tunc ipse ostendit michi anulum aureum cuius lapis erat beçahar beçahar VBo] beçahir P; belzabar C; heçabar F et Eds; ezahar M; bzahar B; cf. bādzahār in Arabic, from ‘bad’, stone, and ‘zahār’, venom (i.e. ‘stone against venom’)., in quo scorpionis vultus scul⟨p⟩tus erat. Item interrogavi eum qua hora illum lapidem scul⟨p⟩serat, dixitque michi: ‘Luna in Scorpione existente sculpsi, eratque scorpio unus ex 4 angulis’. Ego vero sigillavi cum eo sigillo incensum masticatum in eadem eadem om. Bo hora. Alia quedam cum illo sigillavi, quia putabam quod vis in incenso esset, sed in aliis rebus tantundem valebat Vult dicere quod sigillavit alia hora et non valebat, eo quod virtus erat non ex incense sed ex hora. Et ideo etiam valebat in aliis rebus sub eadem hora add. i. m. V.

⟨10⟩ Verbum 10 Verbum decimum, in quibus sunt utiles infortune Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Uti oportet infortuniis in electionibus, sicut periti medicini utuntur venenosis secundum competentem quantitatem.

Expositio

Inperiti astrologi omitunt significatores in omnibus suis electionibus fortunas, faciuntque fortes, et abiciunt infortunas, faciuntque eas debiles, non considerantes domini electionis naturam nec speciem cui queritur electio, et sic planete qui iuvare creduntur inpediunt. Docti vero aspiciunt in electionibus primum ad naturam cui eligunt et rei pro qua electio queritur, et si nativitas nota fuerit sufficiet illis, et fortem faciunt significatorem utriusque capituli sive fortuna fuerit sive infortuna. Si vero ignota fuerit aspiciunt id quod vincit in natura eius et moribus et id cur et fortem faciunt planetam concordantem illi in electione illa sive sit fortuna sive infortuna. Et ideo excitavit nos Ptholomeus ut operemus per infortunas in electionibus, quia tamen aliquando magis proficiet alicui dicere falsum quam verum add. CP per hoc proficiunt quedam que nobis necessaria sunt in quibusdam horis de callidatibus et mendaciis cum nocet veritas et et] ut CBo; om. Eds punire reos malis reddere malum pro malo et non bonum pro malo add. CP et ceteris similibus Cum nocet, etc. Hec dupliciter prout intelligenti vel quia bonum cum reis dicere mendacium eo quod veritas facit eos puniri, videlicet aliter qui aliquando veritas facit quod non puniantur. Ideo oportet uti mendaciis ad hoc ut puniantur. Aliter dicitur quod magis aliquando, proficit eis ut redditur malum pro malo quam bonum pro malo add. i. m. V. Assimilavit etiam infortunas speciebus accutis que dicuntur quasi venenum. Igitur sicut prudens physicus exercet has species singulas in quibusdam corporibus et virtutes earum penetrativas in purgandis membris, sic astrologus exercet virtutes infortunarum in his que connumeravimus secundum quantitatem esse earum. Et hortatur nos Ptholomeus ut qui operatur per eas vel illas vel illas] add. sup. lin. F caveat sibi ab illis et dixit secundum quod locutus est quantitatem idoneam.

⟨11⟩ Verbum 11 Verbum 11, non solum in ratione, verum etiam in experimentorum memoria Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Non eligas nisi illi cui tibi patuerit patuerit] om. C; innotuerit P; Sensus est quod figura nativitatis eius cui eligitur habenda est et scienda per omnia, et sic natura rei cui eligis patebit [parebit M] tibi add. i. m. FVM intentio in natura rei cui elig⟨er⟩is, et nisi eius intentionis finem in illa sciveris, ut compares quod est inter virtutem spericam spericam VMBBo] espericam P; specificam C; virtutem spericam et om. Eds; specialem sic F et virtutem alcawanem, id est receptivam alcawanem [id est directionis vel retrogradationis vel receptoris add. i. m.] V; alconam, id est receptivam F; alcaunam MB; alcawenam, id est directionem directoris et receptoris add. i. m. B; alcanuam, id est receptoris Bo; alcamianem, scilicet directionis vel retrogradationis Eds. Cf. the Iam premisi version: ‘et compares virtutem celestem et virtutem materie in qua operantur planete’. See in Arabic al-qawāmāt.. Et similiter necesse est ut sit loquela tua super id quod iudicas id est in quolibet iudicio add. i. m. FV and inserted into the text of Eds nec animavertas solam spere solam spere VBo] solam sphere Eds; solam specialem F; solum spere BP; Solem spere M; sola spe⟨re⟩ C naturam, ne legenti libros et edictorum linguam ignoranti assimilaveris, nec confidat quis in his similibus.

Expositio

Intendit Ptholomeus per hoc quod oportet astrologum suorum experimentorum esse memorem necnon anticorum, ut per illa fortunarum et infortunarum quantitatem deprehendat et accedat per hoc quod intellexerit ad futuras figuras. Nec sufficiat ei loqui super suum genus, ut dicat, scilicet cum viderit fortunam quod interrogator terminabit esse suum in prosperitate, vel cum viderit infortunam dicat quod interrogator terminabit esse suum in malum, et esse sicut legens alicui cartam nesciens preter literraturam solam. Sed oportet ut terminet quantitatem ita ut dicat quod accidat accidat] accidet F huic fere fere] terre M sicut illi, et conferat illam alicui ex signis signis] figuris Eds quas ipse exemplificavit experiendo.

⟨12⟩ Verbum 12 Verbum 12, in magnanimo et pussillanimo et in frigiditate anime Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Amor et odium removent hominem a rectitudine Amor, etc. Astrologus in iudiciis recedit a veritate propter odium vel amorem. Et dicit Haly: si aliquis pro illo quem diligit dat aliter iudicium quam secundum opus stellarum, et contra opus stellarum significat eorum malum rejicit illud Ptholomeus in astrologiam recedat in dilectione et e contra facit in malum add. i. m. B. Magnanimus Magnanimus: excellentia animi super corpus add. i. m. B ; cf. in Arabic ẓuhur al-nafs. pervipendit magna. Pusillaminus Pusillanimus, scilicet anime occultacio add. i. m. B vero magnificat parva. Et est equalitas inter utrumque. Expositio

Duas esse infirmitates infirmitates corr. ex infortunatas V; que sunt amor et odium add. i. m. V and inserted into the text of Eds anime a phylosophis deprehensum est a bona rei perscrutatione a bona rei perscrutatione F] a bona rei [id est perscrutatione add. i. m.] V; a bona rei discussione et perscrutatione B; a bona rei discussione illam prohibentes MBo; a bona discussione illam prohibentes C; ab omni rei discussione illum prohibentes P; a bona rei discussione et perscrutatione illam prohibentes Eds. Parcent Parcent] Parcunt BC; Patet Bo enim pro amore ultis rebus quas scrutari deberent et scrutatur cum odio quod nunquam perficietur propter malam significationem. Ob hoc autem phisicis et astrologis a Grecorum regibus donativa dabantur, ut eorum rata essent iuditia et non timerent aliquos, et eorum removerent sollicitudines nec etiam honor vel dignitas seu divicie eos add. VMCBBoEds a via rectitudinis animaverterent. Magnanimus scilicet excellentia animi super corpus add. i. m. VM audaciam et nature perfectionem significat. Qui vero talis est grandia parvipendet et ea non discutit set preterit propter suam animositatem. Pusillanimus scilicet anime occultacio add. i. m. VM animam imbecillem significat et versatur circa circa FBC] iuxta VMBoEds minima, ita ut longa eius consideratio eum a maioribus removeat removeat] impediat VMBoEds; vel removeat add. i. m. VM. Animus autem commendatus in omni scientia, medius est inter has utrasque naturas.

⟨13⟩ Verbum 13 Verbum 13, in secundis stellarum super affirmatione iudiciorum astrorum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum sperica vis aliud promiserit, super illud Sensus est quod quando stelle significant aliquid et secunda [secunde V] astrorum affirmant illud, certior est astronomicus; et si [secunde add. F] non, non est adeo certus add. i. m. FM and inserted into the text of Eds at the end of the commentary of the verbum a secundis stellarum testimonium accipe.

Expositio

Secunda stellarum scilicet effectus qui fuerit in hoc mundo scilicet in aere add. i. m. V and inserted into the text of Eds; vel in aere add. sup. lin. M per stellas Secunde stelle dicuntur vapores qui fiunt infra Lunam et stelle comate add. i. m. B. Observatori vero iudiciorum astrorum necesse est scilicet scire add. i. m. V; scire add. Eds quod deceat deceat FM] docebat V; id est ostendat add. i. m. V; scilicet ostendat add. sup. lin. M; doceat CPBo; doceat scilicet ostendat Eds hoc secundum et confortet per hoc quod indicant stelle. Cuius rei exemplum est: Significaverunt stelle in aliqua hieme quod ver illius anni esset multarum infirmitatum. Aspeximus itaque in illa hieme fuitque multarum pluviarum continuarum et accidentium, ut sunt venti et tonitrua, et medici iudicant indicant F] significant VMCPBoEds per hoc destructionem rerum in illo vere, et convenerunt significatores, id est stelle agentes scilicet stelle add. sup. lin. V; id est stelle add. sup. lin. M et pacientes, scilicet pluvie scilicet pluvie add. sup. lin. VM; id est aer add. Bo; significatores, scilicet stelle et patientes et pluvie i. m. B, et corroborati sunt astrologi scilicet astronomici add. sup. lin. VM per hoc ut considerent in hoc quod iudicaverunt.

⟨14⟩ Verbum 14 Verbum 14, in malicia significatorum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Quantus erit error astrologi cum septima et eius dominus fuerit impeditus Nota 7^m et eius dominus significant astrologum sicut et medicum, et ideo eo impedito potest astrologus errare. Quod autem 7^m significet astrologum, hoc ponit Alkabicius add. i. m. B.

Expositio

Cum sint ascendens et eius dominus significatores interrogantis 7^m, et eius dominus erunt significatores rei vel astrologi et quid consequitur add. i. m. V quesite. Cum igitur infortunati vel convenientior add. i. m. V fuerint, significant malitiam quam consequitur astrologus astrologus] quis Bo; om. P in re illa pro qua interrogatur. Et prima pars est ut fiat illi error in re quesita. Astrologi vero Indi Indi] Iudei sic P quando infortunatum erat 7^m, et eius dominus in in] sup. lin. F interrogationem differebant. Loqui de illa timore erroris.

⟨15⟩ Verbum 15 Verbum 15, de diversitatibus ascendentium quorumlibet, scilicet civitatum, edificationum et introniçationum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Ascendentia inimicorum regni ab eiusdem scilicet regni add. i. m. V ascendente cadentia sunt. Et ascendentia dominantium in illo scilicet regno add. i. m. V; regno inserted into the text in Eds sunt anguli eius scilicet regni add. i. m. V; regni inserted into the text in Eds. Ascendentia vero ministrantium in illo succedentia angulos. Civitatum autem ascendentia in earum in earum VMBCP] inest sic F edificationibus indicant omnia que in eis accidunt Item quod ascen⟨dentia⟩ civitatum indicant que eis accidunt add. i. m. V. Que vero ascendentia sunt in regnum in regnum F] in regum VMBBo; in regni CP; in rerum Eds ordinationibus id est ademptoribus add. Bo earumdem civitatum, pronunciant omnia que sub eorum regno fient. Ascendens autem apparationis alicuius secte in illis scilicet civitatibus add. i. m. V demonstrant quicquid sub illa secta futurum est in ipsis civitatibus.

Expositio

Signa cadentia sunt quorum unum non erit angulus nec post angulum et sunt 4^or, scilicet 3, 6, 9 et 12 scilicet 3, 6, 9 et 12 F] 12, 3, 6, 9 V; scilicet 3, 6, 8 et 12 Bo; 2, 3, 6, 9 Eds. Notumque est omni astrologo quod cum fuerit ascendens nativitatis aut angulus ex angulis eius ascendens inceptionis regni, aut angulis ex angulis regni regni] scilicet regni add. i. m. V, fueritque nativitas alicuius cui regnum scilicet ut [de Bo] filii regis add. i. m. VBo and inserted into the text of Eds congruat, perficient ei regnum in illo regno in illo regno] scilicet regno add. i. m. V, eritque ei in illo honor et non in alio. Quippe reges antiqui omnium in suis regnis nascentium nativitates observabant, et cuiuscumque nativitatem regno competere competere] competente M deprehendebant, et eius scilicet nati add. sup. lin. V ascendens domum inimicorum suorum, id est 12, 9, 6 vel 3 id est 12, 9, 6 vel 3 F] vel 6 aut 9 vel tercium VM; vel 6^am aut 9^am vel 3^am B; vel 6 vel 9 vel 3 C; vel 6 aut 9 aut 3 P and Eds; id est 9 vel 3 vel 6 Bo, interficiebant eum puerum, quia regnum ipsius esset contra regnum eorum. Sed si esset scilicet nati add. sup. lin. V ascendens aut alius angulorum scilicet nati add. sup. lin. V conveniens alicui ex succedentibus angulorum regni, et esset natus regno competens ipse potens esset in illo regno et esset illius esse sicut esse ministri. Ascendens autem civitatis est signum sub cuius ascensione incipit quis collocare primum lapidem in illa et illud significat omne quod futurum est omnibus immorantibus illam ⟨in⟩ exaltatione exaltatione] exultatione VBo; vel exaltatione add. sup. lin. V; in bonum finem [id est adeptionis dum adipiscitur illam civitatem i. m.] malo et destructione Bo et destructione exaltatione et destructione FVCPEds] exaltationem et destructionem MB; id est dum rex adipiscitur illam civitatem add. i. m. V and inserted into the text of Eds. Et ascendens ordinationis vel adeptionis add. i. m. V and inserted into the text of Eds regis indicat fortitudinem regni scilicet in bono et malo add. i. m. V; in bono et malo add Eds illius principis et eius filiorum debilitatem dum regnaverunt in illa. Ascendens vero secte est in quo ipsa secta incipit prevalere super sectam illius civitatis, et susceperint susceperint] superant M eam immorantes illam, et illud significat quamdiu duraverint, et omne quod accidet de illa quamdiu duraverit.

⟨16⟩ Verbum 16 Verbum 16, in diverso esse fortune vel infortune in locis timendis vel fortunis vicissim, et eorum significatione Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum prefuerint For each one of these expressions: ‘prefuerint’, ‘fortune’ and ‘locis timendis’, P contains appendices in bottom margins of f. 4v and 5r. We give only the beginning: Cum prefuerint fortune, etc. Preesse stellam alicui loco est disponere significationem illius loci sicut verbi gratia: diviciarum secunde domus, aut magisterii decime, et similium. Quod contingit tripliciter […] beginning add. i. m. P fortune Fortune, etc. Fortuna alicuius loci est proficiens in significacione illius loci, sicut verbi gratia: proficiens in sciencia none domus, aut in lucro quinte, et similibus. Et econtrario infortuna loci alicuius est impediens significacionem illius loci. Quod fit tripliciter, scilicet per naturam, per potestatem, et per aspectum. […] beginning add. i. m. P; super dominum domus vel terminum vel alterius dignitatis add. i. m. Bo in locis timendis scilicet per dominum domus vel exaltationis vel alterius dignitatis add. i. m. V; Loca timenda sunt loca [loca om. Bo] corporum vel radiorum infortunarum ad que perveniunt significatores [significationes Bo] nativitatum per directionem vel per profectionem add. i. m. VCBo; scilicet corporum vel radiorum infortunarum ad que perveniunt per profectionem i. m. MB; Locis timendis, etc. Loca proprie sunt 12, videlicet 4 anguli, 4 succedentes et 4 cadentes i. m. P , adducent adducent] adducetur CEds nocumentum a iustis. Si vero aspexerint ad illud impedimentum id est subaudi trino vel sextili add. i. m. V; trino vel sextili add. Eds fortune aut fuerint in illo anulabitur timor ille, et secundum hunc modum dic in 4^or commix⟨t⟩ionibus.

Expositio

Intentio est quod impossibile est quin dominentur in locis timendis fortune vel infortune, nec sit qui in locis fortunatis presint fortune vel infortune id est sint almudebir add. i. m. V and inserted into the text of Eds in the verbum after trino vel sextili. Plato of Tivoli uses the word almudebir or almudhebir several times in his translation of the Quadripartitum (II, 7; II, 8; II, 12; III, 2). See Ptholomeus, Quadripartitum, ed. E. Ratdolt, Venice, 1484, f. c2va, c3va, c6va, d1ra. See also V, f. 16va, the marginal commentary of Quadripartitum, II, 7: ‘Nota quod almudebir est ille planeta qui solus habet dominium in signo eclipsis et in signo anguli qui precedit eclipsim, scilicet habet plures dignitates in eis quam aliquis planetarum, ita scilicet quod cum loco eclipsis vel in ispo angulo medii celi corporaliter vel aspiciat illa loca aliquo aspectu’. This word means ‘rulership’ or ‘ruling planet’ (المدبر = οἰκοδεσποτία = ‘gubernator’ in Aegidius de Tebaldis’s translation, éd. B. Locatello, Venice, 1493, f. 40rb), i.e. the planet that has the most dignities in a given degree., et erunt hic 4 commistiones. Prima ut presint locis timendis fortune, et eveniet malum a bonis, sicut si testentur super illud iusti propter confirmandam veritatem, et nocebit. Secunda ut presit locis timendis, et fiet illi malum ab iniustis notis in rapina. Tertia est ut presit fortune locis fortunarum, et eveniet commodum, honor et sublimitas a bonis et iniustis. Quarta vero est ut presit in fortune locis fortunarum et accidet bonum et utilitas a malis et iniustis. Aspectus autem fortunarum ad aliquam aliarum partium 4, scilicet commix⟨t⟩ionum scilicet commixtionum F] add. i. m. V; om. MBCPBoEds, auget bonum et minuit malum. Et aspectus infortunarum ad illas auget malitiam et minuit bonum.

⟨17⟩ Verbum 17 Verbum 17, in errore iudiciorum vite, actuum quoque et passionum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Rimare naturam originis vel subiecti add. i. m. V; Loco dicto qua (?) patris vel loco. Item, utrum miles vel rusticus vel clericus. Item, utrum sui matris (?) vel alterius add. i. m. B vitam actus quoque et passiones priusquam iudicium de illo proponas.

Expositio

Intendit per hoc Ptholomeus quod astrologus cum porrecta fuerit sibi aliena nativitas non debet iudicare quicquam de vita eius aut de quolibet esse eius, nisi prius indigaverit cuius originis sit, quia possibile est ut sit nativitas bestie vel huic similis et non erit eius prolongatio sicut humane vite, et sic dici potest de eius actibus et passionibus que omnia variantur sicut variantur origines vel subiecti add. i. m. V; vel subiecta add. Eds.

⟨18⟩ Verbum 18 Verbum 18, de coniunctione luminarium in eodem minuto, et essentia fortune in gradu ascendente Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum fuerint luminaria scilicet Sol et Luna add. i. m. V in uno minuto fuerintque fortune in gradu ascendente, erit fortuna eius in acquisitione substantie. Et similiter si fuerit Luna in minuto oppositionis id est opposita Soli add. i. m. V et fortuna in gradu 7°. Et erit econverso cum fuerit infortuna in loco fortune.

Expositio

Omnes astrologi recusabant intromictere se in aliquo dum duo luminaria essent in eodem minuto. Et cum fuerit fortuna in minuto ascendentis, erit tunc pars fortune corporaliter cum fortuna, et erit tunc opus eius cum prosperitate et lucro. Si vero fuerit in loco fortune infortuna erit illi in damno. Fortuna vero cum fuerit in minuto 7ⁱ hora oppositionis Solis et Lune erit pars fortune cum fortuna, et hoc utile est. Et si fuerit in loco eius infortuna multiplicabitur eius detrimentum vel nocumentum, et ideo dicit multiplicabitur damnum, quia tunc infortuna impedit ascendens scilicet infortuna add. i. m. V et septimum Hec est expositio sana forte magistri. add. V; Hec est expositio sana sententie magistri. add. Eds.

⟨19⟩ Verbum 19 Verbum 19, in purgatione Lune cum Iove existente Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Si quis purgatorium acceperit Luna cum Iove existente, abreviabitur eius opus, et effectus ipsius medicine medicine F] medicine add. i. m. V; om. MBPBoEds; purgatorii C minuetur.

Expositio

Effectus medicine non est naturalis corpori sed attrahit humores superadendo plures virtutes naturales. Cumque natura forcior illa id est medicina add. i. m. V fuerit, prohibebit illius effectum. Et significatio huius rei est hoc: odorare odorifera confortat naturam, et in ipso impetu natura debilitat effectum medicine. Iuppiter vero confortat naturam et auget in coniunctione sui cum Luna fortitudinem prohibentem effectum medicine.

⟨20⟩ Verbum 20 Verbum 20, in vulneratione Luna existente in signo membre illius Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Tangere membrum ferro et Luna in signo illius membri verendum verendum FVMBPBoEds] periculosum C.

Expositio

Iam convenerunt astrologi quod Luna auget humiditatem in omni membro ad eius signum mutatur et tangere membra ferro est illa vulnerare et addere vulneri humiditatem multiplicat nocumenta.

⟨21⟩ Verbum 21 Verbum 21, in dandis purgativis in signis humidis et domino ascendentis sub terra, etc. Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Purgatorium accipere et Luna in Scorpione vel Pisce, domino etiam ascendentis coniuncto sicilicet corporaliter vel per aspectum. Et si feralis esset ille planeta, id est ut non habet aliquam dignitatem, et esset sub terra bonum est, et si feralis et esset super terram in medio celi, inducet nauseam add. i. m. FV; id est corporaliter vel per aspectum. Et si feralis esset sub terra bonum est, et si feralis est super terram in medio celi, induceret nauseam add. i. m. M; coniunctio corporalis vel etiam per aspectum add. i. m. B planete qui fuerit sub terra est laudabile. Si vero dominus ascendentis coniunctus fuerit planete existenti in medio celi, patietur nauseam et vomet medicinam et in eo non morabitur.

Expositio

Triplicitas humida Triplicitas humida est ex Cancro, Scorpione et Pisce add. i. m. F, silicet aquatica, tota prodest potationi materie solubilis solubilis FMBCPBoEds] subabilis sic V; in alio: solubilis add. i. m. V. Quia cum medicina ingreditur corpus est in illis membris humiditas que obstat fortitudini eius. Cumque coniunctus fuerit dominus ascendentis, planete existenti sub terra movebit medicinam ad inferiora corporis, et erit actus eius utilis. Cumque dominus ascendentis iunctus fuerit planete super terram, movebit illam ad superiora, et qui acciperit nauseam patietur et minuetur eius effectus, scilicet medicine medicine] id est medicine utrumque intellige add. i. m. V; medicine om. Bo.

⟨22⟩ Verbum 22 Verbum 22, in vitandis signis fixis in his que mutare et alterare intendimus Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Nova vestimenta facere vel exercere et Luna in Leone timendum est, maxime si fuerit impedita Vestimenta nova. Oportet in hoc at⟨t⟩endere quod Luna et ascendens sint in signis mobilibus, neque dicantur esse mala signa duorum corporum. Et cavendum est a Leone et a signis fixis nisi sit vestimentum aliquod quod pertingat ad bellum. Sit Sol in medio celi. Et bonum est quod Luna sit aucta lumine, laudandum est etiam ut aptetur domus secunde et eius dominus, et magis in emptione vestimentorum et in eorum incisione add. i. m. P.

Expositio

Per facere intendit scindere et consuere, per exercere induere et uti. Signa vero fixa Signa fixa sunt Taurus, Leo, Scorpius et Aquarius add. i. m. F timenda timenda FB] vitanda VCPBoEds sunt in omnibus operibus que intendimus alterare et precipue signum Leonis, quia exhoc quod fixum significat multitudinem victorie omniumque exercentur et malum dominium in illis Expositio […] dominium in illis om. M.

⟨23⟩ Verbum 23 Verbum 23, in significatione planetarum ad Lunam ex diverso esse eius ex circulo vel ascendente Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Musekelet Lune Musekelet Lune FVMB] Figuratio vel conveniencia Lune C; id est figuratio vel convenientia vel similitudo add. i. m. FM, add. sup. lin. V; Musekeleth, id est aspectus add. i. m. B; Figuratio, [id est aspectus add. sup. lin.] P; Figuratio Lune seu convenientia Bo; Almusechelet, alias figuratio vel convenientia Lune Eds; cf. in Arabic mušākalah. cum planetis in nativitate ponit natos moventes in hoc quod significat. Et si evenerit ut sint planete fortes fortes dicuntur planete in semetipsis cum sunt aucti numero et magnitudine et in sua [sue V] aiz, etc. Apparentes dicuntur cum sunt orientales a Sole vel in angulis. Fortunate vero est cum sunt in domibus eorum vel in aliis dignitatibus add. i. m. FM; Fortunati dicuntur cum sunt de domibus eorum et ceteris dignitatibus suis add. i. m. V; fortes dicuntur planete in semetipsis cum crescunt in numero et magnitudine et in sua hayz. […] et apparebit. Apparentes vero dicuntur cum sunt orientales a Sole vel in angulis. Sed fortunati cum sunt in domo vel in ceteris dignitatibus suis add i. m. B in semetipsis, significat Luna Luna] add. sup. lin. V quod extollat extollat FMBo] excellat VPB; extollatur C omnes in hoc. Et si debiles fuerint, significat Luna significat Luna […] debiles fuerint om. Eds quod exerceat vel indueat add. sup. lin. V se in hoc, plusquam sciat, et apparitio in quo erit exercitium vel motus add. sup. lin. V erit ex esse illorum planetarum in angulis apparentibus, aut succedentibus illos. Utilitas eius scilicet nati add. sup. lin. V erit de fortitudine fortitudine] fortunio B; fortunio, alius habet de fortitu⟨dine⟩ add. i. m. B eorum planetarum scilicet planetarum add. sup. lin. V; planetarum om. Bo et super hunc modum confert quod remanet ex partibus.

Expositio

Musekelet Musekelet F] Amusekelet V; scilicet figuratio vel similitudo. Est autem fortuna stellarum tripartita multiplex: plenaria diminuta multiplex ut eum convenient in multis [3 lines partially erased] add. i. m.] V; Amuschelet M; Almusekelet B; Amusechelet Eds; Figuratio CPBo. 7 lines of note beginning by ‘Est autem’ partially erased V dicitur duobus modis. Unus est ex aspectus, alter esse eius ex circulo et a Sole. Quod vero hoc in loco intendit est musekelet, scilicet figuratio musekelet, scilicet figuratio FV [scilicet figuratio add. sup. lin. V]; almusekelet MB; figuratio CBo; om. P; amusechelet Eds aspectus qui sunt ex angulis figurarum qui sunt ex angulis figurarum VMBEds] qui sunt ex angulis figuratum F; qui est ex angulis figurarum CPBo qui sunt triangulus, quadratus, exagona et oppositio. Dixit etiam quod planete dant Lune mutationem mutationem F] motum VMBCPBoEds ex naturis suis. Luna vero significat partes recipientes recipientes FVMBEds] continentes CPBo in nobis formas rerum et opera earum, ita ut sit per aspectum Iovis ad illam iustitiam per aspectum Martis importunitas per aspectum aspectum] om. F Saturni patientia, per Veneris hilaritas, per Mercurii sapientia et discretio In alio: oportunitas vel infestatio add. i. m. VM , et unusquisque ex planetis ex planetis om. Bo confortat opus suum in domino scilicet nato add. sup. lin. V nativitatis secundum quantitatem fortitudinis eius in semetipsum semetipsum] semetipsis B et apparebit sicut ille apparet apparentes vero dicuntur planete cum sunt orientales a Sole vel in angulis add. i. m. M. Hoc est si fuerit in angulis apparentibus vel in succedentibus angulos apparebit, sin autem non. Proderit vero illi secundum sue fortune quantitatem et associabitur fortitudo planete Lune et erit quod componitur ex illis scilicet ex [id est ex V; id est pro M] fortitudine, apparitione et fortunio add. i. m. FVM et ea ad quam pervenit divisio 8 modi significantes ea que commemoravimus. Et sunt hii: fortis apparens valens vel iuvans, fortis apparens nocens, fortis occultus iuvans, fortis occultus nocens, debilis apparens iuvans, debilis apparens nocens, debilis occultus iuvans, et debilis occultus nocens.

