ad unguem non potest elici cum nec in instrumentis huic rei necessariis neque in motibus Mercurii numerandis omnem precisionem habere possimus. Idem de Venere estimandum erit.

⟨IX.2⟩ 2. Diversitates motuum qua via cognite sint exprimere.

Principio in his quinque stellis manifeste apparuit motus secundum successionem signorum, ab occidente scilicet ad orientem, per relationem ad stellas fixas. Deinde notabant primi philosophi aliquanto tempore ad sensum loca sua non mutare, et post contra successionem signorum moveri. Intelligebant etiam quod huius motus diversitas ad Solem haberet colligantiam. Nam post coniunctionem alicuius trium superiorum cum Sole, viderunt eos moveri motu admodum veloci et pedetentim minui velocitatem hanc donec apparerent stationarii et postea retrogradi, dumque totum tempus retrogradationis dimidiarent, invenerunt in huius temporis medio Solem ipsis oppositum. Et quia crebris observationibus idem sub una habitudine redire videbant, iam certum conclusere quod in omni coniunctione media Solis cum aliquo horum trium, rediret diversitas huius motus, similiter in omnibus equalibus eorum a Sole distanciis. Postea vero considerabant eos dum haberent equales a medio loco Solis distancias post coniunctionem eorum cum Sole, inveneruntque motus eorum in his temporibus fere equalibus non equales. Idem etiam fecerunt per distantias locorum in quibus stelle post coniunctionem videbantur stationarie; eas namque distantias inequales comperiebant. Id vero nequaquam accidere potuit nisi aut motus orbium super centris suis fuissent irregulares, quod natura quidem horret, aut centra orbium eorum a centro mundi essent diversa. Et quia duplices invenerunt diversitates, duplices orbes, quibus eas accidere verisimile esset, ponere cogebantur. Ei autem diversitati que in coniunctione eorum cum Sole revertitur dederunt orbem revolutionis. Nam tempus quod est a motu velotiori velotiori] i.e. ‘velotiore’ planete ad motum mediocrem videbatur maius tempore quod est a motu mediocri ad motum tardiorem, quod maxime orbi revolutionis competit, minime vero ecentrico. Item ad motus latitudinum salvandos, de quibus inferius, hic orbis est accomodatior. Sed diversitati secunde ecentricum attribuerunt. Invenerunt enim tempus quod est a motu tardiore ex hac diversitate veniente ad motum mediocrem maius tempore quod est a motu mediocri ad motum velotiorem. velotiorem] i.e. ‘velociorem’ Preterea duo loca in quibus motus velocissimus et motus tardissimus hac quidem diversitate accidunt, moveri ad motum stellarum fixarum comperiuntur, quod non nisi ecentrico orbi accidere potest. In Venere autem et Mercurio epiciclos itidem, quibus motus retrogradi esset occasio, posuerunt. Dum vero agregatum ex duabus longitudinibus a medio loco Solis, vespertina scilicet et matutina, considerabant in uno loco zodiaci, invenerunt ipsum diversum in quantitate ab agregato huiusmodi quod in alio loco accidebat. Oportuit ergo epiciclum in uno loco terre viciniorem esse quam in altero. Ideoque or