⟨24⟩ Verbum 24 Verbum 24, in horrendis ascendentibus propter eclipsim Solis et Lune in angulo nativitatis et revolutionis Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Eclipsis luminarium Luminarium. Quod autem dicit in angulis nativitatum vel revolutionum, intelligendum est in quibuslibet domibus, sicut si esset in domo substantie eclipsis, periculum esset in substantia. Et sic de aliis add. i. m. B in angulis hoc intellige qualibet domum ex 12 add. sup. lin. V; Quod autem hic dixit ‘de [dicit in M] angulis nativitatum vel revolutionum’, intelligendum est in qualibet de 12 domibus, sicut si esset eclipsis in domo substantie, et esset periculum in substantia, et sic in ceteris intellige add. i. m. FVM; Sed hoc quod dicit Ptolomeus de proportione quodam modo videtur contrarium eius quod dictum est in 6° capitulo secundi libri Alarba add. i. m. VM. Cf. Ptolemy, Tetrabiblos, II, 6, ed. and transl. F. E. Robbins, Cambridge (Mass.)-London, 1961, pp. 164-169; Quadriparitum, Ed. 1484, f. c2rb-c2va. nativitatum vel revolutionum annorum scilicet nati add. sup. lin. V impedit secundum naturam illius signi, scilicet in quo fit eclipsis, id est domus scilicet in quo fit eclipsis, id est domus] add. sup. lin. V; id est domus om. CPBo; in quo fit eclipsis, scilicet secundum domum Eds, quia tempus in hoc et per hoc intellige angulos anni profectionis add. sup. lin. V est ut sit proportio que est inter gradum ascendentem et gradum eclipsis ad 180 partes, sicut proportio que est inter initium eclipsis usque ad horam illam id est in qua erit maius gravamen vel proficuum add. i. m. F; add. sup. lin. V ad totum tempus quod significatur a tota eclipsi de temporibus. Tempus vero in eclipsi Solis est omnis hora annus. In Lune vero eclipsi est unaqueque mensis hora.

Expositio

Intentio eius est quod Sol et Luna cum alter eorum eclipsatur in angula nativitatis humane, vel in angulis revolutionum annorum eius, assequitur eum aliud horrendum in loco qui est eiusdem signi. Veluti si fuerit angulus domus regni, erit in regno, si vero fuerit angulus domus vite, erit in corpore eius. Et secundum hunc modum die in ceteris angulis. Preter quod anguli revolutionum leviores sunt angulis nativitatum. Hora vero que id maxime continget quod esse debet est ut aspicias horas eclipsis quot sint. Si autem Solis fuerit eclipsis, pone omni eius hore annum et fractioni hore secundum eamdem proportionem. Deinde aspice tempus illud totum quot anni sint, et quota fractio sit anni, et accipe ex eo secundum quantitatem illius quod est inter gradum ascendentem et locum eclipsis ex 180 gradibus. Si vero fuerit eclipsis Lune, accipe tempora que coniuguntur ex mensibus secundum numerum horarum eclipsis et fractionum eius, et accipe etiam a principio horum temporum secundum quantitatem illius quod est inter ascendens et locum eclipsis ex 180 ⟨gradibus⟩.

Cuius rei exemplum est, quod invenimus Lunam eclipsari in principio Capricorni, et est medium celi nativitatis, et moram eclipsis 3 horis. Scimus itaque quod regnum nati debilitetur 3 mensibus et invenimus totum tempus 90 dies. Aspeximus itaque ad hoc quod est inter gradum ascendentem qui est initium Arietis et gradum medii celi et erit medietas 180 per gradus equales. Accipiamus ergo de 90 diebus quantitatem id est medietatem secundum quod 90 add. i. m. B et erit in die 45° ab eclipsi gravius quod accidit ex quo significat, et eodem modo operare in eclipsi Solis, sicut dictum est sicut dictum est F] om. VMBCPBoEds.

⟨25⟩ Verbum 25 Verbum 25, in directione significatorum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Diriges Diriges] Dirigas F significatores cum fuerint in medio celi cuiuslibet civitatis per ascensiones circuli directi, et cum fuerint in gradu ascendentis per gradum ascensionum eiusdem civitatis. In his vero que sunt inter illa: fac cum ascensionibus graduum secundum quantitatem casus eorum, et 2° loca eis poposita secundum quantitatem illius. Partes vero diriges retrorsum, quia ipse quanto magis crescunt motus principiorum ipsorum retardantur. Expositio

Intendit quod directio Translation of the Arabic tasyīr, i.e. ‘prorogation’. In astrology, it is a system of prediction consisting in advancing, on the sky chart, a planet, or an essential point such as the ascendant or the lot of fortune, so that this planet or this point is in a place on the chart aspected by another planet or another point. See Al-Qabiṣī (Alcabitius), The Introduction to Astrology, London-Turin, 2004, éd. C. Burnett, K. Yamamoto, M. Yano, IV, 11-13, pp. 120-129 and 331-337. significatorum cum fuerint in gradu medii celi fit secundum sucessionem signorum et secundum ascensionem circuli directi. Si vero fuerint in gradu ascendente secundum sucessionem signorum etiam per ascensiones civitatis. Si autem inter illa fuerint secundum eumdem id est secundum successionem signorum add. i. m. V modum et per ascensiones que equantur vel accipiuntur add. sup. lin. V inter illa in multitudine graduum et diminutione illarum. Partium vero directio id est fortune et aliarum add. i. m. V est contra motus cum motu eorum add. i. m. V stellarum erraticarum. Causa huius rei est quia mutatio earum est sicut motus celi moventis stellas fixas, quia gradus partis est de gradu firmitati non movetur in illo. Motus quippe totius est contra contra] add. sup. lin. V successionem signorum.

⟨26⟩ Verbum 26 Verbum 26, in occultatione hominis vel actionis Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Fortior occultatio rei rei F] scilicet rei add. sup. lin. V; om. MBCPBoEds est cum significatores scilicet significantes res [rem M] que debet abscondi add. i. m. FVM incorporantur Soli vel fuerint sub terra, autem in loco non congruenti domui eorum vel exaltationi Istud intertisum est de natura libri add. sup. lin. V, et forcior scilicet occultatio hominis add. sup. lin. V quam esse possit est cum fuerint significatores a casu suo ad suam exaltationem, et ille in angulo scilicet significator add. sup. lin. V; scilicet signo vel sit in angulo, id est in quarto vel septimo, qui significant occultationem, in quo sit signum conveniens nature significatoris add. i. m. FVM and inserted at the end of the verbum in Eds; cum fuerint, id est significator vel sit in angulo, scilicet quarto vel 7°, qui significant occultationem, in quo sit signum conveniens nature significatoris add. i. m. B nature sue convenienti.

Expositio

Iam ceciderunt plures a malo intellectu huius capituli, etiam in impedimentum maximum. Quod autem intendit in hoc est quod id quod occultatur, aut est homo, vel actio. Homo sicut qui timens principem vel aliquem qui eum insequeretur, et abscondet se. Actio est ut si quis manifestaret secretum suum alteri quod vellet occultari et nulli patefieri, et in his iudicia sunt diversa. Cum enim fuerit utilis est in significatoribus, ut sint euntes ad ⟨in⟩corporationem Solis et in domo finis rei. In homine vero removerentur hec, quia in hoc indicant indicant] indecant sic F quod qui abscondit se morietur in ipso latibulo latibulo] patibulo sic C. Sed laudabile est in hominis occultatione, ut sit significator iam transiens gradum coniunctionis, et non sit egressus ab omnibus radiis. Et quando significator vadit a suo casu ad exaltationem suam, significat quod ipse apparebit in fortitudine sua et bona perseveratione et quod rei finis sue laudabitur.

⟨27⟩ Verbum 27 Verbum 27, in significationibus Veneris in ascendente nativitatis in membris diversis aliorumque planetarum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Venus Venus, scilicet in quo est hora nativitatis add i. m. VB natum facit adipisci in membro quod ab eius signo significatur delectationem delectationem FVMBPEds] dilectione⟨m⟩ vel delectatione⟨m⟩ C; dilectionem Bo. Et ceteri planete quicquid dant ad hunc modum dant In octavo capitulo secundi Alarba invenies quid quisque planeta significet add. i. m. VMB.

Expositio

In hoc convenerunt antiqui quod Venus faciat delectationem delectationem FVMBCPEds] dilectionem Bo adipisci, et non est dubium quin locus eius magis sit idoneus delectationibus. Et sepe vidi quosdam in quorum nativitatibus Venus erat in Ariete et eorum ascendens in eodem id est in Ariete add. sup. lin. V, fuitque eorum delectatio in videndis Eo quod visus sit in capite, et Aries et ascendens significant caput add i. m. FV rebus formosis. Et quibusdam vidi eam in Leone que fuerit multum amatores quia Leo habet cor in quo est amor add i. m. FVMB mulierum. Et in Libra fueruntque nimie libidinis quia Libra habet verrenda add i. m. FV, fuiteque libido munda quorumdam, et quorumdam incesta secundum fortunarum et infortunarum aspectus ad illam id est Venerem add. sup. lin. V.

⟨28⟩ Verbum 28 Kapitula de iudiciis add. i. m. V; Verbum 28, in confortatione nature composite ex naturis duarum stellarum erraticarum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum non acciderit tibi ut Luna corporaliter duobus planetis iungatur, quere eius corporalem coniunctionem cum aliqua ex stellis fixis cuius natura sit commixta ex naturis utriusque Hoc [utriusque B] in 9 capitulo primi libri Alarbe invenies add. i. m. VMB.

Expositio

Cum necesse fuerit confortare naturam compositam de naturis duarum stellarum erraticarum erraticarum] scilicet erraticarum add. sup. lin. V, et difficile nobis fuerit ut sit significator, sive sive] si sic F fuerit Luna vel alter planeta in aspectu earum aspiciens aspiciens] aspiciemus C aliquas ex fixis quarum nature sint composite ex naturis illarum erraticarum , et investigabimus ut sit Luna vel significator coniunctus corporaliter illi. Et hoc adeo patet ut non indigeat exemplo que in 9 capitulo primi libri Alabra invenies add. Eds.

⟨29⟩ Verbum 29 Verbum 29, in cognitione dignitatis nati et eius mortis vel finis per nativitatem Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Stelle fixe dant dona modum excedentia, sed multociens finiuntur in malo.

Expositio

Laudabilius eorum que scire intendimus in nativitatibus post originem et nutritionem est dignitas, cuius significatio est a planetis orientalibus, et dustoria Dustoria dicitur [erit Eds] cum fuerit inter planetam orientalem [orientalem om. B] et Solem 60 gradus, et interpretatur distancia [detractio F; distinctio Eds] vel securitas add. i. m. FVMB and inserted at the end of the commentary of the verbum in Eds. Cf. in Arabic dastūriyah, from dastūr in Persan ‘order’. See Alcabitius, III, 6, pp. 92-93 and 298. eorum ut sint sint om. Bo significatores scilicet [id est VM] ut sint in gradu anguli vel prope illum per 5 [30 VM] gradus add. i. m. FVM nati fortes in anguli, et iam significat quod natus perveniat ad dignitatem suorum parentum tantum nec ad plus add. sup. lin. V. Sed cum fuerit aliqua ex stellis fixis que dicuntur albebenia albebenia VMB] id est fixe add. i. m. V; abbebenia F; albebemech C; albebeni PBo; alebema Ed. 1484; beubemie Ed. 1493; stars called ‘beibenie’ are fixed stars of high magnitude. Cf. the De stellis beibeniis ascribed to Hermes, ed. by P. Kunitzsch in Hermetis Trismegisti Astrologica et divinatoria, ed. G. Bos, C. Burnett, T. Charmasson, P. Kunitzsch, F. Lelli and P. Lucentini, Turnhout, 2001 (CCCM, CXLIV, C, Hermes Latinus, IV.4), p. 3-81., que sunt corda fixarum sicut Cor Tauri et Cor Leonis et Cor Scorpionis, scilicet ille que sunt in orbe signorum ex prima magnitudine et etiam omnes in prima magnitudine dicuntur corda aliarum fixarum [stellarum M] que sunt maiores add. i. m. FMB; [alebema Ed. 1484, beubemie Ed. 1493], id est fixe, que sunt corda fixarum, sicut Cor Tauri et Cor Leonis et Cor Scorpionis, scilicet ille que sunt in orbe signorum ex prima magnitudine, et etiam omnes in prima magnitudine dicuntur corda aliarum stellarum que sunt maiores add. i. m. V and inserted into the text of the commentary of the verbum in Eds., et in quantitate earum prima ascendente, aut in angulo, in medio celo, aut cum domino neuba neuba] nauba Bo; Dominus neuba nativitatis dicitur in die Sol, in nocte Luna, scilicet ille cuius est dignitas [dignitatis M] add. i. m. FVM; cf. in Arabic al-nawbah; Martorello and Bezza, p. 376. nativitatis ex luminaribus et cum parte fortune exaltabitur esse eius in maximam dignitatem, donec consulet regibus magni regni, quamvis etiam sit vilis progeniei et ignobilis. Sed he stelle cum Sole prefuerint per fortunam earum, erit mors eius mors pessima.

⟨30⟩ Verbum 30 Verbum 30, de successione propinquorum regum in regno Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Opus propinquorum scilicet primus de progenie sua qui fuerit rex, cui ipse vite hereditario succedere debet add. i. m. FVMB regum ut succedant regno est ut eveniat nativitas eius cum esse circuli in hora qua rex ipse intronizatus id est cathedratus add. i. m. F est.

Expositio

Scito quod indocti astrologi observabant nativitates propinquorum regum et eius nativitatem inveniebant minui de hoc quod non essent eius planete orientales, et in virtute anguli et cetera talia conveniebant quod ipse non succederet regno, et premittebant premittebant FVMP] pretermittebant BC; promittebant Bo; pretermittunt Eds quod principium principium FVMBo] vel fortius add. sup. lin. V; precipuum BCPEds erat, et est ut sit ascendens eius nativitatis vel medium celi conveniens ascendenti vel medium celi hore interrogationis eius regis, vel congruat congruat] conveniat Bo ascendenti coniunctionis minoris scilicet 20 annorum add. sup. lin. V vel medie 240 annorum add. sup. lin. V que significavit sectam illam.

Ego quidem recordor cum essem unus ex indoctis astrologis adhuc quidem iuvenis, venit quidam servus regis Humeroguei Humeroguei FM] Humaroguei B; Humarogie C; Humarogue Bo; humano genti sic P; Humarogoei VEds. Khumārawaīh ibn Aḥmad ibn Tūlūn, as specified in the Arabic text. See supra, the commentary to Verbum 9. deferens nativitatem Haaron Haraon FP] Haaron V; Haron Bo [idem infra]; Aaron MBCEds. Harūn ibn Khumārawaīh, who ruled Egypt from 896 to 904., filii regis, et interrogans utrum possem intelligere si natus iste in Egypto add. CBo succederet succederet] procederet M patri in regno. Et cum presagirem inveni planetas ponderosos occidentales et cadentes ab angulis et a Sole, nec potui potui] quivi C; quid P; om Bo perpendere unum significantem sibi regnum patris, tunc distuli dare iudicium donec studiosius inquisissem. Post modicum vero temporis quesivi a quodam sene quem Calech Calech VMB] Calehc F; Caleth Eds. dicebant filium Alimelit Elcemini Elcemini FVBEds] Elermeni M; quem Calech dicebant filium Alimelit Elcemini om. CPBo. According to the Arabic text, it is the astrologer Ṣāliḥ ibn al-Walīd al-Tamīmī, otherwise unknown., perito in dandis iudiciis, qui cum respiceret figuram interrogavit cuius esset nativitas, et dixi: ‘Haaron filii regis’. ‘Obtinebit’, inquit inquit MB] inquid FVEds, ‘locum patris 10 annis fere in regno, et erit In alio: et erit sub potestate vel regimine alterius add. i. m. V and inserterd into the text of Eds sicut ille cui iubetur’ sicut ille cui iubetur’] sub potestate alterius’ Bo; cui iubetur, id est sub potestate vel regimine alterius erit add. i . m. B. Quesivi autem unde deprehenderet hoc. Qui detinens me sermonibus noluit mihi indicare. Cum autem illum venerari, et donis corrumpere non cessarem, dixit: ‘Huius ascendens est Scorpionus et Sol in Virgine scilicet in medio celi add. i. m. V. Et similiter erat cum eius avus ingressus est hoc regnum’. Et successit Haaron suo patri in regno et regnavit annis 9 et mensibus quibusdam post multum tempus et post obitum huius senis senis] re [blank] Bo. Et similiter iudicavit Nubachad Nubachad F] Nubacad M; Nubatham Bo; Nicrachd B; Nabachad C; Rahibacad V; Rahabacad Ed. 1484; om. Ed. 1493. Nawbakht al-Hakīm was one of the astrologers who took part in the election that presided over the laying of the foundation stone of the city of Baghdad, founded by the Abbasid Caliph al-Mansūr, on July 30, 762. According to our commentator, he was part of the entourage of al-Mansūr during the Umayyad period, before the Abbasids came to power (750). See Yakūbī, Les pays, transl. G. Wiet, Cairo, 1937, pp. 11-12; D. Pingree, ‘The fragments of the Works of al-Fazārī’, Journal of Near Eastern Studies, 29 (1970), pp. 103-123 (p. 104); F. Sezgin, Geschichte des arabischen Schrifttums, VII, Leiden, 1979, pp. 100-101; A. Labarta, ‘Nawbakht’, Encyclopaedia of Islam³. Almansor Almansor] Almansori MBP; Almanssori Bo; Almasori C quod optineret imperium dum esset eius ⟨h⟩ospes. Et erat tunc Almansor in paupertate maxima in diebus Benumeie Benumeie VMBCPEds] Benutmere F; Bemimeie Bo. Cf. in Arabic the Banī Umayyah, that is to say at the time of the Umayyad Caliphs of Damascus, who reigned from 660 to 750.. Et hec omnia commemoravi in quodam libro meo.

⟨31⟩ Verbum 31 Verbum 31, de esse regis in regno, et quod ei accidat in vita sua et suis familiaribus Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum pervenerit directio significatoris regni ad stellam que abscindit abscindit FCPEds] abscidit VM; id est que mortem significat add. sup. lin. V et i. m. P; abscidet B; ascide dicitur sic Bo, morietur rex eius vel potestas in illo. Et omnis stella que fuit in signo alinthie alinthie] alithie MBo; id est profectionis add. i. m. FV; alinthie, id est directionis add. i. m. B; alithee vel alathee C; alinthie i.e. profectionis P. Cf. in Arabic al-intihā’; D. Pingree, The Thousands of Abū Maʿshar, London, 1968, pp. 59-60, who refers to al-Bīrūnī; Martorello and Bezza, p. 377, and infra, verba 66 and 87. revolutionis anni ex annis regni regni om. Bo, significat necem potentis in regno illo eodem anno secundum naturam stelle.

Expositio

Intendit per hoc quod gradus ascendentis in principio regni Ita intellige in qualibet dignitate add. i. m. FVM cum directus fuerit per ascensiones illius patrie in qua est illud regnum ad unumquemque gradum annum, cum pervenerit directio ad infortunam, fiet alicui magnati quoniam ascendens cum medium celi {divitum} add. i. m. V eius nocumentum secundum naturam eius. Et cum pervenerit ad fortunam fiet prosperitas secundum naturam eius. Omnis enim stella que fuerit in signo alinthie in signo revolutionis anni ex annis regni interficiet eius potentem consimile⟨m⟩ illi stelle in hoc quod significat. Quod si fuerit Saturnus, erit occulti anni qui non deteget quod habet in animo. Si fuerit Iuppiter, erit iudex vel sibi similis. Si fuerit Mars, erit homo homo F] om. VMBPBoEds animosus In alio: dux militum add. sup. lin. V. Si vero fuerit Sol, erit rex vel ex potentibus vel ex propinquis regis. Si vero erit Venus, erit mulier multe fame. Si Mercurius, erit sapiens vel scriba. Sed si fuerit Luna, erit unus ex vernaculis regis vel ministris. Si fuerit stella orientalis et ascendens in sua auge scilicet ecentrici vel epicicli add. i. m. FVM, erit iuvenis. Et si fuerit occidentalis et descendens descendens] ascendens Bo ab auge sua, erit senex. Et secundum quantitatem fixionis vel more eius in angulo Et secundum quantitatem fixionis vel more eius in angulo] Et secundum quantitatem fixionis eius in auge Bo, et secundum fortitudinem eius ex exaltatione vel ex alia dignitate, erit huius honor et potestas, scilicet morientis scilicet morientis FEds] add. i. m. V; om. MBCPBo, et secundum quantitatem fortunii eius, erit scilicet stelle add. i. m. V eius substantia vel fortuna substantia vel fortuna F] substantia [vel fortuna add. sup. lin.] V et om. Bo; substantia M; fortuna B; fortunii eius erit substantia CP; substantia vel fortuna, scilicet morientis Eds.

⟨32⟩ Verbum 32 Verbum 32, in significatione duarum nativitatum super concordia et super amicitia et inimicitia Eds

⟨D⟩ixit Pthomomeus: Concordia Concordia] Cumcordia F duorum id est cum ut Sol in nativitate alicuius ubi fuerit Luna in nativitate alterius add. i. m. FVM; Concordia, id est cum sit Sol in nativitate alicuius ubi fuerit Luna in nativitate alterius add. i. m. B in re aliqua est quod reperitur ex significatione illius rei in utriusque nativitate. Si ergo fuerit in esse laudabili erit inter illos concordia bona et qui fortior loco fuerit, erit sicut agens et princeps, et debilior sicut paciens et subiectus.

Expositio

Intendit Intendit] Intentio Bo per concordiam duorum ut conveniant inter uno opere vel in uno negotio, et in aliqua his similia. Et opportet ut astrologus aspiciat ad significatorem significatorem FMB] significationem V; duos significatores CPBoEds eorum scilicet illius negotii, et si omnes significatores fuerint concordes in omnibus erunt concordes; et si non [non om. F] in nullis, erit non [non om. F] in nullis add. i. m. FVMB and inserted into the text of Eds in nativitatibus eorum. Et si fuerit unus eorum aspiciens alterum ex trino vel sextili aspectu, significabit per hoc quod erit convenientia inter illos in illo opere vel negotio. Si vero fuerit aspectus ex 4° vel opposito, significat maximam discordiam que erit inter illos in hac re. Sed si se non aspexerint, non proficietur illos concordia in re illa. Et cum se non proficietur illos concordia in re illa. Et cum se om. B aspexerint fortior in domo et in angulo, erit princeps in illa super alterum.

⟨33⟩ Verbum 33 Verbum 33, in significatione duarum nativitatum cum in dilectione ex esse Solis et Lune et eorum aspectuum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Amicitia et inimicitia accipiuntur ex permutatione duorum luminarium locorum in duabus nativitatibus et ex consimilitudine ascendentium earum in amicitia et inimicitia vel discordia inimicitia vel discordia F] discordia V; inimicitia et discordia M; et discordia BMBoEds; ex consimilitudine ascendentium earum et discordia C, et signum obediens est fortioris amicitie.

Expositio

Intendit Intendit] Intentio Bo cum Sol fuerit in alicuius nativitate ubi fuerit Luna Luna om. C in nativitate altera, et fuerit Luna Luna om. C in nativitate prima ubi fuerit Sol Sol] Luna M in nativitate secunda, fueritque ascendens unius in sextili aspectu ascendentis alterius, vel in trino aspectu vel in trino aspectu FCPEds] ex trino vel sextili aspectu M; vel trino B; in trino Bo; om V firmabitur inter illos dilectio. Et signum obediens alteri erit fortioris dilectionis, et maioris inclinationis.

⟨34⟩ Verbum 34 Verbum 34, de differentia nativitatis hominis a nativitate alterius animalis per gradum almusteuli Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Almusteuli id est almubteç add. sup. lin. V; Almusteuli. Sensus huius capituli est quod in nativitate hominis semper oportet ut gradus ascendentis vel medii celi sit in tot gradibus sui signi in quot fuerit almusteuli, id est victor super coniunctionem vel preventionem sui signi. Et si in hoc non fuerit, non erit illa nativitas hominis sed alterius animalis add. i. m. FVMB and at the end of the commentary of the proposition in Eds; Almusteli Bo; Almustelli P (idem infra); cf. in Arabic al-mustaulī. super locum coniunctionis erit in simili gradu anguli omnis nati ex angulis qui erit in illa coniunctione ⟨in⟩dividuis hominum; et similiter in preventione.

Expositio

Sententia Ptholomei in annimodar annimodar VMB] animo dat sic C; annimodaar P; animodar FBoEds. Cf. in Arabic an-namūdār, itself coming from a Persian word meaning ‘the indicator’. See Alcabitius, IV, 3, pp. 108-09 and 316: ‘Et ex hoc animodar, quod est investigatio gradus ascendentis alicuius nativitatis’. See also Martorello and Bezza, p. 376. est quod locus almusteuli id est victor add. sup. lin. V super coniunctionem vel preventionem, convenit semper cum angulo ex angulis scilicet cum ascendente vel cum decimo add. i. m. FVMB ascendentis nativitatis hominis in illa coniunctione vel preventione, et gradus qui non fuerit similis illi gradui non erit angulus angulus VCEds] anguli FMB in nativitate alicuius hominis. Iam quoque expertus sum in nativitatibus brutorum animalium, et non inveni angulum ex angulis nativitatem ipsorum equalem gradui almusteuli super gradum coniunctionis vel preventionis in qua fuit illa nativitas.

⟨35⟩ Verbum 35 Verbum 35, in frigore, temperie vel calore hiemis Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum pervenerit stella in aliquam quartam ex quartis anni ad locum circuli signorum in quo non non FMBEds] non add. sup. lin. F; si VBo; om. CP fuerit Sol et moveatur aeri aliqua qualitas. Tunc si fuerit stella concordans illi qualitati, confortabit illam quartam, et secundum hunc modum dic semper in omnibus.

Expositio

Intendit Intendit] Intendimus P quod cum stella pervenerit ad aliquod signum ex signis hiemalibus et fuerit frigida, confortabit et augmentabit confortabit et augmentabit F] confortabit [id est augmentabit add. i. m.] V; et augmentabit om. MBCPBoEds frigus illius hiemis. Et si calida fuerit, contemperabit contemperabit FVMBPBoEds] perveneritque C naturam illius hiemis. Idem si fuerit stella illa calida perveneritque ad signum caldum, augebitur calor illius estatis; et sic erit in ceteris signis in ceteris signis F] ceteris [id est in siccis et humidis add. i. m. V]; in ceteris MCBBo; in ceteris, scilicet in siccis et humidis Eds.

⟨36⟩ Verbum 36 Verbum 36, in quibus edificationibus exerceri debent ⟨stelle⟩ fixe et in quibus erratice Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Exerce stellas fixas Nota quod stelle fixe significant maiorem fixuram. Etenim dantur stelle fixe civitatibus, et planete domibus i. m. VM in constructione constructione FVMBPEds] constitutione CBo urbium, et planetas et planetas] et plantarum et vegetabilium C in compositione compositione FVMPEds] constructione BC; constitutione Bo domorum. Omnis vero civitatis fundate Marte existente in medio celi, vel aliqua stella fixa ex albebenia albebenia FVM] albebeia B; albebemech CP; albebeni Bo; albemenia Eds eius nature, scilicet Martis scilicet Martis F], i.e. Martis add. sup. lin. V; om. MBCPBoEds, morientur plures principes eius gladio.

Expositio

Intendit Intendit] Intende B ut sint stelle fixe ex albebenia albebenia FVM] albebeiam B; albebeniech CP; albebeni Bo; albemenia Eds que sunt ex complectione Iovis vel Veneris in ascendente constructionis constructionis F] constitutionis VMBCBoEds civitatis et in medio celi et in domo finis rei, scilicet 4^{a scilicet 4a F] id est in 4° add. sup. lin. V; om MBCPBoEds} et in 7^{a 7a] 9a sic P} et stelle erratice aspicientes illas vel coniuncte illis, quia almusteuli in aptatione urbium ex stellis, necesse est ut sit in maiori tarditate scilicet stationarii add. sup. lin. V, et hoc fiat ut et hoc fiat ut om. P prolongetur eorum fixio, et tardetur earum destruxio. Deinde dixit: si fuerit Mars in medio celi vel fixa stella cuius natura sit sicut Martis, plures principes eius peribunt gladio. Medium namque celum est ascendens principum eius, et Mars in tali loco terminat in tali loco terminat FMBCPBoEds], in tali fiat [terminat add. sup. lin. V] tempus eorum gladio.

⟨37⟩ Verbum 37 Verbum 37, in cognitione totius esse nati, et finis eius per ascensiones nativitatis Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Vix fiet unquam quin ille idem cuius fuerit Piscis ascendens vel Virgo, sit maior vel validior vel validior F] add. sup. lin. V; om. MBCPBoEds sui regni scilicet in aquirendo add. sup. lin. V et i. m. occasio. Et cuius ascendens fuerit Aries vel Libra, erit fortior proprie necis occasio. Et cuius fuerit Scorpio vel Taurus, erit proprie egritudinis causa. Et secundum hunc modum confert in ceteris ascendentibus.

Expositio

Ptholomeus dicit nobis quod omnes due domus que fuerint unius planete quarum una fuerit ascendens nativitatis vel interrogationis et altera qualibet ex domibus scilicet fuerit add. sup. lin. V, quia planeta qui coniungit dominium utriusque domorum utriusque domorum F] scilicet domorum add. sup. lin. V; utriusque MBCPEds est sicut coniunctio corporalis domini unius earum cum domino alterius. Patet igitur ex hoc quoniam in id quod significat ascendens, commovet ad id quod significatur ab alia, ut si fuerit Virgo vel Piscis ascendens, erit Gemini vel Sagittarius domus regia, et natus absque grandi labore id est leviter add. sup. lin. V in regalibus rebus se promovebit. Similiter si fuerit Scorpius vel Taurus vel Taurus F] om. VMBCBoEds; Scorpius vel om. P ascendens, erit Aries vel Libra 6^a domus et ideo erit causa sue egritudinis. Et eodem modo si fuerit ascendens Aries vel Libra erit Aries vel Libra et ideo erit causa sue egritudinis. Et eodem modo si fuerit Aries vel Libra om. P, erit sue mortis occasio, quia Scorpius vel Taurus erit in 8^a domus, scilicet in domo mortis quia Scorpius vel Taurus erit in 8^a domus, scilicet in domo mortis F] quia Scorpius vel Taurus erit in 8^a add. i. m. V; om. P; scilicet in domo mortis om. VMBCBoEds. Si fuerit ascendens Capricornus scilicet fuerit ascendens add. i. m. V, erit natus causa reservationis reservationis FVMCPEds] conservationis BBo peccunie et lucri. Quod si Aquarius, erit ipse causa inimicitiarum hominum.

Ecce ego novi quemdam cuius ascendens fuerat Aries, qui ex nimia egritudine factus est amens; et postquam amicteret sensum pre multitudine vaporis circa arterias arterias VMBCPEds] artarias F; vel guttur add. i. m. V et gutur quasi suffocationem senciebat. Quadam vero die de scriptorio suo cultrum accipiens, secuit sibi guttur et suas abscidit arterias, sic non cessavit sanguinis emanatio donec finiret vitam. In hac etiam urbe vidi quemdam quem preposuit Ahamech ibn Etolum Ahamech ibn Etolum correxi] Ahamet ibi Etolum Bo; Ahamech apud Etholum C; Hatmet Ibdietolun FVM; Hairiar apud Etalun B; Ahameb ibi Etolum P; Amettrilonis filius Eds; in alio: Hamet Trilonis filius add. i. m. V; Aḥmad ibn Tūlūn. ut fundaret meschitam maiorem In Arabic: masjid al-jāma`. This is the ‘Great Mosque’ of Ibn Tūlūn, still visible in Cairo. It would have been started in 873-74 or 876-77 and was completed in 879, a date confirmed by the commemorative inscription. See Z. K. Hassan, Les Tulunides, pp. 298-308. et distulit. Unde imperator indignatus fecit eum venire ad se, cumque venisset, quesivit cur opus suum imperfectum relinqueret. Qui suo infortunio stulte respondens in iram acriter acriter] atrocem CBo; om. Eds regem commovit, qua propter diu cesus expiravit et eius id est nativitatis add. i. m. V ascendens fuerat Libra. O quam bene inquid Ptholomeus cum diceret: ‘Vix fiet unquam, etc.’, quia non contingit semper eius ascendens unum ex illis signis signis F] om. VMBCPBoEds quod necesse sit illum proprie necis esse causam. Sed cum fuerit significator nativitatis mali mortis add. sup. lin. V dans interfectorem Sensus est quod si mali fuerint in 8°, significant quod debet natus interfici, et si fortune fuerint in 8° vel respiciant, significant eum mori in lecto suo add. i. m. FVMB, ille semetipsum interficiet. Si vero eum moriturum in lecto suo significaverit, eveniet ei secundum hoc.

⟨38⟩ Verbum 38 Verbum 38, in significatione Mercurii in domibus malorum in nativitate nati Eds

⟨D⟩icit Ptholomeus: Cum fuerit Mercurius in aliqua domorum Saturni et ipse scilicet Mercurius add. i. m. V fortis in esse suo, dat bonitatem intelligentie vel cogitationis add. i. m. V medullitus in rebus scilicet in radicalibus rebus et in principiis artium [alio in principiis M] add. i. m. FVM; Medullitus, i.e. in radicalibus rebus in alia translatione et addit eius subita eloquentia super cogitationem add. i. m. B (‘in radicalibus’ is in the Mundanorum version).. Et si fuerit in duobus signis Martis, dabit fortitudinem vel acuitatem add. i. m. V perfidie et stultitie vel in alio: bonitatem subite eloquentie et dehonestationis add. i. m. VM, et fortior locis duobus est Aries.

Expositio

Cuius nature nature FVMBBoEds] nativitati CP prefuerit Mercurius, erit accutus in alio: et addet eius subita eloquentia super cogitationem eius add. i. m. VM et maior erit eius prudentia ad audita intelligendum, quam ad aliquid meditandum. Esse igitur eius in signo caldo et sicco, exiget hoc ad velocitatem id est cum tanta festinatione intelliget quod prius intelligat audita quod prius intelliget quam dicuntur, et videbitur ei intelligere quod non intelliget add. i. m. FVM et agilittatem nisi incorporatio fuerit fortune Fortune, i.e. cum tanta festinatione intelliget quod prius intelliget quam dicatur, et videtur ei intelligere quod non intelligit add. i. m. B ex planetis vel stellis fixis. Et cum occurerit signo temperato declinante ad frigus et humiditatem, figet dominum eius in omni in quo intromictet se et assidue erit in illo, et illis duobus signis qui sunt Capricornus et Aquarius est cum temperamento proprio aliud quod ei attribuit eis Saturnus ex occultatione animi animi FVMBBoEds] anime CP; in alio: ex longitudine profunditatis animi add. i. m. VM. Et ideo necesse est esse sicut dixit Pholomeus. Et locus Mercurii Mercurii] eius Bo in Ariete dat sibi accendi propter quod adeptus est ex mente de accuitate et agilitate. Et non est ita in Scorpione propter naturam eius humidam, que frangit naturam Martis. Indi vero cum fuerit Mercurius in nativitate alicuius in Capricorno vel Aquario eligunt illi ubi exerceat se in scientiis, quia hoc experti sunt sepe et non decipit eos unquam.

⟨39⟩ Verbum 39 Verbum 39, in malo esse 11 in regum introniçatione Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Esse malum scilicet quod sint mali ibi corporaliter vel per aspectum, et cauda vel aliqua ex stellis fixis malis, vel quod eius dominus sit cadens vel combustus, etc. add. i. m. FVMB 11^e domus et eius domini domini] dominium C in intronizatione regum significat quod accidet consiliatoribus suis et eius subtantie de malo. Et eodem modo erit malum esse secunde domus secunde domus F] secunde [scilicet domus add. i. m.] V; secunde MBCBo; substantie P; secunde que est domus substantie Eds significans quod modicum adipiscetur populus cum illo rege.

Expositio

Iam convenerunt astrologi super hoc quod 10^a domus in omni ordinatione regum est locus eius, et 11^a domus est auxiliatorum eius et eius substantie. Ascendens vero populi et secunda substantie illorum scilicet populum add. sup. lin. V. Et ideo impedit 11^a domus consiliatores regis regis F] om. VMBCPBoEds, et secunda domus substantiam populi eius si sunt ibi mali corporaliter vel per aspectum, et cauda vel aliqua ex stellis fixis malis, vel quod eius dominus sit cadens vel combustus, vel Luna debilis sit add. Eds.

⟨40⟩ Verbum 40 Verbum 40, in significatione fortitudinis malorum in ascendente nativitatis super his in quibus delectatur natura Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum prefuerint mali mali] mali add. sup. lin. V in ascendente nativitatis et Luna sit debilis et Luna sit debilis F] add. sup. lin. V; om. MBCPBoEds delectabitur dominus eiusdem nativitatis in rebus insipidis et sapore amaris. Et quandoque erit eius delectatio in rebus odore terribilibus et ceteris his similibus.

Expositio

Iam concordati sunt astrologi quod cum dominus ascendentis solus prefuerit in nativitate et non participabitur sibi alter, erit natura nati secundum quod dicetur de illo planeta. Si ergo Saturnus fuerit, significabit quod natus delectetur in gustu accetosis et ponticis rebus. Et si fuerit Mars, delectabitur in accutis ut in alliis et piperis add. i. m. VM et amaris et vino turbido. Et hoc modo erit delectatio in odoribus terribilibus ita ut preferat id est dum coit plus affectat odorem stercoris in coitu [in coitu om. F] quam bonum et suavem odorem add. i. m. FV; id est plus affectat dum coit odorem stercoris in coitu quam bonum odorem et suavem add. i. m. M odorem stercoris in coitu, et videbuntur ei pisces salsi et fetentes saporiferi pisces salsi et fetentes saporiferi] pisces saporiferi, salsi et fetentes [serentes sic P] VMBCPBo.

Et ego quidem vidi quemdam divitem cuius nativitatis domini erant Mars et Saturnus et erant fortes. Delectabatur autem natus ille in commestione marinarum bellvarum que erant insulse et fetentes insulse et fetentes FCEds] infulse et fetentes V; insulse et fetide B; insalse et fotentes sic Bo; insulse et serentes sic P; Et ego vidi […] et fetentes om. M et coquebat coquebat] quoequabat M illas in furno. Iurabat etiam quod quando coibat cum formosis et suaviter redolentibus, deficiebat eius virga; et cum vili et inolente inolente FV] olente MBCPBoEds confortabatur.

⟨41⟩ Verbum 41 Verbum 41, in significatione euntium et redeuntium et eorum lucro Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cave Itaque quod Saturnus nocet in aquis et Mars in terris add. i. m. V; Cave, etc. Subaudi quod Luna sit semper fortunata et in bono loco ab ascendente, et nota quod in mutatione domus, si fuerit Iupiter in secundo et Luna in bono loco conveniens [et convenienti FV] eidem secundo, semper ditabitur add. i. m. FVB ab infortuniis in 8° et domino eius exeunti in itinere, et ⟨in⟩ secundo et domino eius redeunti.

Expositio

Septimum est locus ad quem tendit viator et octavum, secundum ab illo octavum, secundum ab illo VMBCPBoEds] om. F. Cf. the Arabic text in Martorello and Bezza, pp. 126-127, showing that F is defective here., et indicant et indicant VEds] et indicat FMBCP; indicat Bo quod futurum est illi in illo loco et octavum, scilicet secundum a 7°, significat add. F quod ibi lucrabitur. Ascendens vero est locus ad quem revertitur rediens, et secundum ab eo ab eo] om. Bo significat quod adipiscetur ibi Luna vero semper sit fortunata et in bono loco ab ascendente. Sciamus quod in mutatione domus, si fuerit Iupiter in secundo et Luna in bono loco convenienti eidem secundo, semper ditabitur add. Eds.

⟨42⟩ Verbum 42 Verbum 42, in significatione planetarum super egritudines ex esse suo in radice nativitatis Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: In egritudinibus In egritudinibus. In 12 capitulo tertii libri Alarba, [in eo enim add. V] docet cuius complexionis est infirmitas add. i. m. VB si fuerit Luna in signo in quo fuerit infortuna fuerit infortuna] fuit fortuna Bo in hora nativitatis eius vel in 4° vel in opposito, erit egritudo difficilis, sed multo validius si fuerit illa infortuna illa infortuna] Luna infortunata Bo; scilicet hora egritudinis add. i. m. V in illo, vel in figura eius illaudabili. Et cum fuerit scilicet Luna in principio egritudinis add. i. m. V and inserted into the text of Eds in loco id est hora nativitatis add. i. m. V and inserted into the text of Eds fortune, erit laudabilis vel levis fortune, erit laudabilis vel levis] fortune, erit levis VMBC; fortunato, erit levis Bo, nisi convenerit complexio egritudinis nature illius fortune que tunc iuvabit eam add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds. Hoc autem die postquam noveris certissime quantitatem egritudinis nature illius fortune. Et hoc dicit postquam noveris certissime quantitatem egritudinis i. m. M, sicut diximus in capitulo nostro in libro suo Alarba, in 12° capitulo libro 3, in eo enim docet cuius complexionis erit infirmitas add. i. m. FV and inserted into the text of Eds. Cf. Ptolemy, Tetrabiblos, ed. F. E. Robbins, III, 12, pp. 316-333; éd. 1484, f. d8va-e2ra..

Expositio

Iam patefecit nobis Galienus Iam patefecit nobis Galienus] In epate fecit nobis galmes sic P! hoc in tractatu secundo de Libro de dierum creticorum, et dixit quod docti Egiptii agunt similiter, scilicet secundum Lunam scilicet secundum Lunam F] add. i. m. V; om. MBCPBoEds. Cf. G. M. Cooper, Galen, De diebus decretoriis, from Greek into Arabic. A Critical Edition, with Translation and Commentary, of Ḥunayn ibn Ishāq, Kitāb ayyām al-buḥran, Farnham, Ashgate, 2011, § 911.14, pp. 348-49 and 485. See also the Greek text of the De diebus decretoriis, III, 6, in Claudii Galeni Opera omnia, ed. C. G. Kühn, Leipzig, 1825, repr. Hildesheim, 1965, IX, p. 911; and Galienus, De diebus creticis, III, 6, ‘In quo monstratur quod egritudines disponuntur secundum motum Lune’, vol. I, f. qq3rb of the Venice ed., F. Pinzi, 1490, of Galen’s Opera. . Sed Ptholomeus profecit profecit F] profuit VMBCBo; posuit P; docuit Eds nobis in hoc quod mali si contrarii fuerint complexioni egritudinis, minuetur malitia eorum. Si vero fortuna fortuna] om. Bo fuerit conveniens egritudini, minuetur eius fortunium, quod egregie dixit cum dicit cum dicit C] dic FVBoEds; dixit M; om. BCP ‘secundum quantitatem egritudinis’, quia si fuerit modica non proveniet egritudo ad esse magnum.

⟨43⟩ Verbum 43 Verbum 43, in significatione fortunarum vel malorum super libidine que fit cum lege et extra legem Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Res que fiunt secundum esse naturale ut matrimonium add. i. m. V et secundum leges destruuntur infortune Subaudi et fortune iuvant add. i. m. FV. Que vero fiunt secundum naturam et non secundum leges ut fornicari add. sup. lin. V, vel que non fiunt naturaliter nec secundum leges ut sodomiticare add. sup. lin. V destruuntur a fortunis.

Expositio

Intendit matrimonium matrimonium FVMBP] matrimonio C; inceptioni sic Bo; per matrimonium Eds utile fore ut presint fortune in incepto incepto FVMPBo] inceptione BCEds; scilicet in principio add. i. m. V; scilicet principio add. Eds et ut coniungatur cum significatore scilicet matrimonii add. i. m. V; scilicet matrimonio add. Eds et nocent in hoc fortune. In fornicatione fornicatione] fortunatione Bo vero que fit naturaliter et non secundum leges et sodomitis et mulieribus se cum fricantibus que omnia sunt extra naturam et legem et legem FVMBPEds] extra leges C; et leges Bo, nocent illis fortune iuvant infortune Subaudi et destruuntur ab infortunis add. i. m. V. Et oportet astrologo ut cognoscat unamquamque istarum rerum scilicet que fiunt naturaliter et extra naturam. Et est sensus quod sicut dixit in matrimonio, ita dicat in omnibus aliis rebus naturalibus [i.e. vel sufficientie om. F] add. i. m. FV; illis que fiunt naturaliter et extra naturam add. i. m. B, et det quantitatem sufficienter ex rebus extra naturam.

⟨44⟩ Verbum 44 Verbum 44, in significatione ascendentis infirmitatis contrarii figure nativitatis Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum fuerit ascendens infirmitatis contrarium figure nativitatis et non pervenerit annus scilicet revolutio add. i. m. V; revolutionis add. i. m. Bo and inserted into the text of Eds ad illam scilicet infirmitatis add. i. m. V figuram pessimus erit.

Expositio

Intendit per contrarium ut sit ascendens egritudinis septimum nativitatis aut domus domus] corr. ex dominus V; quia est sub terra et est finis rerum add. i. m. V finis rei vel domus mortis in alio: timoris add. i. m. V que est occasio domus que est occasio domus F] om. VMBCBoEds, quia tunc erit ⟨h⟩o⟨r⟩rendum nisi et fuerit figura revolutionis anni anni FC; add. i. m. al. manu B] scilicet anni add. i. m. V; om. MPBoEds, illi similis scilicet figure add. i. m. V; id est figure Eds. Tunc erit scilicet infirmitas add. i. m. V and inserted at the end of the commentary in Eds levis.

⟨45⟩ Verbum 45 Verbum 45, in significatione super mores nati per ascendens [sic] et significatorem Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: In omni Sensus huius littere est quod eodem modo erit si nativitas fuerit diurna et Sol fuerit ylec et fuerit in signo humano, vel si nativitas fuerit nocturna et Luna fuerit yleg et fuerit in signo humano vel in aliquo alio, quoniam in nativitate diurna Sol erit dominus neuba, et in nativitate nocturna erit Luna [Luna erit domina neuba BV] add. i. m. FVB nativitate cuius nec ascendens nec eius significator fuerit in signo humano scilicet hominis add. i. m. V, dominus eius erit ex omnibus que non associantur hominibus.

Expositio

Cum fuerit ascendens hominis secundum formam hominis, erit associabilis illis et domesticus illis, cumque fuerit secundum formam secundum hominis formam, erit associabilis illis et domesticus illis. Cumque forma fuerit secundum formam om. M animalium. Que exercentur in operibus hominum, erit humilis inter homines et non multum associabilis illis. Cum vero fuerit secundum formam animalium feralium, erit quasi tyrannus In alio: importunus et inverecundus add. i. m. V; quasi tirannus, i.e. importunus et etiam inverecundus i. m. B et furibundus inter homines, nec vult assimilari alicui ex suis parentibus. Et sic dicemus de domino neuba neuba] naba Bo nativitatis ex hilegia sua, id est si fuerit aylegj ex hilegia sua, [id est si fuerit aylegj add. i. m.] V] ex hilegra sua, id est si fuerit alhiget F; ex ilogia sua MB; ex hylegia sua CPBo; exilegia sua sic Eds. Cf. in Arabic haylāğ, i.e. prorogator: Planet which, due to its location in a birth horoscope, is interpreted as the one that contributed to giving life to the subject (dator vite) and from which the duration of this life can be calculated. See Alcabitius, IV, 4, pp. 110-115 and 319-323; P. Kunitzsch, Mittelalterliche astronomisch-astrologische Glossare mit arabischen Fachausdrücken, Munich, 1977, pp. 32 and 49-60..

⟨46⟩ Verbum 46 Verbum 4­6, in significatione stellarum fixarum et esse superiorum inferiorum quoque et Lune in radice nativitatis Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Maior fortuna in nativitate est ex stellis fixis scilicet albebena add. V; scilicet albehenia add. Eds, et ex angulis alkire⟨n⟩ alkirem, [scilicet coniunctionis add. sup. lin.] V; alkire FMBBo; alkire, id est coniunctionum i. m. B; albiren C; alchiren P; allure [sic], scilicet coiunctionis Eds. Cf. in Arabic qirān, i.e. conjunction. et dustoria Hic exponit quod sit dustoria, et est ut 3 planete superiores sint orientales a Sole et in angulo et tunc sunt laudabiles, et si fuerint occidentales, sunt illaudabiles sed non multum. Inferiores vero a Sole occidentales sunt laudabiles, sed si fuerint orientales sunt illaudabiles. In Luna quoque est modo quoniam superiores a Luna occidentales sunt laudabiles, sed orientales ab ea sunt illaudabiles, et inferiores si fuerint orientales a Luna sunt laudabiles et si fuerint occidentales ab ea sunt illaudabiles add. i. m. FV and inserted into the text of the commentary in Eds; Dustoria est ut tres superiores sint orientales a Sole et in angulo et tunc sunt laudabiles, et si fuerint occidentales, non add. i. m. B. Cf. in Arabic dustūrīyah or dastūrīyah. See Alcabitius, III, 6, pp. 92-9, 298-299, and supra, the commentary to the verbum 29., et ex loco partis fortune regni, in ascendente.

Expositio

Iam commemoravimus in verbo 29 modum modum MBPBoEds] modus F; modos C stellarum fixarum et angulorum alkiren alkiren V] alkire F; alkiteme M; alhinthie sic B; albiren C; alchiren P; alkiran Bo; angulorum, scilicet malum, et allurem sic Eds iam exposuimus in verbo 30 30] 31 B. Dustoria vero est ubi sint planete ponderosi in esse laudabili a Sole orientales in angulis In alio: declinantes a Sole orientalis ab angulis add. i. m. V; Dustoria dicitur cum fuerint inter planetam et Solem 60 gradus, et interpretatur distancia vel securitas add. i. m. B. Leves vero qui sunt sub Sole occidentales laudabiles. Sunt enim quidam qui sunt occidentales illaudabiles Sunt enim quidam qui sunt occidentales illaudabiles BCPBoEds; i. m. V] om. FM, et sunt hii hii MCP] hi FVEds; huiusmodi B leves occidentales a Luna, sitque pars fortune que cecidit in introniçatione regni in ascendente nativitatis.

⟨47⟩ Verbum 47 Verbum 4­7, in proficuis impedimentis et iniuriis inter aliquos ex malo esse vel bono Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum malus in nativitate alicuius ceciderit scilicet corporaliter add. i. m. V and inserted into the text of Eds in locum fortune in nativitate alterius scilicet nato add. sup. lin. V, illi in cuius nativitate fuerit fortuna aliquod horribile vel malum add. sup. lin. V; malum inserted into the text of Eds ab eo scilicet nato add. sup. lin. V in nativitate cuius fuerit infortuna evenire significat. Et si genus mali erit ex natura planete, illud vero in quo fiet erit ex quantitate vel qualitate add. sup. lin. M nature ex quantitate nature FVM] ex natura BCPBoEds loci eius. Et secundum hunc modum fit in omnibus particionibus particionibus] participacionibus PEds.

Expositio

Id in quo fit particio est ut sit malus in loco boni, malus in loco boni vel bonus in loco mali, vel bonus in loco mali et malus in loco mali malus in loco boni vel bonus in loco mali, vel bonus in loco mali et malus in loco mali P] malus in loco boni vel bonus in loco boni et malus in loco mali VBoEds; malus in loco boni vel [et C] bonus in loco mali FC; malus in loco boni MB. Malus vero in loco boni impedit per se add. sup. lin. V dominum id est natum add. sup. lin. V boni et iuvat dominum mali boni iuvat dominum, scilicet natum add. i. m. V; et iuvat dominum, scilicet natum mali Eds. Bonus autem in loco boni significat quod unusquisque proderit socio suo, et malus in loco mali significat quod unusquisque impediet socium suum. Nocumentum vero erit ex natura mali. Si fuerit Saturnus, erit occultus nocens ut accusator et blasfemator, si Mars In alio: Si fuerit Mars, tunc malitia inceptionis et crossitudinis [grossitudinis Eds], id est ellationis et invasionis add. i. m. V and inserted into the text of Eds; Si Mars, i.e. si fuerit Mars, tunc in malicia inceptionis et elationis add. i. m. B initium malum persequens. Genus autem rei unde sit sit FVBo] fit MBCPEds ex loco planete in domibus, quod si fuerit in domo regia, erit ex parte regis, et si in domo substantie, erit in substantia. Et sic in ceteris.

⟨48⟩ Verbum 48 Verbum 4­8, in convenientia subiectorum cum dominis Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum 10^um ab ascendente ministri scilicet regis add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds; In alio: alicuius fuerit ascendens alterius socii sunt add. i. m. V; Cum 10^m etc., i.e. cum 10^m ascendentis ministri fuerit 4^m regis, tunc placebunt opera ministri regi et etiam placebit ei servire regi add. i. m. B fuerit ascendens regis Nota quod tunc erit ascendens ministrum in 4° regis et tunc placebunt opera ministri regi, et etiam placebit ei servire regi add. i. m. FV; vel ministri alicuius fuerit ascendens alterius socii sunt add. Eds, et convenerit almutbteç almutbteç V] almutheç F; almutez M; almuthez Bo; almutz B; almusteus vel almateyz C; amulhtom P; almutaç Eds. Cf. the Arabic al-mubtazz, who reigns, who dominates. In a birth horoscope, a dominant planet because it enjoys the greatest number of essential and accidental dignities. Cf. Alcabitius, IV, 7, pp. 116-17 and 325: ‘Almubtaz vero qui preest nativitati significat esse nati post hilesg et quodchodeuh’. See also P. Kunitzsch, Mittelalterliche astronomisch-astrologische Glossare, p. 31: ‘Almuthen est qui est potencior in figura celi de quacumque radice’. Ibid., pp. 37-38. super unum ex illis cum almubteç cum almubteç V] cum almutheç F; cum almutez M; cum almutaç Eds; cum almate C; cum amultom P; om. Bo super alterum, concordia dilectionis permanebit inter illos diu. Et similiter ascendens captivi cum fuerit 6^um ascendentis domini sui, et ascendens uxoris 7^um viri sui ascendentis, et convenerint omnia predicta de laudabilibus convenientiis significatoribus significatorum add. i. m. V, significabit aptationem esse eorum et paucam discordiam inter illos.

Expositio

Intendit Intendit] Intende M. per hoc quod minister In alio: sequens add. i. m. V et captivus et uxor, cum fuerit in locis suis naturalibus regi In alio: sequenti add. i. m. V ; vel sequenti add. Eds, domino, et marito, erit longa prosperitas in esse eorum. Convenientie In alio: Conditiones add. i. m. V; Convenientie vel conditiones Eds vero sunt quas diximus in alio capitulo ex aspectu significatoris sextili vel trino et ex proiectu radiorum fortune super illum et ex fortitudine eius significatoris a semetipso significatoris a semetipso] In alio: eius qui ei associatur sequens socio suo dominabitur add. i. m. V; a semetipso vel ascendens C; a semetipso, scilicet significatoris Eds.

⟨49⟩ Verbum 49 Verbum 4­9, in posse subiectorum vel sociorum super dominos suos vel socios Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum ascendens ministri sua vel eius socii add. i. m. V fuerit 10^um ascendentis domini, dominabitur minister domino suo. Et similiter si fuerit dominus 6^{i scilicet alicuius add. sup. lin. V} nativitatis in medio celi scilicet in ipsa nativitate add. sup. lin. V ibi recipiens dispositionem a domino ascendentis scilicet eiusdem nativitatis add. sup. lin. V, erit boni domini in suis servientibus et secundum hunc modum confer⟨e⟩ his similia.

Expositio

Patens est quod esse 10^e in fortitudine maius est quam esse ceterorum angulorum quia illud apparet totum quod non fit in 3^bus reliquis angulis. Et cum fuerit ascendens ministri In alio: sequentis add. i. m. V significans quod esse suum melius est quam esse In alio: socii sui add. i. m. V domini sui, dominabitur illi. Et receptor dispositionis est fortior dante ei dante ei] add. i. m. V dispositionem. Ergo receptio dispositionis significatoris servi a domino ascendentis domini eius significat bonam societatem vel vicinitatem vicinitatem] eninamitate sic M. domini cum illo et quod venerabitur illum servum servum F] scilicet servum add. sup. lin. V; om. MBCPBoEds. Et sic necesse est esse in fratribus et filiis, et in hiis que secuntur hoc.

⟨50⟩ Verbum 50 Verbum 50, in coniunctionibus planetarum et earum utilitatibus in cremento et decremento Eds. We refrain from mentioning the shortcomings of some of the manuscripts here, notably those of M.

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Non oblivisceris esse 120 coniunctionum que sunt in stellis erraticis. In illis enim est maior scientia eorum que fiunt in hoc mundo In alio: in mundo generationis et corruptionis add. i. m. V. It is probably a reference to the Iam premisi version. suspicienti incrementum et decrementum decrementum] detrimentum sic F.

Expositio

Coniunctiones 120 continentur in omni ad quod perveniunt coniunctiones 7^em planetarum et sunt hee: binaria 21 21 F] add. sup. lin. V, ternaria 35 35 F] add. sup. lin. V, quaternaria 35 35 F] add. sup. lin. V, quinaria 21 21 F] add. sup. lin. V, senaria 7 7 F] add. sup. lin. V, septenaria 1 1 F] add. sup. lin. V.

Binaria 21 Binaria [21 add. sup. l. V] Binaria 21 add. i. m. V: Saturnus Iupiter; Saturnus Mars; Saturnus Sol; Saturnus Venus; Saturnus Mercurius; Saturnus Luna; Iuppiter Mars; Iupiter Sol; Iupiter Venus; Iupiter Mercurius; Iupiter Luna; Mars Sol; Mars Venus; Mars Mercurius; Mars Luna; Sol Venus; Sol Mercurius; Sol Luna; Venus Mercurius; Venus Luna; Mercurius Luna.

Ternaria 35 Ternaria 35] Ternaria 35 add. i. m. V: Saturnus Iupiter Mars; Saturnus Iupiter Sol; Saturnus Iupiter Venus; Saturnus Iupiter Mercurius; Saturnus Iupiter Luna; Saturnus Mars Sol; Saturnus Mars Venus; Saturnus Mars Mercurius; Saturnus Mars Luna; Saturnus Sol Venus; Saturnus Sol Mercurius; Saturnus Sol Luna; Iuppiter Mars Sol; Iupiter Mars Venus; Iupiter Mars Mercurius; Iupiter Mars Luna; Iuppiter Sol Venus; Iupiter Sol Mercurius; Iupiter Sol Luna; Iuppiter Venus Mercurius; Iupiter Venus Luna; Iuppiter Mercurius Luna; Mars Sol Venus; Mars Sol Mercurius; Mars Sol Luna; Mars Venus Mercurius; Mars Venus Luna; Mars Mercurius Luna; Sol Venus Mercurius; Sol Venus Luna; Sol Mercurius Luna; Venus Mercurius Luna.

Quarternaria 35 Quarternaria 35] Quarternaria 35 add. i. m. V: Saturnus Iupiter Mars Sol; Saturnus Iupiter Mars Venus; Saturnus Iupiter Mars Mercurius; Saturnus Iupiter Mars Luna; Saturnus Iupiter Sol Venus; Saturnus Iupiter Sol Mercurius; Saturnus Iupiter Sol Luna; Saturnus Iupiter Venus Mercurius; Saturnus Iupiter Venus Luna; Saturnus Iupiter Mercurius Luna; Saturnus Mars Sol Venus; Saturnus Mars Sol Mercurius; Saturnus Mars Sol Luna; Saturnus Sol Venus Mercurius; Saturnus Sol Venus Luna; Saturnus Sol mercurius Luna; Saturnus Venus Mercurius Luna; Iuppiter Mars Sol Venus; Iupiter Mars Sol Mercurius; Iupiter Mars Sol Luna; Iupiter Mars Venus Mercurius; Iupiter Mars Venus Luna; Iupiter Mars Mercurius Luna; Iuppiter Sol Venus Mercurius; Iuppiter Sol Venus Luna; Iupiter Sol Mercurius Luna; Iupiter Venus Mercurius Luna; Mars Sol Venus Mercurius; Mars Sol Venus Luna; Mars Sol Mercurius Luna; Mars Venus Mercurius Luna; Sol Venus Mercurius Luna.

Quinaria 21 Quinaria 21] Quinaria 21 add. i. m. V: Saturnus Iupiter Mars Sol Venus; Saturnus Iupiter Mars Sol Mercurius; Saturnus Iupiter Mars Sol Luna; Saturnus Iupiter Mars Venus Mercurius; Saturnus Iupiter Mars Venus Luna; Saturnus Iupiter Mars Mercurius Luna; Saturnus Iupiter Sol Venus Mercurius; Saturnus Iupiter Sol Venus Luna; Saturnus Iupiter Sol Mercurius Luna; Saturnus Iupiter Venus Mercurius Luna; Saturnus Mars Sol Venus Mercurius; Saturnus Mars Sol Venus Luna; Saturnus Mars Sol Mercurius Luna; Saturnus Mars Venus Mercurius Luna; Saturnus Mars Venus Mercurius Luna; Saturnus Sol Venus Mercurius Luna; Iuppiter Mars Sol Venus Mercurius; Iupiter Mars Sol Venus Luna; Iupiter Mars Sol Mercurius Luna; Iupiter Mars Venus Mercurius Luna; Iupiter Sol Venus Mercurius Luna; Mars Sol Venus Mercurius Luna.

Senaria 7 Senaria 7] Senaria 7 add. i. m. V: Saturnus Iupiter Mars Sol Venus Mercurius Saturnus Iupiter Mars Sol Mercurius Luna; Saturnus Iupiter Mars Venus Mercurius Luna; Saturnus Iupiter Sol Venus Mercurius Luna; Saturnus Mars Sol Venus Mercurius Luna; Iupiter Mars Sol Venus Mercurius Luna.

Septenaria 1 Septenaria 1] Septenaria 1 add. i. m. V: Saturnus Iupiter Mars Sol Venus Mercurius Luna.

⟨51⟩ Verbum 51 Verbum 51, in directo et ascendentis Lune in hora nativitatis ab hora casus spermatis ad eundem locum in mora media, in maiori vero et minori minuitur et augetur Eds. For this verbum, see J.-P. Boudet, ‘Naissance et conception: autour de la proposition 51 du Centiloquium attribué à Ptolémée’, in De l’homme, de la nature et du monde, Mélanges d’histoire des sciences médiévales offerts à Danielle Jacquart, Genève, 2019, pp. 185-198.

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Locus Lune Lune] Luna sic F in nativitate est ipse gradus ascendens de circulo hora casus spermatis et locus Lune hora casus spermatis est gradus ascendens hora nativitatis.

Expositio

In hoc concordati sunt physici quod more natorum in uteris matrum sint sint FVPBo] sunt MBCEds. diverse et non sint eedem non sint heedem FVMPBoEds] non sunt eedem BC in omnibus. Ex illis igitur est mora media 273 add. Eds., et est cum Luna et gradus ascendens perfecerint in tempore more scilicet natorum in ventre matrum [matris V] add. i. m. FV orbes equales, et invenietur tunc Luna in gradu ascendente nativitatis. Maior 288 add. Eds. vero est tempus auctum auctum] om. B; deductum C super super] per Bo tempus more medie post orbes perfectos minus orbe orbe om. C, et invenietur Luna per hoc ultra gradum ascendentem id est ultra gradum in quo est Luna hora casus spermatis qui erit gradus ascendens in hora nativitatis add. i. m. FVB. Minor 257 add. Eds. mora est subractio de tempore medio, et substractio illa minor est orbe, et invenitur Luna per hoc substracta de gradu ascendente.

Iamque commemoraverunt astrologi in libris suis sermonibus prolixis moras nativitatum, quia erunt sibi valde neccessarie in iudiciis. Ille enim ostendunt nobis locum ascendentis in casu in casu om. V seminis seminis] spermatis C, et illud est principium inceptionis nati, ex quo discernimus discernimus] decernimus CP complexionem corporis eius et modum membrorum, et multa que accidunt illi antequam egrediatur a matrice. Illi autem qui fuerunt ante Ptholomeum pro pro] in C inquisitione casus spermatis passi sunt laborem nimium. Patefecit autem nobis Ptholomeus breviter et et] ex C via levi quod locus Lune in tempore nativitatis est ascendens casus spermatis, et locus Lune in tempore casus spermatis est gradus ascendens nativitatis est ascendens casus spermatis, et locus Lune in tempore casus spermatis est gradus ascendentis nativitatis om. MB , quia quia] quod quia F; quod est quia V et ascendens revertuntur ad locum suum orbibus equalibus in mora media, et augetur et minuitur in maiori et minori mora.

⟨52⟩ Verbum 52 Verbum 52, de longitudine et brevitate nati per locum significatoris et ascendentis Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Longorum significatores erunt in summitate suorum circulorum, et ascendens eorum in iniciis signorum significat add. C.. Brevium significatores erunt in inferiore parte suorum circulorum, et erit eorum ascendens in fine signorum. Auxiliare quoque Auxiliare quoque] Auxiliante quocumque M cum illis per planetas orientales et occidentales et per stationes suas et per signa significantia Signa significantia longitudinem sunt signa multarum ascensionum. Que vero brevitatem sunt paucarum ascensionum add. i. m. FB; Signa significantia longitudinem {etiam} sunt signa multarum ascensionum, et brevitatem paucarum V longitudinem et brevitatem.

Expositio

Per significatores intendit planetas maioris dignitatis in ascendente nativitatis. Summitas vero circuli est punctus cuspidis cuspidis F] om. VMBCPBoEds remotior in circulo cuspidis egresse et in circulo brevi a centro terre. Et sciunt hoc equatores equatores] inquisitores C planetarum, scilicet cum fuerit medius cursus diversitatis et cuspidis fere in uno minuto id est in auge add. i. m. B al. man. It is significant that the word aux is used by a later hand, whereas the text considers that there are two apogees [summitas] in question: that of the eccentric [egresse cuspidis] and that of the epicycle [circulus brevis]. Aux is used in the translation of the commentary of verba 31 and 63, but egresse cuspidis and circulus brevis correspond to a technical vocabulary rather outdated in the 13^th century., et significat quod natus ille erit longus. Et per hoc postquam previderit astrologus quod commemoravimus de esse revolutionis id est de eo quod est referrendum ad hoc ut ipse subdit quod sit illud add. i. m. F; inserted into the text in V, et est ut aspiciat patrem eius et matrem secundum longitudinem. Et si fuerint longi vel mediocres, iudica illi secundum hoc scilicet si utrique longi fuerint longitudinem. Si vero utrique breves scilicet si cum hoc significatores, fuerit in summitate circulorum [suorum add. V] add. i. m. FV and inserted into the text of Eds, equitatem in longitudine. Et sic significat scilicet longitudinem add. sup. lin. V gradus ascendens nativitatis cum fuerit in initio signi signi] gradus sic Bo ascendentis usque ad 5 gradus eius et si fuerint longi vel mediocres […] usque ad 5 gradus eius om. M et si fuerint ascensiones signi et si fuerint ascensiones signi] et si fuerint in initio signi Bo augentes super 30 gradus et fuerit dominus medii celi orientalis vel etiam dominus ascendentis add. i. m. FV and inserted into the text of Eds. Similiter si fuerint significatores in inferiori parte sui circuli et in esse contrario omnium que ennaravimus, erit ille in fine brevitatis. Inferior vero circuli pars est brevior, linea extracta de loco stelle ad centrum terre, postquam sciveris esse parentum in longo et brevi. Si enim longi fuerint Subaudi. Et si cum hec significatores fuerint in longitudinibus proprioribus, et quod ascendens sit in fine signi et dominus medii celi occidentalis et si omnia non conveniunt, dic mediocritatem add. i. m. FV and inserted into the text of Eds, non erit natus in fine breviata sed erit mediocris.

⟨53⟩ Verbum 53 Verbum 53, in macerie et grassitie levitate et tarditate motus nati per significatores domini ascendentis Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum non fuerit significatoribus ascendentis nativitatis latitudo, erit natus macilentus natus macilentus F] macilentus V; scilicet natus add. sup. lin. V. Si vero fuerit illis latitudo multa, erit natus pinguis. Si autem fuerit latitudo meridiana, erit eius motus levis cum carnositate illa. Et si fuerit septemtrionalis, erit ponderosum in motu. Cum vero iverit significator ad retrogradationem et ad directionem vel ad stationes ad stationes] adustiones sic Bo suas, operatur idem.

Expositio

Id quod supra intendit per significatores scilicet domini nativitatis et domini rei quesite add. i. m. V and inserted into the text of Eds. Cum autem dominus significatoris fuerit cum aliquo suorum geuzaar geuzaar VMC] çeuçahar F; genzaar B; geucaar P; gaçaher Bo; geriçar Eds. Cf. in Arabic ğawzahar. Cum fuerit cum aliquo ⟨?⟩nis ascendentis et dominus rei quesite add. i. m. B in eodem minuto, erit natus macilentus; et cum fuerit illi latitudo erit addens carnes secundum proportionem sue latitudinis. Si igitur fuerit meridiana et hoc est cum fuerit nate punctum capitis minus 180 gradibus, erit motus eius levis quia hec pars est calida allevians omnia. Et si fuerit septentrionalis et hoc est cum fuerit post punctum capitis minus 180 gradibus, quia hec pars est frigida aggravans quicquid in ea perficietur, erit ponderosus scilicet natus add. sup. lin. V; natus ponderosus Eds in motu suo. Retrogradatio autem significat pinguedinem quoniam planete esse frigidi et humidi add. i. m. VB and inserted into the text of Eds similiter et statio prima. Directio vero et statio secunda significat macilentiam quia vero planete dominantur calidi et sicci add. i. m. VB and inserted into the text of Eds. Et necesse est astrologo ut non festinet iudicare in aliquo istorum, donec certissime inquisierit esse parentum, sicut in precedenti patefecimus.

⟨54⟩ Verbum 54 Verbum 54, de significationibus in edificationibus Eds; Verbum 58 sic F

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Nullum edifitium edifitium] hedificavit sic P cuius significatores iuncti fuerint planete existenti sub terra elevabitur.

Expositio

Convenerunt astrologi quod motus qui movet opera vel magistera vel magistera F] add. i. m. V et corporum naturas sint secundum proportionem motus stellarum. Cumque ita necesse sit, si voluerimus ellevare edifitium ponamus significatorem super ascendens inceptionis eius in coniunctione stellarum existentium super terram. Coniunctio namque planetarum sub terra dilatat In alio: aptationem vel elevationem add. i. m. V eius stabilitatem et erectionem.

⟨55⟩ Verbum 55 Verbum 55, in his qui accidunt navi ex esse planetarum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Minuitur quidem Martis impedimentum in navibus cum non fuerit in medio celi vel in 11°, quia in hiis 2^bus locis admittetur quicquid fuerit in navi per dominium piratarum in illa. Et si cum hoc fuerit ascendens gradus infortunatus comburetur Et si cum hoc fuerit ascendens gradus infortunatus comburetur] Et si cum hoc fuerit ascendens scilicet gradus infortunatus a stellis fixis albeniis que sunt de natura Martis conturbetur [corr. ex comburetur, crossed out] B navis et quicquid in illa fuerit.

Expositio

Omnium Sensus est quod quando due infortune coniunguntur, fit una fortuna add. i. m. FVB and inserted into the text of Eds at the end of the commentary of the verbum diversitatum infortunarum naturarum quedam expellunt vires aliarum frequenter. Impedimenta vero que fiunt in mari sunt Saturni, sed impedimenta Martis cum fuerit in ascendente vel prefuerit illi sunt modica scilicet in mari add. i. m. F; subaudi in mari add. sup. lin. V. Esse vero eius in medio celo et in 11°, quia unum ex hiis, id est decimum preest navi, alium vero preest rebus que possidentur in illa, ingerit timorem de piratibus. Cum autem infortunaverint eum infortunaverint eum] infortune fuerint cum sic M stelle fixe albebenis add. Bo ; albeneis add. Ed. 1484 ; albebeniis add. Ed. 1493 in ascendente ex natura Martis cum hiis que prediximus, hoc est ut sit Mars in medio celi vel in undecimo comburetur navis illa.

⟨56⟩ Verbum 56 Verbum 56, in accessione humiditatum corporum et in profundatione ipsarum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Humiditates corporum accedunt in prima quarta, in secunda vero recedunt, et secundum hanc proporcionem erit in duabus aliis quartis.

Expositio

Intendit quod humiditates corporum ab hora coniunctionis Solis et Lune usque ad 4^um aspectum, querant ab interioribus suis ubi appareant, et erunt sicut flumina quorum aque crescunt, et dicitur illud incrementum incrementum] inconvenienter P accessio. Et ab aspectu 4° primo usque ad preventionem, contrahuntur ab extremitatibus corporum ad eorum interiora, et sunt sicut flumina quorum aque recedunt. Et a preventione usque ad 4^um aspectum secundum, sicut in quarta prima, et ab aspectu 4° secundo recedunt usque ad coniunctionem recedunt secundum proportionem secunde quarte.

⟨57⟩ Verbum 57 Verbum 57, in significatione firmi, medici quoque, infirmitatis et medicine Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum 7^a et eius dominus dominus sup. lin. F fuerint impediti in egris In alio: in egro permuta {modum} eius add. i. m. V, remove vel dimitte add. sup. lin. M medicum ab egroto egroto FMBPBo] egro VCEds.

Expositio

Ascendens et eius dominus secundum astrologos significant esse egroti. Septimum Hoc est contrarium quod dictum est in Zael [Zahel, i.e. Sahl ibn Bishr], quoniam in eo ascendens datur medico et 10 infirmo, 7 infirmitati, 4^tum medicine add. i. m. VB vero et eius dominus, medicus eius. Qui cum infortunati fuerint, significant errorem medici et eius turbationem errorem medici et eius turbationem] errorem medici et conturbacionem eius CBo; turbationem medici et eius errorem significant P; Item remove medicum, vel permuta medicinas in egroto. Aliter distinxit Çael: Ascendens medico, decimum infirmo, sextum infirmitati, quartum medicine add. Eds..

⟨58⟩ Verbum 58 Verbum 58, in significatione coniunctionis anni et unius anni fortitudine ad maius Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Vide ubi ceciderit locus alkiren locus alkiren VEd. 1484] alkiren F; locus alchiren MP; locus alchire Bo; locus alcheem C; locus alkirem Ed. 1493; Alchiren est coniunctio corporalis et non aspectualis add. i. m. F; Nota cum dicit alkiren, intelliget corporalem coniunctionem et non aspectualem coniunc⟨tionem⟩ add. i.m. V; alkirem, id est coniunctionis add. i. m. B; Per alkiren intendit coporalem coniunctionem et non aspectum add Eds at the end of the commentary of the verbum minoris ab ascendente anni in quo fuerit illa scilicet coniunctio add. i. m. V, et secundum quantitatem que fuerit inter illum et ascendens ex signis erunt erunt] erit F anni usque ad maius id est fortius add. i. m. V quod in illa scilicet coniunctione add. i. m. V fuerit fuerit] fiunt V; inter illum […] quod in illa fuerit om. P.

Expositio

Intendit quod oportet aspicere ad ascendens in quo cadit illa minor coniunctio. Coniunctiones etenim sunt 3: Minor est coniunctio Saturni et Iovis quousque coniungatur secundo, et eius quantitatis est fere 20 20] 30 sic P annorum. Media est Saturni et Iovis in aliqua triplicitate triplicitate FVMBEd. 1484] triplicitatum CPBoEd. 1493 usque ad aliam, et eius quantitas est fere 240 annorum. Maior est Saturni et Iovis in aliqua triplicitate donec abscidat 4^or triplicitates, et revertatur ad triplicitatem in qua incepit, et eius quantitas est fere 960 annorum This typology of the conjunctions of the higher planets is slightly different from that of Albumasar's De magnis conjunctionibus (I, 1), published in Abū Ma'šar on Historical Astrology. The Book of Religions and Dynasties (On the Great Conjunctions), ed. and translated by K. Yamamoto and C. Burnett, Leiden-Boston-Cologne, 2000, vol. I, pp. 10-11, vol. II, pp. 8-9, and repeated in Alcabitius’ Liber introductorius, IV, 2, pp. 108-109 and 315-316. It is on the other hand identical to that of al-Bīrūnī, The Book of Instruction in the Elements of the Art of Astrology, R. Ramsay Wright (ed. and trans.), London, 1934, pp. 150-151, § 250.. Cumque sciveris illud ascendens et signum coniunctionis, aspice quid fuerit inter illa loca ex signis et gradibus et pone omne signum annum, et gradus partem anni secundum proportionem suam.

⟨59⟩ Verbum 59 Verbum 59, in errore iudicantium et eorum doctrina Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum interrogatus fueris de absente de absente] de ascendente sic P, non iudices de eo mortem de eo mortem. Glosa: Si non est ebrius vel si non dormit, mortuus est. Item si non est fleubotomatus vel scarificatus est vulneratus add. i. m. B. Three erased lines follow and the note continues: et sic dic in omnibus enea aqua repleta sequitur. […] Item si non est ei peccunia accomodata vel apud eum deposita, peccuniam acquisivit vinditiis, quia omnia predicta apud astrologum quasi equiparantur. Item quidam sedebat in conca enea plena aqua et iudicatum est quod erat in navi in medio maris. donec removeas ab eo ebrietatem vel sompnum vel sompnum F] om. VMCPBoEds; et sompnum B, neque eum vulneratum quousque removeas eum non esse flobothomatum neque eum vulneratum quousque removeas eum non esse flobothomatum F] nec [non V] vulnus tibi tollat sanguinis minutionem VMEds; nec vulnus donec tollas ab eo sanguinis minutionem BBo; nec vulnus donec ab eo removeas minutionem C; nec vulnus iudices donec tollas sanguinis mutationem P, nec etiam iudices substantiam acquisitam, donec peccuniam sibi commissam removeas. Est enim in omnibus idem iuditium.

Expositio

Iam prediximus in prima expositione huius libri quod qui tractat de iuditiis iudicat per formas que sunt proprie veritatem, et hoc ostendimus esse verum. Et ideo non invenitur in fortitudine iuditiorumn partitio vel differentia inter sompnum vel ebrium et mortuum, et inter vulneratum et diminutum sanguinem, nec inter illum cui commissa est peccunia et illum qui acquisivit eam.

Audivi siquidem a patre meo, cui Deus parcat, quod ipse fuisset cum hiis qui se absconderant absconderant] absconderunt V; ascendererint sic Bo a facie Almemun Almemun Bo] Almemin V; Almemuri F; Almeuuni M; Almenumi B; imperatoris Alimentum sic C; Almenum P; imperatoris Almenum Eds. The Abassid Caliph al-Ma’mūn, who reigned from 813 to 833. cum Abraham filio Almohedi Abraham filio Almohedi Bo] Habraam filio Almohedi V; Abraam filio Amohedi FM; Abraham filio Ameohili [alias Almieedi add. i.m.] B; Abraham filio Almochedi CP; Abraham filio Almohedi Eds. The anti-Caliph Ibrāhīm al-Mahdī, rival of the previous one around 817. et cotidie occulte visitabat eum Alhacem filius Abraheuci Alhacem filius Abraheuci Bo] Alhacem filius Abrahe Rauci FVMP; Alchen filius Abrahetici C; Alhaçen filius Abrae Rauci Eds. The astrologer al-Hasan ibn Ibrāhīm, nicknamed al-Abahh. See Fihrist, II, p. 654, and Sezgin, VII, p. 117., astrologus discipulus Tauphil Tauphil correxi] Rauohil F; Rauchil VMBEds; Tauchil CBo; Thauchil P. Taufīl ibn Tūmā, i.e. Theophilus filius Thome, a Christian native of Edessa, who was astrologer at the court of al-Mahdī (775-785). See Fihrist, II, p. 601, and Sezgin, VII, pp. 49-50.. Qui precepit ut afferret concam maximam eneam aqua plenam, in qua ponens scabellum consuluit ei ut desuper sederet in maiori parte diei. Et hoc ideo precepit ut faceret errare astrologos imperatoris in esse absconditorum. Dixerunt enim quod esset in medio maris tandem sonus factus est quod affugeret per mare Indicum. Et hoc est quod monuit Ptholomeus ut removeremus per mare Indicum. Et hoc est quod monuit Ptholomeus ut removeremus] per mare Indicum. Et hoc est unde monuit Ptolomeus ut removeremus M; per mare Indicum. Et hoc est unde monuit Ptolomeus ut removeretur B; per mare. Iudicium hoc ammonuit Ptholomeus ut removeremus fallacias sic C; per mare Indicum. Et hoc est unde monuit nos Ptholomeus ut removeremus P; per mare Indicum. Et hoc est quod movit nos Ptholomeus ut removeremus Eds.

⟨60⟩ Verbum 60 Termini veraces infirmi vel infirmorum add. i. m. V; Verbum 60, dierum creticorum et determinabilium egri Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Alboharam scilicet determinationes sane add. i. m. V; id est determinationis add. i. m. Bo sunt determinationes sane et certe Alboharam sunt determinationes sane et certe F] Alboharam, id est crisis vel inditium add. i. m. F; Alboaran certe MB; Alboharam, crisium certe [a blank space] sunt hore add i. m. B; Albacharim cretice C; Albaharum certe P; Albaharim sane et certe Eds. The Arabic is al-baḥrān / al-baḥrānāt, which means ‘crises, critical days’., et sunt hore quibus declarantur mutationes morborum ad bonum vel ad malum velociter super super FB] sunt MCPEds; et [add. i. m.] sunt Bo loca Lune in angulis quadratis conclusi circulo directo alias recto add. i. m. Bo. Alterationes vero que precedunt has et incidant sunt loca Lune in angulis almuthemon, id est octogoni et incidant [indicint V] sunt loca Lune in angulis almuthemon, id est octogoni FVBo, where id est octogoni is i. m.] om. BMEds; id est octogoni om. CP. Almuthemon is a transliteration of al-muthamman, meaning ‘octagon’, which matches the indication ‘id est octogoni’.. Que autem precedunt has sunt loca Lune in angulis habentibus 16 latera et hoc postquam precessit esse egretudinis secundum equalitatem id est sine interruptione add. i. m. V, et non acidit aliquid exterius quod conturbet conturbet FVMBEds] vel destruet vel noceat, ut cibus vel labor et alia huiusmodi add. i. m. FV; disturbet vel immutet ipsum C; disturbet PBo infirmum. Cum igitur invenerimus hanc fortunam id est in predictis angulis hora principii egritudinis add. i. m. FVB and inserted into the text of Eds, tam de fixis quam de erraticis, significabit alterationem prosperam; si vero infortunam alterationem adversam, nisi fuerit egritudini ipsa infortuna contraria et in suo haiç haiç] haiz MCBo; hayz B; ahiç P; aiç, [scilicet infortuna add. i. m.] V; haiç, scilicet infortuna Eds; id est gaudio add. i. m. Bo. From the Arabic ḥayyiz, itself coming from the Greek αϊρεσις. Cf. Alcabitius, I, 78, p. 266: ‘Et si cum fuerit planeta masculinus in signo masculino et planeta femininus in signo feminino, dicitur esse in suo aiz.’ See also P. Kunitzsch, Mittelalterliche astronomisch-astrologische Glossare, pp. 31 and 33-34; G. Bezza, ‘The Development of an Astrological Term – From Greek hairesis to Arabic ḥayyiz’’, Culture and Cosmos, vol. 11 (2007), pp. 229-260. . Luna vero in his angulis significat morbos accutos et Sol prolixos Nota: Luna vero in his angulis significat morbos acutos, Sol prolixos add. i. m. Bo al. man., et similiter omnis planeta secundum mores scilicet signis add. sup. lin. V proprios.

Expositio

Ptholomeus in hoc verbo docuit nos causam dierum determinabilium et qui sunt, et quid etiam determinantur de bono scilicet add. F vel de malo, et alterationes secundum ordinem. Utilitas vero in hoc maior est medicis quam astrologis. Et hoc ideo quod multi phisici conveniunt super determinationem determinationem] determinationes [egritudinum dicentes add. i. m.] Bo sicut diximus scilicet in alio libro add. i. m. V, que sint alterationes et prelia inter naturam egri et morbi acuti in 4^a et 7^a et 14^a et que augentur super hoc de 21^a die acepta solo auditu et doctrina sine scientia, et non ratiocinatur in hoc nisi per illud quod preterit de experimentis suis.

Sed Ptholomeus detexit detexit FVMBPEds] determinat CBo causam eius et patefecit occasionem unde fiat. Et occasio secundum Ptholomeum est quod natura devicta est a morbo in initio eius, scilicet quando incipit dolere scilicet quando incipit dolere FEds] add. i. m. V et prohibet eam ne procedant eius opera secundum equalitatem nature repugnat illa scilicet natura add. sup. lin. V morbo hora qua vincitur, sed expectat ut sit Luna in loco illi per aspectum malum et per contrarietatem signorum add. i. m. V contrario id est morbo add. sup. lin. V in quo fuerit in initio morbi, quia tunc non erit vix humorum qui moventur in illo in illo F] in eo [scilicet in homine add. sup. lin.] V sicut fuit in principio morbi Nota quomodo natura expectat adiutorium a corpore celesti in crisi add. i. m. B. Tunc etenim incitatur scilicet natura add. sup. lin. V ut repugnet illi scilicet morbo add. i. m. V, sicut agit prudens auctor cum accusato insipienti cum voluerit illi repugnare, nisi cum eius virtus debilitata fierit et in loco in quo careat auxiliatoribus, et excitat illam scilicet naturam add. sup. lin. V in 4° signo a signo in quo incepit egritudo et Luna in illo, quia id est signum add. sup. lin. V secundum ab omni signo et 4^um contrarium est nature scilicet signi add. sup. lin. V eius et similiter 7^um quia hec loca significant inimicitias et contrarietates scilicet contrarietatem signum et aspectuum add. i. m. FV. Et tempus quod est inter initium morbi et introitum Lune in gradum quadrati a loco Lune add. sup. lin. V in quo fuit initio morbi per ascensiones signorum id est adde super ascensiones gradus Lune in initio infirmitatis 180 vel 90 vel etiam 45 vel 22 et medium, et postea reduc ad gradus equales, et quando erit Luna in illo gradu, erit in predictis angulis equatoris diei, et {sine orbe} signorum, et hoc est quod dicit proiectiones radiorum add. i. m. FV et proiectiones radiorum sunt 7 dies. Et eodem modo quod est inter Lunam in principio morbi scilicet Luna add. sup. lin. V et ipsa in oppositione, sunt 14 dies. Et quod est inter initium morbi et locum in oppositione, sunt 14 dies. Et quod est initium morbi add. i. m. Bo al. man. et 4^um aspectum secundum qui est contrarius principio morbi et ipsa in oppositione […] contrarius principio morbi add. i. m. V, sunt dies 21 et secundum hunc modum procedit modus aliorum dierum scilicet 4 et {secundi?} add. i. m. V; Alia precepta add. i. m. B. Et erunt hec puncta anguli quadrati quem includit linea circuli directi, et illis punctis alia puncta sunt indicata scilicet octogoni et sedecagoni add. i. m. V et est ut perveniat Luna ad punctum qui abscidit unuquemque arcum cui subtenditur latus de lateribus quadrati per medium, et in hiis arcubus sunt latera figure habentes 8 4 corr. in 8 i. m. V angulos, et omnia hec puncta scilicet octogoni add. i. m. V contraria sunt punctis in quibus cepit morbum per naturam.

Igitur observet astrologus circa initium morbi quod fuerit in his punctis Nota quod expositor non fecit hic mentionem de angulis sedecagonis, sed tantum de angulis quadrati et octagoni et dicit quia ideo illi anguli indicativi sunt, quia semper fiunt in signis contrariis, sed latus sedecagonus est ex 22 gradibus in dimidio, et sunt minus signa et sic non est in illis angulis contrarietas quare non deberent esse significativi aliorum. Solutio: Ideo dixit Ptholomeus illos esse significatores, quia sunt arcus isti sicut medietates arcuum octogoni add. i. m. FV ; scilicet quadrati et octogoni tantum. Illi namque anguli indicativi sunt […] quia arcus isti sunt medietates arcuum octogoni 45 gra⟨duum⟩. Et observet circa initum quod fuerit in his punctis add. Eds tam de stellis fixis quam de erraticis in add. i. m. Bo, fortune fuerint vel infortune. Et si fortuna fuerit, iudicet quod significet victoriam nature super coleras. Infortune vero significant quod colere superabunt naturam scilicet si infortuna et morbus fuerint eiusdem nature add. i. m. FV. Addition integrated into the text of Eds, nisi fuerit infortuna contraria morbo et fortis in sua aiç scilicet infortuna add. sup. lin. V. Non enim infortunabit Lunam cum sit in suo haiç Non enim infortunabit [scilicet infortuna sup. lin. V] Lunam cum sit in suo haiz [sicilicet in fortuna sup. lin. V] VBo et add. i. m. F. Addition integrated to MB [with Non enim infortuna infortunabit Lunam cum fuerit Luna in sua hayz], CP and to the text of the editions.. Et ideo Et ideo F] Et iam VBoEds; scilicet Luna add. sup. lin. V removebit removebit] removebis Bo morbum per suam contrarietatem illi morbo et per contrarietatem infortune ad morbum, ut si fuerit infortuna frigida et morbus calidus, vel si calida et morbus frigidus et est his similia in specie diversitatum. Et dixit quod esse Solis in morbis prolixis sit sicut esse Lune in accutis, quorum scilicet {acutum} add. sup. lin. V maius tempus erit orbis Lune, id est mensis unus id est mensis unus F] id est unus mensis add. sup. lin. V; om. MCPBoEds, et in prolixis orbis Solis, id est unus annus.

Innuit etiam nobis Ptholomeus subtile quoddam cum diceret ‘similiter similiter] secundum sic C; om. Bo omnis stella quod est illi de moribus’ id est planete dare mores hominibus add. sup. lin. V; vel de morbibus add. i. m. M. Docuit quippe nos quod quicquid immoderatum est in nobis et fuerit in moribus quos in consuetudine non habemus, ducitur pro morbo. Et ideo iustum est ut faciamus in hoc similiter. Et dixit iustum est nisi acciderit aliquid extrinsecus quod destruat ordinem determinationis. Et locuti sunt de re que destruit determinationem hii qui exposuerunt librum Amphorismorum Ypocratis Cf. Sezgin, III, p. 123, on the Arab translation of Galen’s commentary on the Aphorisms; Martorello and Bezza, p. 339., et ideo non est necesse nobis hoc recitare in hoc loco.

⟨61⟩ Verbum 61 Verbum 61, in comparatione Lune ad planetas, quemadmodum corpus virtutibus comparatur Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Luna Luna om. P propria est corpori propter similitudinem eius in operatione.

Expositio

Quoniam Luna dat dispositionem suam omnibus planetis, et nullus ei dat dispositionem suam, assimilaverunt eam corpori per quod virtutes operantur, et non operatur ipsum corpus per eas. Et propterea propria est corpori in interrogationibus et ceteris rebus.

⟨62⟩ Verbum 62 Verbum 62, in mutatione aeris per esse almutaz super angulos lunares et proportionem figurarum in revolutione anni et aliarum figurarum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum posueris Sensus huius capituli difficilis est, et est istam quam dicam: {dico} quod illud quid significat coniunctio maior scitur quando debeat fieri per coniunctionem mediam hoc modo. In coniunctione maiori facienda est videndum quid significet illa coniunctio per ipsam figuram et eius almutaç. Similiter inveniendum est […] adeo forte. Et hoc est quod {dico}. 23 lines of commentary below in left margin and 9 lines under the text, about different types of conjunctions, maiores, medie and minores, that must be taking into account for astrometeorological predictions] V; note inserted into the text of Eds at the end of the commentary of the verbum. minutum minutum] iterum M; terminum P coniunctionis principium Principium alboharam centrorum appellat punctum anguli quadrati, in quo puncto cum fuerit Luna fit crisis, sicut superius dictum est add. i. m. FVB; Item, principium alboaram centrorum appellat principium anguli quadrati, in quo cum fuerit Luna fit crisis, sicut superitis dictum est, et est locus altior in circulo brevi inserted into the text of the commentary of the verbum in Eds alboharam id est criseorum, vel terminorum, vel punctorum add. sup. lin. V centrorum, indicat alterationes aeris in illo mense, et erit iuditium in hoc secundum almubteç almubteç] almutez Bo; almucet B; almustes C; almutaz Eds. Almubteç is a mistake in almost all manuscripts and Eds of this translation, for almusteuli, cf. in Arabic almustaulī, supra, verbum 34, and infra, the addition of V. super angulos id est super ascendentem add. sup. lin. V omnis figure illorum vel centrorum add. sup. lin. V, quia ille scilicet almustruli sic add. sup. lin. V vincet naturam aeris postquam removebit naturam temporis presentis.

Expositio

Ptholomeus dividit nubibus scilicet anoe add. sup. lin. V. Cf. the Liber anoe translated by Gerard of Cremona. mensem lunarem per 4^or varietates scilicet quartas et erit prima prima] pars M 4^a a gradu coniunctionis usque ad gradum 4ⁱ aspectus, et almubteç almubteç] almutez BBo; almusteus sic C super ascendens coniunctionis preerit preerit] preterit sic C illi quarte. Secunda vero 4^a est a gradu atarbie, id est 4ⁱ aspectus a gradu atarbie, id est 4ⁱ aspectus F] a gradu atrabie, [id est quartis aspectus add. sup. lin] V; a gradu atarbie MB; a gradu quarti aspectus C; a gradu arthabie P; a gradu atrabie BoEds. Atarbie is a transliteration of tarbīʿ, i.e. ‘quartile aspect’. Cf. Martorello and Bezza, p. 364., usque ad momentum preventionis Et hoc dixit in 12° capitulo secundi libri Alarba add. i. m. V. Cf. Ptolemy, Tetrabiblos, ed. and transl. F. E. Robbins, II, 12, pp. 206-213; Quadripartitum, Ed. 1484, f. c6rb-c7va., et preerit eius dispositioni almubteç id est dominus ascendentis add. i. m. F super ascendens cum fuerit Luna in gradu atarbie atarbie FVM] atarbia B; artabile C; arthabie P; artabie Bo; atrabie Eds. Tertia vero 4^a est a gradu preventionis usque ad gradum atarbie atarbie FVM] arthabie PB; artabie C; trabie Bo ; atrabie Eds secunde, et preerit illi almubteç super ascendens preventionis Tertia vero […] preventionis om. et add. i. m. alia man. B. Quarta vero ultuima est ab atarbia atarbia FVMBBo] atrabia C; atrabie Eds secunda usque ad coniunctionem, cui preerit almubtem cum Luna fuerit in atarbia secunda. Aspice itaque ad naturam ascendentis et eius domini et ad planetam fortiorem in illo, et iudica alterationes aeris in ipsa 4^a secundum naturam illius significatoris. O quam bene dixit Ptholomeus: ‘remove in preiuditio de aere tempus presens’. Si enim significator significaverit pluviam in aliqua septimana et fuerit in mense estivali, erit humor in aere cum quodam flatu levi et humido sine sine] sicut C pluvia.

⟨63⟩ Verbum 63 Verbum 63, in significatione fortitudinis elevationis planete super planetam Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Oportet aspicere in coniunctione Saturni et Iovis in eodem minuto ad elevationem unius eorum super alterum, et iudica iudica] iudicare CP cum fortitudine nature eius elevati nature eius elevati F] nature [scilicet elevati add. i. m.] V; nature scilicet elevati Eds; elevati om. MBPBo in hoc mundo. Et similiter fac in 20 residuis coniunctionibus.

Expositio

Elevatio planete super planetam est ut sit remotio eius ab auge auge] uge sic F circuli sui brevis, id est epicicli, minor remotione alterius ab auge Eius locus altior in circulo brevi add. i. m. V sui circuli brevis Nota fortiorem esse elevationem in circulo brevi, id est epicicli, quam in excentrico add. i. m. V et ille dicitur elevatus super alterum Nota breviorem esse elevationem in epiciclo quam in ecentrico add. i. m. F. Quod vero dixit de 20 coniunctionibus residuis dictum est quia planete sunt 7 et cum geminati fuerint erunt 21 et sunt hec: Saturnus Iupiter, Saturnus Mars, Saturnus Sol, Saturnus Venus, Saturnus Mercurius, Saturnus Luna, et cetera, ut dictum est in 50 verbo ut dictum est in 50 verbo] sicut in capitulo suo verbo 50 de coniunctione binaria diximus M; om. VBCPBoEds but they give the complete list of 21 conjunctions. . Habent quippe istas con iunctiones effectus mirandos sed superat elevatus. Est autem iudicium validum cum fuerit in ascendente anni scilicet quid duo per se iungentur add. i. m. V, et in 4^a anni vel in alkiren alkiren MB] alkire F; alchiren VCPBo; alchirem Eds, id est in angulo coniunctionis aut in eclipsi Solis vel Lune.

⟨64⟩ Verbum 64 Verbum 64, in expositione summarum universalium per divisionem et coniunctiones maiores, medias et minores Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: In alkiren Verbum 64, in coniunctionem minori est distinctio coniunctionis medie et in media distinctio coniunctionis maioris. Cum igitur locutus fueris in distinctione mirifica universitatem eius, et non ponas sermonem tuum relativum quoniam est debilioris expositionis. Expositio: Vult per distinctionem expositionem universalem quoniam maior enuntiat summas que non excusant nisi exponantur, et secundum hanc cadit revolutio anni distinguens summas que sunt in nativitate […] 22 lines more add. i. m. V, copied on the new version of C and Bo. See below. minori divisa est alkiren media et in media divisa est maior. Cum igitur locutus fueris de divisione partium, confirma universitatem, et non ponas sermonem tuum in relatione relatione FVMP] celatione B; celativum C, revolutione Eds. Cf the Arabic idāfian, ‘relative’. BC have celatione and celativum, which probably corresponds to a different reading of Arabic (dafaw root: ‘wrapped’, ‘twisted’)., quia vertetur esse malum in bonum In alkiren minori, etc. Nota quod faciende sunt 20 figure 20 annorum qui sunt in coniunctione minori, et cum qua illarum 20 concordaverit in illo anno, erit illud quod significatum est pro media coniunctione et sic revolutionis annorum illud confuse significat coniunctio media. Similiter 4^or figure 4^or quartarum anni revoluti determinant in qua parte anni fiet illud quod significatur in principio anni. Et similiter tres coniunctiones Solis et Lune que fuerint in unaquaque 4^ta anni si fuerit coniunctionalis, vel tres preventiones si fuerit preventionalis – scilicet 4^ta anni – determinant et ostendunt in qua parte anni 4^te fiet illud quod significatur per figuram 4^te, quia cum qua illarum concordaverit figura 4^te, in illa 4^te fiet illud. Similiter id quod significat coniunctio scitur quando debeat fieri per 4^or figuras que fient cum Luna pervenerit ad angulos figure coniunctionis, ut dictum est in tercio verbo ante istud. Et sic quando affertur tibi aliqua figura, debes eam proportionare figure coniunctionis vel preventionis et figure anni revoluti et figure coniunctionis maioris et figure medie et figure coniunctionis minoris, quia hoc erit fortius si in omni figura minor concordaverit cum maiori […] add. i. m. B. This proposition was entirely rewritten by C and Bo to eliminate the Arabic terms: In coniunctione minori est distinctio coniunctionis medie, et in media est distinctio coniunctionis maioris. Cum ergo locutus fueris in distinctione, tunc verifica universalitem eius, et non ponas sermonem tuum celativum, quoniam est debilioris expositionis..

Expositio

Intendit per dividere dividere FVM] dividendum B; distinctionem C; divisionem PEds exponere in in add. sup. lin. F universitatem, quia maior indicat universa et non sufficit nobis nisi exponatur. Ideo fiunt revolutiones annorum ad exponendas universitates que sunt in nativitate, et maior utilitas in hoc est, quia alkiren minor perficitur ubi pervenit alinthie id est profectio add. sup. lin. V; alinthie, id est directio add. i. m. B medie, et quod promittit media perficitur ubi pervenit alinthie alkiren maioris. Ergo si processerit via hoc modo non vitabit quod non sit in relatione cui nulla est expositio Commentary also rewritten in CBo and Eds (as an addition): Vult per distinctionem [divisionem Eds] expositionem universalem, quoniam maior enunciat [annunciat Eds] summas que non excusant nisi exponantur. Et secundum hoc cadit revolutio anni distinguens summas que sunt in nativitate. Et plurimum iuvamenti in hoc est quod promittit coniunctio maior [minor BoEds], nec est utilitas nisi usque ad illud ad quod pervenit ex coniunctione media. Similiter quod promittit de [coniunctione add. BoEds] media non est utilitas nisi illud ad quod pervenit ex coniunctione maiore. Nam sermo quando currit hoc cursu salvatur [servantur Eds] ab hoc ut sit celativus [relativus BoEds] cui non sit expositio, neque in quo sit declaracio..

⟨65⟩ Verbum 65 Verbum 65, considerationis ad verum iudicium proferendum in qualibet questione Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Postquam fortitudo significatoris interrogationis fixa vel manifesta add. sup. l. VBo fuerit, aspice aspice] accipe F fortitudinem eius in ascendente revolutionis eiusdem anni et in ascendente alkiren minoris et in signo ad quod pervenit alinthie profectio add. sup. lin. V; id est profectio add. Eds in illo anno. Et secundum fortitudinem eius in his omnibus, et debilitatem preerit iuditio iuditio] id est significator add. sup. lin. V; iudicio signorum Eds.

Expositio

Subtiles astrologi quando sciebant fortitudinem planete in interrogatione ex fortitudine eius super ascendens receptione dispositionis ex locis laudabilibus in interrogatione non sufficiebat eis, donec aspicerent esse eiusdem planete in his que commemoravit Ptholomeus aliquam partem. Et si invenirent invenirent] inveniretur Bo aliquam partem illi planete preponebant preponebant] preponebatur Bo omnibus aliis planetis. Erat autem qui loquebatur secundum illum securus quod iuditium id est significator add. i. m. V suum foret verum et ratum. Si vero vacuus esset ab his scilicet astrologi add. i. m. V, minuebant de significatione eius secundum quantitatem qua carebat istis partibus istis partibus F] istis [scilicet partibus add. sup. lin.] V; partibus om. Bo, et ponebant dominum illorum locorum participationem cum illo, et non accipiebant significationem Solis.

Vidi enim Çaliehu filium Alveid Çaliehu filium Alvelid P] Çadien filium Alneid F; Zaelien filium Alvelid VM; Zaelien filium Alvedit B; Alien filium Alvelid C; Zaliben filium Alvelid Bo; Calitam filium Alvelit Eds. The astrologer Sāliḥ ibn al-Walīd al-Tamīmī. Cf. supra, verbum 30. qui ponebat significatorem in omni interrogatione dominum coniunctionis vel preventionis in qua erat, si esset ei dominium vel dignitas add. i. m. V in ascendente et faciebat eum participem cum domino interrogationis. Et si inveniret illum scilicet dominum coniunctionis vel preventionis add. i. m. VBo in angulo non participabatur cum eo aliquis. Et hic valde veridicus in dandis iuditiis Nota de domino in ascendente add. i. m. V.

⟨66⟩ Verbum 66 Verbum 66, in natura significatione mortis, sanitatis quoque vel alterius accidentis algebutar, scilicet profectione et divisione Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Non abscidas per directionem solam, nisi fuerint complete donationes signorum, et significa veram esse directionem per hoc ad quod pervenerit alinthie Hic alinthie potest intelligi pro profectione et etiam pro divisore, scilicet pro algebutar [alguebutar V] , et sic quando profectio et divisor [scilicet alguebutar add. V] convenerint in bono vel malo cum directione gradus ascendentis. Tunc vere accidet nato illo in quo convenerint, quoniam ista 3^a significant tantum esse sanitatis vel egritudinis nati. Et hoc est quod dicit add. i. m. FV and at the end of the commentary of the verbum. For the word ‘algebutar’ (in Arabic ğārbuḫtār), see Alcabitius, IV, 14, pp. 128-129 and 337: ‘Et est hoc algerbughtar in nativitatibus, id est directio gradus ascendentis’. nativitatis.

Expositio

Intendit cum dixerimus gradum ascendentis nativitatis ad unumquemque gradum annum et pervenit ad malum, non debemus per ipsum solum significare mortem nati sine directionem hileg et alcodchodeu hileg et alcodchodeu FV] yleg et alcocoden M; hylech et alcodcoden B; hilegii et alchochoden C; hyleg et alchodcodeti P; hyleg et alcocodeum Bo; hileg et alcochodeu Eds; In alio: Almustauli super eam add. i. m. V. On the combined notions of hyleg (Arabic haylāğ, Latin ‘dator vite’) and alchodcoden (Arabic al-kadkhudāh, Latin ‘dator annorum’) in a birth horoscope and the calculations of direction which these aphaetic points may be subject to, see Alcabitius, IV, 4-6, pp. 110-117 and 319-325, and P. Kunitzsch, Mittelalterliche astronomisch-astrologische Glossare, pp. 31-32, 35-37 and 49-50.. Et si convenerit id ad quod pervenerint utreque directiones quod perfecta sint dona annorum, non erit in morte eius dubietas. Sin autem, non abscidas per illum.

⟨67⟩ Verbum 67 Verbum 67, de inquisitione originis alicuius nati ante iudicium ad vitandum errorem Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Remove in omni iuditio secundum quod non poterit scilicet natus add. sup. lin. V recipere recipere] accipere Eds totam formam agentis scilicet stelle add. sup. lin. V; add. inserted into the text in Eds.

Expositio

Dicit nobis Dicit nobis] Intendit VMBCPBoEds quod cum viderimus in nativitatibus vel in interrogationibus proprietatem, aspiciamus ad receptorem eius qui est natus vel dominus interrogationis, et non iudicemus ei perfectionem donec sciamus eius originem, et erit divisio vel differentia vel differentia F] add. i. m. V; om. MBCPBoEds inter illum id est inter natum et natum add. i. m. V and inserted into the text of Eds natum et alium natum inter illum natum et alium natum VEds] inter illum et alium MBCPBo qui magis erit idoneus ad suscipiendum illius prosperitatem per genus et nobilitatem In alio: per se ipsum add. i. m. V. Et iam reiteravi reiteravi FVMBo] recitavi BCP; id est in 17 verbo huius libri add. i. m. V; ut in 17 verbo huius libri et iam reiteravi Eds hoc in expositione verborum huius libri ita quod sufficit.

⟨68⟩ Verbum 68 Verbum 68, de impedimento membrorum officialium et aliarum egritudinem Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum fuerit malus orientalis significabit impedimentum et cum fuerit occidentalis egritudines.

Expositio

Differentia inter egritudines et impedimentum ponit, quia inpedimenta sunt açemena açemena] azemania C. From Arabic az-zamānah, which refers to a pepetal punishment or chronic disease (from Arabic zaman, ‘time’). Specific degree of certain signs of the zodiac, indicating an incurable disease or deformity of the subject at the time of conception. See Alcabitius, I, 52, pp. 44-45 and 251: ‘Est enim azemena quedam debilitatio corporis temporalis, ut est cecitas, surditas, amissio membrorum et cetera talia, que quamdiu vixerit homo semper habebit secum.’ See also P. Kunitzsch, Mittelalterliche astronomisch-astrologische Glossare, pp. 32 and 45-46. membrorum, de quibus non confidimus quod possint reverti ad primum actum ut est cecitas, surditas et claudicatio, et cetera talia que tamdiu quam vixerit homo semper habebit secum et cetera talia que tamdiu quam vixerit homo semper habebit secum F] om. VMBPBoEds. It seems to be an addition of F. See Martorello and Bezza, pp. 176-177.. Egritudines dicuntur quando egridiuntur membra a temperamento et a proprio officio rei naturalis, et non desperamus quin revertantur ad id in quo erant. Et dixit quod malus cum impediet aliquod membrum et fuerit orientalis destruit illud penitus. Cum vero impedierit et ille occidentalis, erit effectus eius minor quam cum fuerit orientalis.

⟨69⟩ Verbum 69 Verbum 69, de amissione oculorum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum fuerit Luna in oppositione Solis mixta vel induta add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds stellis nebulosis nebulosis] nebulescit sic M, significat morbos inseparabiles in oculis. Et similiter si fuerit occidentalis Luna scilicet in figura add. sup. i. m. V et in angulo, et fuerint utrique mali scilicet Saturnus et Mars add. i. m. FV; inserted into the text of Eds orientales ascendentes post Lunam, et Sol in angulo et utrique mali orientales ascendentes post Lunam, et Sol in angulo et utrique mali om. MEds ascendentes ante Solem illi ante Solem illi] Sol et Luna add. sup. lin. V et Bo; et illi, scilicet Sol et Luna Eds oppositi, perdet natus utrumque oculum.

Expositio

Maius impedimentum in 2^bus luminaribus est cum fuerint 2° mali ascendentes ante Solem et post Lunam, et unus eorum sit in oppositione alterius, scilicet Sol in oppositione Lune scilicet Sol in oppositione Lune F] scilicet Sol in oppositione Lune vel econverso add. sup. lin. V; inserted into the text of Eds; om. MBCPBo. Sol vero significat oculum dextrum et Luna sinistrum. Et inevitabile est quin natus amittat utrumque oculum, scilicet cum fuerit significatio hoc modo. Stelle vero nebulose sunt hee: Athoraie Athoraie VMBEds] Atheçaie F; Athorage Bo; Pliades add. i. m. B. See Quadripartitum, I, 9, Ed. 1484, f. a6ra: ‘Athorace vero complexio Martis et Lune commixte complexioni similis fore probatur’. The ed. of the Gilles of Thebaldis’ translation by Locatello, 1493, f. 15rb, adds: ‘Et que dicente sunt Pleiades habent complexionem similem complexioni Lune et Martis.’ According to Albumasar, Liber introductorii maioris ad scientiam iudiciorum astrorum, VI, 20, éd. R. Lemay, Naples, 1996, vol. V, Texte latin de Jean de Séville avec la révision de Gérard de Crémone, p. 255, Athoraie (the Pleiades) is one of the constellations whose location in the sign of Taurus indicates eye diseases, and the same is true for Spume Scorpionis in Scorpio, Locus Sagitte in Sagittarius, Cauda Capricorni in Capricorn and Casus Aque in Aquarius. On the Pleiades in the Arab world, cf. P. Kunitzsch and M. Ullmann, Die Plejaden in den Vergleichen der arabischen Dichtung, Munich, 1992. On the astrological virtue of the Pleiades, see also the De quindecim stellis ascribed to Hermes in L. Delatte, Textes latins et vieux français relatifs aux Cyranides, Liège-Paris, 1942, pp. 248-249., Caput Geminorum et locus in quo cadit aqua quam fundit Aquarius, et Gutte Leonis; et alie que quia mixte sunt non lucent.

⟨70⟩ Verbum 70 Verbum 70, super egritudines corporis longas, per malum aspectum planetarum ad Lunam in nativitate Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Epileptici Epileptici] Epilentici FMBCPBoEds; Epilenptici V sunt in quorum nativitatibus non complectitur Luna Mercurio, nec unus ex illis complectitur ascendenti. Et cum hoc sit Saturnus in nativitatibus diurnis in angulo, et Mars in nativitatibus nocturnis See Quadripartitum, III, 14, Ed. 1484, f. e5ra: ‘Epilentici itaque sunt frequentius hi in quorum nativitatibus Luna et Mercurius, nec ad invicem velud prediximus, nec cum orientali orizonte colligantur, et cum hoc etiam in earum diurnis nativitatibus Satrunus, in nocturnis vero Mars fuerit in angulis, ita tamen quod ipse huic qualitati dominentur.’. Amentes autem vel maniaci vel maniaci F] vel maniatici vel demoniaci add. i. m. V and inserted into the text of Eds; om. MBCPBo sunt eodem modo preter quod Saturnus sit in angulis in nativitatibus nocturnis, et Mars in diurnis. Et proprie si sit angulus Cancer scilicet in quo fuerit Mars add. i. m. V; inserted into the text of Eds vel Virgo aut Piscis.

Expositio

Convenerunt sapientes astrologi quod Luna sit quasi corpus, et planeta qui aspicit illam quasi virtutes que apparent in illo secundum naturam planete aspicientis. Ergo cum non fuerit inter Lunam et Mercurium aspectus et aspexerint ascendens, iudicat quod natus non habet vires agendi eius quod sit, et erit multe oblivionis. Sed cum non aspexerit unus eorum ascendens, nec alter eorum nec alter eorum om. M aspexerit alterum, erit natus demens. Sed vero fuerit infortuna infortuna] fortuna sic M in angulo scilicet cum hoc, erit natus epilepticus vel maniacus in angulo scilicet cum hoc, erit natus epilenticus vel maniacus F] in angulo, erit fatuus vel epilenticus VMBCPBoEds. Cancer Iovis add. sup. lin. V vero et Virgo Mercurii add. sup. lin. V ac Piscis Veneris add. sup. lin. V sunt exaltationes fortunarum et Mercurii. Que Que] Quo F cum impedita fuerint et fuerint anguli in nativitate amittet natus notitiam suam et erit amens vel maniacus vel maniacus F] vel demoniacus add. sup. lin. V and inserterd intot the text of Eds; om. MBCPBo.

⟨71⟩ Verbum 71 Verbum 71, in moribus masculinis vel femininis nati Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: In nativitatibus virorum cum fuerint 2° luminaria in signo masculino, actus Alia littera: erunt coitus add. i. m. B, which refers to the Mundanorum version. For the sex of the signs, see Ptolemy, Tetrabiblos, I, 12, ed. and transl. F. E. Robbins pp. 68-71; Quadripartitum, I, 13, Ed. 1484, f. a7va-a8ra. eorum erunt similes, et femine immoderate erunt in esse suo innaturaliter, et eodem modo Mars et Venus erunt coitus ut diximus. Et cum fuerint hee due stelle orientales auxiliantur super masculinitatem, et cum fuerint occidentales auxiliantur super masculinitatem, et cum fuerint occidentales auxiliabuntur super om. C feminitatem. Saturnus vero addit immunditiam, et Mercurius auxiliatur super impetum delectationis delectationis FC] delectationum MVBPBoEds, et secundum hunc modum confert in contrariis scilicet eorum que modo dixi add. i. m. V; et secundum hunc modum conferunt in contrariis eorum, scilicet que modo dixi Eds. See Ptolemy, Tetrabiblos, III, 14, pp. 368-371, and Quadripartitum, Ed. 1484, III, 14, In impedimentis anime, f. e5ra-e5vb..

Expositio

Luminaria cum fuerint in 2^bus signis masculinis in nativitatibus viri et in 2^bus quartis masculinis, vel in eadem 4^a masculina, operabitur vir omnia que ad viros pertinent. Et cum fuerint loca luminarium femina in nativitate viri, effeminabitur natura eius et erit desiderium eius femininum nec nec] et M poterit lacrimas suas cohibere vel retinere add. i. m. V. Et cum omnia loca luminarium fuerint masculina in nativitate nativitate] loco sic P feminarum, apparebunt actus earum similes virilibus et non subiugabuntur hominibus. Cumque fuerit Mars et Venus in signis masculinis, significabitur quod modus coheundi domini nativitatis sit secundum naturam et si fuerint orientales, significabitur quod ipse vir vir F] scilicet vir add. i. m. V; om. MBCPBoEds spernat mulieres propter multam masculinitatem et coeat cum pueris. Et si fuerint in signis feminis et aspexerit eos Saturnus et ipsi occidentales, eius coitus erit innaturalis et forsitam preteribit preteribit] precepit sic P illud donec roget qui agant cum illo quia effeminabitur propter Saturnum et hoc turpiter add. i. m. F; quia tunc effeminabitur et hoc turpiter propter Saturnum add. i. m. V. Et si fuerit femina, locus vero Martis et Veneris masculinus et ipsi orientales, fugiet viros et odiosus ei erit coitus virorum, et eliget fricare puellas. Si vero fuerit locus Martis et Veneris feminus et ipsi occidentales diliget diliget] diriget sic M virorum coitus et erit modus eius naturaliter. Si vero fuerit Iuppiter in loco Martis, erit coitus et erit modus eius naturaliter. Si vero fuerit Iuppiter in loco Martis, erit coitus om. M viri ac mulieris secundum leges. Et si Mars solus prefuerit non aspiciens Iovem, erit quam plures coitus eorum non secundum precepta legis.

⟨72⟩ Verbum 72 Verbum 72, radicum sententiarum in iudiciis Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Ex dominis triplicitatis ascendentis probatur nutritio, et ex dominis triplicitatis domini anauba luminarium anauba luminarium FMBP] anauba [scilicet temporis add. sup. lin.] luminarium V; anauba i.e. vicissitudinis luminarium CBo; nauba, scilicet temporis luminarium Eds; Nota quod Sol est dominus neuba in nativitate diurna et Luna in nocturna add. i. m. B, scimus victum victum VMBCPEds] iuditium sic F; vitium Bo; id est unde et qualiter acquiret sibi necessaria vite add. i. m. FV nati Sensus est: anni nutritonis sunt quatuor et domini triplicitatis tres, disponit ergo unusquisque VII^m et terciam anni add. i. m. B; vel esse vite add. Eds.

Expositio

Ptholomeus enarrat nobis in hoc libro radices sententiarum in iuditiis astronomie Sensus istius canon est quod si ista que hic ponit defuerint in nativitate, nulla alia possent prodesse etsi videantur per se iuvare. Et similiter intellige eum quod ipse dicit in hoc toto libro et ideo ea que hic ponit sunt radices, et ea que dicit in Alarba sunt sicut rami. Et si ista defuerint, alia non possunt prodesse add. i. m. B. Cf. Ptolemy, Tetrabiblos, I, 18, pp. 82-87, and Quadripartitum, I, 19, In triplicitatibus et earum dominis, Ed. 1484, f. b1vb-b2rb., earum vero ramos recitat in libro 4 Alarba libro 4 Alarba] libro 4 FVMPBo; libro 4 Partium C; libro quarto Ed. 1484; libro quarto Alabra Ed. 1493. Prima vero intentio observatorum nutritionis Anni nutritionis sunt 4 et domini triplicitatis sunt 3 dispositione [dispositionum V; disponit Eds] ergo unusquisque annum [unum V; unum annum Eds] et tertiam [partem Eds] anni add. i. m. FV, inserted into the text of Eds, et est ut aspitiant dominum triplicitatis ascendentis nativitatis quatinus sciant fortitudinem eius per esse suum in aliquo angulorum, et ut sit liber a malis. Et addit Ptholomeus Ptholomeus FB] silicet Ptolomeus add. sup. lin. V; om. MCPBoEds in huius libro fortitudinem bonorum in ascendente id est quod boni aspiciant ascendens add. i. m. F et sup. lin. V, et alia multa que numerant astrologi in nutritione. Ptholomeus Sensus est huius: quod si ista que ponit hic Ptholomeus defuerint in nativitate, nulla alia prodesse possunt, etiam si videantur posse iuvare. Et similiter intellige in eum eo quod ipse dicit in hoc libro toto, et idem ea que in hoc libro dicit radices dicuntur, et etiam ea que ipse dicit in Alarba, et etiam qui alii dixerunt in suis libris sunt rami dicuntur, et sic si ista desunt, illa non prosunt add. i. m. FV and inserted into the text of Eds autem fecit in hoc libro mentionem illius quod si defuerit non proficiemus cum alia re in nutriendo add. sup. lin. V in ipso nato, quamvis alia scilicet propter dominos triplicitatis ascendentis, ut habetur in libris nativitatum [nativitatis F] add. i. m. VF addant in tempore et dent prosperitatem in nutritione. Similiter et in victu si dominus anauba in nativitate – hoc est Sol in die et luna in nocte – si fuerint in angulis aut in locis in quibus presunt esse alhileg, gradus etiam ascendentis in coniunctione et pars fortune in preventione scilicet Sol in die et Luna in nocte, et gradus ascendens in coniunctione, et gradus partis fortune in preventione, si Sol et Luna non fuerint yleg [ylegi V] quilibet istorum dicitur neuba, et ex dominis triplicitatis unius eorum operandus [operandum VEds] erit add. i. m. FV, inserted into the text of Eds, quicumque eorum fuerit dominus anauba. Si dominus triplicitatis eius primus salvus fuerit, significabit bonitatem victus in prima parte vite, et secundus significat quod erit post illam usque ad secundam partem vite et secundus significat quod erit post illam usque ad secundam partem vite add. i. m. V, tertius autem quod quod] qui sic F remanet de vita. Sunt etiam quidam qui aliunde victus bonitatem attribuuntur, scilicet a bonitate secunde domus et eius domino, et ex parte fortune et eius domino. Sed introduxit qui erat fortius in bonitate pre omnibus aliis.

⟨73⟩ Verbum 73 Verbum 73, in qualitate mortis nati Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum fuerit Mars in natitivitate add. sup. lin. B corporaliter iunctus Capiti Algol Caput Algol est stella que est in Tauro, scilicet in 1⟨3?⟩ gradu et 47 minuta add. i. m. F; Algol stella est in Tauro add. sup. lin. V; scilicet stella que est in Tauro inserted into the text of Eds. On Caput Algol (in Arabic rā’s al-gūl) and its astrological signification, see the De quindecim stellis ascribed to Hermes in L. Delatte, Textes latins et vieux français relatifs aux Cyranides, pp. 249-250. et non aspexerit fortuna gradum absci⟨n⟩dentem absci⟨n⟩dentem FVMBo] scilicet per directionem add. sup. lin. V; ascendentem sic BCP; abscindentem Eds, nec fuerit fortuna in 8° fortuna in 8 FM] in 8 [scilicet fortuna add. sup. lin.] V; in 8 MBo; in 9^a B; in octavo CP; in quarto Eds, et dominus anauba luminarium anauba luminarium] anauba Luna Bo; anauba, i.e. vice comes luminarium P; Sol vel Luna add. sup. lin. V oppositus fuerit Marti vel in eius 4° aspectu, nati caput truncabitur. Quod si fuerit luminare in medio celi suspendetur. Et si fuerint mali aspicientes se a Geminis et a Pisce, absci⟨n⟩dentur eius manus et pedes.

Expositio

Iam recitavit nobis Ptholomeus quod cum fuerit Mars iunctus corporaliter Algol in nativitate hominis, perdet caput. Sed adiunxit quoddam per quod eius prudentia maxima fore deprehenditur. Ait enim scilicet illud add. sup. lin. V ‘quod significat bonam mortem’, scilicet quod aspiciat fortuna gradum absci⟨n⟩dentem absci⟨n⟩dentem FV] id est in occidentem add. sup. lin. V, inserted into the text of Eds; ascendentem sic BCP, id est interficientem, et ut fortuna sit in 8°, quia hoc secundum astrologos perfectos removeat malam mortem, et si hoc fuerint morietur natus ex morbo calido existente in lecto suo id est ut diximus quod fortuna sicut in gradu interficiente, vel 8 add. sup. lin. V, inserted into the text of Eds.

Audivi equidem a quodam scilicet qui vocabatur Suialet filius Accelem filius Sortilegi, et Ebiramil vocabatur add. i. m. V; qui vocabatur Seualet filius Accelem filius Sortilegi, quod Ebroamal vocabatur Eds. This is the mathematician Shuğā ibn Aslan al-Ḥāsib (d. ca. 900 or 930), author of the Algebra of Abū Kamil, translated into Latin during the 12^th century. Cf. Martorello and Bezza, pp. 186-187 and 344. qui fuerat cum Cede filio Aali Cede filio Aali VMPBo] Cede filio Alti F; Cede filio Haly B; Aali C; Seualet filius Accelem Eds. This is Sind ibn ‘Alī, one of the astronomers of the caliph al-Ma’mūn in Shammāsīya, near Bagdhad. See A. Sayili, The Observatory in Islam and its place in the General History of the Observatory, Ankara, 1960, pp. 51 and sq.; Sezgin, VI, p. 138; VII, pp. 119-120., valde animoso in mari vel navigando add. sup. lin. V. The Arabic text clearly indicates that it is about the Tiber (Dijlat) and not a sea, but most Latin mss confuse the Tiber with a sea., qui cum vellet ingredi Tigrim nimis tumultuosum ventis exagitantibus illum ibi circumpasset, qui dixit illi: ‘Non timeo michi mortem in mari. Iuppiter enim fuit in nativitate mea in domo mortis et orientalis, qui prohibet michi mortem malam, et vidi inquid in lecto suo mori The same episode is reported in the original Arabic version of Mudhākarāt from Abū Saʿid Šadān, where Abū Maʿšar is the astrologer who advises against embarking due to the storm. This is an example of the dependence of the commentator of Kitāb al-thamara on the writings and astrological tradition related to Abū Maʿšar. See D. M. Dunlop, ‘The Mudhākarāt fīʿIlm an-Nujūm (Dialogues on Astrology) attributed to Abū Maʿshar al-Balkhī (Albumasar)’, in Iran and Islam. In memory of the late Vladimir Minorsky, ed. C. E. Bosworth, Edinburgh, 1971, pp. 229-246; D. Pingree, ‘The Sayings of Abū Maʿshar in Arabic, Greek, and Latin’, in Ratio and superstitio. Essays in Honor of Graziella Federici Vescovini, Louvain-la-Neuve, 2003, pp. 41-57..’

Accidit etiam michi ut quidam serviens In the Arabic text (cf. Martorello and Bezza, pp. 188-189), this servant is named Badr al-Dāğūnī. He was part of the house of Khumārawaīh, already mentioned in the commentary on verba 9 and 30. ostenderet michi nativitatem fili domini sui. Et inveni Solem in medio celi et ipse id est Sol erat ylegi add. sup. lin. V erat dominus anauba alhileg anauba alhileg] anauba yleg M; anauba et hileg C; anauba et yles P; anauba halhiles Bo, et Martem in 4° aspectu eius, scilicet in ascendente scilicet in ascendente F] add. sup. lin. V; scilicet ascendentis Eds; om. MBCPBo, Saturnum etiam in angulo terre, cuius ascendens Pisces Pisces] Piscis FBo. The Arabic ms. Milan, Bibl. Ambros. C 86, f. 137v, gives the figure of the horoscope in question, but unfortunately it is not reproduced in the ed. of Martorello and Bezza. See E. Rovati, ‘MS Milan, Biblioteca Ambrosiana, C 86’ (update: 19.08.2020), Ptolemaeus Arabus et Latinus. Manuscripts, URL = http://ptolemaeus.badw.de/ms/754.. Unde exteritus distuli iuditium dicens: ‘Opportet antequam iudicem ut compleatur dies nutritionis.’ Crevit autem puer, et cum valde sollicitarer circa investigationem morum filiorum, nil audivi unde sibi timerem truncationem manuum ac pedum et infurcationem cum esset esset] esse F mansuetus et verecundus. Cumque pervenisset ad 30 annos 30 annos FBCPBo] 30 [annos add. sup. lin.] V ; trigesimos annos M; 30 annum Eds ingressi sunt quidam domum eius fugientes eo quod accusati essent de dolo super illum qui preerat urbi urbi] id est Egypto add. sup. lin. V; urbi in Egypto Eds. Indeed, the Arabic text has misr, which here seems to refer to Egypt rather than its capital. It gives a slightly different version: ‘He received in his house conspirators suspected of the murder of the prefect of Egypt. Seized with them, etc.’ See Martorello and Bezza, pp. 188-189., et reprehensi sunt in domo illa et ipse cum illis, amisitque manus et pedes et infurcatus est. Et ego vidi eum absque manibus et pedibus et infurcatum. Hec omnia adduxi adduxi FVMBP] introduxi C; induxi BoEds ad confirmanda verba Ptholomei in hoc capitulo.

⟨74⟩ Verbum 74 Verbum 74, in significatione cicatricis future nato Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum fuerit Mars in ascendente, erit in facie vel in capite vel in capite FVB] vel capite MEds ; om. CPBo nati signum vulneris add. P.

Expositio

Mars est principalis causa vulnerum et cicatricum. Caput vero totum est ascendentis cuius pars est add. CBo facies. Non ergo mireris si fuerit signum in facie.

⟨75⟩ Verbum 75 Verbum 75, in combustione nati Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum Mars coniunctus fuerit corporaliter domino ascendentis in Leone et non fuerit Marti in ascendente aliqua dignitas nec fuerit in 8 fortuna, natus ille cremabitur.

Expositio

Leo est calidum et siccum signum, in eius triplicitate nullum est calidius; cumque fuerit Mars corporaliter cum domino ascendentis nativitatis in Leone, significat quod accidat nato peius quam impedimentum a ferro et est ignis. Et hoc augebitur per hoc per hoc om. MB quod Mars non habeat dignitatem in ascendente gradu, quia si haberet ibi aliquam potestatem minueret de malitia sua, sicut minuitur malitia amici perfidi erga notum suum quia cum Mars habeat dignitatem in ascendente cognoscit natum add. i. m. FV and inserted into the text of Eds, et removet Ptholomeus fortunam ab 8 propter hoc quod dixi tibi in verbo premisso.

⟨76⟩ Verbum 76 Verbum 76, in signe diversorum periculorum et mortis nati Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum fuerit Saturnus in medio celo et ille ille] illo F cuius fuerit anauba Sol vel Luna add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds; i.e. vice dominus add. P in opposito eius et 4^um signum fuerit fuerit] scilicet fuerit add. sup. lin. V; om. MCP siccum, morietur natus ex ruina id est natus morietur per res ponderosas super ipsum in ruentes [ruentis V] add. i. m. FV; morietur, id est natus morietur per res ponderosas super ipsum cadentes B; vel rebus ponderosis super ipsum cadentibus add. Eds. Et si humidum In alio: aquaticum add. i. m. V fuerit, submergetur. Quod si fuerit ad formam formam] scilicet signum 4 add. i. m. V; fortunam P hominum strangularetur vel baculis cesus morietur, nisi fuerit fortuna in 8. Tunc enim fient que diximus, sed non morietur inde.

Expositio

Ruina est ex accidentibus Saturni cum fuerit super terram, scilicet in medio celi scilicet in medio celi FEds] add. i. m. V; om. MCPBo; in medio celi B , et fuerit ileg ileg F] yles V; hyleg M; hilegii C; yleg PEds; hyles Bo ille cuius fuerit anauba sub illo illo FCPEds] illa VMBo; ut in 4 add. sup. lin. V et 4^um signum siccum. Et si humidum, id est aquaticum, fuerit submergetur, etc. The Arabic text adds: ‘This is what leads to ruin and suffocation.’ See Martorello and Bezza, pp. 192-193.. Sed Ptholomeus removet in hoc utile quoddam et dixit quod destruit malam mortem, hoc est cum fuerit fortuna in 8 accident sibi enim que diximus, sed non morietur inde.

⟨77⟩ Verbum 77 Verbum 77, super esse corporis et alteratione complexionis eius, agilitate, hilaritate quoque et amissione Eds; Hoc verbum sumptum est ex ultimo capitulo libri Alarba add. i. m. VB. See Ptolemy, Tetrabiblos, IV, 10, pp. 448-449, and Quadripartitum, IV, 9, In divisione temporum in vita nati, Ed. 1484, f. f5va.

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Dirige gradum ascendentem accidentibus corporis, et gradum partis fortune substantie eius, gradum vero Lune ad esse corporis cum anima, et gradum Solis potestati In alio: dignitati quam habeat a rege suo add. i. m. V principum eius, gradum In alio: gradum autem medii celi ad illum in quo ipse exercetur ex operibus add. i. m. V; Dirige gradum medii celi ad illud in quo ipse exercet ex operibus add. i. m. B autem medii celi illis in quibus operatur ad unumquenque gradum annum.

Expositio

Hoc verbum etsi planum sit ut apparet, tamen reddit nos dubios in gradu ascendente et gradu Lune. Per gradum enim ascendentem scimus de esse corporis alterationes complexionis eius, secundum quod renovabitur super eum ex morbis et sanitatibus. Et dirigemus gradum Lune ad id quod erit corpori ex ylaritate et agilitate et quod sit obediens anime, et agat ea que pertinent ad animam. Directio vero partis fortune ad id quod acquiret vel amitteret. Et dirigemus dirigemus] dirigimus F gradum Solis potestati Nota quod gradus Solis dirigitur illis qui dominantur, puta domino et potestati add. i. m. B vel dignitati quam habebit a principe In alio: a rege add. i. m. V; vel rege Eds suo in bono vel malo, quia si obviaverit obviarerit] observaverit P fortune scilicet gradus Solis add. i. m. V; gradus Solis add. Eds vel radiis eius, augebitur honor eius erga In alio: regem add. i. m. V dominum suum. Si vero malo vel radiis eius, minuetur honor eius sive dignitas sive dignitas F] om. VMBCPBoEds. Directio autem gradus medii celi non ita fit quoniam directio Solis est tibi et omnibus illis qui dominantur tibi. Directio vero medii celi fit tibi et est tibi et omnibus illis qui dominantur tibi. Directio vero medii celi fit tibi et om. P omnibus illis quibus dominaris, et directio est sicut diximus, quod ⟨cum⟩ fuerit in medio celo, diriges per ascensiones circuli directi, et quod fuerit in ascendente, per ascensiones regionis tue. Quod vero non fuerit in aliquo istorum per ascensiones istarum duarum ascensionum Gradum quoque medii celi ad illum in quo ipse exercetur ex operibus. Gradum Solis dirige dignitati quam habet a rege suo. Hec sunt in ultimo capitulo libri Alabra add. Eds.

⟨78⟩ Verbum 78 Verbum 78, in significatione planete quando pervenit ad locum in quo promiserit aliquid in nativitate Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Nil operatur Sensus huius est quod planete in revolutione et in nativitate et in questione promittunt aliquid in locis in quibus fuerint in principio vel aspexerint, sed in locis qui non aspexeruit in principio nativitatis vel revolutionis vel interrogationis, nichil promittunt, ergo cum planeta fuerit in his locis corporaliter, scilicet qui non aspiciebat in principio, et cum hoc non fuerit in loco [locis V] in quo pervenit eius directio vel directio gradus ascendentis nativitatis vel alicuius alterius quod dirigitur, nichil operatur add. i. m. FV planeta in loco in quo nil promisit, nec in loco ad quem non pervenit vel perdiret add. sup. lin. V nativitas.

Expositio

Indocti astrologi suspicabantur quod malus cum fuerit in ascendente vel in medio celi sive in quolibet loco figure figure F] vel figure add. sup. lin. V, inserted into the text of Eds; om. MBCPBo nativitatis faciat malum, et bonus econtrario bonum. Sed observandum est tam in nativitate quam in revolutione et in interrogatione si planete promiserit bonum vel malum in initio Subaudi in aliquo loco add. sup. lin. V nativitatis illius scilicet nati add. sup. lin. V, vel revolutionis sive interrogationis, perficietur illud cum coniungetur illi scilicet loco add. sup. lin. V aut aspexerit illum. Et si pervenerit ad locum in quo non fuerit eius aspectus in initio eiusdem loci, non apparebit opus eius in illo. Cumque pervenerit planeta ad aliquem gradum per directionem, dabit secundum naturam suam bonus sive fuerit malus Item planete in nativitate, questione et revolutione promittunt aliquid in locis ubi fuerint in principio vel aspexerant. Sed in locis in quibus non fuerant in principio vel in locis qui non aspexerant in locis nativitatis vel revolutionis vel interrogationis, nil promittunt, ergo cum planeta fuerit in his locis corporaliter, scilicet qui non aspiciebat in principio, et cum hoc non fuerit in locis in quibus pervenit eius directio vel directio gradus ascendentis nativitatis vel alicuius alterius qui dirigitur, nil operatur add. Eds.

⟨79⟩ Verbum 79 Verbum 79, in significatione nativitatis illius qui destruet substantiam regis Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum fuerit Mars in 11° fueritque eius significatio fortis in ascendente, dominus nativitatis infidelis erit principi In alio: regi add. i. m. V; vel regi Eds suo.

Expositio

Domus 11^a secunda est a domo regia et est domus substantie eius. Cumque fuerit in illa Mars, significat quod causa amissionis eius substantie erit alius qui fuerit ex natura Martis. Si itaque fuerit Marti in ascendente aliquod testimonium significat quod dominus scilicet natus add. i. m. V; inserted into the text of Eds nativitatis erit occasio illius amissionis.

⟨80⟩ Verbum 80 Verbum 80, in significatione turpitudinis coitus nati Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum Venus incorporabitur Saturno in nativitate, fueritque eidem in 7° dignitas, erit natus immundi coitus. Et in hoc modo confert confert] conferas CPBo in aliis domibus, et in coniunctionibus uniuscuiusque planete cum quolibet duorum malorum.

Expositio

Venus est principalis causa coitus, precipue cum prefuerit domui 7 que est domus coniugii. Cum ergo fuerit iuncta fuerit iuncta F] iuncta fuerit MBCPBoEds [fuerit add. sup. lin.] V corporaliter Saturno, incitabit natum ubi preferat stuprum posteriorum anteriori et in exercitatione spermatis cum manu. Sed si fuerit Saturnus orientalis, diliget confricationes cum pueris et proponet nigros albis et flavis. Quod si fuerit infortunium ex incorporatione Martis, significabit quod non sit çelotipus et quod coeat cum pueris qui etiam coeant cum illo et cum uxore eius, et perveniet adhuc ut fornicetur propriis filiis et filiabus add. C et agat cum eis contra legem et cetera que pertinent ad immunditiam immunditiam] munditiam B, et erit legum prevaricator.

⟨81⟩ Verbum 81 Verbum 81, in significatione finis temporis rerum Eds

⟨D⟩ixit Pholomeus: Hore Hore FVMEds] vel tempora add. sup. lin. F; Tempora BCPBo accipiuntur ex 7 partibus In alio: 7 modis. Primus add. sup. lin. V; vel 7 modis add. Eds. Modis is a reference to the Mundanorum version.. Prima quod est inter utrosque significatores. Secunda quod est inter eos scilicet aspectu vel similitudine add. i. m. V and inserted into the text of Eds in figura. Tertia ut perveniat unus eorum ad locum alterius. Quarta quod est inter unum ex illis et locum in quo est natura Verbi gratia: si quesierit aliquis de substantia vel uxore, dabimus querenti significatorem ascendentis rei quesite significatorem septime domus vel secunde, et sic in relinquis servando add. i. m. V rei quesite. Quinta id quod pervenerit ex domo illius planete per adiuvamentum vel per subtractionem. Sexta, mutatio figure significatoris rei cum directione. Septima Septima] et Bo; et ultima pars add. C, orientalitas et quod huic simile fuerit vel cum pervenerit planeta ad locum qui concordat illi per naturam.

Expositio

Per horas Per horas vel] Per hore vel sic F; Hore accipiunt V; Hore accipiuntur MEds; om. BCPBo vel per tempora intendit tempora intentionum, interrogationum et inceptionum, quia prima prima VMB] primum FCPBoEds; ut accipias, id est accipe ascensiones gradus inter eos et facies multos dies vel menses, horas vel annos secundum quod significatores fuerint fortes vel debiles loco et esse, ut si in signo mobili horas vel dies, in communi dies vel menses, in fixo menses vel annos add. i. m. B est quod est inter utrosque significatores ex gradibus, et verte id est accipe gradus ascensionum qui sunt inter eos et facies in annos vel menses vel dies vel horas, secundum quod significatores erunt fortes vel debiles loco add. i. m. FV eos in dies vel ut sunt menses vel anni aut hore add. i. m. V in partes temporum et in alio: de complemento temporum add. i. m. V. Secunda Secunda FVMB] Secundum CPBo; Secundo Eds, ut dominus ascendentis eat id est vide in quot annis vel mensibus vel diebus vel horis dominus ascendentis ibit ad dominem rei quesite, corporabiliter vel per aspectum add. i. m. F ad coniunctionem domini rei quesite quesite FPEds] scilicet quesite add. sup. lin. V; om. MBC, sed perfectio eius erit cum perfecta fuerit coniunctio, et hoc est perfectio figure. Tertia Tertia FVMB] Tertium CPBo; Tertio Eds, ut sciamus quando perveniet id est pro uno quoque gradu qui sunt inter dominum ascendentis et dominum rei, vel inter dominum domus rei et ascendens, pone dies vel alia tempora add. i. m. FV dominus ascendentis ad locum rei, vel dominus rei ad gradum ascendentem, ex gradibus autem erit dies vel alie partes temporum. Quarta Quarta] Quartum C; Quarto Eds, quod est inter unum ex illis id est vide in quot diebus vel horis ibit dominus ascendentis ad unum ex illis add. i. m. F; id est vide in quot diebus ibit dominus ascendentis vel dominus domus rei ad ipsam domum rei add. i. m. V; Vide itaque in quot diebus ibit dominus ascendentis vel dominus domus rei ad ipsam domum rei add. Eds et locum interrogationis per motum eius secundum quod pervenerit ad illum in diebus et horis non per unum gradum, sicut in tertia. Quinta Quinta] Quintum C; Quinto Eds, ut aspicias id est [Quinta, etc., sicut scilicet B] aspicitur alcodcodeu [alquod hodeu V; alkocoden B ; alcochodeu Ed. 1484; alcohodeu Ed. 1493] in nativitate [in nativitate om. B] quid det de annis [et post aspicias quod addent vel minuant boni vel mali planete per aspectum add Eds] et quid remaneat ei post augmentum vel diminutionem planetarum, ita aspicitur in qualibet interrogatione albmutaç [almutaç Eds], quid habeat dare ex tempore, et postea quid remaneat ei post augmentum et diminutionem bonorum et malorum planetarum add. i. m. FVB and inserted into the text of Eds quid valeat suscipere dominus interrogationis ex dono ex dono] ea dono sic F; scilicet temporis 7 add. Eds postea aspiciat quid addant vel minuant boni vel mali planete per aspectum, et remanebit sicut donum alcodcodeu alcodcodeu FB] alcoçodeu V; alcocoden M; alchochoden C; alcoquoden P; alcochoden Bo, et hic erit finis temporis in primo quoque gradus qui sunt inter dominum ascendentis et dominum rei vel eius, et pone diem vel alia tempora add. i. m. V. Sexta Sexta] Sextum C; Sexto Eds, ut significator significet aliud in re quesita, et quia erit retrogradus ut poterit perficere perficere] perfecere F quod promittebat donec dirigatur, et erit hoc secundum quantitatem temporis retrogradationes et stationis secunde. Similiter si combustus Combustus, translation from Arabic muḥtariq: situation of a planet when it is in conjunction with the Sun or located at less than 12° from the Sun, whose influence is considered harmful in this case. fuerit, expectandus est donec sit orientalis. Septima Septima] Septimum C; Septimo Eds; In alio [Septima, etc. In alia translatione B]: Septima ut appareant significatores in itinere et sint equales et eat Mars ad 4 cadentem aut [aut om. B] ad domum itineris, incitabit illud nec est aliud tempus preter hoc. Hec exterior littera est melior interiori, et sicut dedit exemplum [exempla B] in itinere, ita intellige in aliis questionibus add. i. m. VB, ut appareant significatores in itinere et sint equales et eat Mars ad 4^am cadentem aut ad domum itineris incitabit illud, et sicut dedit exemplum in itinere ita intellige in aliis questionibus ut appareant significatores in itinere et sint equales et eat Mars ad 4^am cadentem aut ad domum itineris incitabit illud, et sicut dedit exemplum in itinere ita intellige in aliis questionibus FEds] sicut cum non apparuerint significatores in itinere propter discordiam significatorum, eo quod unus testificetur iter, et non alter, et cum fuerit Mars in parte que auxilietur itineri vel in domo itineris incitabit viam VMBCPBoEds. The two versions, that of F and that of VMBCPBo, are more complementary than contradictory and undoubtedly both find their source in an Arabic original, even if it is only that of VMBCPBo which is edited and translated by Martorello and Bezza, pp. 202-203. Erhard Ratdolt and Bonetto Locatello therefore had good reason to publish them one after the other at the end of the commentary to this verbum. But they both say as they present the one of F after that of the other manuscripts: ‘Hec littera est melior predicta’. In fact, the other manuscripts reproduce the Iam premisi version but adding a ‘non’: ‘Septima, ut cum [non add.] apparuerint significatores […].’. Hec sunt tempora nec sunt alia preter hec 7^em.

⟨82⟩ Verbum 82 Verbum 82, in quibus significationibus non sit iudicandum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum coequales fuerint significatores in re aliqua et in eius contrario id est [scilicet Eds] quod tot sint [sunt VEds] significatores qui negant, quot qui concedunt et eque fortes add. i. m. FV and inserted into the text of Eds, aspice ascendens coniunctionis vel preventionis, quod si ibi equales fuerint non festines dare iuditium.

Expositio

Insipientes astrologi in omni interrogatione iudicabant semper per hoc quod eis occurebat, inde sepius in errore cadebant. Verum quia in hac arte discutiunt periti significatorum fortudines significatorum fortitudines, id est quod sint significatores fortes qui negant, tot quot sunt qui concedunt et eque fortes concordantium interrogationi et discordantium illi add. i. m. B concordantium interrogationi et illi discordantium postmodum iudicant interrogationi et illi discordantium postmodum iudicant] add. i. m. V per fortiorem.

Quod autem clarescat, sub exemplo ponamus. Quidam interrogavit nos de itinere quod volebat agere, invenimusque significatorem interrogantis et significatorem itineris inter 4^m et 7^m quod significabat moram vel stationem moram vel stationem FBo] moram [vel stationem add. i. m.] V; moram MB; stationem CPEds. Invenimus etiam significatorem interrogantis evenire ad coniunctionem significatoris itineris, et ex hoc significavimus iter. Erat etiam Saturnus in 3° ab ascendente, et hoc iudicabat stationem. Oportuit itaque priusquam iudicaremus vel loqueremur in hoc discutere omnes significatores stationis et itineris, qui si equales fuerint non iudicabimus. Inde ait Ptholomeus: ‘Cum coequales fuerint significatores’, observa significatorem coniunctionis vel preventionis dominantem in eius ascendente, et fac cum illo sicut cum domino interrogationis, quem si inveneris secundum esse et modum concordantium non iudicamus inde et differremus differremus] diffinimus C donec iteret interrogationem iteret interrogationem] itinere interrogamus P; itineret interrogationes Bo.

⟨83⟩ Verbum 83 Verbum 83, in significatione eorum qui accidunt per horam adeptionis, etiam que accidunt per horam introniçationis eius, id est per ascendens Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Hora adeptionis In alio: officii add. sup. lin. V; [Hora adeptionis B], id est cum quis dat honorem et dignitatem alicui, per ascendens ipsius hore, videmus id quod est inter dantem et accipientem, id est utrum in bona hora det ei. Hora vero qua intronizatur, ascendens indicat quid accidat ei in dignitate illa add. i. m. FVB; Hora introniçationis est illa quando aliquis ponitur in dignitate vel officio. Cum quis dat honorem alicui, per ascendens ipsius hore, videmus quod est inter dantem et accipientem, id est utrum in bona hora det ei. Hora vero que intronizatur, ascendens indicat quid accidit ei in dignitate illa add. Eds ad the end of the commentary of verbum 83 dignitatis est, ei quod erit inter illum et principem eius. Hora vero introniçationis id est que ponitur in dignitate illa add. sup. lin. V eius est, modus eius in opere suo.

Expositio

Convenerunt astrologi quod hora adeptionis sit ei qui adipiscitur et ei qui preest illi. Et hora introniçationis eius est ei qui adeptus est et qui sunt sub illo. Et hec est diversitas propter distantiam loci in quo moratur qui adipiscitur et qui dat. Res autem adeo patet in hoc, quod non indiget expositione.

⟨84⟩ Verbum 84 Verbum 84, de eo quid accidit super res introniçati in officio vel dignitate Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum fuerit dominus ascendens introniçationis alicuius dignitatis Mars, et ipse in secunda vel commixto domino secunde, destruet substantiam eorum quibus preest precipue si fuerit dominus secunde Iuppiter.

Expositio

Secunda domus ab ascendente hora adeptionis dignitatis est domus substantie eorum quibus preest. Cumque fuerit Mars in illa et ipse Mars dominus ascendentis. Significat quod rapiat substantiam substantiam] substantia FV; substantiam add i. m. V eorum et malum esse eorum cum illo. Cumque prefuerit Iupiter domui substantie, erit opus Martis in illa plusquam si prefuerit illi Saturnus. Quia malus cum prefuerit loco tuebitur eum locum locum FEds] id est locum add. sup. lin. V; om. MBCPBo et expellet ab illo et repugnabit impedienti. Iuppiter autem recedit a iurgiis a iurgiis] a uregiis sic F et largiter exigenti exigenti] existenti P ab illo, nec sustinet nequitias ut tueatur res suas. Et ideo in hoc loco utiliores sunt mali.

⟨85⟩ Verbum 85 Verbum 85, in substantia introniçati vel prelati in qualitate expensarom eius vel acquisitionis Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum commiserit vel pulsaverit add. sup. lin. V and inserted intot the text of Eds dominus ascendentis domino secunde dispositionem ex esse laudabili, consumet vel expendet add. sup. lin. V and inserted intot the text of Eds vilicus vel prefectus add. sup. lin. V and inserted intot the text of Eds multum. Si vero fuerit ex illaudabili, amittet. Cumque commiserit dominus secunde domino ascendentis lucrabitur. Quia si fuerit ex esse laudabili, erit ex propria voluntate populi. Si vero ex illaudabili, erit contra velle populi et cum eius ira.

Expositio

Ptholomeus ponit ascendens et secundum in premisso verbo populo et eius substantie. Et in hoc docet nos significationem eorum scilicet ascendentis et secundi add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds super prefectum super prefectum FM] superfectum sic V; super eorum profectum B; super villicum CPBo; super prefectionem Eds et eius substantiam, unde adducit in errorem illos quibus occulta est scientia naturarum. Ascendens vero prefecti significat ipsum prefectum Ascendens vero prefecti significat ipsum prefectum FVEds] Et ascendens intronizationis villici significat villicum ipsum [illum villicum Bo] CPBo; et eius substantiam […] significat ipsum prefectum om. MB, secunda autem significat populum et eius substantiam et omne cui preest princeps i.e. villicus add. i. m. B. Et non est aliqua dubietas si fuerit Mars dominus ascendentis, cum planete non infortunent infortunent] infortitudinent Bo dignitates suas Nota quod planete mali non infortunant dignitates suas add. i. m. B, quin dispergat et impediat quicquid est in secunda ex rebus aliorum, et salvabit quod est ascendentis cui ipse preest. Et hoc modo solvitur error qui habebatur ex verbo premisso. Quod vero dixit dixit F] inquid V; inquit MBCMBoEds in hoc verbo, notum est quin quin F] quia VMBCMBoEds commisso dispositionis domini ascendentis domino secunde ex esse laudabili et est ut eat ad coniunctionem suam ex sextili vel trino aspectu, significat quod prefectus expendet prefectus expendet FVMEds] prefectus (alias habet villicus) multum expendet B; villicus multum consumet C; villicus consumet multum PBo multum ex propria voluntate. Sed si fuerit coniunctio ex esse illaudabili hoc est ex 4° vel opposito, significabit amissionem non ex propria voluntate. Cumque dominus secunde iverit ad coniunctionem domini ascendentis ex sextili vel trino lucrabitur multum bono animo illorum ⟨a⟩ quibus suscipit. Quod si coniunctus fuerit dominus secundi cum domino ascendentis ex 4° vel opposito, lucrabitur contra donantium donantium] dominantium Bo velle, quia vi quia vi FMCPBo] om. B; quia per vim Eds.

⟨86⟩ Verbum 86 Verbum 86, in 4 planetis per quos fit incrementum et destructio, et tribus per quos habent mores individuorum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Sol Intentio huius capituli est quia per 4^or planetas, scilicet per Solem et Lunam et Saturnum et Iovem, fit incrementum et destructio omnis individui animalis, et per tres reliquos planetas, scilicet per Martem, Venerem et Mercurium, habentur mores nati add. i. m. FVB and inserted at the end of the commentary of the verbum in Edsest origo virtutis virtutis qui est in corde add. i. m. V; que est cordis add. Eds vitalis. Luna est origo virtutis scilicet qui est in epate add. sup. lin. V; epatis add. Eds naturalis. Saturnus est origo virtutis retentive retentive] receptive Eds, Iuppiter virtutis crescentis scilicet vegetationis add. i. m. F et sup. lin. V; et vegetantis add. Eds, Mercurius ⟨virtutis⟩ cogitationis cogitationis] fantastice et cogitantis Eds, Mars ⟨virtutis⟩ irascendi et attrahendi irascendi et attrahendi FVMBCBo] irascendi P; irascibilis et attractive Eds, Venus ⟨virtutis⟩ appetitive scilicet concupiscibilis add. i. m. F et sup. lin. V; concupiscibilis et appetitive Eds. Ideo Mercurius, Mars et Venus in nativitate significant mores nati et magisteria.

Expositio

Phisici Phisici] Philosophi Bo et Ed. 1493 convenerunt in hoc quod individua suscipientia suscipientia] siscipientia sic F effectum vel generationem vel generationem FBo] add. i. m. V; om. MBCPEds et destructionem sunt rami horum radicum radicum] iudicium sic P, ut individua sunt rami terre, aque, ignis et aeris. Et incrementum horum individuorum et detrimentum fit In alio: secundum quantitatem operationis eorum in fortitudine vel debilitate vel operatione add. i. m. V and inserted into the text of Eds ex virtubitus illorum secundum eorum commixtionem in fortitudine. Mores quippe omnes qui sunt largitas et avaritia, veritas et mendacium, fidelitas et infidelitas, et hiis similia fuerint ex commixtione horum morum trium planetarum horum morum trium planetarum F] horum morum trium [id est Mars et Venus et Mercurius add. i. m.] et esse horum trium planetorum V; horum morum trium et [ex B] esse horum trium planetarum MBP; horum trium planetarum C; morum horum trium planetarum Bo; morum horum trium, ex esse horum trium planetarum Martis, Veneris et Mercurii Eds. Et similiter magisteria. Et iam commemoravimus hoc totum sufficienter in alio libro extra hunc.

⟨87⟩ Verbum 87 Verbum 87, in divisione mensium et revolutione anni usque ad ascendens Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Tempus mutationis signorum in revolutione ex parte signi profectionis Profectio, translation from Arabic intihā (cf. supra, verbum 31). In nativity astrology, a prediction system based on the equivalence between a year of life and the progression of a point in the horoscope of a sign of the zodiac. sunt 28 dies, hore 2, minuta 18, secunda 27 unius hore secunda 27 unius hore F] unius hore fere [In alio: expresius add. sup. lin. V] VMBCPBoEds. The 27 seconds do not seem to be in the Arabic text. See Martorello and Bezza, pp. 210-211.. Ex parte autem ascendentis in emisperio id est in oriçonte add. sup. lin. V, 24 dies et quinta diei fere quinta diei fere FVMPEds] In alio: expresius add. sup. lin. V; sextum diei fere B; tercia diei fere C. Mensis vero solaris est a mutatione Solis de gradu in quo fuerit nativitas ad gradum sibi consimilem in signo altero.

Expositio

Ptholomeus vult ostendere ostendere om. M nobis quod Hoc quod nomen est add. i. m. V signorum presit ab ascendente profectionis et ab ascendente observato ad revolutionem, et que sint sint] sunt FV puncta vel gradus vel gradus F] add. sup. lin. V; om. MBCP; gradus Eds Solis in aliis mensibus solaribus scilicet anni quia dixit ‘fere’ add. sup. lin. V prope veritatem. Et quoniam signum in quo incepit annus solaris quem quem scilicet VMPEds] quam scilicet F; quem C scilicet revolvimus in ascendente, erit secundum ab illo in quo incepit annus transactus. Et est ut dirigamus ab initio signi usque ad finem eiusdem et complebuntur in anno solari 13 signa in quibus mutabitur natus et significabitur significabitur] signabitur [significabitur add. sup. lin.] V esse illius. Cum ergo diviserimus 365 dies et 4^am diei per scilicet vel per 13 {gloci??} add. sup. lin. F 13 signa, exhibuntur dies 28, hore 2, minuta 18 dies 28, hore 2, minuta 18 FV] 28 dies et 2 hore et 18 minuta MCPEds; 29 dies et 2^e hore et 19 minuta B, secunda 27 secunda 27 F] unius hore fere VMCPB; secunda minus add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds, et hoc est tempus in quo morabitur profectio in unoquoque signo donec mutetur ab illo ad signum quod succedit illud, et dicitur mensis profectionis. Quod autem ex parte Per hoc quod dicit ex parte ascendentis, intellige horam revolutionis add. i. m. F; Per hoc quod dicit ex parte ascendentis, intelligit horam revolutionis anni, ad quam augetur 92 gradus, 15 minuta et 30 secunda add. i. m. V ascendentis est hora revolutionis eius, quoniam annus qui est ex 365 diebus et 4^am diei fere fere om. F. Cum distributus fuerit per 15 15 FVMPBo] 12 sic C; 13 Eds. The Arabic text confirms 15. signa et decimam unius signi fere a minuto ascendentis observato in revolutione usque ad ascendens in quo incepit annus sequens, accident unicuique signo 24 dies et 4^a diei fere. Tempora quidem mensis solaris sunt diversa et sunt ab ingressu Solis in minutum in quo fuit hora natitivitatis, usquequo perveniat ad simile illi in secundo signo ab illo. Et uniuscuiusque istarum partium proprietatem patefecimus iam in libris nostris iudiciorum.

⟨88⟩ Verbum 88 Nota de parte fortune qualiter suscipiatur add. i. m. V; Verbum 88, in directione partis fortune in annorum revolutione Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Cum voluerimus dirigere partem in aliquo annorum revolutionis, accipimus a loco Solis in locum Lune in nativitate et proicimus ab ascendente gradu anni revolutionis.

Expositio

Ptholomeus eiusdem verbi scientia collegit in hoc verbo ita quod non oportet nos quicquam addere in suo verbo. Iam etiam commemoravit hoc Dorotheus Dorotheus correxi] Dorathius V; Doramus FBo; Doratius M; Doronius in m. B; Dorocheus C. Doronius P ; Dorothius Eds. Dorotheus of Sidon is an astrologer of the first half of the first century, whose authority was great in the Arab world and the Latin West, but of which only fragments remain: see Carmody, pp. 70-72; D. Pingree, ‘Dorotheus of Sidon’, DSB, Supplement, p. 125; Dorotheus Sidonius Carmen astrologicum, ed. D. Pingree, Leipzig, 1976 (book I, ch. 26, pp. 190-192, on the lot of fortune); Sezgin, VII, pp. 32-38. On the lot of the Moon, see also the Great Introduction of Abū Maʿšar al-Balkhī, critical ed. by K. Yamamoto and C. Burnett, Leiden-Boston, 2019, VIII, 3, pp. 834-835, and the critical edition of the Latin translation by R. Lemay, Naples, 1996, vol. V, Texte latin de Jean de Séville avec la révision de Gérard de Crémone, pp. 327-328, which does not, however, refer to Dorotheus. et vocavit eam partem Lune. Unde reprehenderunt eum quidam ignorantes eius interpretationem. Sed hoc est: dirigere partem fortune in anno revolutionis ad fortunas et infortunas, nec non et ad eorum radios.

⟨89⟩ Verbum 89 De {suvunculis?} patris add. i. m. B; Verbum 89, de inventione domus patruorum et domus filiorum et fratrum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Esse avi quere a septimo, et esse patruorum a 6°. Et hoc modo in ceteris.

Expositio

Intendit cum 4^a sit domus patrum, erit 4^a a domo patrum, scilicet 7^a, domus avorum. Tertia vero cum sit domus fratrum, erit domus 3^a a domo patrum, scilicet 6^a, domus patruorum. Et similiter significabit filios fratrum 7^a, quia est quinta domus a domo fratrum.

⟨90⟩ Verbum 90 De inveniendo significatore add. i. m. B; Verbum 90, in cognitione substancie rei occulte Eds

⟨D⟩ixit Pholomeus: Cum aspexerit significator ascendens, erit genus genus om. M rei occulte ex substantia ascendentis. Si vero non aspexerit ascendens, erit genus rei ex substantia loci significatoris et dominus hore significabit colorem rei, locus autem Lune significabit tempus eius, hoc est si fuerit super terram erit novum, si vero sub terra vetus. A domino quidem partis fortune significabitur tibi longitudo et brevitas ipsius. A domino vero termini gradus 4^{e scilicet domus add. sup. lin. V} et a domino termini gradus medii celi, ab illo, scilicet ⟨eorum⟩ qui fuerit in angulo, et a domino domino FM] add. sup. lin. V termini Lune naturam rei.

Expositio

Significator quem intendit Pholomeus non est Luna, nec ille qui prefuerit ascendenti tantum, sed planeta cui iungentur fortitudines dignitatum in ascendente et in locis luminarium et fuerit fuerit] sic erit C vacuus cursu id est in illi iunctus add. i. m. V et non commiserit dispositionem suam alteri. Quod si forte ille qui prefuerit ascendenti et locis aliis que enumeravimus, iungatur alteri, et ille iterum iterum] om. CBo alteri, ille ad quem pervenerit ultima coniunctio et qui non coniungetur alteri, erit significator planeta cui iungitur qui non iungitur alteri, erit significator add. i. m. V, postquam iuverit eum in significatione fortitudo loci sui in figura in figura F] add. sup. lin. V; om. MBCPBoEds, et fortitudo etiam in semetipsis scilicet in mundo add. sup. lin. V. Genus etiam substantie ascendentis si fuerit terreum, erit res occulta terrea vel nascens ex terra vel nascens ex terra F] vel nascens de terra add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds; om. MBPBo. Et si fuerit aquaticum, erit aquatica vel ex mari sumpta Et si fuerit aquaticum, erit aquatica vel ex mari sumpta F] Et erit aquatica vel ex mari si aquaticum fuerit VMPEds; Et erit aquatica si fuerit aquaticum B; et ex aquatica vel mala si aquaticum fuerit C; Et si fuerit aquaticum, erit aquatica vel ex mari Bo. Si vero fuerit igneum erit aliquid factum per ignem. Similiter locus significatoris Similiter locus significatoris VMBPBoEds] Et similiter significatoris locus C; om. F. Dominus autem hore: per horam intendit tempora quorum sunt 12 in die et totidem in nocte omni die die] tempore Bo anni. Vidit etiam Phtolomeus quod cum Luna fuerit super terra, erit novum et cum sub terra erit vetus. Alii vero suspicati sunt quod cum fuerit significator orientalis erit novum, et cum fuerit occidentalis vetus, et secundum hunc modum quod erit inter hec loca. Significatio In alio: vel significatio super longitudine et brevitate eius non inuit [vincit Eds] nisi a⟨i⟩ç. Illud [Aliud Eds] in longitudine et brevitate sua, de quo accipitur illa pars sicut cum illud quod accipitur fit portio parva quam capiat alma ex animali, autem palma corticis avellane. Et hec est longa et hec est curta et domini termini. Vult terminos planeti [V; Ptolomeus Eds] et non alios, et naturam eius semper significat actio vel passio, sicut cum fuerit durum aut leve in alio molle add. i. m. V; inserted into the text of Eds as Additio. in longo et brevi loquitur ex hoc quod aliquis acceperit, ut si acceperit aliquid cuius partes sint sint] sunt F breves et clauserit in manu ex vitalibus vel partem corticis avelane, quorum unum est longum et alium breve. Ubi dixit Ptholomeus de terminis terminis VMBCPBoEds] miteris sic F, dixit de suis et non de aliis, et eius natura est quod significat eius actio vel passio ut est cum fuerit siccum vel humidum.

⟨91⟩ Verbum 91 Verbum 91, egrotantis super peiorem significationem [eras sic Ed. 1484] eius Ed. 1493

⟨D⟩ixit Pholomeus: Detestabilius in significatore egrotantis De significatore egritudinum quando deterius est eius esse add. i. m. B est ut sit significator inter⟨r⟩ogationis ingrediens sub radios ingrediens sub radios FVMBPEds] ingrediens sub radiis C; sub radiis Bo, vel ut sit pars fortune infortunata.

Expositio

Cum perficietur in significatore que diximus in precedenti capitulo scilicet quod si dixit ascendens et dominus locorum luminarium et solus, scilicet vacuus cursu, etc., ut dictum est in precedenti capitulo add. i. m. V and inserted in the text of Eds, preerit esse egrotantis scilicet quod si⟨t⟩ dominus ascendentis et dominus locorum luminarium et solus, scilicet vacuus, cum fu⟨erit⟩, etc., ut dictum est in precedenti capitulo add. V; scilicet quod sit dominus ascendentis et dominus locorum luminarium et solus, scilicet vacuus cursu, ut dictum est in precedenti capitulo add. Eds. Cumque voluerit comburi comburi] blank P mutatur mutatur] mittatur sic C ad amissionem operis vel actionis add. sup. lin. V and add. into the text of Eds et destructionem. Pars vero fortune cum infortunata fuerit destruet vitam et non destruitur vita vitam et non destruitur vita FVBEds] victum et non destruitur vita M ; victum, et non destruetur victus C ; destruit victum [iustum sic P] et non destruitur victus PBo alicuius nec amictit actiones suas nisi qui preparatur ad mortem.

⟨92⟩ Verbum 92 Verbum 92, de minutione impedimenti malorum in suo haiç Eds

⟨D⟩ixit Pholomeus: Saturnus orientalis egrotantes, Mars vero occidentalis egrotantes minus impedit Nota quod Mars minuit maliciam cum occidentalis, et Saturnus econverso add. i. m. V; Mars minuit maliciam cum occidit, Saturnus econverso B; Mars minuit malitiam cum est occidentalis, Saturnus vero cum est orientalis add. Eds at the end of the commentary of verbum 92. Et hoc modo erit augmentum prosperitatis Iovis et Veneris in septentrione et meridie.

Expositio

Intendit quod impedimenta malorum minuuntur in suo haiç, et prosperitates fortunarum augentur in parte sua. Et hii 4 planete habent 4 partes: oriens est Saturni, occidens Martis, Iuppiter septentrion⟨em⟩ et Venus meridiem. Cum ergo invenerimus planetam harum partium in ascendente egrotantis, in illa parte vel in loco alio cui presit, minuet malus malus] in aliis M de impedimento suo, et a⟨u⟩gebit fortuna prosperitatem sui esse.

⟨93⟩ Verbum 93 Verbum 93, ut observemus primam coiunctionem regum, deinde de esse coniunctionis et conferre simul ne erremus in iudicio Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Non presumas assimilare vel conferre inter se add. i. m. V; In alio: utraque similitudinem add. i. m. V infra. Cf. the Mundanorum version: ‘Ne sis presumptuosus ad similitudinem ymaginum ante similitudinem subiectorum, quia regna mutantur in singulis coniunctionibus.’ figuras vel formas vel esse regnum add. i. m. V ante scientiam assimilationis positarum positarum F] positorum [vel significatorum add. sup. lin.] V, quia regna id est significatores regnorum add. i. m. V and inserted into the text of Eds mutantur in omni coniunctione. Et cum certificaveris ordines ordines FVMBPEds] ordinem planetarum C; seu duo luminaria add. Bo, dabis regi et illis quibus preest quod debetur illis in unoquoque tempore et salvus eris ab errore.

Expositio

Intendit quod plures astrologi et locis diversitatum iudicant et in hoc errant quia pretermittebant mutationem regum et regni que fit in qualibet mutatione. Nam reges mutantur secundum naturam 10^mi signi et eius domini, et esse divitum similiter in qualibet coniunctione in collatione malorum add. i. m. B errant in collatione id est iudicant esse regis per Solem solummodo, et esse divitum per Iovem et per alias stellas, et secundum quod Sol et alie stelle mutabantur in signis et locis diversis, ita iudicabant et in hoc errabant, quia pretermittebant mutationes regis et regni qui fit in qualibet coniunctione. Nam reges mutantur secundum naturam signi 10ⁱ et eius domini, et esse divitum similiter in qualibet coniunctione add. i. m. FV and inserted at the end of the commentary of the verbum in Eds; alia littera in collocatione add. i. m. B esse regum, et Solis solummodo Collationes regum iudicant esse regis per Solem solummodo et esse divitum per Iovem et per alias stellas secundum quod Sol et alie stelle mutantur add. i. m. B. Divitum esse add. sup. lin. V vero et nobilium per Iovem tantum et per alias stellas erraticas in collatione maiorum add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds, et significabant alterationes eorum secundum alterationem figurarum illorum planetarum planetarum FC] vel formarum, scilicet planetarum add. sup. lin. V; om. MBP; vel fortunarum illorum planetarum Eds, pretermictebant quoque mutationem rei per aliquam planetam per aliquam planetam F] per aliquem [scilicet planetam add. sup. lin.] V; per aliquem planetam Eds; om. MBBo; per aliquem CP, unum post alium, et operari pretermictebant pretermictebant F] pretermittebant add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds; om. MBCPBo secundum naturam ipsius. Cuius rei naturam ipsius. Cuius rei] naturas rei C exemplum est quod mutatio est regum ad Martem, alterabitur itaque esse regum in tempore ipsius secundum alterationem eius et mutatum mutatum FVMBCP] In alio: diminutum i. m. V; mutatum opus Solis vel diminutum Eds. Diminutum is a reference to the Iam premisi version: ‘Mutatum est regnum ad Martem alterabitur itaque esse regum in tempore ipsius secundum alterationem eius et diminutum est opus Solis et quicquid ab aliis significatum est in esse regum preter Martem.’ est opus Solis et quicquid significatum est in esse regum preter Martem. Incitavit igitur nos Ptholomeus ut observemus observemus] servemus Bo regna Sensus huius littere est quod debemus observare prima coniunctionem que significavit regnum et deinde omnes coniunctiones, et conferre simul, et sic non errabimus add. i. m. FV and inserted into the text of Eds et ea id est planeta add. sup. lin. V per que⟨m⟩ per quos add. sup. lin. V surexit regnum, nec non et illa quibus preest rex preest rex FMEds] preest [scilicet rex add. sup. lin.] V; om. CPBo, et quid elegerunt cives elegerunt cives FM] elegerunt [scilicet cives add. sup. lin.] V; elegerit MCPBo; elegerunt, scilicet cives Eds, et ut sollicitemur in observatione motuum eorum scilicet civium add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds, et in positione uniuscuisque rei scilicet stelle add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds in loco suo scilicet figura coniunctionis add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds. Quia astrologus qui hoc postposuerit errabit in iudicio, eo quod non conferet secundum quod est eius via. Et nota quod physici vocant esse regum figuras vel formas figuras vel formas FBoEds] figuras [vel formas add. sup. lin.] V; figuras MP; figuras sive formas B; figuras sive formas planetarum. Et Solis solummodo C.

⟨94⟩ Verbum 94 Verbum 94, in loco qui significat quod est in anima interrogantis Eds

⟨D⟩ixit Pholomeus: Locus fortioris significatoris in interrogationis, significabit quod est in animo interrogantis.

Expositio

Significator interrogantis est ille quem prediximus in verbo 90 in verbo 90 FEds] id est in 90 verbo add. sup. lin. V et i. m. B; om. MCPBo et locus in quo est de interrogatione est id quod in eius est animo, ut si fuerit in domo regia querit de regno, si vero in domo itineris de itinere, et sic de ceteris domibus.

⟨95⟩ Verbum 95 Verbum 95, in significationibus figurarum vel fortunarum in faciebus signorum commorantium Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Ferme Ferme FVP] Fortune [vel forme add. sup. lin.] M; Forte B; Forme CEds; Firme Bo semper accidit ut id quod ascendit ex gradibus ex gradibus] ex gradu Eds; In alio: in uno quoque gradu add. i. m. V, simile sit ei quod apparet vel quod appetet natus quod apparet vel quod appetet natus F] quod appetet natus VMBEds; quod appetet rei C; quod appetit natus P; qui appetet natus Bo, et similiter id quod ascendit in omni facie harum figurarum vel formarum add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds simile est operi eius in alia. Et iam exposuimus hoc in alio loco scilicet in 40 verbo add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds; in alia. Et iam exposuimus hoc in alio loco om. CPBo.

Expositio

Figure Figure] vel forme add. sup. lin. VM and inserted into the text of Eds que ascendunt cum faciebus, scripte sunt in libro Darangenet in libro Darangenet Bo] in libro Darnugeneç F; in [liber qui ita dicitur add. sup. lin.] Dargenez V; in Daragenit M; in Darageren B; in tractatu de decimis signorum enlox angenez sic C; in Daragenech P; in Dargenem Eds. In Arabic, the expression in question is Dāt an-nīranjāt, which designates certain Persian books of magic (cf. the transliteration Data neiringet found in Hermann de Carinthia’s De essentiis, ed. C. Burnett, Leiden-Cologne-New York, 1982, p. 182). The Cambridge MS C alters to Tractatus de decimis, which refers to decans. It is in fact more particularly a question here of the first decan (darīğān in Arabic) of Aries according to Indian tradition (cf. following notes). On nīranjāt, complex magical operations that include the preparation and mixing of certain ingredients, the pronunciation of certain words, fumigations and the making of figurines, see A. Panaino, ‘Two Zoroastraian Nērangs and the Invocation to the Stars and Planets’, in In the Spirit of Wisdom. Essays in Memory of Ahmad Tafazzoli, ed. T. Daryaee and M. Omidsalar, Costa Mesa, 2004, pp. 196-218; C. Burnett, ‘Nīranj: a Category of Magic (Almost) Forgotten in the Latin West’, in Natura, scienza e società medievali. Studi in onore di Agostino Paravicini Bagliani, ed. C. Leonardi and F. Santi, Florence, 2008, pp. 37-66., et Indi commendant eas et preferunt eas aliis iuditiis.

Ego quippe vidi quosdam qui iudicabant per illas in his que accidunt nato. Et novi etiam quemdam cuius nativitatem ascendens fuit prima facie Arietis prima facie Arietis] primus gradus Arietis CPBo, et plures significatores eius in terminis Saturni, erantque ipsius indumenta splendida et munda bene redolentia et ipse splendide vivebat. Accidit autem quod una die dum sederem cum eo – erat enim michi familiaris –, dixi ei: ‘Hec Hec] Et M quidem indumenta indumenta] in munda sic M conversa conversa F] contraria VMBCPBoEds sunt significatoribus tuis’. Ille ait: ‘Quicquid vides ego facio propter oculos hominum, et si denudarem tibi desiderium meum, addisceris quod valde nitor contra voluntatem meam meam FCP] animi mei VMBBoEds, et quod sum in maximo labore’. Et ego dixi ei vel ostendi ei add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds: ‘Nullum esse dedecus id operari quod eius natura natura add. i. m. V exquirit, sed tunc est maximum dedecus cum mala consuetudo naturam superat’. Et ipse michi dixit Et ego dixi ei […] Et ipse michi dixit om. Bo: ‘Nil enim ago quod meo sedeat animo. Nunc quidem appeto ut amplecterer nigram aliquam vel aliquem nigrorum nigram aliquam vel aliquem nigrorum V] nigrum aliquem F; nigram aliquam vel aliquem nigrum MBPEds; nigram aliquam vel aliquod nigrum, scilicet puerum nigrum C; nigram aliquam vel aliquid niger Bo; puerum nigrum Vat. Lat. 6766, f. 66rb. The Arabic text speaks of a black man or woman: cf. Martorello and Bezza, pp. 224-225. cum quo forem involutus in guadangria alba de pilis guadangria alba de pilis F] guadangria de pilis [scilicet albis add. sup. lin.] V; guadagna alba de pilis MB; guandarga alba de pilis P; gandasa alba de pilis C; alguadinga alba de pilis Bo. The Arabic text gives kisā’ maghribī abaid, ‘white garment of the Maghreb’. This expression thus comes from the Latin translator. The text of John of Seville’s translation of Abū Maʿšar (cf. the following note) gives ‘indutus linteo laneo albo’, which seems to show that ‘de pilis hircinis texta’ is a gloss. ircinis ircinis] in remis sic P texta texta] contexta Bo; Et hoc propter Arietem add. i. m. V, et ut iacerem cum eo per noctem. S⟨c⟩it tamen Deus quod quod] quia F semper aborui coitum virilem. Et licet hoc appetam, nolo tamen revelare voluntatem mei animi propter milites meos et homines circumstantes.’ Et hoc proba⟨n⟩t dicta Indorum quod quod] quia F ‘in prima facie Arietis ascendunt quedam quorum unum est vir vel iuvenis vel iuvenis F] add. i. m. V; om. MCPBo; id est iuvenis B; vel iuvenes Eds niger involutus guadangria guadangria F] guadangna [alleisse sic add. sup. lin.] V; guadagna MBEds; gansasa C; guandarga P; guadanga Bo alba’ Cf. The Great introduction of Abū Ma^ʿšar, ed. K. Yamamoto and C. Burnett, VI, 1, pp. 555-556: ‘The Indians maintained that in this decan there ascends a blackman with red eyes, a large body, a strong heart, and a strong mind. He wears a white and large garment which he ties in the middle with a cord. He is angry and standing on his feet. He is a custodian and keeper.’ See also the Liber introductorii maioris ad scientiam iudiciorum astrorum d’Abū Ma^ʿšar al-Balkhī [Albumasar], VI, 1, ed. R. Lemay, Naples, 1996, vol. V, Texte latin de Jean de Séville avec la révision de Gérard de Crémone, p. 216: ‘Et putaverint Indi quod ascendat in hac facie vir niger, rubeis oculis et magni corporis, fortis et magnanimus, indutus linteo laneo albo, precintus in suo medio fune. Et est iratus, stans super pedes suos, et est vigilans et memoratus.’. Vidi quoque aliqua quam plura in fortitudine significatorum istorum quorum commendatio prolixa esset in hoc libro nostro.

⟨96⟩ Verbum 96 Verbum 96, in quibus terris vel locis cadunt retrogadatio vel planetarum directio, et effectus eclipsis, et in quibus nativitatibus vel revolutionibus et in signo super predictis Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Loca in quibus cadunt [Loca, etc. add. B] Sensus huius capituli [littere B] est quod effectus eclipsis et planetarum qui sunt in stationibus et qui incipiunt retrogradari et dirigi in eclipsibus cadunt in hominibus et in revolutionibus hominum et urbium, quorum hominum et quarum revolutionum et quarum edificationum. Signa que sunt in angulis qui sunt circa eclipsim fuerint ascendentia, et maxime in civitatibus que sunt de triplicitatibus eorum, scilicet angulis qui est propinquior eclipsi. Et etiam potest dici quod ipsius effectus erunt in ea parte mundi cui est propinquior angulis. Ut si fuerit in angulo orientis, erit enim in civitatibus que sunt in oriente. Et ita intellige in angulis medii celi et occidentis [in reliquis angulis F]. Sed in 5° capitulo libri secundi Alarba, dixit Ptholomeus effectus esse eclipsis in civitatibus que sunt de triplicitate signi eclipsis vel que fuerint fundate sub ipso. Et in hoc verbo addidit quod similiter erunt illi effectus in civitatibus et in hominibus qui sunt sub signo angulis qui erit propinquior eclipsi. Et hoc ideo quia planeta qui habuerit plures dignitates in loco eclipsis et in signo illius erit almudebir, et effectus totius eclipsis erunt secundum naturam almudebir secundum quod fuerit, scilicet directus, retrogradus vel stationarius. Sed ille effectus eveniet maxime in illis qui sunt de natura signi eclipsis et stellarum fixarum que sunt in eo vel quibus induitur eclipsis. Et hoc est quod ipse dicit hic et in 7° capitulo secundi libri Alarba, cetera levia sunt add i. m. FVB and at the end of the commentary of the verbum in Eds. See Ptolemy, Tetrabiblos, II, 5 and 7, pp. 162-165 and 168-177; Quadripartitum, II, 5, In cognitione regionum quibus accidentia futura contingent, and II, 7, In genere futurorum accidentium, f. c2ra-c2rb and c2va-c3rb. effectus vel opera add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds; et hoc expositum est in 5° ca⟨pitulo⟩ secundi libri Alarba add. i. m. V eclipsis vel signa vel significationem add. sup. lin. et i. m. V; vel figura vel significationes add. B, stationis stationis F] stationum [scilicet planetarum add. sup. lin.] V; et stationum MBBoEds, inceptionis, retrogradationis et directionis, sunt anguli propiores propiores MBCP] priores FVMBo; propinquiores Eds locis eclipsis in nativitatibus et revolutionibus hominum et urbium quas significant anguli significant anguli F] significant [scilicet anguli add. sup. lin.] V; significant et anguli Eds; anguli om. MBCPBo et que sub ipsis angulis edificate sunt. Et natura in qua operabitur erit secundum locum eclipsis quod expositum est in septimo capitulo secundi libri Alabra add. Eds, et secundum inductionem inductionem CBo] induicionem F; induitionem VB; indivisionem M; mixtionem [alias secundum indictionem figure add. i. m.] P; divisionem Vat. Lat. 6766, f. 66rb; indictionem Eds. Cf. Martorello and Bezza, pp. 226-227. figure stellarum fixarum et secundum naturam illius stelle illius stelle F] illius [scilicet stelle add. sup. lin.] V; stelle om. MBCPBoEds que fiunt in signo eclipsis ex stellis erraticis. Quantitas vero ipsius quod accidet, erit accidet, erit F] add. sup. lin. V secundum quantitatem eclipsis in luminaribus. Et hoc modo loquere super hoc quod apparent tibi de bono vel de malo Item, loca in quibus, etc. Hoc expositum est in quinto capitulo secundi libri Alabra add. Eds.

Expositio

Hoc verbum valde est abreviatum et obscurum complectens partem iuditiorum scientie. Hoc est quod in mundo fiunt effectus vel opera vel significationes add. sup. lin. V; vel opera vel significationes planetarum add. Eds eclipsis cuiuslibet et luminaris, et stationum aliarum stellarum erraticarum, et inceptionum, retrogradationum retrogradationum F] retrogradatiorum [sic, scilicet qui fuerit almudebir in hora eclipsis add. sup. lin.] V; scilicet qui fuerit almudhebir in hora eclipsis add. Cf. supra, n. 980. et directionum earum. Loca vero in quibus cadunt isti effectus sunt secundum quod significat angulus qui est circa eclipsim eclipsim] eclipsis F; [scilicet V] ex regionibus et climatibus add. i. m. F, sup. lin. V et in Eds; In alio: qui sunt circa loca eclipsis add. i. m. V; Hoc expositum est in septimo capitulo scundi libri Alarba add. i. m. V infra et civitates super quas significat signum illius anguli in quo fuit edificatio earum. Et illud quod significat id est super natos illius signi add. i. m. V ille angulus in nativitatibus hominum vel in eorum revolutionibus id est super natos in quorum annis revolutionum angulis ille fuerit ascendens add. i. m. FV et in Eds. Et id in quo cadet impedimentum vel prosperitas, erit secundum locum eclipsis et indumentum significatorum stellarum fixarum, et naturam eius naturam eius VBC] naturam eius planete Bo; natura eius FMP; figurarum eius Eds qui est in signo eclipsis. Quod id est si multum obscurabitur de luminari add. i. m. V si fuerit eclipsis luminaris multa apparebit eius opus multum, et si modica modicum. Prosperitas vero et impedimentum erit secundum illum planetam planetam om. Bo qui prefuerit angulo et gradui stationis vel retrogradationis aut Subaudi trium planetarum superiorum add. i. m. F; Subaudi trium planetarum add. i. m. V; scilicet trium planetarum add. Eds directionis, fortuna fuerit vel infortuna.

⟨97⟩ Verbum 97 Verbum 97, in patefactione rei occulte per dominum coniunctionis vel preventionis habentem plures partes in ascendente Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Dominus coniunctionis vel preventionis cum fuerit in angulo in ascendente add. sup. lin. V rei quesite, perficietur res. Et similiter hoc quod volumus esse durabile vel stabile. Cumque se occultataverit quispiam, et ipse scilicet dominus coniunctionis et preventionis add. sup. lin. V in angulo medii celi apparebit.

Expositio Expositio huius verbi satis patet ex iam dictis P

Dominus coniunctionis vel preventionis est planeta habens plures potestates potestates MB] partes sic FVCEds. See the Arabc text in Martorello and Bezza, pp. 228-229. in ascendente coniunctionis vel preventionis, et in Dominus coniunctionis vel preventionis est planeta habens plures potestates in ascendente coniunctionis vel preventionis, et in] Dominus coniunctionis vel preventionis, cum Bo gradu eius et ipse revolvitur cum effectu humano. Et iam patefeci hoc in verbo 65, et ex ipsius natura est ut occulta detegat et alleviet difficilia. Ob hoc cum fuerit in medio celi occultationis alicuius rei scilicet alicui rei add. sup. lin. V apparebit quod est occultum.

⟨98⟩ Verbum 98 De significatione domini anni et domini mensium et coniunctionis add. i. m. B; Verbum 98, in domino anguli anni ascendentis et quartarum mensium, et significatione super sementa et fructus, et precium eorum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Domini anguli Domini anguli FP] Dominus anguli V; Ptholomeus loquitur de domino coniunctionis vel preventionis, et expositor exponit [ego expono Eds] de domino quartarum anni. Tu ergo commisce et secundum hoc [et V] iudica. add. i. m. FV et into the text of the commentary in Eds; Ptholomeus loquitur de domino anni et preventionis et coniunctionis, et expositor loquitur de dominis quartarum anni. Tu ergo commisce et secundum hec iudica add. i. m. B. The Arabic text seems to show that FP (with Domini) are better here than V (with Dominus) at the beginning of the verbum. See the sense of naṣīb in Martorello and Bezza, pp. 230-231. coniunctionis et preventionis nec non et quartarum cum fuerint fortes cum fuerint fortes FP] cum fuerit fortis VMBCBoEds, erit carum erit carum VMB] erit earum sic FBo; erit omne quod significat carum C; erit eorum Eds esse quod significat scilicet si fuerit in angulis vel succedentibus add. i. m. V , et si debiles fuerint et si debiles fuerint F] et cum debiles fuerint P; et cum debilis fuerit V; scilicet in cadentibus add. i. m. V, eri⟨n⟩t vile. Et similiter cum fueri⟨n⟩t velox cursu vel tardus cursu.

Expositio

Dominus Dominus] Omnes sic Eds anguli ascendentis anni et quartarum mensis mensis] mensium MB; De significatione domini anni et domini mensium et coniunctionis add. i. m. B de stellis eraticis est ille qui plures potestates potestates MB] dignitates P; partes FVCBoEds habuerit scilicet in illis locis. Quoniam alius add. i. m. V; scilicet in aliis locis. Quoniam quomodo Ptholomeus loquitur […] Eds, cf. supra, n. 1008., et unicuique illorum est significatio super sementa et fructus. Et ideo inquit quod cum prefuerit aliquis eorum in angulo, augebitur precium omnium qui significat. Quod si fuerit aliquis eorum in angulo augebit precium omnium que significat. Quod si fuerit om. M cum hoc cursu velox, pervenit ad perfectionem augmentationis precii, si vero tardus medium erit in suo pretio.

⟨99⟩ Verbum 99 Verbum 99, in iaculis et sintillationibus stellarum Eds

⟨D⟩ixit Ptholomeus: Alnaeçic Alnaeçic FV; Alnaezic MEds; Alnaeizic B; Alnaezic vel almaeyz C; Alnehecich P; Abiaençic Bo; Alnaeçic, id est iacule [id est iacule add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds], sunt iacula que noctu fequenter apparent [apparent om. V] in celo, de quibus dicunt insipientes quod sunt stelle cadentes de [in V] celo in m. FV; Alnaiezic sunt iacula que de nocte videntur cadere ut stelle add. i. m. B; id est simulationes stellarum P. From the Arabic al-naizak, pl. al-nayāzik, which itself comes from Persian and means ‘short spear’ and by extension ‘shooting star’ and can refer to a meteor. Habentes comas translates ḏawāt al-ḏawā'ib (‘bearer of hair’). et habentes comas sunt de secundariis stellarum et non sunt de illis stellis et non sunt de illis stellis] et non de illis Bo.

Expositio

Iam patefecimus in premissis quod secundaria secundarum sunt res que contingunt a stellis in aere et alna⟨e⟩çic sunt ex his que fiunt in aere. Et vocant eas Arabes Arabes] Mahas sic P absuhub absuhub F; assuhuli [id est res alba add. sup. lin.] V; assuuli M; assuhub C; azuhub B; assuub Bo; assuhuli Eds. From the Arabic šihab, pl. šuhub, ‘burning firebrand’ and by extension ‘shooting star’. et alna⟨e⟩çic et alnaeçic] et almaeyz C; et alianich P, et sunt iacula eo quod assimilentur illis in velocitate motus et certum est quod de secundariis et non de illis sint.

⟨100⟩ Verbum 100 Verbum 100, in mutationes aeris, ventorum, pluviarum, fluviorum, et esse conditionis gentium Eds

⟨D⟩ixit Pholomeus: Alnaeçic Alnaeçic] Alnaezic MCBoEds; Alnaiezic B; Alnahecich P significant siccos vapores. Cum ergo fuerint in una parte significabunt ventos accidentes in eadem parte. Et si divulse fuerint in omnes partes, significabunt diminutionem aquarum et turbationem aeris, et exercitus venientes ad illud clima, requirentes regnum illius climatis, et sunt contra id super quod conveniunt id est sunt contrarii legi in qua conveniunt homine illius climatis add. FV; et sunt contra id, id est sunt contrarii legi in qua conveniunt homines illius climatis add. i. m. B. Comas Comas] comate add. sup. lin. V vero habentes sunt ille inter quas et Solem sunt 11 11 FVCPBo] 12 MBEds signa cum autem apparuerint habentes multos crines crines] dies sic P, et fuerint ascendentes vel apparentes vel apparentes FEds] add. sup. lin. V; om. MBCPBo in angulo ex angulis regni vel regis add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds, morietur rex eius aut homo potens in eo. Et si fuerint in subcedenti angulo, destruentur tesauri eius et mutabit consiliatores suos. Quod si cadentes fuerint ab angulis regni regni FP] scilicet regni add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds; om. MBCBo, multiplicabuntur carceres et infirmitates, eritque mors eorum quam maxime subitanea id est secundum maoirem partem add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds, et accidet hominibus illius climatis detrimentum in consiliis. Si vero In alio: Si vero fuerit dura dudaueba, id est comete add. i. m. V; Si vero, etc. Alia translatio: Si vero fuerit dudaueba, id est cometa add. i. m. B. Cf. in Arabic dū al-dawāba; see Martorello and Bezza, pp. 232-233. The text of the version of Hugo Sanctelliensis is: ‘Si vero azauueba que proprie dicitur coma appareat, in regem incitat adversarium.’ habuerint comam scilicet dudauciaba sic add. Eds, insurget contra regem proditor id est hereticus add. i. m. V; vel hereticus add. Bo. Cum igitur inveneris habentem unam comam se moventem movetur tamen semper ab occidente versus orientem, veniet proditor In alio: hereticus add. i. m. V de longo ad illud clima. Si vero fuerint immobilem, erit proditor ex aliqua civitatum eiusdem climatis.

Expositio

Iam patefecit Aristoteles, in libro De operibus altis in libro De operibus altis] scilicet in quarto et ultimo libro Metheororum add. C; in libro Meteorum P. De operibus altis is a literal translation of the title of Aristotle’s Meteorology by Arab authors (Kitab ʿalathar alelwya). The reference is to Meteor, I, 4; see Sezgin, VII, pp. 212-216. The reference to the Liber Metheororum in C appears also in the Iam premisi version: ‘Aristoteles patefecit in Libro metheororum quod vapores aridi volantes ad ethera fuerint alnezic.’, quod vapores aridi quociens perveneniunt ad etherem, fiunt absuhub absuhub F; asuhub VB; assuub M; assuhub C; assahub P; alnaçic Bo; sub ethere Eds et sunt alnaeçic alnaeçic FV; alanaezic M; alanaieze B; quod vapores aridi quociens venientes ad ethera, i.e. ignem, fiunt in similationes [sic, loco sintillationes] alneheçich P; et sunt alnaeçic om. Bo. Non est ergo admirandum si earum apparitio significet desiccationes aquarum. Et quoniam commemoravit scilicet Aristoteles add. sup. lin. V; Aristoteles add. C in predicto libro, scilicet De operibus altis in predicto libro, scilicet De operibus altis FV] in predicto libro De operibus altis MBCEds; in eodem P; in predicto libro Bo, quod substantia venti est vapor siccus, significabit scilicet cum fiunt alnaeçic add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds in una parte fore ventos in illa scilicet parte add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds. Et si Et si F] Cumque VMBCBoEds diffusa alnaeçic add. sup. lin. V fuerint in omni parte, significabit diminutiones aquarum Et si diffusa […] aquarum] Et ideo extendens in parte significat ventos et cum diffusa diminuciones aquarum P, quia ariditas cum multiplicatur in aere minuuntur aque quia ariditas cum multiplicatur in aere minuuntur aque om. P.

Reminiscor enim quoniam in nocte 290 anni Arabum From December 5, 902 to November 24, 903., diffuse sunt asuhub asuhub] asub Eds multe, et occupaverunt totum aerem et exteriti exteriti FVMC] extincti BEds; territi P; extorriti Bo sunt homines, duravitque plus 4 horis, et transacto vero modico vero modico FVBCBo] non modico MEds; modico P tempore eiusdem anni, non modicam non modicam] om. P; immoderata Eds sitim passi sunt homines. Et pervenit Nilus Egipti ad 13 13] 14 CP cubitos et minuta et minuta] et mutata M est aqua ad incom⟨m⟩odum hominum 4 cubitorum, crevitque precium an⟨n⟩one an⟨n⟩one F] annone add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds et conturbati sunt populi turbatione vehementi, et terminatum est regnum Atholom Atholom Bo] Perthoulum sic F; Ptholomei sic VEds; Ptohoulum sic MB; Atholen C; Athalan P. Indeed, the Tulunid dynasty disappeared in 905. regis Egipti. Similiter in anno 300 Arabum Arabum FCPBoEds] add. sup. lin. V; om. MB. The year 300 of the Hegira runs from August 18, 912 to August 7, 913 of the Christian era. Arabic sources indicate the appearance of three stars with tails between May and July 912. In fact, it is probably Halley’s Comet, visible from July 19 to July 28, 912. See D. Cook, ‘A Survey of Muslim Material on Comets and Meteors’, Journal for the History of Astronomy, XXX (1999), p. 139; G. W. Kronk, Cometography. A Catalog of Comets, vol. I, Ancient - 1799, Cambridge, 1999, pp. 146-150. diffuse sunt in omni parte aeris et minutus est iterum Nilus, et via vel porta via vel porta F] via VMBCBoEds aperta est super Egiptum ab occidente scilicet terra Arabum add. sup. lin. V and inserted into the text of Eds per Henbeça Henbeça V] Beubeça F; Eubeza M; Euleza B; Embeza C; Heubeça Bo; Heubaça Eds. The Arabic text speaks of Ḥabāsah, a general who was the regent of Egypt after the Tulunids, on behalf of the Fatimid dynasty. See Martorello and Bezza, pp. 234-235 and 348., scilicet a terra Arabum, et post hoc per Anrahameti Anrahameti F; Elaharamm V; Daraamen M; Daraamm B; Danahamen C; Dahaaramen Bo; Daaramen Eds. With the exception of F and V, the Latin mss all give an aberrant spelling that corresponds to an erroneous reading of the Arabic ʿAbd al-Raḥman.. Acciditque impedimentum magnum repugnantibus In alio: insurgentibus cum illis, scilicet Egyptiis add. i. m. et sup. lin. V and inserted into the text of Eds illis. Ex habentibus vero comam scilicet comete add. sup. lin. V ascendit una habens crines In alio: dudaueba add. i. m. V; scilicet duauebai add. Eds; id est Egiptii passi sunt multum add. infra i. m. V; Egyptii passi sunt multum add. Eds. Dudaueba transliterates the Arab ḏawāt al-ḏawā’ib. et fuit in angulo ex angulis coniunctionis in qua inceptum est regnum filiorum Abeç Abeç FEds] Obez V; scilicet filli Abez add. sup. lin. V; Habez MB; Habre C; Albecç P; Abez Bo. Allusion to the advent of the Abbasids (750). On this ‘comet’ of 137H/754 that was in fact a meteor, see D. Cook, ‘A Survey of Muslim Material’, p. 136. On the conjunction of Saturn and Jupiter of 132H/749 which signified the advent of the Abbasids, see E. S. Kennedy, D. Pingree, The Astrological History of Māshāʿallāh, Cambridge (Mass.,) 1971, pp. 54-56 and 108-111; Abū Maʽšar on Historical Astrology. The Book of Religions and Dynasties (On the Great Conjunctions), ed. and trans. K. Yamamoto, C. Burnett, Leiden-Boston-Cologne, 2000, I, 496-497, 569 and 600-604.. Obiit ergo Abuabez Annezir Abuabez Annezir V] Habubaleç filius Anair F; Habu Habez Annecir MB; Abu Abez Annotu C; Abeç filius Abez Aventur P; Habuabez Annecir Bo; Abeç Aneçir Eds. Abū ‘l-Abbās an-Nacir, the first Abbasid caliph (750-754).. In anno vero 292 292] 392 sic F; 92 VMBCPBoEds. From November 12, 904 to November 2, 905. On this comet, visible from May 18 to June 12, 905, see D. Cook, ‘A Survey of Muslim Materia’, p. 139; G. W. Kronk, Cometography, pp. 144-146., quedam ascendit habens comam et duravit 11 noctibus movebaturque omni nocte motu sensibili. Intravit igitur filius Alchalig Alchalig FVPBoEds] Alchalic M; Alkalit B; Alcalis C. According to Martorello and Bezza, pp. 234-235 and 348, which are based on al-Ṭabarī, it is indeed Ibn al-Khalīğ, an Egyptian officer who, in 292H, marched on Egypt in opposition to the central authority. post hoc brevi tempore et prefuit Egipto et eius partibus. Acciditque tunc in Egyptum quicquid dixit Ptholomeus Acciditque tunc in Egyptum quicquid dixit [dixit om. Bo] Ptholomeus VMBCBoEds; om. F; Accidit tunc in Egipto quicquid dixerat Ptholomeus P.

Dixit Ptholomeus Dixit Ptholomeus om. VMBCBoEds: Hoc est quod ego malui exponere in hoc libro, et credo quod ydoneum sit suis rationibus et quod perfecta sit eius expositio. Dico tibi etiam hoc dignum esse ut commictas eum illi qui deceat deceat F] doceat VMBCBoEds, et removeas eum ab illo cuius intentio fuerit. Difficile est enim illi laborare ut addiscat eum. Qua propter removendus est ab hoc libro et ab huic simili. Maximus namque error foret si traderetur traderetur] blank Bo illi, et ego Deum precor ut te diligat, amen.

Perfecta est huius libri translatio 17 die mensis Martii Martii] Mercurii sic Bo, 12 die mensis Iumedi secundi anno Arabum 530 530] add. i. m. V. Hoc est quod ego […] 530 om. P. The 12^th day of Jumada II corresponds to 18 March, 1136 (in astronomical dates, the day begins at noon)..

Explicit Liber Ptholomei qui dictus est Centum verba Explicit Liber Ptholomei qui dictus est Centum verba F] om. VP; Expliciunt centum verba Ptholomei M; Explicit Centilogium Ptholomei cum commento Haly B; Expliciunt Centilogium Ptholomei cum commento Hali C; Explicit Liber Centologii Ptholomei Bo.